Vísir - 16.07.1911, Blaðsíða 2
50
V í S I R
w
Amerika ogVestur-lslendingar.
Eftir Sigurð Vigfússon.
------‘ Frh.
Af því sem áður er greint er auð-
velt að geta sjer til hvernig það
hafi atvikast að svo margir íslend-
ingar ieituðu sjer bólfestu í hinum
unga uppvaxandi bæ Winnipeg, sem
þá mun aldrei iðra, því þeir þrífast
þar vel og eru í uppgangi miklum.
Það má kalla að íslenzkt þjóðlíf
hafi vaxið upp með borginni, hafa
íslendingar lagt marga hönd að því
að byggja hana upp og reist sjer
margt minnismark þar. Á fyrstu
árum var ekki um mjög auðugan
garð að gresja í atvinnuvegum.
Helzta athvarfið var skurðavinna,
byggingarvinna, verzlun og matsala.
Um aldamótin var töluvert farið að
greiðast um atvinnuvegi. Skurða-
vinna var þá í dvínun meðal landa,
og þeir farnir að þoka sjer upp í
betri stöður. Einkum beindist hug-
ur þeirra að trjesmíði, sem mjög
hefirfarið vaxandi síðan. Sumir voru
þá einnig farnir að taka byggingar
og önnur verk upp á akkorð. Sömu-
leiðis að byggja hús á eigin kostn-
að og selja þau út. En fáir munu
þá hafa stundað skrifstofustörf eða
því um líkt.
Nú horfir við nokkuð á annan
veg. Atvinnugreinir eru orðnar marg-
arog víðtækar. Verksmiðjur, verzf-
anir og skrifstofur veita þúsundum
manns atvinnu. Iðnaðargreinir margs-
konar, landsala og umboðsstörf ýmis-
konar er athvarf margra. Og ná-
lega allsstaðar hafa íslendingar nú
smeygt sjer inn, og geta sjer góðan
orðstýr fyrir trúmennsku og atorku
líkt og til forna. Margir af þeim
eru nú komnirígóðar stöður; jafn-
vel nokkrir orðnir hálaunaðir. Eins
og breyting sú sem borgin hefir
tekið á liðnum áratug er stórstíg,
þannig hefir og efnahagur íslend-
inga rýmkað. Fyrir tíu árum, eða
um aldamótin, var sjaldgjæft að líta
hús á steinkjallara á þeim svæðum
sem íslendingar byggðu þá. Vatns-
leiðsla í húsum var ekki mjög al-
menn, nje heldur miðstöðvahitun.
Salerni og baðherbergi í húsum voru
þá og sjaldgæf, og raflýsing mun
þá helzt ekki hafa fundist í íslenzku
húsi, enda sjaldgæf mjög meðal
enskra.
Nú er eitthvað öðruvísi um að
litast. Færri munu þeir vera íslenzk-
ir húsráðendur, er ekki eigi ráðyfir
húsum sem hafa flest og öll nýtízku
þægindi: miðsöðvahitun, raflýsingu
og vatnsleiðslu ásamt baði ogsalerni.
En svo er ekki við því að búastað
þessi þægindi öll verði tekin án
fyrirhafnar. Allir skatlar eru lagðir
á fasteignir. Og það eru eigi smá-
ar álögur sem húseigandi þarf að
greiða fyrir allar umbætur utan húss
og innan. Ef ekki hagaði einmitl
svo til, að lán fæstætíð, með væg-
um og óvægum skilmálum að vísu,
en þó ávallt fáanlegt, þá væri eng-
in tök á að fátæklingar gætu náð
hlutdeild i lífsþægindum þessum.
Ekki er rjett að ætla að fjöldinn geti á
fáum árum eða með lítilli fyrirhöfn náð
sjálfstæði og komist íefni, þótt hann
hinsvegar njóti þæginda borgarlífs-
ins. Tel eg nærri sanni að ætla
verði verkamanninum og handverks-
manninum, sem eingöngu lifa á hand-
afla sínum, og rænst hafa eptir hús-
eign með greindum þægindum, tólf
til sextán ár til þess að losa sig úr
skuldum og ná fullu sjálfstæði og
umráðum yfir eign sinni. Og er
ekki full ástæða til að kalla slíkt
heldur góðan róður? Frh.
Minni fánans.
