Alþýðublaðið - 11.01.1957, Blaðsíða 4

Alþýðublaðið - 11.01.1957, Blaðsíða 4
4 AlþýftsibfaStg Fosíudagur 11. janúar 1937 Loftur Gudmundsson: Útgefandi: Alþýðuflokkurinn. Ritstjóri: Helgi Sæmundsson. Fréttastjóri: Sigvaldi Hjálmarsson. Blaðamenn: Björgvin Guðmundsson og Loftur Guðmundsson. Auglýsingastjóri: Emilía Samúelsdóttir. Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902. Afgreiðslusími: 4900. Alþýðuprentsmiðjan, Hverfisgötu 8—10. Örlög Edens ÐNjM einu sinni hefur það komið fyrir, að tíðindi, sem allir eiga von á, koma mönn- um þó á óvart, þegar þau ger ast. Svo er um afsögn Sir Anthony Edens, forsætisráð- herra Englands. Menn áttu von á alvarlegum breyting- um á stjórn íhaldsmanna í Bretlandi, en fáir bjuggust við, að skrefið yrði svo stórt, sem raun ber nú vitni. ' Þennan viðburð má skoða af tveim sjónarhólum. Ann- ars vegar eru hin pólitísku endalok Edens, því erfitt er að trúa því, að hann eigi sér uppreisnar von. Hins vegar eru hin alvarlegu vandræði íhaldsflokksins vegna Súez- málsins og rnargvíslegra ann arra vandamála heima fyrir og erlendis. Eden hefur óneitanlega verið einn af glæsilegri stjórnmálamönnum síðustu áratuga, og hann naut á unga aldri aðdáunar fyxir af- stöðu sína til Hitlers. En hann hefur aldrei náð tökum á ernbætti forsætisráðherra og er sýnilega betri maður í samstarfi við sterkari hús- bónda. í sögunni verður hann umdeildur maður fyrir stefnu sína í Egyptalands- málinu, enda a. m. k. helm- ingur brezku þjóðarinnar andstæður honum í því máli. Því verður ekki trúað, að heilsufar Edens eitt hefði nægt til að koma honum á kné. Brezki íhaldsflokkurinn á í hinum alvarlegustu erfið- leikum og reynir nú að bjarga sér á einhvern hátt', jafnvel með því að fórna Ed- en. Jafnaðarmenn hafa bar- izt af mikilli hörku gegn Eg- yptalandsstefnu íhaldsstjórn arinnar og telja aðra stefnu, sem verið hefði í fullu sam- ræmi við sáttmála Samein- uðu þjóðanna, stórum væn- legri. Þeir halda andstöðu sinni að sjálfsögðu áfram, enda um margt að deila inn- anlands, þótt ekki hefðu komið til Súezmálin. Það er sjálfsagt ekki af flokkstryggð einni, sem Att- lee jarl fullyrti fyrir nokkr- um dögum, að jafnaðarmenn mundu sigra, ef kosningar færu nú fram í Englandi, bæði vegna utanríkis- og innanlandsmála. Gaitskell veit og vafalaust hvað hann syngur, 'er hann krefst kosn- inga nú þegar. Etiski markaðurinn HINAR glæsilegu aflasöl- ur togaranna í Englandi und- anfarna daga hafa vekið mikla og verðskuldaða at- hygli. Mörg skipanna hafa aflað sér verulegra og mjög kærkominna tekna, og jafn- vel heil bæjarfélög geta tal- ið sér til hreins ágóða upp- hæðir, er nema hundruðum þúsunda. Þetta er fullkomin rétt- læting á þeim aðgerðum utanríkisráðherra að leysa . deiluna við Breta, úr því að hann gat það án þess að fórna nokkru af hagsmun- um Islendinga. Togaraút- gerðin — og þjóðin í heild — hafa ekki ráð á að neita sér um slíkan markað, enda þótt liann standi aðeins skamma hríð á ári hverju. Hitt er svo annað mál, sem ríkisstjórninni er fullkom- lega ljóst, að ísfisksala til annarra landa, hvort sem það er Þýzkalands eða Bretlands, má ekki draga úr atvinnu hér heima við frystingu tog- arafiskjar. Hefur stjórnin sýnt það í verki, að hún vill tryggja þetta, fyrst með samningum um að ákveðið magn togarafiskjar verði sett á land heima, og nú síð- ast með nýársráðstöfunum sínum. Þar var styrkur til togara, er selja ísfisk