Vísir - 26.02.1924, Síða 3

VISIR
'iæfii stórkostlega ‘mikil og a8
sama skapi þarfleg, að unnin séu.
I'at> liggur í hlutarins cíili, aö nieíS
tilgangi þess hljóta allir þeir aö
hafa samúö, setn einhyerja löngun
liafa til Jtess aö sjá mannkyniö
aka framtörum og þroska, friö-
inn etlast og þekkinguna breiöast
Vií. Og þar sem því mun varla
verða neitaö, aö ýmsar af göf-
'ugjistu hugsjómun mannkynsins
— eg vil nefna friöítrhugsjónina
~og bindindishugsjónina sem dæmi,
— eigi sér tryggast íylgi meöal
’kvenþjóöarinnar, þá viröist þaö
v'tkki ómerkilegt atriöi, aö meö
’bessu fyrirtæki er brúuö fjarlægð-
;n tnilli liugsjóna kvenna þeirra, er
Jiyggja ystu lieimsins grund“ og
lúnna, sem búa viö uppsprettu-
'Jindir nienningarstraumanna: —
aÖ þeim er öllum reistur sameigin->
’legur ræöustóll,
Tíiuinn vcrður aö leiöa þaö í
Ijós, að hverju gagni hún kemur
’þessi lofsvcröa tilraun enskra
’kvenna. Þa,ð fer eölilega eftir því
nve margir háfa áhuga og mann-
trænu til þess aö styöja góöan mál-
,-taö og mikilsveröan. Kn víst er
um þaö, aö tímarit þetta mun veröa
vel úr garöi gert, þvi útgefendur
bafa Jiegar trygt sér aöstoð fjölda
mafnkunnra rithöfunda og nrerkis-
ananna víösvegar um heim. Efniö
: þesstt fyrsta hefti er lika næsta
íjölbreytt, og veröur fæst af því
'íaliö hér, en þó skulu nefnd nokk-
-.ir dærni. Má þá fyrst telja stutta
grein en fróölega um starfseimi
J’jóöahandalagsins eftrr Dtrvjd Da-
•\ ies ofursta. Er þaö eftii sem viö
fræöumst lítiö um af íslenskun:
hlööttm. I’á er grein um Persíu og
mútíöarástand þar í landi. Dóm-
V
’kirkjupresturinn í Lincoln skrifar
yrein tnn hina heimsfrægu kirkjtt
sitta, og er sú grein, eins og ýms-
aðrar, meö myndutn. Um dóm-
kirkjuna i -Lincoln . kvað Ruskin
'hafa sagt. aö hana ínætti leggja
.á metskálar móti hverjum tveim
hörum dómkirkjum á Englandi
Jlinn nafnkunni vísindamaður
próf. ]. Arthur Thomson ritar um
..pcrsómtleika tueöal dýra“, og raa
>ar sjá, aö flciri eru en guðspek-
ngarnir farnir aö hallast a^ö því
iö um .persónuleika geti veriö aö
'æöa mcðal „skynlausra 'skepna".
Þá má og nefna grciti um „jap-
iskar komtr“, og hefir ritaö hana
sona japanska sendiherraritarans
í Lundúnúnt. Af lnnu marga, sem
þá er ótaliö, %kal aöeins minst á
grein um „málstajj Þýskalands“,
-cftir Jerome K. Jyrome, sagna-
káldiö nafnkunna. Greinin er
•miskunnarlaus húöfletting þeirra
vr sömdu Versailles-,,friðinn“ og
heirra, sent þrotlaust og blygðun-
arlausr hafa níít og .rógborið Þjóð-
verja. Hún er steypiskúr af sker-
sndi, logartdi háð.i. Þó er hún ekki
•skarpari en sumar af greinum
peitn og hréfum er höfunduritin
birti í frjálslyndttm enskum blöð-
Tim á styrjaldarárunum, þegar fá-
ír voru svo djarfir að þora að
segja sannleikann. En ekki er þaö
að undra, að Frakka og blaða
anenn Northcliffes sviði undan
svipuhöggunum. Byron var ekki
bersögulli, cr hann kvaö:
France got drunk with blood to
vomit crhne,
And fatal have her Saturnalia been
To Freedom's cause, in every age
and clime,
heldur en Mr. Jerome í jtessari
grein sinni, sem hann endar á
icssari ögrandi spurningu íil landa
sinna:
,.... Eru engar sterkar raddir
á Englandi, sem þori að rjúfa
iögnina, sem þori aö segja sann-
leikann, sem jiori aö svára fyrir
guðs réttlæti og miskunn?"
Margur ntun óska og vona, að
svar nýju stjórnarinnar verði skýrt
og greinilegt jú.
