Vísir - 30.03.1928, Blaðsíða 5

VÍSIR
Föstudaginn 30. mars 1928
Höfum fengið
íslenskar kartöflur
verulega góðai*.
4
Fy rír lí gg jandi:
Verkamannaföt, jakkar, buxur, mjög
ódýr, blá ctoeviot Matrosföt, með stuttum og
löugum buxum. Fiiatoeinskamtoar.
A. Obenliaupt.
íslensksérleyfi.
Eins og geta má nærri, hljóta
sérleyfi. einstakra manna og félaga
til stofnunar og reksturs fyrirtækja
hér á landi, aS eiga ríkan þátt í
framförum íslands, á þeim tímum
sem fara í hönd. Til þess ber margt
sem líkt er og skylt meS oss og öSr-
um þjóSum. En mestu hlýtur þó þar
um aS ráSa fámenni vort, strjálbýli
og aldaeinangrun frá menning álf-
unnar, sem mun, aS öllu athuguSu,
mega teljast dæmalaus.
pegar þannig er litiS á þau sér-
leyfi, sem veitt hafa veriS hér til
þessa, munu menn þó efalaust furSa
sig á þeim kala og ímugusti sem
virSist nú gera sín vart meSal vor
gegn tihaunum nokkrum til þess aS
draga auS og mátt inn í fábygSa
landiS, á líkan hátt sem gerist og
gerst hefi víSsvegar um heim. Vil
eg í þessu samhengi einungis minn-
ast á eitt atriSi.
Almenningi er kunnugt, aS fossa-
félagiS „Titan“ hafSi á sínum tíma
fengiS leyfi til fossavirkjunar frá
umboSsvaldi voru, þegar Einar
Arnórsson var ráðherra. En leyfis-
hafar munu hafa verið taldir á að
snúa sér samt til þingsins, sem var
að vísu óþarft að Iögum. Ut af því
spruttu nú hinar miklu málalenging-
ar og áradráttur þessa máls eins og
kunnugt er. Lauk þó svo, að síðasta
þing lögsamdi enn leyfi til félagsins.
Var þá ekki annað eftir af hálfu
ríkisstjórnar, en að gefa út skjal til
leyfisins. Nú hefir fjöldi manna er-
lendis lagt stórfé af mörkum til þess
að framkvæma erfiðar og langvar-
andi rannsóknir, semja um kaup og
ítök á báðum bökkum pjórsár, á-
ætla um kostnað járnbrautar, fram-
leiðslu loftáburðar, flutning aflsins
til Reykjavíkur o. s. frv. En þrátt
fyrir alt þetta hefir það einatt heyrst
meðal íslendinga utan lands og inn-
an, einmitt nú þegar mest liggur á
að rýra ekki um skör fram trú og
álit erlendra manna á gróðavænleik
og heilbrigði þessa fyrirtækis — að
hér sé verið að spyrja leyfishafa,
„hvort þeir hafi nóg fé“ — áður en
leyfisbréfið sjálft er útgefið og und-
irritað, samkvæmt lögum Alþingis.
Hvort sem menn eru með eða
móti Titan-fyrirtækinu, er slíkt fá-
heyrð og óhæf aðferð, og síst til
þess að auka tiltrú eða álit annara
á réttvísi vorri gagnvart lögmætum
hagsmunum viðskiftavina vorra er-
ÍMftfc.; Lsyfebr’éf er ■Vtfkt þetm ein-
ungis, sem ríkið hefir áður talið
hæfa til þess að neyta þeirra. En
áður en leyfisbréf er gefið út, hefir
aldrei heyrst að leyfishafi sé kruf-
inn um fjárhagslegar horfur fyrir-
tækisins. Hér mætti og nefna eitt
dæmi. pegar Arntzen og Warburg
sóttu um leyfi til þess að stofna Is-
landsbanka, þá var annar þeirra
gjaldþrota. En fyrirspurn frá ís-
landi til Hafnar nægði til þess að
sinna erindi Dananna. Og það var
fyrst löngu eftir útgáfu leyfisbréfs-
ins, að fé fekst til bankans.
