Vísir - 29.03.1922, Page 2

yisiR
FÁUM MEÐ E.S. „DI A N A“:
Höggvinu MELIS,
Steyttan MELIS,
MAISMJÖL,
Heilau MAIS,
SÓDA,
Iscm alla tí'8 hafa verið rnerkis-
berar íslenskrar siömenningar, hafi
einatt teki'ð aö sér pilta, og á ýms-
n Irátt greitt götu þeirra til ment-
unar, og þá síst fariö eftir því,
)>ótt þeir væru af öreigum komnir;
hitt -eingöngu ráöiö : námshæfileik-
ar og námsþrá. Bendir þetta á
nokkra úrvalsstefnu eöa skiftingu
eftir efnahag og stéttum? Aö veifa
sliku, er greindum mönnum ósam-
boöiö.
MATARKEX,
HRlSGRJÓN,
LAUK.
RLRGDIRNAR ERU AF SKORNUM SKAMTI, J?VÍ
HYGGILEGRA AÐ PANTA í TÍMA.
PræðslQlögio enn
um aö lciöi þeirra eins og þía'r
lægju einhver afhrök eöa stór-
glæpatnenn, en ekki ljósberar ís-
lenskrar alþýöufræöslu.
Þaö væri ekki til mikils fyrir
mig aö fara út á völlinn þar sem
]>eir síra Jóhannes og Sigurður
kennari fara í vígamóö, otandi
lensum og bítandi i skjaldarrend-
ur, ef efniö í vopnum þeirra væri
haldgott; en ])aö er ööru nær en
svo sé. Maöur heföi getaö búist
viö aö þeir gengjust fyrir þvx, að
þingmönnum yröi boöið, ekki til
matar eða drykkjar, heldur til aö
hlusta á próf nokkurra miölungs-
barna, er búin væru aö ganga 4—5
ár á barnaskóla, til þess aö sann-
færast unx þaö af eigin sjón og
heyrn, hve lærð þau væru oröin,
og helst af öllu jafnframt smalaö
sáman nokkrum heimafræddum
bömum, til þess aö slá því föstu,
hve langt þau stæöu á baki hinunx.
En þeim hefir ekki dottið þetta
í hug, blessuðum; það er annað
sem flýtur ofaná hjá þeim, þótt
sjaldan teljist til veigamikilla
sannana; Þaö er aö níða. gera lítið
úr bæöi heimafræðslunni og ung-
lingaskólunum; þaö gefur nú, eftir
þessi skrif þeirra, að .líta tvo
bautasteina á leiöi hinnar liðnu
kynslóðar, er tákna og minna á
afskifti hennar af barnafræöslunni,
annar úr íslensku efni, reistur af
presti og kennara. meö litilsvirð-
ingar- og vanþakkaráletrun. exi
hins vegar lofköstur mætra útlend-
inga. sem í óviröingarskyni eru
nefndir feröalangar, manna, sem
viöa höfðu farið og stóöu því bet-
ur aö vígi tneö samanburð á
fræðsluástandi hér og i öðrum
lörtdum en þeir, sem aldrei hafa
hleypt heimdraganum. Maður
heföi búist við hugönæmari meö-
mælum meö fræöslufyrirkomulagi
því sem nú gleypir hjá oss fram
undir hálfa miljón króna árlega,
frá meöhaklsmönnum þess eða
talsmönnum en Utilsviröingu og
vanþakklæti í garð 'þeírfa, sem
voru, meö minni tækjum og íærri
skilyrðum að leysa þessa skvldu af
hendi; hefði þaö lýst göfugri
hugsunarhætti og staðið nær sam-
verkamönnum þessara eldri barna-
fræðara. þeim sem nú eru uppi
og bera rifleg laun úr býtum, aö
minnast þessa eldra fólks meö
Wýjum orðum en að kasta stein-
Ekki skil eg í því, hvers vegna
Sigurður og síra Jóhannes eru að
„flagga“ með því eða bera þaö
beint á talsmenn heimilisfræðsl-
unnar, aö þeir vilji skifta æsku-
lýð landsins í tvær fylkingar,
mentaöan aðal og þekkingarlaus-
an öreigalýð. Eg hugsaði, aö það
væri nóg ólga i þjóöfélaginu, þótt
ckki væri „pumpaö" inn i liana
fræðslumálunum; að minsta kosti
tek eg þetta ekki til mín; þessi
hugsun hefir.aldrei komið inn fyr-
ir dyr hjá mér, og eg þykist jafn-
vel hafa sýnt það í verkinu; því
þótt sá styrkur, sem eg fékk til
skóla míns væri svo lúsar-nirfils-
legur sem mest mátti veröa, þá
haföi eg þar þó fátæka nemendur.
