Alþýðublaðið - 24.03.1928, Blaðsíða 2

0 'A!LI>. ÝÐUBUAÐIÐ
Olínstöðin við Skerjafjðrð.
Hversvegna era geymarnlr hafðir svona stórir?
Verður landíð að borga tvær miljónir króna, til
pess að komast hjá afleiðingunum af tvö þúsund
króna árskaupi Magnúsar Guðmundssonar?
Þegar Landsverzlunin haiði
einkasölu á steinolíu, bauðist
enska félagið British Petroleum
Co., sem hún skifti við, til þess að
setja hér upp olíugeyma, svo
hægt væri að selja olíuna ó'dýr-
ar. Þetta var sumarið 1924. Það
er kunnugt, að Magnús Guð-
mundsson, sem þá var atvinnu-
málaráðherra, neitaði boðinu, en
hvers vegna hann neitaði því, og
hvers vegna hann lét afmema
einkasölu landsins á steiholíu —
það er almenningi ekki kunnugt,
en margir eru famir að geta sér
til nú, hver orsökin hafi verið.
En geymar þeir, er British Pe-
tnoleum áleit nægilega stóra fyrir
alla olíuverzlun lafndsms, áttu að
taka 2200 smálestir, og var þó
þar gert ráð fyrir vexti næstu ára.
En meðal-ársnotkun stei'nolíu hér
á landi eru 6500 smálestir.
Það hefir því mörgum þótt ein-
kennilegt, að olíugeymar þeir,
sem Anglo Saxon Petroieum Co.
hafa reist við Skerjafjörð (en það
félag er líkiegast nú búið að
„selja“ félaginu „Shell á Islandi‘“)
taka samtals 8000 smálestir, auk
geyma þeirra, er félagið lætur
reisa hér og þar úti um land, er
samtals munu taka um 2000 simá-
lestir, t(ða alls á öllu landinu
olíugeyma fyrir 10 þús. smá-
Jestir. Nú má gera ráð fyrir að
nokkur hluti af þessu rúmi geym-
anna notist ekki, af því fylla
þurfi á þá, á»ður en þeir tæmist,
en áreijðanlegt er, að nóg er að‘
reikna 1/4 frá í þeim tilgangi. En
jafnvel þó V” sé dreginn frá, verð-
ur eftir meira rúm en svarar til
ársnotkunar á Islandi.
Mörgum hefir því orðið á að
spyrja, hvers vegna félagilð hafl
reist hér svona stóra geyma.
(Svarijð, sem aðstandendur félags-
ins hafa gefiið, hefir verið, að
þa|ð væri af því, að það borgáði
sig betur aið flytja olíuna hing-
aið beina leið frá Ameriku í 6000
smálesta skipi. Framtílðin mun nú
sýna hvort olían verður flutt
hingað beint frá framleiðslustöðv-
unum, en enn þá sem komiið er,
hefir hér ekki komið nema eitt
geyma-skip. Það var bara 3000
smálesta skip, og kom frá Lund-
únum.
Flest þeirra skipa, sem flytja
olíu frá framleiðslustöðvunum til
Noiíðurálfunnar, eru tólf til firnt-
án þúsund smálesta skip, og
mætti ef til vill til sanns vegar
færa, aið ödýxar væri að flytja
lolíuna beint, ef um svo stórar
olíubirgiðir væri að ræða, að nota
imættí slík skip.
Geta má þess hér, að/mjög Iit-
ill kostnaður er við að ferma og
afferma geymaskip, og bendir
flest á að langtum þægilegra sé
fyrir erlenda félagið að taka ol-
íuna á Englandi, sem þeir bæta á
geymana hér, fremur en að flytja
heila olíufarma beint til íslands
frá framleiiðslustöðvunum í öðr-
um heimsálfum. Því gefðu þeir
þajð, þá þyrftu þeir að ákveöa.
fyrirfram ferðalag skipa sinna
langt fram í tímann. En við sjá-
um nú til hvað margir farmar
koma hingað beint frá Ameriku.
Eins og kunnugt er, hefir Bri-
tish Petroleum einnig reist hér
geyma, og taka þeir 2200 smá-
lestir. Er það sama stærð og það
félag áætlaði árið 1924 að nægði
allri olíuverzlun landsins og væri
þó nokkuð við vexti. Eftir er-
lendri reynslu nægir að hafa
geyma fyrir mánaðar, til hális
annars mánaðar forða, og eru
geymar British Petroleum því í
raun og veru nógu stórir til þess
að annast þrefalda olíusölu á við
alla olíusölu landsins. En geymar
Shell gætu eftir sama mælikvarða
annast 18 til 20 falda sölu, á við
það sem ársnotkun er á steinolíu
nú.