Civis.
Herra ristjóri! Mætti eg biðja
>öur að ljá eftirfylgjandi línum
rúm í hei'öru'Su blaöi yðar?
MorgunlrlaðiS frá 28. þ. m. get-
ur þess í þingfréttum frá degin-
um áður, aö hagfræöingnum Héðni
Valdimarssyni hafði farist svo orð
undir umræöunum’um 25 °/o hækk-
un á eigna- og tekjuskatti, — sem
þessi virðulegi þingm. hefir borið
fram í frv.-formi á þessu þingi, og
áætlað að nema muni 200 þús. kr.
tekjuauka fyrir landssjóð, —: „séu
(þ. e. 200 þús. krónurnar) betur
komnar í ríkissjóð, en ef þær verða
i vörslum landsmanna“. Ályktun
þessi er svo fávísleg, að lítt er
hugsanlegt, að hún geti hafa
hrokkið af vörum nokkurs þing-
manns, og þó allra síst þingmanns
með hagfræðingsprófi. Eg, fyrir
mitt leyti, myndi að minsta kosti
telja stundar- og framtíðarhag
landssjóðs betur borgið með því,
að þing og stjórn reyndi eftirmætti
að efla efnalega getu þjóðarinn-
ar, heldur en að beita þeim ráð-
um, sem nú eru uppi á Alþingi, að
stofna til misjafnlega þaHra, og
sumpart ónauðsynlegra útgjalda,
sem greiða á með stórauknum
tolla- og skattaálögum, samtímis
því sem allar aðrar þjóðir neyta
allra ráða til þess, að draga úr
skattaálögunum og koma þjóðfé-
lögunum á réttan kjöl efnalega, —
vitandi það, að hvert þjóðfélag á
öruggari stoð í velmegandi borg-
urum, ef eitthvað ber út af, en
þótt miljónir króna lægi í ríkis-
féhirslu, sem teknar hefðu verið
með óbilgjörnum tollum og álög-
um, af fjárhagslega rúnum borg-
urum;
Treysti H. V., og aðrir þm. með
líku hugarfari, sér ekki til að færa
sónnur gegn því, að krónan sé
meira virði fyrir ríkissjóð og efna-
lega afkomu þjóðarinnar, á meðan
hún fær að vera kyr i vörslum at-
vinnurekandanna, heldur en eftir
það að hún er höfnuð sem eyðslu-
té í ríkisféhirslunni, þá stendur ó-
l.rakin kenning breska stjórnmála-
mannsins Gladstone, sent -heldur
kaus að láta „shillinginn" ávaxt-
ast i vösum atvinnurekandauna
bresku, en að hremma hann sem
eyðslufé í ríkisfjárhirsluna.
Vonandi verður þvi ekki meiri
híuti bænda þeirra, áem nú sitja
ó þingi, svo skyni skropnir, að
þeir, þegar til kemur, láti H. V.
eða aðra, draga sig út á hála og
hættulega fjármálabraut, þvi alt
slikt myndi urn siðir koma þeim
sjálfum í koll, ef ekki nú þegar,
að minsta kosti undir eins og jafn-
aðannenn hafa náð undirtökunum
í atvinnu- og fjármálum þjóðar
vorrar.
Þegar efnalegt sjálfstæði er far-
ið, mun hið pólitiska fljótt fylgja
á eftir, enda viröast refarnir til
þess skornir.
Reyndur borgari.
Mám yestiitiir.
Meðal margra annará mála, sem
iyrir þinginu liggja, eru tvö næsta
eítirtektarverð. Þessi mál snerta
bæði Þingvöll, prestakallið og
sveitina. Annað er um þaö, að gera
refi friðhelga í Þingvallahrauni,
liitt um það, áð gera prestinn ó-
l’riöhelgan á Þingvallastaö.
