Vísir - 08.01.1926, Blaðsíða 3

VlSIR
Stór útsala.
í gær hóist langstærsta útsalan, sem hald-
in hefir verið hér í borginni og verða þar
seldar allskonar vefnaðarvörnr með gjaf-
verði. Sem dæmi má nefna:
Kápu- og kjólaefni fyrir alt að hálfvirði.
Crepé marocaine, áður 22.50, nú 9.00.
Tvisttau tvíbr., áður 2.95, nú 1.45.
Léreft frá 0.65. — Tvisttau frá 0.90.
Kvensokkar, áður 5.85, nú 2.85.
Manchettskyrtur, áður 12.50, nú 7.00.
Karlmannshattar, áður 9.85, nú 6.50.
— sokkar, áður 2.85, nú 0.90.
Góðar enskar húfur frá 2.50.
Hér er að eins fátt eitt talið, en verðið er alt eftir þessu.
NB. Útsöluvörurnar eru að eins seldar gegn greiðslu
út í liönd. —
Egill Jacobsen.
Gef mép
Gef mér vindþyt og sævarnið, vorfugla hljóm.
Gef mér vöku í draumi við ilmandi blóm.
Gef mér fjallanna heilnæma, lieiðríka fang.
Gef mér hafsströndu breiða og mólitað þang.
Lát mig heyra þær raddir, sem heimurinn á.
Lát mig hitna og brenna i logandi þrá.
Lát mig teyga hvem bikar i botn, uns eg fer.
Lát mig blunda að lokum við faðminn á þér.
Jakob Jóh. Smári.
—o—
Fornkunningi minn, „kaupsýslu-
saaaíSur“ x Yísi, sendir mér þar
kveöju sína 5. þ. m., og fer nokkr-
urn velviljuöum oröum um mig og
verslunar'fyrirtæki þaö, sem eg
veiti nú forstööu. Má geta nærri,
hvar fiskur liggur undir steini, er
hann, garnall andstæSingur jafn-
aðarmanna og alþýðunnar yfirleitt,
finnur sig knúðan til aö sýna
þeirn, að eg hafi svikið hugsjónir
mínar, og er hann, jafngamall að-
dáandi „frjálsrar samkepni" gle'Sst
ekki yíir því, a‘ö eg sé nú farinn
frá Landsverslun og starfi í
„frjálsu samkepninni" hans. Til-
gangur „kaupsýslumanns" er sá,
aS gera mig tortryggilegan í aug-
tim flokksbræðra minna, og eru
hvatir hans til þess persónulegar,
en jafnframt að gera verslunar-
fyrirtæki það, sem eg starfa við
óvinsælt rneðal verslandi xnanna
og ganga honum þar til eiginhags-
munir, þar sem hann er keppinaut-
tir í þeirri grein. Hvorugt mun
þó takast honum. /
Öll þau orð, sem „kaupsýslu-
maður“ hefir eftir mér, um kaup-
menn, eru tilbúningur einn i heila
hans sjálfs. Við jafnaðarmenn á-
fellumst engan einstakling fyrir
.að velja sér hverja þá heiðarlega
.atvinnu, sem honum býðst, né álít-
tun kaupmenn og heildsala sem
einstaklinga, betri né verri en aðra
cuenn, frekar en verkamenn upp
og ofan. Hitt er annað mál, að
stór fyrii'tæki, sem fjöldi manna
hefir afkomu sína af, álítum við
að eigi að reka með heill þjóðar-
innar fyrir augmri og af henni
•sjálfri, en aðalandstaðan gegn
þessari eðlilegu kröfu, komi frá
tiúverandi ^igendum þeirra, sem
líti yfirleitt í þvi máli meira á
sinn eigin stundarhag heldur en
þjóðarhag. Hér er um að ræða
stjórnmálastefnu, en ekki persónu-
legt nagg. Við viljum umskapa
þjóðfélagið, fá nýtt og betra skipu-
lag, sem sé öllum almenningi hag-
lcvæmara, en áfellumst engan
mann fyrir að leita sér atvinnu
undir því skipulagi, sem nú er,
itneðan þaS stendur. Hvernig ætt-
urn við líka að gera það? Jafnað-
armenn eru til í öllum stéttum.