erlend- is, minnkaður verulega, en mjög bættur hlutur þeirra, er heima landa. í þessum málum verður að finna hið rétta jafnvægi. Á sumum íímum árs veiðist að allega fiskur, sem ekki er hentugur til frystingar, og á vertíðinni munu frystihús víða á landinu ekki geta tek- ið við togaraförmum. Þarna eru skörð, sem sölur erlendis geta fyllt, ekki sízt af því að verðlag er jafnan hæst er- lendis í byrjun árs. Þetta mál verður og að skoða í því ljósi, að nú er stefnt að verulegri aukningu togaraflotans. Þegar 15 skip bætast við á næstu árum, ættu íslendingar að geta afl- að nægilegs hráefnis til að tryggja stöðuga vinnu við frystihúsin og selt ísfisk er- lendis að auki. Að þessu marki er stefnt og þessu marki verður þjóðin að ná. Ctorfst áskrlfendur Mirm LEIKFÉLAG REYKJAVÍK- UR er sextugt um þessar mund ir. Með öðrum orðum: Það eru liðnir sextugir árá síðan skipu lögð leikstarfsemi hófst í höf- uðstað landsins. Um leið og af- mælisbarninu er innilega óskað til hamingju, er ekki úr vegi að athuga lítils háttar, hvar þessi listastarfsemi stendur í höfuð- staðnum í dag, þar sem árang- urinn, allt það sem áunnizt hef- ur á því sviði, er beinlínis og óbeinlínis óþreytandi starfi og staðfestu þessa afmælisbarns, beint eða óbeint að þakka, — og að við höfum ekki náð meiri árangri er yfirleitt öðrum aðil- um að kenna. Þjóðleikhúsið hefur starfað í nokkur ár, og starfað mikið, enda þótt ósanngjarnt sé að krefjast að starfsemi þess beri enn ekki nokkur merki tilrauna stigsins, — auk þess sem lifandi list er að vissu leyti alltaf á til- raunastigi. Leikfélagið, afmælis barnið, er enn í fullu fjöri, — sannast mjög á því, að starfsald- urinn er sífellt að lengjast, — og leggur árlega drjúgan skerf til leikmenningar þjóðarinnar. Fjöldi leikfélaga víðs vegar um land vinnur mikið og gott starf, að verulegu leyti undir hand- leiðslu menntaðra leiklistar- manna. Þau hafa stofnað með Arndís Björnsdóttir og Valur Gíslason í sjónleiknum „Gullna hliðið.“ flutt á sviði fjögur til fimm kvöld í röð, og væri það til dæmis franskur leikflokkur, sem annaðist flutninginn Jyrsta kvöldið, þýzkur annað kvöldið, brezkur það þriðja og danskur það fjórða, og væru allir þessir fiokkar skipaðir beztu leikur- um hverrar þjóðar — mundu þeir þá ekki túlka viðfangsfenið á sama eða mjög svipaðan hátt? Mundi munurinn ekki eingöngu verða persónubundinn, stafa fyrst og fremst af ólíkri einstak- lingsskapgerð? Að sjálfsögðu mundi þess mis munar gæta, en þó yrði það fyrst og fremst annað, sem réði því, að þessir fjórir leikflokkar myndu túlka og tjá sama við- fangsefnið mjög ólíkt. Hver þjóð, þar sem leiklistin hefur verið snar menningarþáttur um aldaskeið, á sér sínar listerfðir á því sviði; þar byggist nútíma leiklist á traustum grundvelli þjóðlegs menningararfs, mótuð um af sögu þjóðarinnar, skap- gerð og lífsviðhorfum, trú og siðum. Fyrir þetta hefur leiklist orðið þjóðleg með flestum menningarþjóðum; ber þau sér- kenni að með sanni má ræða ustu ára varð sauðskinsskóaerfð inni yfirsterkara; þegar ég hef séð íslenzka bændur leikna ým- ist sem værukæra og útlifaða selskapsmenn, sem ekki kæm- ust hjálparlaust upp á brekku- brún, eða guðsvolaða fávita, er ekki þekktu hrúta frá lambám í réttardilk, — lái mér þá hver sem vill, þótt ég hafi svarað spurningunni neitandi. Leiklist okkar verður ekki íslenzk leik- list þótt leikarar okkar geti sýnt brezka lávarða, bandaríska auð kýfinga og