Brottrekstur prestsins er svo
hneykslanlegur, aö menri standa
undrandi yfir þvi, að til skuli vera
svo andlega volaðir menn, að slikt
beri fram á þingi af öðrum ástæð-
um en þeim, að Þingvallasöfnuð-
ur beiddist þess. En það er ekki
kunnugt, að nein beiðni hafi kom-
ið fram í þá átt.
Hve margir jringmenn muni
veröa með þessu hneykslanlega
frumvarpi, er ekki kupnugt. Hitt
er víst, að margir, fjær og nær,
munu vera á móti þessari ómenn-
ingu. Fyrst og fremst er þetta
mjög óheppilegt fyrir söfnuðinn,
að svo nriklu leyti, sem honum
stendur ekki á sama um kristileg
málefni. í ræðu og riti hefir því
verið haldið fram, aö Þingvöllur
hafi verið og sé enn nokkurskonar
helgistaður, og er þaö að mörgu
Jeyti rétt. Eg hygg, að kristnitak-
an á Alþingi á Þingvöllum, hafi
varpað mestum helgiljóma yfir
staðinn og landið í heild sinni.
Ætti ])ví kirkja og kristnihald á
Þingvöllum að standa, meðan
nokkur kirkja og kristindómur
fyrirfinst í landinu. Þó að Þing-
vallaprestakallið verði lagt niður,
getur það ekki orðið mikill sparn-
aður fyrir rikið.
Við getum búlst við því, að
ferðamannastraumur frá útlöndum
fari ekki minkandi í framtíðinni;
getur þá, ef til vill, komið til álita,
hvort það lyfti okkur nokkuð upp
á frægðartinda siðmenningar, að
friða refina, en ófriða prestinn á
Þingvöllum. Flér er verið að velja
á milli kristindóms og villimensku,
milli prestsins og refanna. Úrslit
þes'sara mála sker úr um þ'að, á
Kxmxmxmm»oooooooooo(
Allan daginii
getið þér reykt «
1TEOFANI |
FINE
*
án þess að þær særi hálsinn.
Mildar og ljúffengar.
Seldar hvarvetna. 20 stk. 1,25.
~UOOQOOOOOOOQOCiOOaOOOO»OOOQV<.
hvaða menningarstigi þingmenn
vorir standa. Þótt Þingvellir sé
háheilagur staður, yfirleitt, þá er
þó kirkjan og sá staður, sem hún
stendur á, allra helgust á Þingvöll-
um. Miklu helgari yrðu Þingvellir
ekki, ])ó að þar yrði komið á fót
refarækt. Lægi því næst, að gera
kirkjuna svo vistlega, að við gæt-
um boðið hverjum, sem að garði
bæri, iifn í hana, innlendum og út-
lendum, til að hlusta á fagnaðar-
erindi frelsara vors, og bjóða alla
þangað velkonma í hans nafni.
Leikið hefir orð á því, að sið-
ferðið á Þingvöllum á sumarsam-
komum- þar, hafi ekki veriö til
neinnar fyrimyndar; hefði þvi átt
vel við að þingið hefði komið sér
saman um að setja þangað lögreglu
á sumrura, til að útrýma þar ýmsu
siðleysi, sem þjóðinni er nú til van-
virðu. Sömuleiðis hefði átt vel við
áð útrýma refunum úr Þingvalla-
hrauni, og íá til þess góðar skytt-
ur. Að minsta kosti ætti það bet-
ur við, en að flæma prestinn af
staðnum. Mosfellsheiði getur verið
ófær mikinn hluta vetrar. Flestum
mun vera orðið frill ljóst, að
kirkjumál okkar eru kominn í ó-
göngur með fækkun presta og
kirkna. Mörgtun kirkjuræknum
mönnum er orðið ókleift að sækja
kirkjur, vegna vegalengdar, sér-
staklega kvenfólki og gamalmenn-
um. