Vísir - 25.02.1928, Blaðsíða 6

Laugard. 25. febr. 1928.
VÍSIR
og notum fyrirheit sambands-
laganna?
En hvi á að hreyfa máhnu
nú? Liggur nokkuð á því, fyr
en nær dregur þeim degi, sem
úrslitin liggja undir atkvæði
voru? — Eg spyr þá aftur: Er
þetta mál ekki svo mikils virði,
að einsætt sé, að það verður að
tryggja undirstöðu þess þannig,
að víst sé, að vér fáum eignar-
rétt yfir landinu í vorar hend-
ur? Eru til nokkrir þeir Islend-
ingar, sem þyrðu að standa upp
og segja, að þeir vildu ekki eiga
landið einir, en þeir vildu eiga
það með Dönum. En hitt er vit-
anlegt, að til skamms tíma hafa
verið fáir, sem hafa viljað segja
það hreint og ótvírætt, að þeir
vildu segja sambandslögunum
upp. — Og i þessu felst hin
mikla hætta. þetta er eitt af
því, sem fyllir mig geig, áð ís-
lendingar skuli vera dulir á að
segja, að þeir vilji segja sam-
bandssamningnum upp. pví að
ef sá beygur grípur ýmsa af
bestu mönnum þjóðarinnar nú,
— hvernig verður þá, þegar nær
dregur 1943?
Mér er það með öllu Ijóst, að
ef yfirlýsing fengist bæði frá
stjórnarflokknum og öðrum
flokkum, um að þeir teldu
sjálfsagt að segja sambands-
samningnum upp á sínum tíma,
þá er sigurinn unninn. En ef
engin yfirlýsing fæst um þetta,
þá virðist mér, áð vér séum í
voða staddir. Auðvitað rnundum
vér, sein vitum, að þetta er þjóð-
arinnar stærst mál, reyna að
vekja trú þjóðarinnar á sjálfri
sér. J?ví að ef þjóðin vanrækir
svo skyldu sína í þessu efni, þá
er hún áð svikja sjálfa sig. —
Ein af ástæðum þeim, sem
færðar hafa verið gegn upp-
sögninni, er að svo mikill kostn-
aður mundi fylgja því, að vér
tækjum utanríkismálin í vorar
hendur. Eg hefi i fyrirspurn-
inni Iagt áherslu á það, að liæstv.
stjórn vildi sem fyrst láta
íhuga, hvernig þessuin málum
yrði komið fyrir, bæði á tiygg-
an liátt og þó jafnframt með
sem minstum kostnaði fyrir oss.
pað liggur nú i hlutarins eðli,
að þegar um fyrirkomulag og
undirbúning svo stórra mála er
að ræða, sem vér þar að auki
höfum fremur litla sérþekkingu
á,er ekki ráð nema í tíma sé tek-
ið. Auk þess þarf með þessari í-
liugun fyrirfram að kveða niður
þá grýlu, sem áreiðanlega verð-
ur notuð í þessu máli, að vér
kostnaðarins vegna getum ekki
tekið þessi mál í vorar hendur.
Sú grýla mun óspart verða not-
uð. Eg held, að rannsóknin
muni sýna, að sá kostnaður,
sem af þessu leiðir, sé smáræði
í samanburði við það, / sem i
aðra hönd kemur, er vér meg-
um sjálfir ráða þessum málum.
Auðvitað mundi ekki þurfa
að fjölga ráðherrum vegna ut-
anrikismálanna. Og með hag-
sýni mætti væntanlega komast
af með þann starfsmannaf jölda,
sem nú er í stjórnarráðinu. En
auðvitað þjTfti sú breyting að
verða á, að menn með sérþekk-
ingu á utanrikismálum yrðu að
koma inn i stjórnarráðið. En á
þeim er þörf hvort sem er, nú
Veggfódur
Fjölbreytt úrval mjög ódýrt, nýkomið.
