Alþýðublaðið - 24.04.1928, Blaðsíða 3

flLIi’ÍÐUBLAÐIÐ
Höfum til:
Eldspítur „Lapzyn“.
Ódýrar.
Friðlýstum þjóðgörðum fjöl'gar
árlega í heiiríinum. Fyrix nokkru
var einn stofnaður í Sviss og ann-
ar í Sviþjóð. Nýskeð voru tvö
svæði friðlýst í Allegheny fjöll-
unum í Bandaríkjunum. Ammað
þeirra er um 7 millj. ekra að
stærð. Einn af merkari þjóðgörð-
um er sá, ,sem stofnaður var í
ríkinu Transvaal í Suður-Afríku
árið 1925, á 100 ára afmæli Kriig-
ers forseta, þjóðhetjunnar frægu.
Garðurinn er 14 000 férmílur að
stærð, og var látinn heita „Krug-
er National Park“. Enn var í ráði
að stofna annam þóðgarð í
Transvaal til að „vernda villi-
dýralíf, viltan jurtagróður og
jarðfræðilegar, þjóðfræðilegar og
aðrar sögulegar menjar", eins og
komist er að orði.
Friðhelgu löndin eru hvarvetna
álitin með hinum gagnlegustu
menningarstofnunum, og svo mun
einnig reynast hér á lamdi. Al-
þingi hefir því, með lögum um
Mð'íhelgi Þingvalla, reist þjóðinni
veglegan minnisvarða, sem um
iangan aldur mun verða fslend-
ingum til soma í augum erlendra
menningarþjóða.
G. D.
Kböfn, FB., 22. apríl.
Kosningar í Frakkiandi fóru
fram í fyrradag
Frá París er símað: Þrjú þús-
und sex hundruð fjörutíu og
fimm frambjóðendur keppa um
sex hundruð og lólf þingsæti við
kosningarnar í' Idag. Þess vegna
er sennilegf, að í mörgum kjör-
dæmum fái enginn fram.bjóð(eiida
helming atkvæða, sem til þarf,
svo kosning sé gild. Nýjar kosn-
ingar í þeim kjördæmum, sem
verður að endurkjósa í, fer fram
á sunnudaginn kemur.
IN,;
Flugafrek.
Frá Osló er símað: Fregn hefir
borist hingað frá Greenharbour um,
að Bandaríkjamaðurinn Wilkens,
ásamt lautinant Nielsson, hafi
flogið yfir Norðurpólinn. Þeír
flugu frá Point Barrow í Alaska
fyrir séx dögum síðan og voru
ííl neyddir að lenda tuttugu og
einni stund síðar á eyðieyju norð-
an við Spitzbergen. Þar voru þeir
veðurteptir í fimim daga. I gær
héldu þeir svo áfram flugferðinni
til Greenharbour (á Spitzbergen).
Khöfn, FB., 23. apríl.
Þjóðernissinnum i Kína eykst
ásmegin.
Frá Shanghai er símað: Þjóð-
ernissinnar hafa tekið Taianfu
herskildi. Bærinn hefir mikla þýð-
ingu frá hernaðarlegu sjónarmiði.
(Hér mun vera átt við Tai-yuan,
höfuðborgina í héraðinu Shan-Si
(eða Sjansi); íbúatala ca. 250 000.
Vopnasmiðjur eru í borg þessari.)
Kosningarnar i Frakkiandi.
Frá París er símað: Mikil þátt-
taka í kosningunni í gær. Tili-
tölulega fá kosningaúrslit eru
kunn enn sem komið er, en sam-
kvæmt þeim virðist flokkum,
sem styðja Poincare, ganga vel.
Kínverjar mótmæla.
Stjórn Þjóðernissinna í Kína og
einnig Pekingstjómin hafa sent
stjórninni í Japan mótmæli út af
liðsendingunni til Tsingtau.
HernaðarmáHn.
Ot af tillögu stjórnar Banda-
ríkjanna um ófriðarbann, leggur
fetjórnin í Frakklandi til að bann-
ið útiloki ekki réttinn til sjálfs-
varnar. Enn fremur ,ef eitthvert
ríkjanna rjúfi samninginn, þá séu
hin leyst frá banninu gagnvart af-
brotaríkinu.