Ræða Bjarna Ásgeirssonar á þjað-
hátið Mýramanna 24. júní 1911.
Góðir íslendingar!
• Það hefir margur maður spurt,
og spyr enn — einkum síðan að
skrið komst á fánamálið íslenska —
hvaða gagn væri í að vera að hugsa
um þennan fána, og hviða vit væri
í að vera að gjöra það mál að
kappsmáli; hvort eigi væri nógann-
að og mikilsverða til að deila um,
og þar fram eftir götunum.
Þessum spurningum er þannig
háttað, að þeim verður eigi svarað,
án þess að gera sjer nokkura grein
fyrir þýðingu fána yfirleitt.
Og þess er að Iíkindum heldur
eigi vanþörf, því að tæpast þekkja
þeir hana vel, sem svona spyrja.
Þar sem jeg get búist við, að
hjer sjeu staddir ýmsir þeir, sem
að meira eða minna Ieyti bera þess-
ar spurningar í brjósti, þá langar
mig til að athuga þetta ofurlítið,
um leið og jeg með nokkrum orð-
um minnist íslenska fánans.
Flestra þjóða fánar hafa aðallega
tvær hliðar, — tvens konar merk-
ingu. — Þeir eru fyrst og fremst
merki sjerstaks þjóðernis, og í öðru
lagi merki sjálfstæðis og fullveldis.
Fyrnefnda hliðin snýr aðaliega
inn á við, hin síðarnefnda út á við.
Þetta er það sem í fæstum orð-
um verður um fánasagt, frá sjónar-
miði kaldrar skynsemi. En það er
nú svo undurlítið af því sem fáni
í raun og veru er.
Dýpstu rætur hans liggja innan
landamerkja tilfinninganna.
En þeim verður nú tregt um mál,
hjer sem endranær. Og það er alls
enginn hægðarleikur fyrir þá að
skilja þær til fullnustu, sem aldrei
liafa átt fána, og því aldrei þekt
þau áhrif, er hann hefur á þá, sem
skilja hann til hlítar.
En nokkra grein má þó gera sjer
fyrir þessu, með því að athuga það,
að fánahugmyndin er ofin óaðskil-
janlega inn í ættjörð, þjóðerni og
tungu hverrar þjóðar. Allt það
besta og fegursta í þjóðlífinu, —
það sern menn sameiginlega tigna
og sameiginlega þrá, — rennur
saman í eitt í fánamerkinu. Það er
hin sanna ættjarðarást upp máluð
og ljóslifandi. Og það er þetta,
sem gjörir fánann jafn hjartfólginn
sem hann er hverri þjóð, sem á
annað borð lætur sjer eigii standa
algjörlega á sama um sjálfa sig.
Og þetta verður efalaust einnig
gildi lians hjer á landi, þegar hann
er fyllilega kominn- inn í meðvit-
und þjóðarinnar.
En eins-og allir vita,~eigumi vjer
íslendingar ekki vorn fána að öllu
leyti enn. Það vantar aðra hliðina,—-
sjálfstæðis- og fullveldishliðina. En
um hana ætlaði jeg eigi að tala
nú. Það 'eru þegar orðnar skiftar
skoðanir’"stjórnmáIamanlia,r hversu
mikla eða litla áherslu~skuli á hana
leggja. Deili “ þeir um það, hjer á
það eigi við. Það er aðallega hin
lúiðin, sem jeg vildi minnast á.
Þar stöndum vjer miklu betur að
vígi. Oss vantar ekkert sem til þess
þarf, að geta með góðri samvisku
og allri einurð dregið fána vorn í
fulla stöng, sem þjóðar- og þjóð-
ernismerki. Um það geta tæpast
orðið skiftar skoðanir. Vjer eigum
sjerstakt land, sjerstakt mál og sjer-
stakt þjóðerni, og alt þetta liefur
reynst töluvert Iífseigt á liðnum
öldum, og vonandi, að það verði
eins á ókomnum.
Og þar sem vjer eigum vort sjer-
staka merkitilað tákna alt þettameð,
og það svo'snildarlega dregið út úr
íslensku útsýni og íslensku lands-
lagi, að betur verður tæpast á kosið,
þá sje jeg eigi betur, en að það sje
siðferðisleg skylda hvers fs/endings,
sem ann landi sínu og þjóðerni, og