Guðmondor Asbjörnsson,
SlMI 1 700. LAUGAVEG 1.
xx5cwc«;t;í>íít>íit ooíJotxioíiocíiOíJísíscooosicoooooííOGGtoooooooow:
Húsmæbur, gleymiö ekki að x
biðja kaupmenn yðar um O
ísleusku gatfalbitana. - x
Þeii hljóta einróma lof allra.
Nýjar vöiur. B
Verdið stór iœkkað, B
iOOOQOOOOOOOOt iOOOOOOOOOOOOOt >OOOOOOOOGOOOOOOOt ÍOOOOOOOOt
Erlendis, dettur mér í hug, áð
ekki þyrfti að bæta við sendi-
lierra, nema einum i London.
Sendilierrann í Höfn ætti að
geta verið fyrir Norðurlönd og
pýskaland. Á Spáni geri eg ráð
fyrir að fiskierindrekinn, sem
nú er, fengi „diplomatiskt" er-
indisbréf, og þyrfti þá engum
að bæta við þar. Auðvitað mund-
um vér hafa staðarræðismenn,
sem ekkert mundu kosta landið,
og mætti með góðu vali skapa
þar hring af velviljuðuin er-
lendum mönnum um hagsmuni
þjóðarinnar.
Auðvitað eru þessar íhuganir
að eins settar fram til bráða-
byrgða, án þess að eg hafi getað
bygt þær á þeirri rannsókn, sem
fara verður fram sem fyrst um
þessi mál.
I Norðurlandi eru til klettar,
sem Hljóðaklettar eru kallaðir.
Er mikil unun að lieyra berg-
málið inni i klettunum. — peg-
ar eg, sem stend hér einn í
flokki, ber þetta mál fram, þá er
það ekki af því, að eg trúi svo
á mátt minn og megin, að eg
ætli að eg ráði nokkru á þessu
háaAlþingi,en hitt er eg að vona,
að á. fulltrúaþingi þjóðarinnar
séu pólitískir hljóðaklettar, sem
bergmála þær raddir, sem í ein-
lægni koma fram, til þess að
vekja hug þjóðarinnar á þvi að
vernda sig frá öllu illu..
í einlægni játa eg, að mér
finst eg vera of lítill, til að bera
svona stórt mál fram hér í liinu
háa Alþingi. Ef Aiþingi bæri
giftu til að taka þessu máli ein-
huga, þá yrði þessi dagur mik-
ill dagur í sögu þjóðarinnar.
petta inál er i sannleika mál
málanna. pað ætti að gnæfa
hátt yfir öll önnur mál. Meiri
lilutar skapast í þinghiu og
verða aftur að minni hlutum.
Nýir meiri hlutar ltoma í stað-
inn. petta mál ætti ekki að vera
háð slíkum straumskiftum í
stjórnmálum vorum. Allir
flokkar ættu að strengja þess
lieit, að lyfta því upp yfir allar
flokkadeilur. pá væri sigurinn
viss. Sigurinn á að vera viss.
Hvergi erlendis éða innanlands
ætti að leika vafi á því, livað
þjóðin gerir, er hinn mikli dag-
ur atkvæðagreiðslunnar rennur
upp. Vér vitum allir, að jafn-
an hefir það verið giftuvottur,
þegar þjóðerniseldurinn hefir
brunnið sem skærast á altari
þjóðarinnar.
I bjarmanum frá þeim eldi
liafa oft skapast stærri mál og
stærri menn. Svo hefir það ver-
ið hér. Svo hefir það verið ann-
ars staðar. Svo verður það alls
staðar.
pegar eg lít úr minni póli-
tísku einveru hér á Alþingi yfir
stjórnmálasviðið, þá finst mér,
að aldrei hafi ef til vill verið
meiri þörf á þvi en nú að ýmis-
legt mætti stækka.Og trú mín er
sú, að ef hugsjónin um að eign-
ast landið verður nógu rílc i
liugum manna, þá rnuni alt
stækka.
Hæstv. stjórn getur unnið
mikið verk með því að segja hið
rétta orð.
Hið rétta orð mundi vekja
þjóðina.
