Alþýðublaðið - 09.05.1928, Síða 2

ALÞÝÐUBBAÐIÐ
1
1ALÞÝÐDBLAÐIÐ
J kemur út á hverjum virkum degi.
I AJgreiösla i Alpýöuhúsinu viö
3 Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd.
} til kl. 7 síðd.
! S&rifstofa á sama stað opin ki.
| QVs—101/, árd. og kl. 8-9 siðd.
< Slmar: 988 (aígreiðslan) og 239Í
J (skrifstofan).
< Verölag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
J mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15
| hver mm. eindálka.
I Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
< (i sama húsi, simi 1294).
Einkasalaðtfeinolío.
Ræða Haralds Guðmunds-
sonar á alþingi.
Nú hefir mér dottið í hug að
miana-st nokkrum orðum á pað,
hvernig oliuverzlumnni er háttað
í heiminum nú. Ékki þarf að
fjölyrða um pað, að olían er ein-
hver allra pýðingarmesta vöru-
tegund, sem nú er notuð í heirn-
inum. Ekkii er kept meira um
yfirráð nokkurrar vöru en henn-
ar.. Petta er mjög eðíiiegt, því
að hvert, sem litið er, er oiían
nauösynleg, — til samgangna, til
alls konar véla á landi og sjó,
hvorki flúgvélar né kafbáta er
hægt að hugsa sér án olíu; styrj-
aldir, eíins og þær nú erú rekn-
ar, krefjast olíu til flestra fram-
kvæmda; friðsamleg 'Störf litlu
síður. Fróðir menn’ álíta, að i
raun og veru sé flest af þeim
stóru málum, sem um er derlt í
heims-„pól;itíkinni“, meira eða
minná við olíúna tengd.
Prjú féiög ráða mestuin hluífel
af olíuverzluninni og framleiðsl-
unni í heiminum, tvö stærst, en
það þriðja þð býsna fisavaxið.
Annað stærra félagið er Stand-
ard Oil, þar er Rookefeller að-
almaðuirinn. Bak við það félag
stendur sameinað ameríska auð-
va'ldið alt; undirfélög þess eru
mörg víðs vegar uim ailan heim,
en iúta öli sömu yfirstjórn.
Standard Oil er langstærst olíu-
félaganna og ræður yfir meára
fjármagni en nokkurt annað fé-
'lag, sem um er vitað. Hið næst-
stærsta er tilitölulega ungt, en
hefir vaxið mjög ört og er talið
farið að nálgast „Standard Oil“>
Pað- er samsteypa úr ensku og
hoilenzku félagi og undirfélög-
um þeirra og heitir nú fjulilu
nafni Royal Dutch Shell Com-
pany. Fjármagn sitt fær það að-
allega frá Englandi og Niðurlönd-
um og reyndar um Mið- og
Vestur-Evrópu alila. Segja fjár-
málamenn, að á balt við þetta
olíufélag standi brezka auðvaldið
alt og venzlamenn þess. Formað-
ur þess, sem er HoLlendingur,
hefir fengið aðaistign í Engfaindi
og er þar í afarmiklum metum.
Þessi tvö stærstu félög eiga
oft í höggi hvort v.ið annað, og
þegar á rekast hagsmunir Vest-
ur- og Norður-álfu, þá eru það
þessi félög venjulega, sem ota
hvort sínum tota. Hversu miktu
þau ráða um stjórnntál og að-
gerðir ríkisstjómanna, ammað
vestan- en hitt austan-hafs, er
Látið fara dult; en fróðir menn,
álíta, að bak við stjórnm/áfatjöld-
in ráði einmitt forráðamenn þess-
ara félaga býsna miklu, jafnvef
mestu.
Þriðja félag.ið er Anglo Persi-
an. I því á brezka rikið 50»/o
af hlutaféúu, og milli þeste og;
Shellfélagsiins hefir verið náin
samvinna, en hvemlg henni hefir
verið háttað, vita menn ekki til
fulls.
Lagsins hefir verið allmikill hrút-
úr í se.inn.i tíð, og var ágreiningis-
atrlðið upphaflega það, að eftir
byltinguna tóku Rússar eignar-
námi éignir Shellfélagsjns í Rúss-
Landi án þess, að greiða nokkraT
bætur fyrix.
Nú nýlega hafa Rússar veitt
Standard Oil sérleyfi til að hag-
nýta sér ýmsar þeirra linda, sem
Shell áður átti í Rússlandi, og
hefir það ekki orðið til að bæta
um milli félaganna og enn síður
milli Rússa og Shellféiagsins,
enda telja nú margir, að áhrifa-
menn þess standl á bak við and-
róðurinn gegn Rússum i Eng-
landi. Meira.
Ilaunagreiðslur eru. Atvinnurek-
andi, sem Lækkar laun, hvort
heldur það stafar af síngirni eða
hann álítur það góða og sjáif-
sagða vierz'lunaraðferð, er ekki
hygginn verzlunarmaður, en
vínnur gegn símum eigin hags-
munum. Á yissum tímum getur
honum llánast að greiða ver/ra-
miönnunum lægri laun en þarfir,
þeirra heimta, en meö þvtí hleður
hann byroi á pjódfélagui í heild,
[semj í raun og veru tekur á sínar
herðar að greiða skulidir fyrir föt
og fæði ve.rkamann'sins, skuldir,
sem atvinnurekandinn átti í raun
og veru að greiða. Svo ég segi
það skýrum orðum:
Shellfélagið hefir tvö undirfé-
lög aðallega: Anglo Saxon, sem
er aðalsölufélagið og annað, sem
heitir hollenzku nafni, sem ég
ekki kann að bera rétt fram;
það sér um framliaiðsluna, ræður
yfir linduraum, hreinsunarstöðv-
unum og öðru, sem þar að lýtur.
Undirfélag undir Anglo Saxon er
svo aftur félag það, sem raist
hefir tankana við Skerjafjörð,
Asiatic Petroleum Co. Ltd.
Um öli þessi félög er það að
segja, að þau hafa rakað sam-
an auð svo undrum sætir. Þess
eru t. d. dæmi, að undirfélög
Standard Oil hafa þrítugfaldað
hlutaféð á einu ári og siðan
graitt hluthöfum 10—25°/o í arð
af þessu þrjtugfalda hlutafé
næsta ár. Svo mikill gróði er
að vísu 'Sjaklgæfur, en yfirleitt
græða öll þessi félög afskaplega.
Það' segir sig nú sjálft, að á
ýmsu hefir oltið um samkomulag
á miiLi þessara félaga, en þó
hefir það verið svo, að í sam-
keppninni á milli þeirra hefir eitt
meðal sjaldan verið notað og nú
naumast talið sæmilegt að nota
það Lengur í samkeppni olíufé-
laganna. Það er að lækka verðið.
Allar aðrar bardagaaðferðir telj-
ast sæmilegar, að eins ekki þessi.
Það er á sinn hátt likast sam-
þyktum, sem hernaðarþjóðirnar
hafa gert sín í millum um ýms-
ar hernaðaraðferðir, sem ekki eru
leyfilegár, eins og t. d. eiturgas
og kafbáta. Verðliækkun setja ol-
íufélögin á sama bekk. Annars
hefir það verið svo, alð ,sam-
keppnin á milli félaganna hefir
ekk.i verið svo mjög um verzl-
unina sjálfa, heldur um það að
trYÍ?gja sér yfirráð yfir olíulind-
unum.
Loks má nefna fjórða olíufé-
lagið. Það er rússneski ríkis-
hr,ingur.inn. Rússar ráða yfir
mjög auðugum og verðmætum
olíuiindum, og þaðan heíir hring-
ur þessi olíu. En hann er sá
eini, sem heldur uppi samkeppni
v,ið oliuhringana þrjá, sem ég áð-
ur nefndi, sá eini, sem leyfir sér
að fceppa við þá með því að
liækka verð olíunnar. Sa'la hans
hef.ir aukist mjög á síðari ár-
um, enda þótt hún sé enn þá
minhi' en hinna risafélaganna. Á
milli Rússastjórnar og Shellfé-
„Lágar launagreiðslur
eru þjófnaður“
Víðs vegar um hinn mentate
heim er rætt og ritað um laun
yerkalýðisins. f þeim umræðum
taka þátt ýmisir hinna merkustu
og valdamestu menn stórþjóð-
anna.