franskar léttirðar- drósir á svo raunhæfan hátt, að samlenzkir leikarar viðkomandi persóna mundu vart gera bet- ur. Hún verður ekki íslenzk fyrr en þeir geta túlkað ís- lenzka þjóðarskapgerð, íslenzka sögu, íslenzk lífsviðhorf, ís- lenzk menningarsérkenni og persónusérkenni á íslenzkan hátt, fremur en erlend jurt verð ur íslenzkur gróður þó hún sé flutt út hingað í erlendum jurta potti og erlendri mold. Þetta er ofur skiljanlegt. Flestir þeir leikendur, sem nú eru í fullu fjöri, hafa sótt list- menntun sína í erlenda skóla, án þess að vera búnir að heim- Soffía Guðlaugsdóttir — Dísa í „Galdra-Lofti.“ sér landssamband, sem vinnur þarft og gott skipulagsstarf. Flokkar valdra leikara úr höf- uðstaðnum ferðast um byggðir landsins á sumrum og sýna val- in leikrit. Vikulega eru svo flutt leikrit í ríkisútvarpið, og leik- arar lesa upp og flytja ljóð og sögur, bæði í útvarp og á skemmtunum. Ungt og efnilegt fólk, sem hug hefur á leiklist, á þess völ að nema frumatriði listarinnar í einkaskólum, halda lengra á þeirri námsbraut í skóla Þjóðleikhússins, og síð- an erlendis, enda er hér risin allfjölmenn stétt ungra leiklist- armanna, sem stundað hefur nám innlendis og erlendis. Flestir munu því telja að nú standi leiklistin með miklum blóma hér á landi, og að braut- ryðjendastarf Leikfél. Reykja- víkur hafi mikinn ávöxt borið og glæsilegan. En hvernig er það með ís- lenzka leiklist? Mörgum mun þykja fávís- lega spurt eftir framansagt. ís- lenzk Ieiklist, — er hún ekki einmitt þetta, sem lýst hefur verið? Ef við ættum þess kost að sjá og heyra eitthvert hinna sí- gildu, alþjóðlegu leiksviðsverka um brezka leiklist, þýzka leik- list og franska, enda þótt leik- listin eins og aðrar listir sé al- þjóðleg í meginatriðum. En er unnt að ræða um ís- lenzka leiklist? Þjóðlega, ís- lenzka leiklist? Starfs míns vegna hef ég und anfarinn tug ára átt þess kost, — eða ef til vill gæti ég líka sagt að starfs míns vegna hefði ég ekki átt annars kost, en að sjá flest þau leikrit, erlend og innlend, sem flutt hafa verið á sviði hér í höfuðborginni. Af sömu orsökum hef ég og alltaf orðið að skoða þau frá sjónar- miði gagnrýnandans, og að sýn- ingu lokinni beðið mín vökunótt við að semja „leikdóminn“, — oftast án þess að mér hefði gef- izt tóm til að vinna úr áhrifun- um eða kryfja flutninginn til mergjar. Eftir á hafa svo vakn- að með mér ýmsar spurningar, sem mér hefur ekki gefizt tæki- færi til að ræða nánar, — með- al annars þessi, hvort unnt væri að tala um islenzka leiklist. Eftir að ég hef verið viðstadd ur sýningar á íslenzkum sjón- leikjum, þar sem íslenzkir bændasynir hafa talað með greinilegum brezkum málhreim og borið sig eins og stælgæjar á sjoppu, íslenzkar heimasætur trítlað um sviðið eins og þær gengju á japönskum il-,,töffl- um“, þar eð háhælauppeldi síð- an vegarnesi þjóðlegra erfða. Þeir hafa því flutt hingað aftur erlenda leiklist, sem að vísu hef ur tekið á sig nokkurn þjóðleg- an blæ þegar frá leið, en þó aldrei oiðið fyllilega íslenzk. Brynjólfur Jóhannesson — Sigvaldi í „Maður og kona.“ Um eldri leikendur gegndi þó öðru máli að því leyti að þeir stóðu í nánum tengslum við ís- lenzkt þjóðlíf, höfðu margir hverjir tekið þátt í atvinnubar- áttu þjóðar sinnar á sjó og landi og hlýtt á frásagnir foreldra sinná, ömmu og afa, af enn meira striti, stríði, fórnum og (Frh. e 7. tíCu.j

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.