sjálfstæðir atvinnurekendur, verka-
menn á eyrinni i þjónustu gufu-
skipa og togarafélaga, verslunar-
rnenn í þjónustu kaupmanna og
heildsala, embættismenn í þjón-
ustu landstjórnar og bæjarstjórn-
ar, og alt er Jxetta undir núver-
andi auðræði, en s^meiginlegt er
þeim öllum að vilja vinna fyrir
r.ýju þjóðskipulagi. Hvernig geta
þeir lika lifað utan við þjóðíélag-
ið? „Kaupsýslumaður“ skilur því
mætavej, að það er ekki undar-
legra að eg starfi í þjónustu venju-
legs hlutafélags, né þótt eg væri
sjálfstæður atvinnurekandi, heldur
•en hver sá annar jafnaðarmaður
sem vill vinna fyrir sér og lifa
i nxiverandi þjóðskipulagi. Þá fyrst
veeri hægt að tala um skoðana-
skifti, er eg réðist á jafnaðar-
stefhuna, níddi niður Landsversl-
un og berðist gegn því að hxín
kæmist aftur á. 1 þess stað hefi
eg aðeins farið frá Landsverslun
vegrxa þess að tóbakseinkasalan
var niður lögð, og var þá ekkert
cöíitegra en að eg skapaði mér
sjálfur atvinnu í þeirri giæin, sem
eg var kunnugastur. Eg er auð-
vitað jaín sannfærður, sem eg hefi
ávalt verið um það, að Landsversl-
un sé hagkvæmara fyrirkomulag
á heildverslun með tóbak og
steinolíu, heldur en að einstakir
heildsalar eða félög, — það sem
eg starfa við jafnt sem önnur, —
hafi þá verslun á hendi og hirði
ágóðann. Mun eg, er eg skifti mér
af stjórnmálum, halda þessari
skoðun fast fram og vinna fyrir
henni. Verð eg að þvi leyti ólíkur
íiestum þeim, sem við heildversl-
un fást, að eg berst ekki með oddi
og egg gegn afskiftum þjóðarinn-
ar af þeirri verslun, heldur þvert
á móti. En meðan Ihaldsstjórn og
íhaldsþing ræður, helst íxiúverandi
ástand.
Annars virðist sumum stjóm-
málaandstæðingum mínum það
nxikil vonbrigði, að eg yrði ekki
atvinnulaus við afnám tóbaks-
einkasölunnar, heldur fengi aðra
betri atvinnu í staðinn. Sjálfur
hefi eg ávalt vitað, að eg gæti
liaft fjárhagslega betrí afkornu, ef
eg starfaði ekki í Landsverslun,
en eg kaus það starfið lxelst, sem
xnér féll best við.
„Kaupsýsluinaður" hefur upp
nxikla kveinstafi yfir stofnun þessa
nýja verslunarfélags til að reka
heildsölu með tóbaksvörur. Þó er
þetta hlutafélag, hluthafarnir
menn úr öllum stéttum og ópóli-
txskt með öllu. Eftir samkepnis-
kenningum hans ætti það að vera
velkomið og hann að samgleðjast
yfir hinurn ágætu viðskiftasam-
böndum þess. 1
En gremja ,,kaupsýslxmianns“
yfir „samböndunum" stafar ein-
göngu af því, að hann ætlar sér
sjálfur að reka heildsölu á tóbaki,
og er hann hér að verki til þess
að sverta keppinautinn í samkepn-
inni „á heiðarlegan hátt“. Þetta
mun þó litið stoða. Verslanir
kaupa vömr sínar þar sem þær fá
best viðskiftin, bestu vörurnar,
sanngjarnast verðið. Menn finna
ekki pólitískan þef .af hverri vöru-
tegund, eftir lit kaupmannsins.
Viðskiftakjörin munu ráða við-
skiftunum, og það gæti orðið vara-
samt fyrir aðiljana að láta annað
koma til greina.
' Þá getur „kaupsýslumaður“
þess, að eg sé „umboðsmaður"
British Peti'oleum Co., og væri
það n ú, er eg er kominn úr þjón-
ustu rikisins, ekki salcnæmara
heldur en að vera umboðsmaður
fyrir Persil eða Teofani sígarettur.
En þar sem eg aldrei hefi verið
slíkur umboðsmaður félagsins né
er það enn, léttir væntanlega þung-
um steini af áhyggjufullu hjarta
míns „heiðarlega" keppinauts, því
að umboðsmensku kalla eg þaö
ekki, að hafa sótt fyrir félagið urn
leyfi til að setja upp oliugeyma í
Örfirisey, eftir beiðni þess. Enda
hafa slíkir geymar verið áhuga-
mál mitt í mörg ár, og landsstjórn-
inni þrásinnis ái-angurslaust verið
bent á að reisa þá, og hepni boðin
til þess ágæt kjör. En Itxr því
steinolíueinkasalan er hætt, þá
væri mér auðvitað heimilt að
versla nxeð þá vörutegund, sem
hverjunx öðrum manni, eins og tó-
bakið.
Eg ætla nú að sinni að slá botn-
inn í þessa hugvekju út af
samkepnistilraunum „Kaupsýslu-
nxanns“. Vonandi liggur það i aug-
unx uppi, fyrir hverjum skynbær-
um manni, að atvinnurógur á ein-
staka menxx, af pólitískum ástæð-
um, er hvorki heppilegur fyrir
þjóðfélagið né drengilegur. Eg
mun siðar annarstaðar skýra frá
tilraunum þeim, sem gerðar hafa
verið, livað eftir annað, til að
svifta mig atvinnu, af pólitískum
ástæðum, meðan eg starfaði við
Landsverslunina. „Kaupsýslumað-
ur“ er á líkri skoðun. En treystir
hamx sér þá ekki við mig í sanx-
kepninni?
Héðinn Valdimarsson.
Sem kunnugt er fagmönnum,
er fæðivatnsupphitunarfyrir-
komulag í gufuvélum vanalega
á þann hátt, að gufu er hleypt
í vatnið er gefur frá sér hita til
þess. Aftur er fyrirkomulagið
breytilegt að því leyti, hvers
konar gufa er notuð, hvort það
er heit gufa frá kötlunum, eða
hin vinnandi gufa í vélinni, eða
notuð gufa frá ýmsum hjálpar-
vélum. J?að er kunnugt, að tölu-
verður eldsneytissparnaður er í
þvi fólginn, að liita þannig fæði-
vatnið, áður en ’ þvi er dælt í
katlana. Og' er það jafnvel svo
þótt gufa til þess sé tekin beint
frá kötlunum, og ef til vill ekk-
ert síður en þótt vinnandi gufa
úr vélinni sé notuð. En það er
spursmál hvort eigi væri hægt
að komast af með einungis eða
mestmegnis notaða gufu frá
hjálparvélum. Menn eru vafa-
laust eigi vissir um hvað best er,
þvi að þetta fyrirkomulag er
jafnan breytingum undirorpið.
Mál þetta er þó þess vert, að það
sé athugað, því að auk þess sem
eldsneytiseyðslan minkar, er
hér að ræða um töluverða hlífð
fyrir katlana, í samanhurði við
það ef vatninu er dælt köldu
inn i þá.