Hljómsveit Reykjavikur.
Hr. Jón Laxdal er formaður
„Hljómsveitar Reykjavíkur" og
mun því hafa talið það skyldu
sína að halda því fram í Morgun-
hlaðinu 14. 12., að hljómsveitin
sé sinfoníu-hljómsveit og ekki
það, sem á erlendu máli nefnist
„Salon-Orchester“. Annars er hr.
Jón Laxdal einmitt einn þeirra
fáu manna, sem sízt hafa viljað
tefja eðlilega framþröun í ís-
lenzku tónlistarlífi og hann var
eina íslenzka tónskáldið, sem við-
urkendi að undirritaður hefði
skýrt rétt frá tónlistarástandinu
á íslandi sumarið 1921. Það er
því mjög leitt að verða að mót-
mæla fullyrðingu hans nú.
Hljómsveit Reykjavíkur er ekki
sinfoníu-hljómsueit og er ekki
enn þá samanseít eftir jsígilötmi
listrænum kröfum. Ég skal leyfa
mér að tilfæra þrenn rök fyrir
því:
1. Hr. Jón Laxdal viðurkennir
sjálfur, að þrjú tréblástursbljóð-
færi vanti til þess að hljómsveitin
sé fullskipuð sinfoníu-hljómsveit.
Ef að eins er athugað skipulag
blásturshljóðfæranna, þá er margt
fleira eftirtektarvert. Það er t. d.
ekki sama hvaða flautur og hvaða
horn eru notuð, enda hefi ég
sannfrétt að grundvallarkröfum í
í þeim efnum sé ekki fullnægt í
Hljómsveit Reykjavikur. En samt
skiftir þetta ekki mestu máli.
2. Það er annað veigameira og
það eru sfrokhljóðfærin, sem eru
grundvöllurinn í sinfoníu-hljóm-
sveitum. Hr. Jón Laxdal vísar til
skýringa éftir Hugo Riemann, en
misskilur þær skýringaT í megin-
atriðunum og sýnir það eingöngu,
að töluverða þekkingu þarf jafn-
vel til þess að geta haft full not
af venjulegum alfræðiorðabókum
í tónlist. Riemann segir, að sin-
foníu-hljómsveitir hafi strokkvint-
ett. Þegar talað er um ; strok-
kvintett í hljómsveitum, þá er
ekki átt við fimm hljóðfæri sitt
af hvorri tegund, heldur fimm
flokka af sírokhljóðfærum, sem
eru þá samansettir eftir vissum
hlutföllum. í litlum sinfoníu-
hljómsveitum er skipulagið venju-
lega þanhig: 8 fyrstu fiðlur, 6—7
aðrar fiðlur, 5—6 altfiðlur, 4—5
tenorfiðlur og 4 bassafiðlur. Við
þannig skipaðan strokhljóðfæra-
flokk eru blásturshljóðfærin mið-
uð í smæstu sinfoníu-hljómsveit-
um. Það vantar enn mikið á að
Hljómsveit Reykjatvíkur geti full-
nægt alþjóðieguin grundvallar-
kröfum í þesisum efnum, enda
befir hún að eins 3—4 fyrstu fiðl-
ur o. s. frv. Slíkt skipulag kem-
ur ekki fyrir nema í „Salon“-oírk-
estri eða hljómsveitum þeim, sem
nefndar eru „Kammer-Orch;ester“
og fara ekki með sinfondur eða
jík verk.
3. Þá kemur að aðalatriðinu.
Fyrsta krafan 1 listrænum sam-
leik er sú, að hvert verk sé leikið
með þeini hljóðfærum, sem tón-
skáldið hefir fyrirskipað. Tón-
skáldið skilar handriti sínu þann-
ig, að alt er fyrirfram ákveðið
um samsetning hljóðfæranna m.
m., svo að ekki má bregða út af,
nema að bein listspilling verði að.
Slíkri spillingu er helzt líkjandi
við það, ef kvæði er prentað eða
flutt þannig, að stöðugt væri
slept úr orðum og hendmgunu
Hamborgar hljómsveitin, sem lét
til sín heyra í Reykjavík sumar-
ið 1926, var einmitt svonefnd „lít-
il sinfoníu-hljómsveit“, samansett
með mestu sparsemi og skipuð
,40 mönnum. Efnisvalið á hljóim-
leikunuin varð einmitt þess vegna
að vera töluvert takmarkað, af
því að hljóðfæraifjölda og hljóð-
færategundir skorti til þess að
flytja sum verk. Sinifóníur, sem
heimtuðu t. d. 3 básúnur, urðu
ekki fluttar, því að um leið hefði
eftir algildum listrænum kröifum
þurft að fjölga strokhljóðfæfrun-
um um nreir en hálfa tylft o. s.
frv. — Hljómsveit Reykjavíkur
, virðist ekki þekkja slíka erfið-
leika. Hún flytur forleikinn að
„Freischiitz“ og h-moll sinfoniuna
eftir Schubert með 24 mönnum
og á að heita sinfóníu-hljómsveit
þrátt fyrir alt! Það er nofuð sams
konar leikaðferð og í erlendum
„Salon'-orkestrum. Þjóöverjar
kalla slíkt skipulag „Odeon-Be-
setzung" eða „französische Besstz-
ung“, og er það ekki viðhaft í
listrænum hljómsveitum, heldur
eingöngu í hinum svo nefndU
„Salon“-orkestrum á kvikmynda-
húsum, við danzleiki o. s. fhv.
Það er óhætt að fullyrða, að í
engu menningariandi öðiru en ís-
landi myndi r víðjlesnu dagblaðr
þurfa að skýra nákvæmlega frá
svo sjáfslögðum frumatriðum tón-
Iistarinnar. — Ef Hljómsveit
Reykjavíkur vill konra frarn senr
listræn hljómsve/t, þá verður hún
að koima fram sem „Kamnrer-
Orchester" og flytja að eins þau
verk, sem rituð eru fyrir slíka
hljómsveit. Það er til nóg af
listaverkum úr að velja, ;en það
þarf langvinna skólun til þess
að slíkur leikur (og allur listrænn
leikur) verði áheyrileguir. Svo
lengi, sem slík sérskólun á sér
ekki stað, eru framfarirnar ó-
mögulegar. Nokkrir meðlimix úr
Hamborgar hljómsveitinni veittu
að vísu dálitla tilsögn þann hálf-
an mánuð, sem þeir voru í
Reykjavík, en sú tilsögn hiefitr í
mesta lagi getað orðið til þess að
sýna lærlingunum, hve lítið þeir
kunna. Það má heita undarleg
hræðsla, ef „íslenzkir listfrömuð-
ir“ reyna fyrir alvöru að þver-
girða fyrir, að færustu erlendír
hljómleikendur og erlend hljóm-
sveit kenni þeim og ýti undin
framfarírnar. Slík þverúð væri um
leið hin óhyggilegasta skamm-
sýni, því að seinasta vörnin, þjóð-
ernisyfirskinið, mun ekkert stoða
til þess að hefta eðlilega fram-
þróun í þessaxr listgrein. Annars
er um þriðjungur meðlimanna f
Hljómsveit Reykjavíkur einmitt
útlendingar! Það er ófrétt um að
nokkur maðjur hafi fundið neitt
athugavert við það.
Bad Teplitz, 28. 12. 1927.
Jón Leifs.
Um daginn og veginn.
Næturlæknir
er í iTótt Jón Hj. Sigurðsson,
Laugavegi 40, sími 179.
Drengir og stúlkur,
er selja vilja Kyndil á morg-
un, komi í Alþýðuhúsið kl. 10
í fyrra málið.
Tvisöngvakvöld
halda þær á morgun frúrnar
Guðrún Ágústsdóttir, kona HaJIs
Þorleifssonax kaupmanns, og
Guðrún Sveinsdóttir, kona Vig-
fúsar Einarssonar skrifstofustjöra
í atvinnumálaráðuneytinu, svo
sem augilýst er bér á öðrum stað.