Þá hefir og verið reynt að
skýra stærð geymanna þannig, að
þegar togararnir íslenzku færu að
nota olíukyndingu (það er
brenna olíu í stað kola), yrði þörf
fyrir svona stóra geyma. En enn
sem komið er er enginn íslenzkur
togari útbúinn með olíukyndingu
og enn pá er ekkert sem bendfr
á, dð peim verdi breytt í pá átt,
pví enn hafa engar ráðstafanir
af því tæi verið gerðar. Það er
því óhugsandi, a.ð það sé með
togarana fyrir augum, áð olíu-
geymar Shellfélagsins eru svona
stórir, enda ekki sennilegt, að þó
farið væri nú þegar að breyta
þeim, svo að þeir gætu brent ol-
íu, að sú breyting yrði komin á
á öllum, togurunum fyrr en eftir
10 til 15 ár; því sennilegt er, að
ekki yrði nema tveim til þrem-
ur breytt á ári. En það væri hins
vegar hægurinn. hjá, þó stöðin
hefði verið minni, að stækka
hana, þ. e. bæta við nýjum geym-
um.
Það, sem hér að framan er
sagt, bendir þvi alt á það, að
stærð geymanna sé ekki tníðud
eingöngu við pörfinci hér á landi.
En hver er þá tilgangurinn ? Ekki
er hægt að komast nær því að
skilja stærð geymanna, þegar sagt
er frá að stærsti geymirinn við
Skerjafjörð, sem tekur 4000 smá-
lestir, eigi að vera fyrir benzín.
Hvernig getur það verið arðvæn-
legt að hafa hér 4000 smálesta
forða af benzíni, þ. e. til 5 ára
forða, því hér eru notaðar af því
einar 800 smálestir á ári?
Auk Shellfélagsins starfa hér
tvö önnur steinolíufélög. Mun
Shell hafa nú um fjórða hiuta
af steinoliuverzluninni, en þó
verzlun þess ætti, eftir að aukast,
er ekki líklegt að Shell nái meira
en helmingnum af henni, en það
er sama sem að birgðir þess séu
raunverulega til tveggja ára, eða,
ef miðað er við stærð geyma er-
lendis, 35 til 40 sinnum stærri
en talið er, að þeir þurfi að vera
þar.
Ekki verður olíugeyma-skipið
skilið, frekar en annað, er við-
kemur „Shell á lslandi“, ef litið
er á málið eingöngu frá verzl-
unarlegu sjónarmiði. Þó gert sé
ráð fyrir, að steinolíusala félags
ins aukist svo að hún verði 20
þús. tunnur,*) þá fara sjálfsagt af
því 5 þús. tunnur til notkunar í
Reykjavík og nágrenni, og verða
afhentar í mótorbáta í Reykja-
vík og við Skerjafjörð. Olíu-
magnið, sem geymaskipið hefir að
flytja með ströndum fram, verð-
ur þá að eins 15 pús. tunnur.
En hver verður kostnaðurinn
við þetta skip? Eftir áætlunverð-
ur árskaup skipverja á því sam-
tals 50 þús. kr. Kostnaðurinn við.
að flytja olíuna út um land,
verður því eingöngu í mannahald
3 kr. 33 aur. á tunnu. En auðvitað
verður kostnaðurinn alls meiri en
þetta, því hér við bætast vextir af
verði skipsins, sem kostar 1/4
milljón (15 þús., ef reiknuð er
6»/o renta), fyrning og viðhald,
V12 af verði skipsins, þ. e. yfir 20
þúsund á ári, enn fremur vá-
trygging, smurningsolía, olía til
brenzlu og skipagjöld. Virðist
íekki of hátt reiknað, að allur
kostnaðiír við skipið verði sam-
tals 100 þúsund krónur, svo farm-
gjald á hverja tunnu verði yfir
hálfa sjöundu krónu. En Eim1-
skipafélagið, Saroeinaða og Berg-
enska félagið, hvort um sig, taka
að eins 3 krónur á hverja stein-
olíutunnu út um land, á hvaða
viðkomustað skipanna sem er! En
svo sem áður er sagt, at-
vinnufyrirtæki verður olíu-strand-
ferðaskipið ekki, frekar en sjálf
ölíustöð „Shellfélagsins“ við
Skerjafjörð.
