Vísir - 17.07.1922, Side 2

VÍSIR
3-4
óskast á kftadfæraveiSar á ísafirði. Siga að fara raeð „€J'Ullfossu
Upplýtupr á £t:
fmskeytf
frá frét*ar<tara Vísis
Khöfn 15. jfilí.
Ríkisforseta Frakklands
sýnt banatilræði.
Frá París er símað, að Millerand
forseta og lögreglustjóranum í
París hafi í gær verið sýnt bana-
tilræði, skotið á ]>á úr skammliyssu
af stjórnleysingja.
Korfaníy forsætisráöherra
Póllands.
Frá Varsjá er simað, að ]>ingiS
hafi kjörið Korfanty fyrir forsæt-
isrá'öherra og forsetinn orðið að
segja af sér vegna ]>ess.
Þjóðverjar borga júlíafborgun sína
Frá Berlín er síniað, að Þjó5-
verjar hafi horgaö jnliafborgun
sína.
ísitnd kiida Norður-
íðödom.
(Eg vil mælast til |>ess, aö Vísir
taki eftirfarandi gfein, er birtist >
Kationáltidende 6. júli j>. á., en eg
hefi snúið á íslensku i ]>vi skyni,
að almenningur, sjái sjálfnr. bvaív'
höf. segir. Mun eg síðar biðja Ivlað-
iö um rúm fyrir nokkrar athuga-
semdir. B. J.. f. V.).
t
Stjórnarfarsbarátta íslendinga
bafði staöiö fulla Ivo mannsaldra,
en var, sem kunnugt cr, lcidd til
lykta 1918 meS sambandssáttmála,
er gerði ísland fuHvalda ríki, jafn-
sett Danmörkú. Sambandið átti a'S
vera konungssamband vi'S Dan-
rnörkú, og loks skyldi utanríkis-
iriálin vera sameigmleg, aí> minsta
kosti tun tiltckinn t a. cn að l'Snu
]>vi tímabili, er hcimild til að setxlja
utn tmnaS fyrirkomulág. Þetla
nýja skijntiag er endir á raargra
ára ríkisréttardeilum og grttnd-
völlur undir afstöðu lrndauna' á
komandi tíö.
Þesstt nýja skipulagi varð auS-
vitað ekki kontiS á án hnippinga
o.g á ■‘.flir komif svo nokkrar deil-
ur, mest 'gnis utn ríkísréttar
grunavall. .' nöi. Fn í hópi sér-
Nýfcomið með ,GaUloss‘:
Galv. virnet í steypar og púsn-
íugar 7/s 98 6/x” möskvar, hAlfa
óáýrar a en anuarstaðar. Stífta-
sanmur 2, 3, 4 og 5”. Sivallr
naglar 2 og 2'/,” á SO aura
pr. kg Kítti í bdgjum. þitrk-
andi, ZinkUvítan orðiagðám.fl.
Tersl B H. Bjarnason.
lega áhugasaurra manna var at-
liyglinni ekki einkum beint aö hinu
nýja skipulagi, því aö skömmu sxö-
ar uröit bæöi löndin að snúast vi'ð
f járkreppuxini, sem kotn eftir strí'ö-
i$. ■
í því efni hefir veri'ö svo á ís-
la-ndi sem hér segir
Þcgar fyrir .stríöiö nxátti sjá
tnikla framför í atvinnuvegum á
íslandi. I löfuöorsök til þessa var
sú, aö nietin lögöu hiöur fornar
fiskiaöferöir, en fiski er höfuöat-
#
vintxa Islcndinga, og t.oku upp ný-
tisku yciöar á vélbátum.
Tsn þessar framfarir hafa stööv-
ást síöústn árin. sakir þess, aö ís-
* . 4
land dróst inn í almennu heims-
krcpi>ijna, sem öll önnur lönd }'fir
'tiöfuö,
Tií þessa liggja ýmsar orsakif.
Fyrst má ncfna almenna fjár-
kreppu ttm allan heim, 'sem he.fir
auövilaö einnig sett mark sitt á
íslensk viöskifti. Því næst er sér-
íitök orsök. sem hefir haft aílmikl-
ar afleiöingar i svo fátncnnu lándi
sem tsland er. sá hlutur. aö stjórn
íslands varö aö láta af hendi hálf-
an botnvörpungaflotann í stríðinu
og aö kaup á skiputn og veiöar-
færum, er koma urðu i staöinn,
urÖu afardýr.