Eins og að líkindum lætur ,eru
menn ekki sammála um þetta,
frekar en annað. En það virðast
þó flestir sammála um, að launa-
greiðslumáilin séu með þýðingar-
mestu málunum — og um leið
erfiðust viðfangs — undir því
skipuLagi, sem þjóðirnar nú yfir-
leitt búa.
Hér á eftir birtast ummæli
verkamálaráðherra Bandaaikjanina,
Mr. Davis, um þessi mál, í á-
varpi, er hann sendi út til þjóðar-
inniar um áramótin síðustu.
,„ At vi nn ureke n d u r, sem lækká
laun, eru þjófar og snýkjudýr.
Launaliækkun hefir í för með
,sér islæmt verzlunar- og atvinnu-
ástand, jafnt hvort Launaliækkun
er ákveðin fyrir sérstaka yðju-
grein eða er LaunaiLækkun alment.
Vána-viðkvæðið er: Launin verða
að læfcka, svo við getum selt
v'öru okkar á erlendum markaði.
En .svarið verður: Við veákjum
hagnaðinin af innanlandsmarkað-
lihum miklu rneira en sem nemur
þeim arði, sem við getum vænst
af iSöIunni á erlendum markaöi.
Reynsla fjölda manna hefir sann-
fært jafnvel þá, sem lauslega hafa
fcynt sér þessi mál, hVersu ó-
hyggilega atvinnurekend,umiir haifa
farið að á undanförnumi árum.
TíMraunir atvinnurekendanna um
Iiág laun falla’ því um koll rneð'
mifcílu Vili frá þeirra hálfu. Jafn-
vel heimiskingi hlýtur að sjá vit-
(léysuna í þvi, að eyðileggja kaup-
•getu fjölmennustu stéttarinnar,
sem skiftir við hann, kaupgetu
verkallýðsins. Menn verða að gæta
þess, að innanlandsmarkaðinum
hefir ekki hvað rninsta þýðingu
fyrir þjóðarauðinn og afkoinp
þjóðarinnar sem, heild.
I þeim ilandshlutum, þar sem
ILágar launagreiðslur almient eiga
sér stað, er efnahagur og- ástand
mi'ldu iakara en þar, sem háar
Þetta á við iðnaðinn og iðnað-
arkóngana ailment eins og hvern
einstaikan atvinnurekanda.
Þeir tímar eru nú horfnir, aié
þeiir atvinnurekendur séu áJd'tnir
duglegir eða hyggnir, sem fremist!
hafa gengið fram í því, að iækka
laun verkalýðsins. Slíkir atvinnu-
rekendur eru ekki neinir af-
bragðs verzlunarmenn. Þeir eru
að eins eyðileggjandi snýkjudýr
á þjóðfélagslíkamanum. ALmenn-
ingsáitið á að þröngva þeim ti|
þess að greiða sæmileg laun, ella
eiga þeir að hverfa burtu úr við-
skiiftajlífinu og hætta að vera at-
Vinnurekendur."
Þannig lítur einn af valdamesitii
mönnum Bandarikjanina á Launa-
máliin. Harður dómur mundi það
þykja af ísl. valdsmanni í sönra
stöðu um íslenzka atvinnurekend-
ur. Og iþó munu þeir engu siður
geta borið nafnið „'snýkjudýr“ en
stéttarbræður þeirra í Bandairikjr
unum.
FLeiri og fleiri af merkum;
mönnum úti um heiminn boða þá;
kenniingu og færa rök fyrir, að
ílágar launagreiðsluT, laun, sem
ekki fuLlnægi þörfum nxanna, séu
til skaða og hnekkis hverju þjóð-
félagi. Fraunleiðslan mdnki oft i
sambandi við lækkun. launanna,
verzLuniin minki og velmegun og
menning sígi niður á við, Verzl-
unarstéttámax ættu sjálfra sín
vegna að styðja verkalýðinn í
Jaunabaráttu sinni. Hið sarna ættu
og þeár að gera, er framleiða þáð,
sem verkaJýður notar, hverju
nafni sem þurftarvörurnar nefn-
ast. Atvinniurekendur, sem fram-
'leiða fyrir erlendan markað,
Húsmæður
Dollar - stangasápan
hreinsar betur og er miklu
mýkri fyrir fötin og hendur.r
nar en nokkur önnur
þvoftasápa,
Fæst vfðsvegar.
t heildsölu hjá
Halldóri Eiríkssyni,
Hafnarstræti 22. Simi 175.