Og þé er sigurinn vis. —
Svar forsætisráðherra
við fyrirspurninni var á þessa
leið:
„Fyrirspurnin á þingsltj. 120
er i tvennu lagi, um uppsögn
sambandslagasamningsins og
um fyrirkomulag utanrikis-
málanna, þegar til kemur. Nú
er svo kveóiö á í 18. gr. sam-
bandslaganna, að „eftir árslok
1940 getur Rikisþing og Alþingi,
hvort fyrir sig, hvenær sem er,
krafist að byrjað verði á samn-
ingum um endurskoðun laga
þessara“; þvi næst koina áltvæð-
in um, að ef nýr samningur er
ekki gerður innan 3 ára frá þvi
að krafan kom fram, þá geti
Ríkisþing eða Alþingi, livort fyr-
ir sig, samþykt, aó samningur-
inn sé úr giidi feldur. Og loks
koma ákvæðin um atkvæða-
greiðslur, sem fram eiga að fara,
til þess að sú ályktun sé gild.
pað eru þvi meir en 12 ár þang-
að til fyrstá framkvæmd að
uppsögn sambandslagasamn-
mgsins getur farið fram, sam-
kvæmt sambandslögunum.
Nokkur tími virðist því til
stefnu til þess að taka ákvarð-
anir i þessu efni, enda getur
enginn sagt um það fyrir, hver-
ir þá fara með hin æðstu völd
og þingmensku á íslandi. —
Engu að síður er mér ljúft aö
svara nú þegar báðum þeim at-
riðum, sem um er spurt í fyrir-
spurninni á þingskjali 120. Og
eg tek það fram, að eg svara
peim ekki einungis af hálíu
ríkisstjórnarinnar, sem fyrir-
spurninni er beint til, neldur og
af liálfu þess flokks, Fram-
sóknarflokksins, sem myndaö
hefir og styður stjórnina, og
stöndum við allir einhuga ao
þeirri yfirlýsingu:
Rikisstjórnin og Framsókn-
arflokkurinn telur það alveg
sjálfsagt mál, að „sambands-
lagasamningnum verði sagt
upp svo fljótt og lög standa til“
og þarafleiðandi er rikisstjórn-
in og flokkurinn reiðubúin til
„að vinna að því“. Rikisstjórn-
in og Framsóknarflokkurinn
lítur svo á, að sambandslaga-
samningnum eigi að segja upp
meðal annars til þess að „vér
tökum utanríkismálin að fullu
í vorar liendur“ og þar af leið-
andi er ríkisstjórnin og Fram-
sóknarflokkurinn reiðubúin til
þess að „íliuga eða láta íhuga
sem fyrst, á hvern hátt utan-
ríkismálum vorum verði komið
fyrir bæði sem haganlegast og
lryggilegast“, enda telur ríkis-
stjórnin sér skylt, að gefa því
máli alveg sérstakan gaum.“
Magnús Guðmundsson: Sem
einn úr hópi Ihaldsmanna skal
eg lýsa í fám orðum afstöðu
þess flokks til þessa máls. Get
eg alveg tekið undir það, sem
hæstv. forsætisráðherra sagði
umuppsögnsambandslagasamn-
ingsins. Eg held, að engum hafi
blandast hugur urn það, að við
ættum að nota uppsagnará-
kvæðið. — Um utanríkismálin
vil eg benda á það, að meðan
íhaldsflokkurinn var við stjórn,
gerði hann sér far um að sjá
fyrir því, að þegar fram i sækti
yrðu menn til taks að taka við
þessum málum. Eg skal t. d.
minoa ó, að flokkurixm hefir
iiáð talsvert harða baráttu fyrir
þvi, að hafa sendiherra í Kaup-
mannahöfn, en það mál hefir
sætt andstöðu hæstv. núv.
forsrh. og flokks lians. Eg skal
ennfremur benda á, að þaö var
lyrir ílialdsfloldtsins tilstilli, að
efnilegur, íslenskur iögfræðing-
ur komst að i utanrikisráðu-
neytinu danska, til þess að
kynna sér þessi mál, svo aö
nann gæti tekiö shk störf að
su fyrir Islendinga, ef á þyrfti
aó halda. Var fariö fram á þetta
saina vió fleiri menn; og man
eg sa-staklega eftir einum ung-
um manm, sem serstaklega
póiti til þess liæfur, en svör
uans voru þau, aó hann treysii
ser ekki (.h þess eiJls og 'sakir
stæöu. — Út af nokkrum orð-
um, sem féllu hjá liv. þm. Dal.