vandalausa að öllu, meögjafarlaust
og vilnaði þó nokkrum í með borg-
ttn, til þess að þeir gætu þar verið.
Það virðist annars benda á, að
fátt sé urn fína drætti til varnar
hinu kostnaðarsama barnafræðslu-
fyrirkomulagi sem nú er hjá oss.
er talsmenn þess hvería aðallega
að þeim úrræöum ýmist að níða
aðrar leiðir til þess að ná markinu
eöa skapa talsmönnum þeirra
hugsanir og áform, sem aldrei hafa
í huga þeirra komið. Já, mig furð-
ar á þeirra dirfsku Sigurðar Jóns-
sonar, aö berf það fram, að þeirn
mönnum, er blöskrar hið mikla fé
er nú gengur til barnafræðslu, og
vilja færa hana meira yfir á heim-
ilin, að þeim gangi þaö til, aö
koma upp hér á landi tveim stétt-
um manna, mentuðum aöli og ó-
upplýstum öreigalýö". Þetta eru
ekki aö eins öfgar, heldur vísvit-
andi tilbúningur. — Þessi hugsun-
arháttur hefir aldrei oröið hér til.
Þeir, sem nú skipa hin æðstu tign-
arsæti hjá þjóðinni og helstu em-
bætti, eru flestir af alþýöubergi
brotnir. Og vel var mér kunnugt
um þaö aö á skólaárum mínum
komu hingað utan af landi fleiri
•en cinn og fleiri en tveir piltar
svo fátækir, að þeir áttu varla utan
á sig fötin, en þá langaði til að
laera, og hlupu þá bæði cmbættis-
menn hér og borgarar aðrir undir
bagga meö þessum piltum, svo að
þeir gátu gengið sína lærdóms-
braut. Og þá held eg aö prestamir,
i
;
Eg ' hefi áÖur, margtekið það
fram meö skýrurn orðum, að eg
vil ekki aö neinn sé settur hjá að
því er almenna fræðslu snertir;
hana eiga allir aö fá, sem við geta
tekið. Þess vegna vil eg aö á ung •
lingaskólunum veröi 2ja ára skóla-
skylda; þá skóla á rikið að hafa
í sem bestu lagi, hvaö sem það
kostar; þá er kominn meiri þroski
og fræöslunnar því betri not; er
eg ekki í neinum vafa urn það,
hvað sem Sig. Jónsson um þaö
segir, að á Jxeinx tveim vetrum má
veita meöalgreindum ungling svo
mikla fræðslu, að hann sé fær uni
aö leysa af hendi þau störf, er
þjóöfélagið kann af honum að
heimta, og það þó hann undir
íerminguna hafi ekki lært annað
en lestur og skrift og undirstöðu-
atriði í reikningi.
Niðurl.
óiafur ólafsson,
(frá HjaiiSarholti).
Dr. Helgi Péturss.
1.
Þaö er sagt, að þeirri þjóð sé
vel borgið, sem kann aö virða sína
bestu menn. En of/sjaldan höfum
við íslendingar átt því láni að
fagna, að geta hælt okkur af þvi.
Dr. Helgi Péturss er án efa meö-
al lúnna fremstu rithöfunda og
vísindamanna, scm við íslendingar
höfum nokkurn tíma átt. Málið.
sem lxann skrifar, er svo yndislega
fagurt og hreint, og hugsunin svo
frumleg, að hin mesta unun er að
lesa, um hvað sem hann skrifar.
Allir hljóta að þekkja hann. Per-
sónan sjálf er óvenjulega glæsi-
leg, og ber þess ljósan vott, að
í hinum fagra líkama býr háfleyg-
ur og göfugur andi.
Þrátt fyrir hinar miklu kyrsetur
og erfiðleika, scm náminu og rit-
störfunum hafa fylgt, hefir hann
jafnan seft iþróttir, og náð svo
mikilli líkamsfegurð og þroska, að
fáir eru hans jafningjar. Lengi var
hann i tölu hinna römmustu afl-
raunamanna, og cr slíkt fágætt um
mann, sem stxxndað hefir jafn langt
og erfitt nám sem hann, einkum á
þeim timum, þegar iþróttirnar
voru pæstum alveg sofandi hér
á landi.
Best allra rithöfunda okkar hef-
ir hann hvatt íslendinga til þess
„að híxgsa rétt og stefna í rétta
átt“.
Hann vill, að íslenska þjóðin
sameinist til aö vinna aö hinum
þýöingartnestu málefnum mann •
Yæntanlegt næstu daga:
Döusk Egg, Appelsínur m. m.
Yersl. B. H. Bjarn»s»a>
kynsins, það er, að láta ekki rang-
sleitnina og vanþekkinguna hlaupa
með sig x gönui', en láta stjórnast
af Ijósi réttlætis og vísinda, og á
hinár réttu leiöir hefir hann bent
i ýmsum ritgerðum sínum, svo sem
„Nýal“.
II.
Dr. Helgi Péturss er ekki neitt
barn sinna tima, heldur hefir hug-
ur hans flogið svo hátt og langt
út fyrir sjóndeildarhring meöal-
visindanxanns, aö rnargir af hans
samtxöarmönnum skilja hann ekki.
og fáir til fullnustu, og það hefir
einmitt bakað honum svo mikla
örðugleika. Einmitt skilningsleys-
iö hjá almenningi hefír á öllunx
tímum, frá því saga vísindanna
hófst, veriö hinn erfiðasti þrösk-
uldur 5 vegi vísindamannanna, og
margir þeirra hafa ekki fengiö
sigurlaunin fyr, en að alt var um
seinan. í fjárveitingarfrmnvarjú
þvi' sem hin fráfarna stjórn lagði
fyrir alþingi, cr farið frarn á, aö
styrkur sá, sem dr. Helgi Pjeturss
hefir fengið til vísii.dalcgs starfa
veröi lækkaður aö mun, sem þó
var lágur, og er slæmt til þess a8
vita. Einmitt á þessum slæmu tím-
ttm, þcgar við þurfum á háns hoH-
ráðu ritgerðum sem mest að halda.
á að lækka styrkinn til hans svo,
að honum verði ef til vill illmögti-
legt aö starfa.
Þetta er ekki einungis skaðlegt
fyrir hann sjálfan, heldur islensfett
þjóðina t heild sinni. íslendingar
ættu að vera búnir að reka sig á
það, hvaö rammar fylgjur það hcf-
ir t för með sér, að afrækja síha
fáu andans menn. Vonandi sýnir
alþingi, að minsta kosti þá rögg
af sér, að færa styrkinn upp í þaö
sem ltann áður var. Dr. Helgi Pjet-
urss er hinn mesti ntálsvari lista
og íþrótta. Hann kann líka rnamta
best að dæma um þá hltrti, og^jerir
þar eigi minst til hans ríka feg-
urðartilfinning og skarpskygni.
íþróttamenn og listamenn! Lát-
ið þetta mál eigi afskiftalaust, sýn-
ið af ykkur þá þjóðrækni, og rækt-
arsemi við vísindamanninn, að létta
að einhverju leyti undir með hon-
um í lífsbaráttunni, þvt að þá vinn-
ið þið þarft verk. Ber nú líka vef
í veiði að gera sltkt, þar sem hann
mun nú bráöum eiga fimtugs af-
mæli.
Áhugamaður.
TrQiQálafBndorinn.
(Framh.J
(Framh.)
Síra Jakob Kristinsson: Sé ekki
ástæðu til að vera langorður. Vi!
að eins minnast ögn á ræður þeirra
Sigurbjörns Á. Gíslasonar 0«
fröken Ólafhí.
Hann mintist á trúarhroka