Af íslattds hálfú halda menn því
fram hálft t h'vo.ru, aö ótrii danskra
kaxipsýshttnanna á fjárrei'öum Is-
lcndinga hafi stuölaö tnikið aö
f járkreppitnni. Fin ástæöan til |>ess
aö tiltrú danskra kaupsýslumanna
til viöskiftalífs á fslancli þvarr. var
sú. a<> annar bankinn á íslandi,
íslandsbanki, varö um stund að
hætta við a<> afla erlends gjaldeyr-
is. A rðingin af því varö sú, aö
rikisskv. ’ir íslands uxu töluvert
síöustu árÍH, svo a' nenn aætla
nú skuldir landsins viö önnur löncí
utn 40 miijénir króna. Nú sern
«tendur, þegar ísland er aö kom-
ast úr krentnmni, flýtur j.aö út
vörur fyrir. hér um hil 50 miljónir
á ári, og eru /% hlttiar af því fiski-
fatxg, en tekjumar af útflútniugi
tilkir t»g kjits, skinna og Uúsaf-
urða, eru ekki nerna 7—S miljónir
króna. En það, sem cinkum rask-
aði verslunarjafnvæginu, var hinn
mikli innflutningur, sem yfirsté
um tíma litflutninginn.
ísíánd er nú að komast úr fjár-
kreppunni, og rná þákka þaö höf-
uöatvinnugi-ein sinni, fiskveiöun-
um.
Svo sem fyr var getiö, eru mest-
mcgnis hafðir nýtísku hotnvörp-
ungar og vélhátar til fiskveiöa á
íslandi. Yfirs.tandandi vertíð hefir
rærið óvenjugóð vélbátum, en í
lakata meðallagi fyrir hotnvörp-
unga. En sakir þcss, a'ö vcrö er
nú sérlega gott, og íslenska stjórn-
in heíir gert ráðstafanir til aö stilla
innflutning í lióf, þá telja kunnugir
menn aö útfluttar vörur frá íslandi
muni aö nxinsta kosti nema 20 mil-
jónum króna nxeira en aöfluttar
vörur. Og ef þetta reynist svo, ]xá
er full ástæöa tii að halda, aö viö-
skiítalíf á íslandi muni á slcömm-
um tírna kornast út úr öllum stríðs-
vandræöum, og má því hrátt húast
við skjótri hækkun íslensku krón-
unnar.
Eftirtektarvert er, hvcija nlut-
deild England og enskir kaupsýslu-
menn Jliafa átt í aflétting krepp-
unnar.
Fyrir s.triðiö var fiskifloti ís-
lands hérumbil 20 hotnvörpungar
(auk mörg hundruð vélháta). Eftir
stríðiö hefir hann nú veriö aukinn
um hérumhil þriðjung. En þessi
kaup hafa orðiö afardýr, og þar
sem danskir bankar, gagnstætt
því, sem áöur var, veittu ekki
nauösynlega hjálp, þá hefir ísiand
orðið að leita fjár hjá enskurn
bönkum, og er hætt við aö þar ai
leiði, að verslun íslands, sem gekk
áöur aö mestu gegnum hendur
Ðana, flytjist nú vestur á bóginn.
Englendingar hafa lagt kapp á
þaö cftir stríöiöj að taka upp aftur
forn samhönd og afla nýrra. Þess
vegna hafa ýmsir enskir bankar
nú veriö fúsir á áð veita fjárstuön-
ing siöustu árin, eir þaö heíir haft
|>ær afleiöingar, aö íslensknr fisk-
ur er uú seldur til Spánar og ítaliu
fvrir milligöngu enskra manna, en
fyrir stríöiö voru milligöngumenn-
irnir danskir. Nú eru nauðsynlegar
vörur, svo sem veiöarfæri, salt, kol
o. s. frv. keypt beint frá Englandi.
og hafa því urn stund verið uppi
íáöageröir um aö koma á beinum
skipaferöum milli Reykjavíkur og
Liverpook
Sagt er, aö ráöfigerSir séu uppi
meöal iinglendinga, um aö senda
sérstakun aöalræöismann til
Reykjavíknr, til þess að gæta
liagstnuna Engla í landhelgittni og
sjá um verslunarmál Rréta þar á
cynni.
