Alþýðublaðið - 19.01.1957, Síða 5

ianpidagnr. 19. janúar 1937
A t þ ý g n b r a g t g
NAKIN STÚLKA reis að
dæmi Venusar úr Ijósbláum
djúpum ■ Balatpnsyainsins.
Slegið hár hennar nam við
gulina þrúgnaklasana í Badac
sony á strönd vatnsins. Á bak
við hana var enn meira af
þrúgnaklösum, í Eger og
Tokay, og mynduðu sveig um
stáibræðsluofnana í Miscolc.
'Marglitir dúkar féliu eins og
tjöid frá klæðaverksmiðjun-
um í Szeged, og enduðu í fell-
ingum við skör hinnar þúsund
ára fjögurra turna dómkirkju
i Pécs. Víðs vegar á mvnd-
fletinum gat að líta dansandi
bændur, klædda þjóðbúning-
tun, bændur í hversdagsklæo-
um sitjandi á dráttárvélum,
íþróttamenn, sem báru vitni
ungverskrar hreysti, járn-
brautarlestir, sem brunuðu til
eða frá Budapest. Báðurn rneg
in við þetta myndskreytta
landabréf gat að líta engla-
börn í rauðum skikkjum, er
þreyttu langar básúnur og
voru hátíðleg á svipinn, en
yfir því og niður með báðum
jöðrum bókfell mikið, skráð
fagnaðarkveðjum til þeirra, er
gistu Ungverjaland. Var bók-
fell þetta prýtt skjaidamerki
•ungverska Alþýðuiýðveidis-
ins, þar sem mest ber á hamri
og hveitigresi iögðu í ská-
kross undir rauðri stjörnu,
fimmyddri. Og það var þessi
fimmydda stjarna, sem ur.gi
hermaðurinn var að bisa við.
Hann blístraði glaðlega þar
sem hahn stóð við vinnu sína;
einkennisbúningurinn, snið-
inn eftir búningum. sovéthers-
ins, fór honum illa. Hann var
önnum kafinn við að losa um.
stjörnuna með lítilli þjöi. Það
var ekki auðvelt. rauður gier-
uhgurinn sat fast á veggnum
og bersýnilegt að þar hafði
verið frá honum gengið til
'iangframa. En Ioks féll rauða
stjarnan þó niður á gangstétt-
ina. Ungi hermaðurinn stakk
þjölinni í vasa sinn og muldi
■glerunginn undir hælum sér
um leið og hann héit á brott.
Auðyeldara reyndist að losa
:iun aðra slíka rauða stjörnu.
Nokkrir hermenn drógu nið-
ur rauð-hvít-græna ungverska
fánann. skáru gætilega kringl-
ótta bót úr skjaldamérkinu og
drógu fánann síðan aftur að
hún.
Höfundurinn, Peter Freyer> var ekki að kanna
ókunna stigu. þegar hann lagði af stað frá
Vínarborg til Ungverjalands laugardaginn,
27. október síðastliðinn. Hann hafði ferðast
áður um Ungverjaland og dvalizt í Budapest á
vegum brezka kommúnistablaðsins Daily
Worker, meðal annars verið viðstaddur
réttarhöldin yfir Rajk árið 1949. og skrifað
um. það fregnir og greinar í blað sitt. Frarn. að
þ\n er hann hélt inn fyrir ungversku
landamærin að þessu sinni trúði hann að
þar væri sósialistaríki.
Þetta gerðist í
landámærastöðinni, Hegyes-
halom, að morgni laugard. 27.
október. Þá voru tæpir fjórir
dagar liðnir frá því ungverska
byitingin hófst. Frá því er hún
brauzt út að kvöldi þess 23.
október, bafði hún borizt um
öll héruð landsins svo að ekki
varð viðnám veitt, og nú sá.
ég löður þeírrar flóðbylgja
lauga sjálf iandamærin. Við
slagbrandinn í landamærahlið
inu stóð fámennur hópur
blaðamanna, — flestir austur-
rískir, brezkir eða þýzkir, —
sem austurríska landamæra-
lögreglan var að revna að
tjónka við. Þessir blaðamenn
höfðu sínar bífreiðir en ekki
landyistarheimild, en eins og
á stóð hleyptu austurrísk yfir-
völd engum inn fyrir landa-
mærin. er ekki gat slíka heim-
ild sýnt. Ég hafði hana í hönd-
um. en ég var bifreiðarlaus.
Allir vildum við komast til
Budapest. Við ræddumst við
vfir landamæraslagbrandinn;
ég hripaði símskeyti, sem ég
bað að sent yrði frá Vín tíl
blaðsins Daily Worker, þar
sem ég tilkynnti að ég væri
kominn inn í Ungverjaland og
mundi revna að halda áfram
för minni.