Það ætti að vera okkttr gleði-
efni, að ritstjóri jjessa nýja tima-
rits, sem ætla má að veröi víölesið;
e.r kona, sem ber mjög hlýjan liug
til Islatltls og vill stuðla að nánari
kynnum milli Islendiuga ctg hinna
ehskumælandi jijóða. Var jiað ætl-
un hennar, að l>egar í 2. hefti rits-
ins (febrúarheftinu) yrði grein um
ísland og myndir héðan. Vegna
anríkis ]>ess, er greinina átti að
skrifa, gat jietta jtó ekki orðið, en
varla mun þess verða langt að
bíða að ritið ílytji eitthvað unt
íslensk'efni/ Sn. J.
Grænlandsmálið.
und vqfri, án þess að oss sé það
fyllilega Ijóst enn. Hún bergmálar
í hugum vorum og vekur í oss sér-
stæðan og undursarnlegatt áhuga!
Það voru alis eigi hagsmuna-
hillingar, heldur dásamlegt seið-
magn sögu voxrar, sem fvlti Báru-
húð jirjú kvöld í röð á funduni
„Kjósendafélagsins" í fýrra vetur,
og eins á Grænlandsfundi Einars
líenediktssorrar síðastliðið haust,
og enn -á ný í vetur á fyrirlestrum
búnaöarmálastjóra! Alstaðar kom-
ust miklu færri að en vildu. —
Vér vitum allir, aö gróSur og
ræktunarskiíyrði eru að miklum
raun betri hérfá landi heldur.cn
á Græníandi. Að hér er yfrið næg •]
jörS til ræktunar handa j)jóS vorri
um langau aldur. — En vér vitum
einnig, að Graenland er fagurt land
og frítt, og eigi fjær oss en svo,
að rödd bróöurblóðsins hefir tíðum
náð landa rnilli. Grænland er laná
feðra vorra. Það er merkur hltrti
sögu vorrar, skráðrar og óskráðr-
ar. Og óskráða sagan á ef til vill
öflugri itök í oss en nokkurn grun-
ar. — Eða m. ö. o.: Saga Græn-
lands er mikilvægur kafli úr sögu
jijóðar vorrar, og hún ætti að
verða engtt ómerkari kafli úr ó-
skráðri sögu' framtíðar vorrar!
Grænlándsmálið er þjóðræknis-
iiiál vbrt í fvlsta máta, og ómiss-
ndi þáttur í þjóðlegri endurreisn
vorri! Nú höfttm vér í orði kveðrtu
eignast stjórnarfarslegt sjálfstæöi
inn á við,*en út á við göngtim vér
sem er aSalatriði Grænlandstnáls-
ins að svo stöddu. Við naín Graen-
lands hreyfast sömu kendir í
hrjóstuin vorum sem viö hinn
snjalla og hugönæma fjnirlestur
Sigurðzr prófessors Nordals um
höfund Vpluspár. Öllum áheyrend-
1® hans var þaS undursamiega
íjóst, aö Iiér var um nýtt landnám
aö >ræða, eigi til „kviðfyilis handa
nautum og heJjnm“, heldur tii aS
víkka og auka veldi íslenskrar .
sögu! Og það landnárn á hljóða-
kietta í hrjóstum vor allra! ÞaS
er hergmál þeirra kietta, sem á
aS gera oss að þjóð á ný !-------
í Neregi hefir Grænlandsmálið
vaidiS öflugri þjóðvakningu en
ef til -vill nokkuð annað mál þar
9 landi, að undanskildu samhands-
siita-málinu 1905. Þjóðin hefir
rifjaö upp sögu stna frá elstu tím-
um og endurlifað hana, svó ltúti
hefir orðið aS lífsmagní í sál þjóð-
arinnar! Grænlandsmálið hefir
orðið'allri jtjóöernisjiroskun NorS-
nianna til ómetanlegs gagns. Og
þótt hagsmuma-málin hafi eðlilega
skipað bekk framarlega t huguni
sumra mantia, þá hafa þau verið
óílum fjöldanum aukaatTÍSi!------
Grænlandsmálið á eftir að vinna
sama verkiS í þjóð vorri! Vér
þörfnumst Jiess enn J)á meira en.
Norðmenn! — Og vér, „söguþjóð-
in“, getum eigí setið hjá! — í
vemd konunglegrar einokunar
grafa danskir menn upp allar graf-
ir feðra vorra og frænda á Græn-
enn í barnaskónum. Og sögulegí! I fiytja hvert pút og plagg
III. Misskilningurinn mikli.
(Síöasti kafli).
í fyrirlestri búnaðarmálastjóra,
umntælum hlaðanna og í samræð-
um manna um Grænlandsmálið hef-
ir sú skoðun komið í ljós, að þeir
sem hreyfi máli Jiessu hér heima,
muni vera að hugsa um nýtt is-
lenskt landnám jjar yestra, sérstak-
lega til landhúnaðar o. s. frv.
