Alþýðublaðið - 13.03.1957, Blaðsíða 4

4
A I þ ýÖ u bIað ;ð
Miðvikudagur 13. marz 1957
Gidske Andersson:
ötum í nýlendu
FRANSKA ÞINGIÐ ræddi
nýlega framtíð landa í Afrílcu.
urðu umræður miklar og erfið-
ar og mátti litiu muna, að
stjórnin þyrfti ekki að óska
traustsyfiiiýsingar í málinu.
„Hið sameinaða og ódeilanlega
franska ríki“, eins og það hef-
ur heitið síðan 1789, skalf á
grunni. Arásin kom frá negrun-
um 40, er sæti eiga í franska
þinginu sem fulltrúar landa
Fi-akka í Afríku, eða ef til vill
væri réttara að segja sem full-
trúar 22 milljóna negra í
Frönsku-Afríku. !
Baksvið þess sem gerðist á
þingfundi franska þingsins er
þetta. Þegar jafnaðarmaðurinn
Gaston Deferre varð ráðherra
landssvæðanna utan heima-
andsins fyrir ári síðan tókst
hann þegar á hendur að endur-
bæta stjórnarhætti í Frönsku
Afríku. Naut hann til þess
stuðnings annars ráðherra, Afr-
íkumannsins Houphouet-Boig-
ny. Fólk hefur nú árum saman
sagt: ef við ekki gerum eitt-
hvað í Afríku, fer allt í vitleysu.
Það var þetta, sem Deferre og
Houphouet-Boigny vildu koma
í veg fyrir.
Tifðögur stjórn-
arinnar
í júnímánuði Í956 lögðu þeir
fram frumvarp til laga, er
tryggja skyldu sjálfstjórn í
innanlandsmálum innfæddum
mönnum mönnum á 13 frönsk-
um landssvæðum í Frönsku
Vestur-Afríku og Frönsku
Hitabeltis-Afríku auk Mada-
gaskar. Lögin voru samþykkt
og næsta skrefið voru svo til-
skipanirnar, er hrinda skyldu
lögunum í framkvæmd.
Á meðan höfðu ráðherrarnir
tveir ráðizt á vandamál Togo
Afnlkumenn ¥ii|a stofna Hklasamband,
og Kamerún, sem ekki eru
frönsk landssvæði, heldur
stjórnað af Frökkum í umboði
Sameinuðu þjóðanna. í des-1
ember voru haldnar kosning-
ar í þessum löndum og íillög-
ur stjórnarinnar um mjög
aukna sjálfstjórn voru sam-
þykktar af SÞ í janúar s. 1. Og
ekki mun líða á löngu áður
en Togo og Kamerún verða
sjálfstæð ríki.
í lok janúar var fjallað um
hinar ýmsu tilskipanir til handa
landssvæðunum 13 í viðkom-
andi þingnéfnd. Framsögumað-
ur nefndarinnar var Afríku-
maðurinn Apathy frá Dahomey.
í stjórnartilskipunum var gert
ráð fyrir stjórnarráði á hverju
svæði undir forsæti fransks
landsstjóra sem áfram skyldi
bera ábyrgð á ríkisstjórninni,
þ. e. a. s. fjármálum, vörum,
utanríkisþjónustu, æðri mennt-
un, tollgæzlu og útvarpi. í ráð-
inu skyldu eiga sæti að hálfu
leyti fulltrúar kjörnir af fólk-
inu og að hálfu leyti fulltrúar
tilnefndir af landstjóranum.
Skyldi ráðið ráða fram úr öll-
um innanríkismálum.
Skref fram á við
Þegar þessar tillögur voru
gerðar fyrir einu ári voru þær
hrein bylting, en eru satt að
segja ekki nema fyrsti frjóangi
sjálfstjórnar, þar eð starfsemi
stjórnarráðsins er mjög tak-
mörkuð. Á meðan eru svo Togo
og Kamerúm orðin svo til sjálf-
stæð. Frakkar segja: Já, en þau
eru ekki hlutar af Frakklandi.
íbúar Afríku skylja ekki slíka
röksemdafærslu. Landamæri
svæðanna eru rönsk uppfinn-
ing.
Framsögumaðurinn Apathy,
sem verður að hugsa um kjós-
endur sína heima í Afríku, bar
fram tillögur til breytinga á
tilskipunum stjórnarinnar og
fékk þær samþykktar í nefnd-
inni. Hann vildi þvinga fram
örlítið meiri sjálfstjórn. f fyrsta
lagi skyldu allir fulltrúarnir í
stjórnarráðinu kosnir af þingi
hvers svæðis og í öðru lagi
skyldu allir fulltrúarnir í
stjórnarráðinu kosnir af þingi
hvers svæðis og í öðru lagi
skyldi sá meðlimur, er fengi
flest atkvæði verða varaforseti
þess, við hlið landsstjórans. All-
ir ráðsmenn skyldu fá titilinn
ráðherra og bera ábyrgð gagn-
vart þinginu. Stjórnarráðið
skyldi hafa leyfi til að segja
af sér, ef það teldi sig ekki
njóta trausts þingsins. Og loks
skyldi landsstjórinn geta látið
varaforseta ráðsins sinna
skyldustörfum sínum.