Eg skal því geta hér um fyr-
irkomulag nolckurt á þessu
sviði, þar sem eg veit að það er
hér óþekt og óreynt. Er mjög
fyrirhafnarlítið að koma þvi í
verk, og líklegt til umbóta. —
Notuð gufa frá hjálparvélum er
notuð til upphitunar á fæðivatn-
inu. Og er fyrirkomulagið þann-
ig, að gufan streymir samhhða
úr afgangsleiðningum hjálpar-
véla mn í fæðivatnsupphitara og
inn í 3-skyttukassavélar. Helst
þá ávalt sami þrýstingur í fæði-
vatnsupphitara og 3-skyttu-
kassa. Við þetta vinnst fyrst það,
að fæðivatnið hitnar, og' auk
þcss tvent annað. pað, gð eigi
verða nein vankvæði á að halda
„vacuuminu“ sökum aðstreymis
lofts, sem oft vill þó vera, þegar
afgangsleiðningar spila á þilfari
og' annara hjálparvéla standa
opnar til eimsvalans. En með
þessu fyrirkomulagi helst ávalt
yfirþiýstingur i öllu afgangs-
leiðningsnetinu. I öðru lagi er
það líklegt, að þrýstingur á 3-
skyttukassa hækki, sem svo aft-
ur kemur til góða í 3-drifhylki.
Hiti fæðivatnsins er svarar hér
til myndi vera ca. 90—100° C.
Auka mætti hitann með því t. d.
að hafa samband úr 2-skyttu-
kassa í afgangsleiðningar hjálp-
arvéla, ætti það að koma i þær
sem næst fæðivatnsupphitara.
pað er mjög auðvelt að reyna
þennan'útbúnað; er að eins um
að ræða þrjár leiðningar, er
liggja úr afgangsleiðninganeti
hjálparvéla: ein í fæðivatns-
upphitara, ein í 2-skyttukassa
og ein i 3-skyttukassa.
G. P. J.
Frá Tyrkjum
Hjátrú og fáfræði landsmanna.
Grein sú, senx hér fer á eftir, er
rituð i Miklagarði (Konstantin-
ópel) í fyrra niánuði og lauslega
þýdd hér úr ensku blaði.
Allur alnxenxxingur virðist fús-
lega taka þeim unibótuni, sem nú
eru að breyta Týi-kjaveldi í lík-
ingu hinna nxinni ríkja Norðurálf-
unnar. Alt, sem austrænt er í
klæðaburði Tyrkja, er af tekið og
sumt flutt í þjóðminjasöfn lands-
ins. Meir en helmingur fólks —
karla og kvemxa — virðist fagna
því að losna við fornar venjur x
klæðaburöi, og grípa fegins hendi
við hiixum vestræna klæðnaði. Fá-
einir forneskju nxenn hafa í lengstu
lög i'eynt að spyrna í móti hinum
nýja sið, en hafa íniskunnarlaust
verið dregnir fyrir tvo dómstóla,
senx fengpð hafa þessi mál í hend-
ur, og kallaðir eru „óháðu dóm-
stólarnir“. Þessir skæðu dómstól-
ar hafa orðið mörgum fáráðum
mótþróamanni banagildra og eins
uppreisnarmönnum, og fækka þeir
ixú óðum, því að sumir gangast
undir hinn nýja sið, en aðrir eru
drepnir eða kúgaðir. Þessum dóm-
stólunx er bæði ætlað að gæta
grundvallarlaga liins nýja ríkis,
og sjá um, að haldin sé hin nýju
lög, sem lúta að því að sníða alla
þjóðarháttu að siðum vestrænna
þjóða. Þeir refsa jafnt samsæris-
nxönnum, uppreisnarmönnum, ræn-
ingjum, illræðismönnum og þeim,
senx halda fast við hin fornu höf-
uðföt.
Hver sem fer um fjölbygðustu
staði landsins, verður þegar for-
viða á þeirri breytingu, sem orð-
in er á fatnaði landslýðsins, og
hefir forsetinn, Kemal pasha,
komið henni á, með því að beita
til þess vinsældum sínum og
áhrifavaldi. Er svo að sjá sem því
sé öllu vel tekið með alþýðu, sem
hann ber upp, og fer í þá átt, að
þjóðin semji sig að siðum vest-
rænna þjóða.
En þó að forgöngu forsetans í
vísindum, efnalegum umbótum og
frjálslegum umbótum hafi verið
ágætlega tekið meðal alls þorrai
manna, þá er nxikill liluti þjóðar-
innar ótrúlega skamt á veg kom-
inn. „Þeir standa svertingjum litlu
framar í lifnaðarháttum," sagði