Enn hafði mér ekki veitzt
tóm til að átta míg, og ég verð
að viðurkenna að ég var tals-
vert smevkur. í einfeldni
minni hafði ég gert ráð fyrir
að um leið og ég næði til Vín-
ar, — eða að minnsta kosti
þegar ég kæmi til Hegveshal-
om. — yrði mér tekið með
kostum og kynium og fluttur
umsvifalaust til Biidapest eins
og þegar éc< var þarna á ferð-
inni í júlí síðastliðnum, en
ekki hafði sú von mín rætzt.
Þeirri tilkynningu minni. að
ég væri Lundúnafréttaritari
ungverska kommúnistablaðs-
ins Szabad Nép, •— sem þyðir
„Frjáls þjóð“, — og sérstak-
Iega sendur til Ungverjalands
á vegum Daöy Worker, hafði
það ekki nein sjáanleg áhrif
á afgreiðslumennina og her-
mennina. Þeir ræddu um það
sín á milli, að ég væri á veg-
um kommúnistablaðs, en þeir
lánuðu mér þó ábreiður og
leyfðu mér að sofa af nóttina
á legubekk í biðsalnum, og
um morguninn færðu þeir mér
kaffi og gerðu ekki annað en
brosa, er ég kvaðst ekki hafa
neina ungverska peninga til
að greiða með beinann. En
þégar ég spurði hvort unnt#-
væri að síma til Budapest, eða
að rninnsta kosti til Gyöer, svo
að mér yrði send bifreið, sögðu
þeir mér hæversklega, að nú
stæði yfir bylting, og vrði því.
að nota bæði síma og bifreið-
ir til annars. Það var ekki fyrr
en dagur rann yfir akrana á
sléttunni og ég tók að hugsa
ráð mitt. að ég veitti því at-
hygli að hermennirnir bárú
engin eínkennismerki í húfum
sínum. Ég var því á valdi her-
deilda, sem ,gert höfðu —
hvort sem maður kallaði þær
byltingarsinna eða gagnbvlt-
ingársinna, — gert uppreisn
gegn jingversku ríkisstjórn-
inni. Ég gat ekki snúið við.
eða, ef ég gerði það. mundi
ég ekki lcornast inn í Iandið
a.ftur. bar sem landvistarheim
ild mín gilti aðeins til einnar
ferðar. og mundi dvöl minni
bar með lokið áður en hún
hæfist. Oe ég gat ekki haldið
áfram förinni, þar sem ég
hafði ekkert. farartæki. Og
ekki gat ég haldið kvrru fyr-
ir, þar sem éí? var þ\rí að ég
pat ekki fengið bar annað en
kaffi, og ég var; þegar orðinn
banhungraður. Það var því
ekki um annað að velja en
doka við, ef vera mætti að
annár blaðamaður, ser.i heföi
yfir bifreið að ráða. kæmi yfir
landamærin, og að ég gæti
íengíð far með honum.
Ég minntist bjartsýni unga
mannsins í ungverska sendi-
ráðinu í Lundúnum, sem full-
vissaði mig um það, er hann
undirritaði landvistarheimild
mína, — ..samkvæmt sérstök-
um tilmælum félaga Imre
Nagys“, að hann sagði, — sð
þeir í Budapest vissu að ég
væri á leiðinni: allt væri und-
irbúið; ef ég fengi ekki hent-
uga flugferð frá Vín þyrfti ég
ékki annars við en að snúa
mér til sendiráðs Úhgverjá
þar í.borg, ..og þeir munu
veita aila nauðsynlega að-
síoð“. Það var þess vegna að
ég hafði ekki tekið nema 10
sterlingspund með mér. Ég
átti vini í Budapest og pen-
inga þar í banka. og væri ekki
flugferðir á milli Vír.ar og
Budapest. þá var ofurauðvelt
fyrir þá í ungverska sendiráð-
inu í Vín að lána. mér bifreið
að landamærunum, en þangað
gátu svo vinir mínir í Buda-
pest sótt mig í bifreið. Að
undanförnu hafði Dai’v Work-
er og fullviSsað 'lesendur sína
um að „ungýerska stjórnin
væri vanda smum vaxin“, og
að; „ástandið þar færi. sífellt
foatnandi“.
Ég hafði dvalizt í ungverska
sendiráðinu í Vín í hartnær
fjórar klukkustundir, og notið
þar skilnings og hæversku.
En þeír gátu ekki símað til
Budapest, sambandið hafði
rofnað á miðnætti. Þeir gátu
ekki látið mér í íé bifreið. Og
— þeim þótti það mjög leitt
— þeir gátu ekki lánað mér
peninga, „Ef .þér viljið halda
áfram til Budapest getum við
ekki- stöðvað yður, — en við;
géíum ekki heldur hjálpað
vður“.
2.
A meðalþeirra
blaðamanna, sem sóttu um
áritun landsvistarheimild-
sr í ungverska sendiráð-
imi -í Vín. vo "u þ°ir Jeffrey
Biythe frá Ðaíly Mail, sem
skartaði í splunkunýium föt-
um. Hann hafði komið flug-
leiðis í skyndingu frá Kairo,
og orðið að kaupa sér alklæðn-
að, sem hæfði haustkuldun-
um í Vín. En það reyndist
meiri erfiðleikum bundið að
búa sig til Budapest. Hann
kvað brezka blaðamenn, með-
al annarra félaga sinn, Noel
Barber, hafa leigt bifreiðir í
Vín við okurverði, til hinnar
hættulegu 160 mílna ferðar tii
Budapest; sumir hefðu jafn-
vél orðið að kaupa bifreiðir.
Ég reyndi að gera mér í hug-
arlund upplítið á David Ain-
lev, framkvæmdastióra Daily
tVorkers, ef éa bæði hann þess
í símskeyti að senda mér pen-
ínga til kaupa á bifreið. Ég.
Framhald á 7. síðu

Þetta er teikning af 42 þús. tonna -oiíuskip, sem BP er að láta byggja í
m Englandi. Áætlunin er að smíða 41 skip af þeirri gerð, svo að sæmiÁga
«%a olíuílutningarnir að ganga. Lengd. skipanna verður 710 fet, og hraoi 16 hnútar á þyí full-
hlöðnu. ÁaHlanir eru iim það hjá BP að láta smíða 60 þús. tonna olíuskip. Ea Shell ráögerir
að láta smiða nokkur .oiíuskip 65 þús; tonn að stærð. .... ...——
í NÓV. sl. var í Kaupmanna-
höfn haldin samnorræn sýning
á grafik (,,svartlist“) að tilhlut-
un Dansk Grafisk Kunstnersam
fund, en svo nefnist hin danska
deild norræna samibandsins,
Nordisk GÍafisk Union. Öll
fimm norrænu löndin, — Dan-
mörk, Finnland, ísland, Noreg-
ur og Svíþjóð, — áttu aðild að
sýningunni. ísland hafði þó þá
sérstöðu, að aðeins einn lista-
maður íslenzkur átti myndir á
sýningunni, en foonum hafði
verið sérstaklega boðin þátt-
taka í henni. Var það Bragi; Ás-
geirsson listmálari.
1 fyrravetur dvaldxst Bragi í
Kaupmannahöfn við framhalds
nárn í grafik. Á vorsýningu
graíiska skólans í fyrra voru
teknar margar myndir eftir
Braga. og átti hann. einn um
40% allra mynda, er á sýning-
unni voru. Á sjálfstæðri sýn-
ingu, er Bragi efndi tii í Kbh.
nokkru síðar. vöktu myndir
hans alimikla athygli. Forstöðu
maður Thorvaldsens-safnsins,’
Sigurd Schuhz. vakti þá fyrst-
ur manna opinfoerlega athýgli á
steinprentunum (litógrafíum)
hans í listdómi, er bírtist í
„Bagens N\rheder“. Þar sagði
hann m. a..: „Á borði. undir
gleri, liggu'r ■ t. -d. steinþrykk í
hvítu og svörtu, nakin fyrir-
sæta, séð.frá hlið. Þetta er stór
fengleg mýnd, sem. veldur óróa,
' en vetir þó um léið fróún vegna
áhrifa hins mikla áþreifanlega
forms og hins listræna styrks
svárts og hvíts. í rauninni er
þetta samruni listræiryia eigin-
leika, sem í eðM síhu eru alls
ósýyldir.“
Bragi Asgeirsson.
Á sýningunni í nóv. sl„ sem
áður getur, áttu 75 norrænir
listamenn fleiri eða færri mynd
ir hver. Var það almennt álti
listdómaranna, að hin yngri
kynslóð svartlistarmanna væri
í mikilli sókn og bæri sýningin
svipmót þeirrá.
Skulu hér tilgreind nokkur
ummæli helztu blaðanna um
myndir Braga.
Jan Zibrándtsen sagði í „Ber
íingske Tidende“ m. a.: „Að-
eins einn einasti listamaður er
hér frá íslandi. Það er Bragi
Ásgeirsson, 25 ára, kjörinn á
sýninguna af dönsku sambands
dfci' dínni. Hann kemur hér
fr sens hæfileikamikiíl full-
trs . jóðar sinnar með hinar
stóru, tjáningaríku lítógrafíur
sínar aí sitjandi eða standandi
módeluxn. ,. Það, sem öllu
{3Prh« á 7. eíöu.) ,