vil eg ioks segja það, aö
paó sem hættuiegast má telj-
ast við samband landanna er
það, ef danskir stjórnmála-
menn fara, að seilast hér til
valda með þvi vopni, sem bitr-
ast er, sem sé peningunum. Eg
tek þetta fram til að undirstrika
orð hv. þm. Dal., að shkt er
óhæfa.
Héðinn Valdimarsson: Eg
vil segja nokkur orð fyi’ir liönd
jafnaðarmanna út af þessari
fyrirspurn. Við getum alveg
fallist á svör hæstv. forsrh.
(Trp), svo langt sem þau ná.
Við erum ásáttir um það að
segja upp samningnum við Dani
og að „láta ihuga sem fyrst, á
hvern liátt utanrikismálum vor-
um verði komið fyrir, bæði
sem haganlegast og tryggileg-
ast, er vér tökum þau að fullu
í vorar hendur.“ Að þessu leyti
erum við algerlega sainþykkir
svörum hæstv. ráðh., en við
vildum bæta þvi við, að það er
okkar áht, að konungssamband-
inu milli Islands og Danmerk-
ur eigi að slíta að fullu svo
fljótt sem hægt er. — Jafnframt
vil eg bema þeirri fyrirspm'n til
annara flokka hér á þingi, hvort
þeir séu ekki mér sammála i
þvi efni. Eftir sambandslögun-
um og stjórnarskránni er lög-
gjafarvaldið i höndum ltonungs
og Alþingis og framkvæmdar-
valdið i höndum konungs. Lög-
in eru borin upp fyrir ltonungi
og þarf hann að undirrita þau,
til þess að þau fái gildi. þvi er
auðsætt, V6 ekki verður kallað
1. fl. sanmastofa.
Hin margeftirspurðu, bláu
cheviot, ásamt kamgarni í
kjóla og smokingföt, eru kom-
in aftur, ásamt góðum, hlýjum
vetrarfrakkaefnum. — Verðið
lækkað. u
Guðm. B. Vik.ar
Laugaveg 21. Simi 658.
Geir Konráðsson
SRólavördustíg 5.
biml .264.
Kjiniiiui, 1 ni.t.aii a oft myiui-
.r. — liiaroiuiiiuu a s-ina sl.ö.
VíiaUaðu h tgttiigur.
j;j óðræði i landinu, meðan við
höfum konung yfir okkur, og
ennþá siður, meðan svo stend-
ur á, að sá konungur er jafn-
framt þjóðliöfðingi annars rík-
is. — Eg geri ráð fyrir, að ann-
að tækifæri geíist til að svara
því, sem háttv. 1. þm. Skagf.
(MG) talaði um saniband
danskra og íslenskra stjórn-
málaflokka. A. m. k. ætti sá
liv. þm., er sem ráðherra hefir
flötið á dönskum styrk og fé
frá dönskum mönnum her í
landi, sem fæst að taka um
slíkt.
Sig. Eggerz þakkaði hin útví-
ræðu svör forsætisráðherrans,
og sagði að þau mundu vekja
bergmál í liugum þjóðarinnar.
Hann þaltkaði og framsögu-
manni ihaldsfiokksins og fram-
sögumanni jafnaðarmanna fyrir
liinar ótvíræðu undirtektir. Að
þvi er snerti tillögur framsögu-
manns jafnaðarmanna, Hjeðins
Valdimarssonar, um stjórnar-
fyrirkomulagið eftir uppsögn-
ina, leit hann svo á að það væri
ekki til umræðu.
Lauk hann ummælum sínum
á þá leið, að eftir að þessar ein-
róma yfirlýsingar væru fram
komnar, væri sýnt, að söguleg-
ur viðburður hefði gerst hér i
dag.