Eru það að líkindum sum ummæli
hr. Jóns Dúasonar hér um árið,
er jiessu valda. Mcð jn;í að sýna
og sanna, hvílíkur kostamunur sé
á Jslandi og Grænlandi i þessa átt,
ættu svo allar skýjaborgir „land-
námsmannanna“ nýju aö hrynja til
grunna, og Grænlandsmáliö j)ar
með að vera^úr sögunni frá Islend-
inga hálfu!
Þetta er algerður misskilningur
á jíCssu mikla og rnerkilega máli,
og hann eigi hættulaus. Eins og
Grænlandsmálið snýr við oss ís-
sjálfstæði cigum vér eigi enn né
skiljum.
-----Grænlandsmáiið er enginn
hernaður á hendur Ðönum — frelc-
ar en sjálfstæðismál vort á sínum
tíma. — ÞaS er rödd þjóðarsanv
viskunnar um sögulegt réttlætí
rtteðal J)jóðanna. Danir hafa aldrei
átt Grænland né helgað sér þaS
samkvæmt sögu og þjóðarrétti. Og
„Iandvinningar“ gegn íögum og
sögulegum rétti, öSlast aldrei hefð-
helgi alþjóðalögum. Serbar
fengu aftur fyrir skömmu lancl,
scm frá þcim var tekið fyrir full-
nm 600 árum síðan, — af þvl ]>að
var serbneskt land. Danir fengu
artur Suður-Jótland eftir 55 ár, r
af því j)Ttö var danskt land! Vér
samglöddumst. Dönum yfir Jæssu,
af þvi vér sáum og skildum, aö
guð sögumtar lifir -enn og starfar
meðal þjóðanna! Og Suður-Jótar
áítu sigur J>enna skilið fvrir trygS
sína og trúfesti gegn dönsku þjóð-
suður til Daiimerkur! — En oss
íslendingum, „samþegrium“ Dana
og somnrt Jandnámsmannauna
fornu á Grænlancfi, er meinað aö
koma þangaö sem gestir að gröf-
um feðra vorra! -—
Þess vegna átti búnaSarmála-
stjóri vor að neita að fara til
Græniands, þótt engar aörar
ástæður hefðu til þess verið! Mér
þykir stórlega fyrir, að hann.
skyldi takast för jiessa á hendur
fyrir einókimina dönsku._____
Eigi er mit, að svo stöddu að
segja, hver verði árangur Græn-
landsdcilunnar. Sennilega þó ald-
rei mmni c*n svo, að einökuninni
verði létt af landhiu, og jtá er mik-
ið unnið! En hvaö sem því líður,
j;á er eitt víst:
GræníaiKísmáliö er' vort mál!
Vér getum éigi setið lengur hjá,
hyorki vegna -sögu vorrar né sórna!
Helgi Valtýsson.

lendingum, eru búnaðarskilyrði og J ,ern' * hálfrar aldar þrengingum pg
aörir landkostir Grænlarids auka- | niargskonar jijáníngttm! Saga
atriði, fyrst um siun. Landkostír
Grænlands hinir mörgu og miklu,
eru enn algerlega hulclir í fegurö-
arbláma fjarlægðarinnar. En sögu-
landið Grænland hefir eignast
sterkari itök í sál vorri en nokkru
sinni áður! — Landið, sem forfeð-
ur vorir funcltt og bygSu öldum
saman, — jtar sem grafir jieirra
og fótaför hafa geymst til vorra
claga! Vér verðum jiess varir, aS
heitur straumur sérstakrar hrifn-
ingar rennur gegnmrt hjörtu vor
og allar æSar. Það er saga Græn-
lands, sem er að endurváfcna í vít-
Suður-Jóta er eirthver fegursta j
sönnun J>ess, að lítií þjóð eða jafrt-
vel ]>jóðarhrot, sctu heldtrr trygð I
viS þjóSerni sitt tungu og sögu og
íeggur Iífið í sölumar, ef á þarf
að halda, — sti þjóð gengur fram
i I>eim anda og krafti, er vakandi
og sterk þjóðarvitimd ein fær veitt,
og vinnur að lokum signr á ofur-
eflinu að tutdursamlegmn og ó-
rannsakandi vegurn,, — eins og
Suður-Jótár! —----
ÞaS er þá saga Grærilands, etgn
vor og óðul í gröfum feðra vorra
og fbrnutii miuningum jiar vcstra,
Likueski Ingðlfs.
Nú cr fikneski Ingólís Arnar-
scmar reist á Amarhöli, íörigu j>rá<>
latgsjcVn komín í framkvæmd. F.r
scm nýr svipur sé komiim á' bæ-
inn. Blasir f>etta mikla listaverk
viS og sést víða að.
Mig fitrðar mjög, að til eru þeir
merm, sem unrturna vilja hiiiunt
fornhelgaArnarhóIi í býggingalóS-
.ir, sé eg þó álveg nýlcga, aS ein-
hverjir vilja fá a'S hyggja þar
þjóSIeikhfts, og einn sinni var far-
>8 atS marka þar fyrir hankabygg-