Sá, sem athugar allar þær stað-
reyndir, sem nefndar eru hér á
undan, getur ekki varjst að spyrja
sjálfan sig að því, hver sé til-
gangurinn með því, að hafa
geymana svona stóra og birgð-
irnar svona miklar.
Því allir sjá, að tilgangurinn
hlýtur að vera einhver annar en
sá, að reka olíuverzlun við ís-
lendinga á sem hagkvæmastan
hátt.
En hver getur tilgangurinn þá
verið annar en sá, að hér sé um
ráðstöfun í sambandi við hemað-
*) 1000 smálestir eru 6600 tn.
arhugleiðingar einhvers stórveld-
is að ræða? Móti því hefir verið
sagt, að þó að geymarnir séu
hrikalegir, miðað við okkar notk-
un, þá séu þeir sama og ekkert,
miðað við hernaðarnotkun, og að(
höfnin við Skerjafjörð sé ekki
nothæf fyrir herskip.
Gegn fyrri mótbárunni er það að
segja, að benzínbirgðirnar benda
á, að stöðin sé ætluð flugvélunj!
eða kafbátum, en miðað við þessi
farartæki er hér um töluverðar
birgðir að ræða.
Eftir alþjóðareglum mega her-
skip ófriðarþjóða ekki birgja sig
að vistum, eldsneyti né öðru í
höfnum hlutlausra þjóða. Hins
vegar mega þau taka við eids-
neyti o. þv. 1. úr skipum utan
við landhelgi.
En hvemig færi nú, ef eitthverf
annað stórveldi kvartaði undan
því að íslenzkt skip (olíugeyma-
skipið) léti kafbátum övinaþjóða
þess eldsneyti í té? Hvernig ætt-
um við að geta bannað að þaiðl
verði? Geymaskipið gæti tekið
hér þessar 165 smálestir, er það
hefir rúm fyrir, látið 10 smá-
Iestir- af benzíni í kafbát úti I
flóa, 40 smálestir í annan, 50 f
þann þriðja og 60 í þann fjórða;
farið svo með 5 smálestir upp á
Skaga og dælt þeim í 300 smá-
lesta geyminn þar (sem stenduí
á lóð konu Haralds Böðvarsison-
ar) og sagst hafa farið þangað
með allar 165 smálestirnar. Hver
skyldi svo sem fá að sjá í geym-
inn þar, og hver getur vitað hve
miklu (eða litlu) geymaskipið hef-
Sr dælt þar í land?
Því miður bendir margt á, að
í næstu styrjöld verði alþjóða1-
lög virt enn þá minna en í ó-
friðnum, sem oss er minnis'stæð-
astur. Vilji hernaðarþjóð brjóta
hlutleysi okkar með því að láta.
kafbáta sína taka olíu við Skerja-
fjörö, pá er hafhleysið par, flesta
daga ársins, ekki pví til fyriA-
stöðu, enda má gera ráð fyrir„
að með góðu skipulagi mættí
koma svona 50 til 100 kafbátum
fyrir á Fossvogi og Kópavogi1,
hinum tveim smáfjörðum, sem
ganga inn af Skerjafirði. Og hver
veit, nema einhverjir útlendir séu
þegar búnir að reikna út, hve
mörgum mætti þar fyrir korna?
Þá má og nefna, að á Fossvogti,
Kópavogi, Lambhúsatjörn og
Bessastaðatjörn mætti hafa svo
margar sæ-flugvéliar, að ekkert
stórveldi á enn svo margar, að
þær kæmust ekki allar þar fyrir.'
Enginn þarf að efa, að hér er
um sjálfstæðismál að ræða, þ.. e.
mál, sem getur orðið sjálfstæði
okkar hættulegt, ef við höfum
augun ekki opin. En jafnframt
er bersýnilegt, að hér hefði aldr-
ei orðið neitt óvenjulegt á ferð- '
ánni, ef landið hefði haldiö stein-
olíueinkasölunni, og bendir það
jafnframt á, i hvaða átt halda
skal, til' þess að komaSt hjá
vandræðum. En þar sem erlend
félög hafa nú sett hér upp dýra