Vísir - 12.01.1916, Blaðsíða 2

VÍSIR
VISIR
A f g r e i ð s 1 a blaðsins á Hótel
Island er opin frá kl. 8—8 á hverj-
um degi,
Inngangur frá Vallarstræti.
Skrífstofa á sama stað, inng. frá
Aðalstr. — Ritstjórinn til viðtals frá
Id. 1-3.
Sími 400.— P. O. Box 367.
<J\S\xx oa
gufuhreinsað, lyklarlaust.
Tilbúinn Sængurfatnaður.
Herþjónustuskylda
Bretlandi.
o—
Rétt fyrir áramótin ákvað breska
ráöuneytið að leggja fyrir þingið
frumvarp um herþjónustuskyldu
ókvongaðra manna á herþjónustu-
aldri. Telja margir að með þessu
sé stigið fyrsta sporið til þess að
almenn varnarskylda verði leidd í
lög á Bretlandi.
Áður en ófriðurinn mikli hófst,
voru ýmsirT merkir menn á Eng-
landi því fylgjandi, að landherinn
væri aukinn að mun. Það voru
einkum hershöfðingjarnir, sem héldu '
þessu fram,” Lord Roberts o. fl.
Stofnuðu^þeir félag til að vinna að
þessu. Þóttust þeir sjá, að ef Eng-
lendingar lentu í ófriði á megin-
landi Norðurálfunnar, þá gæti ekki
hjá því farið að þeir yrðu að
senda her þangað, en til þess höfðu
þeir of lítið af æfðu liði. Mönn-
um þessum varð þó lítið ágengt
meöan friður hélst í álfunni. Lands-
menn voru því yfirleitt mótfallnir,
að Jandherinn væri aukinn og her-
þjónustuskyldu máttu þeir ekki
heyra nefnda. Báðir stjórnmála-
flokkarnir voru og andvígir þess-
ari stefnu, einkum þó frjálslyndi
flokkurinn. Á Bretlandi er meira
stjórnfrelsi og einstakling3frelsi en
í flestum öðrum löndum og þakka
Bretar það því, að landsmenn hafa
ekki verið herþjónustuskyldir og
aö stjórnin hefir ekki haft, síðan á
dögum Stuartanna, ráð yfir her, sem
mótstööumönnum hennar stæði
ítuggur af. Hún hefði því aldrei
getað kúgað þjóðina til hlýðni. Telja
Bretar það eitthvert mesta böl þjóð-
anna á meginlandinu að þær hafi
Ofðið að koma á hjá sér almennri
varnarskyldu.
Bretar sendu í ófriðarbyrjun tvær
höfuðdeildir (Army Corps, um 72
þús. manns) til hjálpar Frökkurn.

Sturla Jónsson.
T I L M I N N I S:
Baðhúsiö opið v. d. 8-8, Id.kv. til 11
Borgarst.skrifjt. í brunastöð opín v. d
11-3
Bæjarfóg.skrifst. Hverfisg. op, v. d. 10-2
og 4-7
Bæjargjaldk, Laufásv. kl. 12-3 og 5-7 v.d
Islandsbanki opinn 10-4.
K. F. U. M. Alm. samk. sunnd. 81/, siðd
Landakotsspít. Sjúkravitj.tími kl. 11-1.
Landsbankinn 10-3. Bankastjórn til við-
tals 10-12
Landsbókasafn 12-3 og 5-8. Utlán 1-3
Landssíminn opinn v. d. daglangt (8-9)
Helga daga 10-12 og4-7
Náttúrugripasafnið opið P/,-21/, síðd.
Pósthúsið opið v. d. 9-7. sunnd. 9-1
Samábyrgðin 12-2 og 4-6.
Stjómarráðsskrifstofurnar opn. 10-4 v. d.
Vifilsstaðahæiið. Hcimsóknart<mi 12-1
Þjóömenjasafnið opið sd. þd, fmd. 12-2
Ókeypis lækning háskólans
Kirkjustræti 12:
Alm. lækningar á þriöjud. og föstud.
kl. 12—1.
Eyrna-, nef- og hálslækningar á föstud.
Varð það brátt augljóst, að meira
liðs mundi viö þurfa. Tóku þeir
þá að safna liöi og gekk það all-
vel i fyrstu. í öndverðum ágúst-
mánuði 1914 heimilaði þingið stjórn-
inni að auka herinn svo að hann
yrði 500 þús. manns, og mánuði
síðar var henni leyft að bæta Ys
milj. við. Eins og áður er sagt,
brugðust Bretar vel við áskorun
stjórnarinnar um að ganga í her-
inn. Var sagt að fleiri hefðu boð-
ið sig fram, en hægt var að búa
að vopnum og hertýgjum. Var enn
samþykt 12. nóv. 1914 að auka her-
inn um 1 milj. mar.na. En er leiö
á vefurinn fór liðssöfnunin að ganga
dræmara. Tók þá að fjölga þeim
mönnum, sem töldu réttast að lög-
leiða herþjónustuskyldu. Sú stefna
fékk þó ekki verulegan byr fyrr en
á síðastliðnu sumri. Fóru Bretar
þá að sjá að styrjöldin múndi verða
langvinn, og að þeir yrðu að taka
á því sem þeir ættu til, svo banda-
mðnnum yrði sigurs auðið. Sam-
steypuráðuneytiö var þá tekið við
völdum og voru margir ráðherr-
anna fylgjandi herþjónustuskyldu,
einkum afturhaldsmenn.
í fjárlagafrumvarpi stjórnarinnar
var herinn enn aukinn um 1 milj.,
svo nú var stjórninni heimilt að
hafa 3 milj. manna undir vopnurn.
En liðsöfnunin gekk ekki að ósk-
um, Þá var þaö að þeir sem fylgdu
fram herþjónustuskyldu fengu leilt
í lög, að samin skyldi skráyfiralla
menn á herþjónusfu a'drí. Þótti
þeim auðsætt, að sú skrá gæti kom-
ið að góðu haldi síðar, ef varnar-
skylda yrði lögleidd. Og þeir sem
vildu halda áfram að fá menn til
að ganga sjálfviljuga í herinn, vildu
einnig fá menn skrásetta til þess að
hafa skrána til leiðbeiningar við
Iiðsöfnunina.
í haust var svo komið, að nokkr-
ir af ráðherrunum ætluöu að segja
af sér embættum til þess að kosn-
ingar yrðu látnar fara fram um þaö,
hvort herþjónusta skyldi í lög Ieidd
eða ekki. Var sagt að tveir af for-
ingjum frjálslynda flokksins væru í
þeim hóp, þeir Lloyd George og
Winston Churchill. Ekkert varð þó
úr því, heldur urðu menn ásáttir
um að fela Lord Derby að safna
sjálfboðaliði. Átti það að veröa
þraufatilraun til að fá menn í her-
inn af fúsum vilja. Meðan á þess-
ari liðssöfnun stóð hét Ásquith
stjórnarformaður kvæntum mönnum,
sem gáfu kost á sér til herþjónustu,
því, að þeir skyldu ekki kallaðir í
herinn ef nægilega margir ó-
kvongaðir menn gæfu sig fram. —
Liössöfnun Derby lávarðar var lokið
um miðjan desembermánuð. Lýsti
Asquith yfir því í þingingu nokkr-
um dögum síðar, að liðssöfnunin
hefði gengið ágætlega, vildi þó ekki
segja hve margir hefðu boðið sig
fram. Þó gat hann þess, aðókvæntir
menn hefðu dregið sig meira í hlé
en við hefði mátt búast og endur-
tók loforð sitt til kvæntra manna.
Bað hann um leyfi til að auka her-
inn um 1 milj. manna og var það
samþykt. Þannig stóðu sakir þegar
þingfundir hættu fyrir jól.
Þeir menn og þau blöð sem
fylgja fram herþjónustuskyldunni
notuðu vel þetta loforð stjórnarfor-
mannsins. Kröfðust þeir þess að
tekin yrði ákvörðun um það hvort
hægt væri að líta svo á, að nægi-
lega margir ókvæntir menn hefðu
geíið sig fram. Milli jóla og nýárs
átti ráðuneytið marga fundi með
sér um málið og varð það Ioks
ofan á, að frumvarp skyldi lagt
fyrir þingið eftir nýár um her-
þjónustuskyldu ókvæntra manna.
Ráðherrarnir voru þó ekki allir á
sama máli. Er sagt að Runciman
verslunarráðherra og McKenna fjár-
málaráðherra hafi greitt atkvæði á
móti því að Iögleiða herþjónustu-
skyldu. Telja þeir að af henni sé
framleiðslu og fjárhag landsins
hætta búin, en Bretum og banda-
mönnum þeirra sé mestur styrkur
að því, að þetta tvent sé í góðu
kl. 2—3.
Tannlækningar á þriðjud. kl. 2—3.
Augnlækningar í Lækjargötu 2 á rr.ið-
vikud. kl. 2—3.
lagi, þar sem peningarnir ráði svo
miklu um úrslit ófriðarins.
Arthur Henderson ráðherra og
foringi verkamanna var og sagður
mótfallinn frumvarpinu. Kvaddi
hann verkamannaforingja til fundar
við sig á gamlársdag til að heyra
álit þeirra Er líklegt að verka-
mannafundurinn hafi tjáð sig and-
vígan frumvarpinu, því að Hen-
derson og fulltrúar verkamanna,
sem sæti áttu í ráðuneytinu, hafa
nú sagt af sér, sbr. skeyti til Vísis,
9. þ. m.
Um þingmenn íra er það kunn-
ugt fyrirfram, að þeir muni greiða
atkvæöi gegn herþjónustuskyldu.
Eru þeir hræddir um að þeim
óvinveitt stjórn á Englandi kunni
síðar meir að nota hervald gegn ír-
landl. írar eru yfirleitt ándvígir
herþjónustuskyldunni, enda átti frum-
varpið ekki að ná til írlands.
Þó að Bretar hætti nú við að
hafa málalið eða sjálfboðalið ein-
göngu, þá er óvíst að þeir leiði
almenna varnarskyldu í lög. Því
mun þjóðin mótfallin ennþá. En
þó að almennri varnarskyidu
yrði komið á, þá mundi hún ekki
vera f gildi nema meðan styrjöldin
stendur yfir. Hefir Asquith stjórn-
arformaður margsinnis gefið yfir-
lýsingar f þá átt. Það verður held-
ur ekki annað sagt, en að sjálfboða-
Iiðsfyrirkomulagiö hafi reynst Bret-
um vel. Þeir hafa með því komið
ið upp næstum því jafnstórum her,
að tiltölu við fólksfjölda, og þau
ríki höfðu, sem hafa komið á hjá
sér almennri varnarskyldu, og auk
þess haldið út meira en helmingi
stærri flota en nokkurt annað ríki.