Alþýðublaðið - 04.04.1928, Page 2

a
ALÞÝÐUBEAÐIÐ
| ALÞÝÐUBLAÐIÐ
kemur út á hverjum virkum degi.
4 ------ ---------' ...
Afgreiðsla i Alpýðuhúsinu við
< Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd.
til kl. 7 síðd.
Skrifstofa á sama stað opin kl.
9Vj—101/, árd. og kl. 8—9 siðd.
; Slmar: 988 (afgreiðsian) og 1294
! (skrifstofan).
; Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
! mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15
hver mm. eindálka.
! Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
(í sama húsi, sömu simar).
Norsk stlórnmál
____ I
Flokkaskiftingin.
Fram að skilnaði Noregs og
Svípjóöar gætti svo að segja ekki
nema tveggja stjórnmálaflokka í
Noiregi, vinstri- og hægri-mamna.
Bar peim margt í milli í innait-
laindsmálum, en einkum varð
samband(i)ð við Svíþjóð jieim að
deiluefni. Þá er ]raö var útkljáð,
tók jafnaðiarmönnum að aukast
fylgi, og jókst ]>aö því hraðar
sem liðnaðurinn varð meiri þáHur
í atvinmulífi þjóðarinnar og ann-
markax frjáisu samkeppniinnari er
vtema skyldiii allra meina bót, urðu
tiilfinnanlegri. Einkum hafa varnd-
ræðaárin eftir heimisstyrjöMina
miklu sýnt mönnum glögglega í
sveit iog við sjó, hve samkeppnán
og skipulagsleysi pað, er henmi
fyjgir, er örlagaþmngiið fyrir
þjóð’ina. Á striðsáTiunum risu upp
ails konar iðnfyrirtæki, byggð á
stríðsframleiðslu, braiskarar léku
Jausum hala, hentu miiljónum
milli sín og léku sér að verðmæt-
'um landSiinis af fullu ábyrgðar-
leysi. Fjármagn banka og láns-
traiust einístakra manna, Btofnana
og ríkisins út á við var mismotað
herfilega. Og þjóðin hefir grimmi-
lega mátt gjalda æðiiislegrar
eyðslu og ótakimarkaðs ábyrgð-
arieysis braskaranma. Nú berjast
rikið, sveitir og bæir við að losa
sig úr skuldafjötrunum. Iðnaður-
inn á við geysilega örðugleika að
stríða. Sjómenn'irnir standa i
vandræðum um fjármagn til at-
vinnuvegar sírns. í sveitum, sér-
stekiega austan fjalls, eiga ein-
staitór menn stór lanidsvæði —
en fjöldi manna, sem æskir jarð-
næðis, býr í hrörlegum kofum,
án grasnytja, án þesis að hafia rétt
yfir Jófastórum bletti.
Hægrimenn haida dauðahaldi í
samkeppmina. Hver og einn á að
hafa Leyf'i til að eyða eftir mætti
annara farsæld ,hver á að hafa
ileyfii til að draga sem mest til
sín og fara með það, sem hann
aflar, svo sem honium sjálfum
þóknast- og hver og eihn á að
wera laus vúið að greiða nema ör-
iítið brot af ránisfeng sínum til
hejiildarinnar.
Vinstrimenn haida einníg fast
í samkeppniifyrirkomulagið í
hteiid sinni, og her og floti eru
þeim helgir dómax. En á vissum
Wviðum vilja þeir láta undan
kröfum timans, sigila bil beggja
— svo sem unit er, þegar ekki er
í hættu sjálft Btópulagið — eða
stópulagsleyisið. Hafa þeir oft
reynist stórbæridunum all-erfiðir.
En stórh-ændumir fyltu lengi vel
fLokk hægrimanna.
En svo sáu þeir, að betra myndi
til fanga, ef þeir mynduðu sér-
stakan flokk. Og bændaflokkurinn
vair stofnaður. Hefir hann fylgt
hægrimönnium trúlega., en hins
vegar vegna nafnsins og eigin-
hagsmunastefnu þeirrar, er hann
hefir rækilega fylgt, hefir honum
tekíiist að lokka allmargt smærri
bænda í lið sitt.
Þess skaf geta, að tii er flokk-
lur, er nefnir sig frjáislyndan
vjinistrifiiokk. En ekki verður séð-
ur annar munur á þeim flokki
og hægrimönnum en sá, að frjáis-
'lyndir vinstri eru ákafir þjóðern-
lissinnar og hafa enn þá facist-
diskairi hlæ á sér en hægrimenn.
Kjarni hægrimanna er auðvaid
borganna, bændafiokksiins, auð-
vaidið og braskararnix í sveitunr
um og vinstrimanna smærri at-
vinnurekendur, hinar mentaðri
miiilistéttir í bæjunum og mang-
ár smærri bænidur sveitanna. En
ílokk jafnaðarmanna fylla yfiir-
'leiitt verkaimenn í sveát og váð sjó,
margiir ynigri mentamanná og nú
á síðiustu árum alimargt smá-
bænda og húsmanna.
Ósigur afturhaldsins.
M.argir hafa verið hissa á því,
hve jafnaðarmenn unmi mi'kinn
sigur við kosnmgamar 1927. En
till þess isigurs lágu eðlilegar or-
sakiir. Afturhaidiinu hlaut að
hraka, svo sem satór stóðu. Set-
ið hafði að völdum máttlaus og
vfilja'laus hægrimannafstjóm, isíjóm,
er jafnvel hægrimenn sjálfir voru
sáróánægöir með. Ástan/dið var
og er eins og á hefir verið drepið.
Útsvör og skattar komust svo
hátt, að firnum sætti, og atvinnu-
leysið varð svo tilfinnanlegt, að
sumiar sveitir tóku það örþrifa-
ráð aö verja tugum þúsunda til
þess að koma vel vinnandi fólki
af' sér tíi Ameríku. Vinstrimenn
höfðu, \þó að þeir stjómuðu betur
en vesalmenniin í hægrima'nm-
stjórniinni, sýnt það glögglega, ‘að
að eins var um að ræða mun í
smáatriðum á stefnu þeírra og
hægrimianna og við engum rót-
tækum bjargráðium vax frá þeáim
að búast. Þeir töpuðu því eins
og 'hægrlimíenn vi'ð kosningarnar,
þó að tap þeirra yrði hilutfalls-
iega miinna. Bænidafiokkurinn var
sá eini af íhal'dsflokkunum, er
vann á. Stórbændumir höföu
þjappast fastar saman um hags-
muni slna, er þeir sáu getu'leysi
hægrimanna.
En orsök þess, að jafnaðarmenn
unnu mjög á við kosningarnar,
var ektó að eins getuleysi hinna
flokkanna, heldur einnig það, að
mjög hafði skipast til hins betra
hjá jafnaðarmönnum sjálfuin. Um
árabil höfðu þeir verið klofnir í
þrent og borist á banaspjótum.1
Við klofninginn féllst mörgum
hugur, félög lögðust niður og lið-
ið tvístraðist. Klofniimgamir gengu
til kosninga hver út af fyrir sig,
og fjöldi atkvæða fór til einskiis.
Má taka dæmi þess, með hverjum
hætti slíkt máttí verða. f Noregi
eru hlutfallskoisningar. Segjum aö
stærsta klofninginn, verkaimannaL
flokkinn (Arbeiderpartíet) hafi í
einhverju kjördæimi skort fáein
atkvæði til að koma að tveimur
mönnum af sínum lista. Svo hafi
hinár klofmingarnir hvor um sig
fengið allmórg atkvæði, án þess
þó að korna nö^krum manni að.
Atkvæði þeirra hafa þá farið til
ónýtis, ;en ef klofningarniir hefðu
gengið saman tii kosniingan'na,
hefðu þeir átt tvo fulltrúa visisa.
1 febrúar 1927 sameinuðust
tveir stærstu tóofninigarnár og all-
mikið brot af þeim þriðja tíg
minsta. Heitir nú flokkurinn Ar-
beiderpartíet (verkaimannaflokkur-
inn). Tók hann upp starfsemina
af auknum áhuga og þrótti.
Verkalýðnum óx trú á sigur mál-
efnisims, ný félög risu upp, ný
bJöð voru stofnuð, og uninið var
af sigurvisu og ei'dmóði. Og sú
varð rauriin, að flokkurinn vann
glæsilegan sigur við kosningarn-
ar og er n,ú langt yfiir það stærsti
filokkux þingsins. I sveitunum
hafði fyilgi' hans aukist frá 1924
um hvorki meira né minna en
77 púsund atku. (Frh.) .
Alþincfi.
NTeðri delld.
Stofnun síldarbræðslustöðva.
Lögin afgreidd.
Þá er frv. um stofnum síldar-
bræðsiustöðva rítójsihs kom aftur
ti efri deildar, tókur flutnings-
menn þess, Erlingur og Ingvar,
upp tillöguna um, að eiigi inegi
'selja bræðslustöðvax, sem ríkið
lætur reiisa samkvæmt löguan
þessum, nema samþykki heggja
deiilda alþingis komi til. Þessi
nauðsymlega tillaga náði sam-
þykki deiildarinnar, og var þar
með dregiið að mitóum mun úr
þeim skemdum, sem Jóni Þor-
lákissyni tókist að gera á frv., áö-
íur en það fór út úr e. d. .í
fyrra skiftið, þegar hann koim inn
í það ákvæði um, að stjórnínni
skyldi heimilt að selja síidarút-
gerðarmannasamlagi bræðislu-
stöðvar þ.ær, sem ríkið léti reisa.
I gær kom frv. aftur til loka-
umxæðu í neðri deilld. Nú verða
iesendurnir að athuga, að þá er
frv. hefir koimið tvisvar í hvora
dieilid, fyrst til þriggja umnæða
og siðan til einnar umræðu í
h'vorri, og ef enn er gerð breyt-
ing á frv., þá fer það ektó' í
þriðja sinn til annarar deildair,
helidur tii úrslitaumræðu í sam-
einuðu þingi; en þegar frv. kem-
ur í sameinað þing, annað en
fjárlög eða fjáraukalög, Þarf 7»
greiddra atkvæða með því, t£9
þess að það verði að lögum. Nú
voru andstæðingar frv. ekki svö
margir, að þeir gætu Mt það I
deiildinni. Hins vegar hefðu þeir
að ö'llum lítóndum haft bolmagn
tiil þess í sameinuðu þingi, því
að þar þurftii ekiki nema 15 af
42 þingmönnum að gTeiða at-
kvæði gegn því, svo að það félli.
íhaldsimenn reyndu nú á allar
lundir að koma á .það teilnhverri
breytingu, og bar mest á atgangis
OJ. Thors og undirspili Sig. Egg-
erz. Drógu þeir að lokum ejkkl
dulur á, að þeir vildu koima því
í sameináð þing til þesis að geta
þar ráðið niðurlögum þess með
minnihlutervalidi, og kvað Sig.
Egg. ekki skaða í, þótt það fóllffl
þar. I annan stað lék Jón á
Reynistað samvánnuvin, sem vilidi
nú á síðustu stundu koma á-
kvæðinu í frv. tíl þess að bæta
þ0|ð. Honum var full-ljóst, að þá
færi þatð í sameinað þing. Svo
stóð á, að Bjarni og Ásgeir höfðu
fiutt breytingartillagu þess efnis,
að bræðslustöðvar ríkisins mætti
að eins seJja samvinnufélagi Síld-
veiðimanna, er starfi samkvaamt
samvinnuféLaga-lögunum. Tr. Þ.
atvinnumáiaráðherxa benti á
hættuna, sem frv. yrði sett í, ef
því væri breytt á þessu stógi
ímáisins, en lýstí þvf hins vegac
yfir, að á meðan hann væri at-
vinnumálaráðherra, inyndi hann;
efcki selja hlutafélagi eða lokud-
um hring síldarbræðslustöð ríkis-
ins, jafnvel þótt honum yrðí
heimiiað það í lögunum. Þá yf-
irlýsingu lét Ásgeir sér nægja og
tók tóiLlöguna aftúr. Þá var það,.
sem Jón á Reymistað þóttílst sjá
iei'tóníi á borðinu og tók haran
tíllöguna upp og vild'i ögra sam-
vinnumönnum tíl að samþykkia
haraa. Það tókst eigi, og var tilr
lagan feld af þeim' sökum, er nú;
hefir verið lýst. — 01. Thors og
Jóhann lögðu til, að ákvæðið utm,
að samþykki beggja deilda al-
þingis þurfi till sölu bræðslustöðv-
anna yrði felt niður. Urðu harðar
'deilur um málið, og með remb-
ingi sínum um eigið sjálfstæði
og brigzlum um ósjálfistæði ann-
ara iþingmSamna tókst Sig. Eggfcra
að kalia fram lýsingar á hants
eigin loddaraskap, þar sem hann
fjargviðrast dag eftlr dag á al-
þingi um eigið sjálfstæði o@
frjálslynldi, en leggur mest glamur
og geipan tíl stórmála þjóðar-
innar, enda hefir runraið stjóm-
málaslóð síraa mjög eftii! troðn-
ingum og vindstöðu.
Tillaga Ólafs og Jóhanns nm
burtfelliragu öryiggisákvæðisins
giegn því, að stöðvarraar verði
seldar ára sérstaks samþykkis al-
þiragis, var feld með 13 atkv. gegn .
10. Greiddu íhaldsmenn ásamt
Sig- Egg. henni atkv., en AJþýðu-
ftokksmenn, 9 Framsóknarflokks-
menn og Guranar gegn henni. Ben.
Sv. og Ásg. greiiddu ekki atkv.
Síðan voru lögin samþykt með
16 atkv. gegn 9. Með þe'im