Þar scm erlcndir botnvörjmúgar
eru hundruöum saman aö veiöum
árlcga viö strendur Islands, og þar
sem jafnan erú hcfö löghrot í
frai-uni á iandhelgisrétti íslands.
þá hefir þetta oröiö orsök tii þess,
aö Alþingi hcfir tieyöst til aö
Iteröa lagaákvæöin um ólðglegt
fiski og itækka sektirnar að mun.
En enskir hotwvör,,. 1:«gaei•endur
hafa oftar en eimt sinni iuuáiö
ástæöu til aö kæra íyrir utanrikis-
stjórninni og að kotna fram fyrir-
spurnum í breska þinginu. Kær-
unum hefir jtó ekki verið sint, en.
þó er nú i ráöi, að senda þangaö
aðalræöismann, sem fyr var sagft.
Til viðbótar má enn nefna eitt,
er snertir sambandiö rnilli íslatjds
og Englands, að fyrir nokkru hefir
verið sett á stofn í Reykjavík ensk-
íslenskt málfundafélag.
Æskilegt heföi ]>aö verið, ef
hægt hefði vériö, aö Island heföi
notiö danskrar hjálpar til þess að
komast úr ]>essari vel afstöðnu
kreppu. En á komandi árum eru
opnar léiðir til framtaks.
Þjóöareign íslendinga, var fyrir
nokkrtt talin af því opinbera hér
umbil 120 miljónir. kr., og fulí
ástæöa er til aö halda, aö hún muni
aukast aö mun á komandi árurn,
þar setn ekki einungis er mikil
framför i fiskveiðunum, heldur og
í búnaðinum. Fjárhagsgrundvöll-
urinn er því fyrir hendi, að taka
upp aftur hálfslitin sambönd, til
styrktar sambandskendum beggja
sambandslanda, atvinnumálum
þeirra til gagns.
Samband millí ]>jóða verður eigt
eö eins hygt á bókmentun, geðblæ,
söngurn, stúdentafundum o. þ. h.,
svo sent menn vildu halda í hinnl
fornu Skandinavastefnu. FéJags-
sltapur í fjárhag er grundvöllur,
sem ekk'í má án vera, og þess
vegna hefir verið ástæöa til að
minnast á þetta meö þeim krafti
sem hér hefir verið gert.
En svo ínikill misskilningur, sem
þaö væri, ,aö halda, að litiö yröi
framhjá viðskiftunum, þá væri hitt
eigi síður illa hugsað, að halda, aö
viöskiftin ein sé nóg til þess aö
byggja á sambánd, sem nær dýpra
en tilviljunarsveiflur slíkra áhuga-
mála og stefnubreytingar í þeim.
En fleira er þaö, en viðskifta-
mál, sem bindur ísland við Dan-
mörku og hin önnur Norðurlönd,
ne.fnilega skyldleikinn og þús-
hundruð ára menning.
Af Dana hálfu væri það nú tií
einskis aö horfa til baka og sökkva
sér niður t þaö, hvað ef til víll
hefir verið rangt gert og harma
niðurstööu, sem ef til vill heföi
getað oröiö önnur. Nú verður aö
horfa fram á leið meö þaö tak-
mark fyrir augurn, að halda íslandi
undir Norðurlönd.:1:
Og margt getur stuðlað til ]tess,
,aö ná þessu takmarki.
Fyrst er að nefna sterka skyld-
leikakend, sem þjóöætterniö hlýttit
aö vekja, þegar það veröur mönn-
um vel Ijóst. Hún er uppspretta
til samúöar og andúöar, sem fara
nijög oft í bága viö stjórnmála-
stefnur og stuudum iafnvel vití
hagkvæm viöskifti. Og' þrátt fyrir
öll ].Kr . erttkcnni, sem margra alda
einangmn og erfiö líískjör hefir
setí á ísIs'nniMga.-þá hafa jieir þ«
enn glögg sameitvkenni viö aifra
Norönrlandahúa. Ef til vill hcTst
við Norömenn «g Jóta: Þeir e.m
aö cins 'greiw, séwi falliö fcetfír
lcngra út i hafi«.
* Unéi-rstrikaS af kifuaéi.