Þjóðsagan um
„hið ósksptan-
lega“ lýðveldi
Sem sjá má ná þessar tillög-
ur dálítið lengra en tillögur
stjórnarinnar, en samt er ekki
um sjálfstæði að ræða. En orð-
ið ráðherra hugtakið að bera
ábyrgð gagnvart þinginu, rétt-
urinn til að segja af sér, allt
fékk þetta franska þingið til
þess að æsa sig upp. Ekki var
Framleiddi aðallega sfeypuslyrktarjárn og miðstöðvarofna,-
stofnkostnaður 20 milljónir króna.
Stáíiðjuver, með 10 þús. tonna afköstum á ári, gæti
hafið starf sitt hér á iandi árið 1960, ef undirbúningur
væri hafinn strax.
* Verið myndi vinna úr úrgangsjárni því, sem til fellur hér-
lendis. Öllu því úrgangsjárni, er til fellur fram til 1960,
yrði að safna saman til þess að verið hefði nógu úr að
vinna, er það hæfi starfsemi sína. Talið er, að nú falli
hér til um 5 þús. tonn af úrgangsiárni á ári.
Framleiðsta versins yrði einkum steypustyrktarjárns, mið-
stöðvarofnar og fleiri þess háttar steyptir hlutir.
* Stofnkostnaður yrði um 20 milljónir króna, miðað við
verðlag síðastl. haust. Verið myndi spara 8 ro.illj. kr. í
erlendum gjaldeyri á ári, roiðað við sama verðlag, en
stofnkostnaður þess í erlendum gjaldeyri er talinn um 16
milljónir króna.
F.rá þessu, m.a., er skýrt í
greinargerð, er Iðnaðarmála-
stofnun Islands gerði að beiðni
Viðskiptamálaráðuneytisins á
síðastliðnu hausti. Hafði ráðu-
neytið æskt þess, að stofnunin
rannsakaði, „hvort arðvænlegt
sé að hagnýta brotajárn hér
innanlands í stærri stíl en nú
er gert, t.d. með því að frarn-
leiða úr því steypustyrktar-
járn“, eins og í bréfi ráðuneyt-
isins segir. — Verða nú rakin
helztu atriðin í greinargerðinni.
Við rannsókn málsins var
einkum lögð áherzla á athugun
nokkurra meginatriða. Þannig
var í fyrsta lagið athugað,
hverju magni úrgangsjárns bú-
ast mætti við hérlendis næstu
10—20 árin.
5 ÞÚS. TONN ÁRIÐ 1956 —
15 Þl'JS. TONN ÁRIÐ 1974.
Líkur benda til þess, segir í
greinargerðinni, að magn úr-
gangsjárns sé nú um 5 þús. tenn
á ári, en mun fara vaxandi og
ná 10 þús. tonnum árið 1965
Jón Brynjólfsson,
vélaverkfræðingur. Hann
samdi álitsgerðina um stáliðju
verið
og 15 þús. tonnum árið 1974.
Verði strax stöðvaður útflutn-
ingur á úrgangsjárni má til
áramóta 1960 safna það miklum
Ibirgðum, að 10 þús. tonna stál-
'■ iðjuver hefði strax úr nægilegu
ihráefni að vinna.
(Frh. á 11. síðu.)
f RIO
'DEORO.
[SfAMSKjJ
ALGERIE
ÍGVPT:
SOUDAN / N!GER:
jSUDAN
TCHAD
P0PtU8T
^OoimEA
fOtTA.;
NIGERIA
(BR.) .
^iesra'
.leone ;
huta-
b.:ns-
x/a-nif'
SGULL-
VtíTc.J
(0B.)|

:G/■■■>
PODN
niJlMPA- SPAN5K
ATLANTER- bukten GU'nea ^ ^ #f Belgisk
HAVET
CONGO
( SELQISK )
;zavill£
Kortið sýnir legu 12 „ríkja“ fyrir utan Algier, Franska-
Somaliland og eftirlitssvæðin Togo og Kamerun mynda hinar
frönsku Afríku-lendur.
það nú samt vegna þess, að
menn vildu ekki lýðræði í Afr-
íku, heldur vegna þess, að „lýð-
veldið er sameinað og ódeilan-1
legt“, og aðeins má vera ein
stjórn í franska lýðveldinu,1
annars verður að breyta stjórn-
arskránni. I
Niðurstaðan varð sú, að Afr- [
íkumenn fengu sínum vilja!
framgengt, þó með nokkrum I
breytingum. En það er ekki
mergurinn málsins. Því að gerð-
ar verða nýjar tillögur, nýjar
umræður verða og ný skyndi-
áhlaup verða gerð á hið ,,sam-
einaða og ódeilanlega" franska
lýðveldi og hvað gera Frakkar
þá?
Mergurinn málsins er þessi:
Áður en langt um líður verða
(Frh. á 8. síðu.)
HANNES Á HORNINU
VETl VATSGVR DAGSIISS

íslendingasagnalestur fyrir börn og unglinga —
Nýr þáttur í útvarpinu — Athyglisverð formáls-
orð ----- Litla-Hraun og framkvæmdirnar þar.
ÉG HLUSTAÐI á formálsorð
Helga Hjörvar fyrir lestri ís-
lendingasagna handa börnum og
unglingum. Hann flutti þau á
sunnudaginn, en lestur sagnanna
hófst á mánudaginn. Ég vil
þakka Hjörvar fyrir formálsorð-
in. Þau voru skilmerkileg og al-
menningur mun áreiðanlega
fallast á sjónarmið hans. Hann
hefur lengi haft áhuga fyrir
þessu málefni, en hann tók það
fram, að þessi þáttur væri nú
tekinn upp fyrir frumkvæði hins
nýja formanns útvarpsráðs,
Benedikts Gröndals.
ÞAÐ ER ÁKVEÐIÐ að lestur
sagnanna fari fram á hverjum
degi klukkan 6. Ég vissi, að for-
maður útvarpsráðs hafði áhuga
fyrir þessu og hefur unnið að
því frá því að hann tók við for-
mennskunni. Það er ekki ætlun
formannsins eða skrifstofustjór-
ans, að sögurnar séu lesnar að
öllu leyti eins og þær koma fyr-
ir á pappírnum, heldur í út-
drætti og nokkurri styttingu, en
alltaf miðað við það, sem hæfir
börnu.num.
SKRIFSTOFUSTJÓRINN
skýrði frá því, að það hefði kom
ið í Ijós, að börn hlustuðu á til
dæmis Grettissögu hjá Einari
Óh Sveinssyni. Þetta er líka mín
reynsla. Það kom mér á óvart
að barn virtist hafa meiri áhuga
fyrir Grettissögu en flestu öðru,
sem útvarpið hefur ílutt í vet-
ur. Þetta er enn ein sönnunin
fyrir því mikla magni, sem býr
í sögunum okkar.
HINS VEGA.R er ekki nema
eolilegt, að það þurfi að búa
efnið að nokkru þegar um börn
er að ræða, að sleppt sé, sem er
ofvaxíð skilningi þeirra, eða get
ur valdið misskilningi þeirra.
Það er til dæmis alls ekki sama
hvernig börnum er sagt frá vo-
veiflegum atburðum. Hjörvar
nefndi dæmi um það og munu
menn án efa fallast á sjónarmið
hans.
ÉG VIL EINDREGIÐ þakka
formanni útvarpsráðs svo og
skrifstofustjóranum fyrir þenn-
I an nýja þátt. Þetta vil ég þó
taka fram: Ég held ekki að
Hjörvar ætti að seilast eftir því
að breyta mjög máli sagnanna.
Málið sjálft er börnunum ekki
erfitt til skilnings yfirleitt.
EYRBEKKINGUR skrifar: „í
dálkum þínum fyrir nokkru er
grein eftir lögfræðing þar sem
m. a. er vikið að rekstri Vinnu-
hælisins að Litla-Hrauni og sagt
m. a.: „Nú mun vera búið að
segja upp starfsliði þar, enda
ekki hægt að endurbæta með
gömlu liði.“ Nú er sannleikur-
inn sá, að aðeins þrír menn af
þeim sjö eða átta, sem sagt hef-
ur verið upp starfi, hafa unnið
þar lengi eða allt að fjórtán ár-
um og einn frá fyrstu dögum
hælisins um 1930, og færi betur
að það opinbera hefði enga lé-
legri starfsmenn í sinni þjón-
ustu.
AUK ÞESS er enginn þessara
manna gæzlumaður og gæti þess
vegna gæzla fang'a og annað þess
háttar gengið sæmilega. Um
hina starfsmennina, sem hafa
unnið þarna eítt eða eitt og hálft
ár eða skemur, þarf varia að
ræða sem „gamalt lið“ og á „Lög
fræðingur“ varla við þá í grein
sinni. En um þá og þeirra starf
er Eyrbekkingum ekki eins vel
kunnugt vegna þess hvað þeir
hafa starfað stutt við hælið.
EN VIÐ HÖFUM fylgzt með
rekstri hælisins frá upphafi og
vitum að það er ekki sök þess-
ara manna, sem sagt hefur verið
upp starfi að ástæðulausu, þó
rekstri hælisins hafi á stundum
verið ábótavant og einkum nú
upp á síðkastið. Um ástæðuna
fyrir uppsögninni skal ég ekki
ræða að svo komnu máli,' en það
er vel fylgzt með þessu og gefst
vonandi tækifæri að ræða það
nánar þegar raunveruleg ástæða
er kunn. Getur verið að fleira
komi þá fram en hér er drepið á.
AÐ LOKOM vildi ég biðja
,,Lögfræðing“ að rita undir fuílu
nafni næst þegar hann tekur að
sér að rægja ákveðna starfshópa
svo að þeir viti hver slíkt hefur
í frammi.“ .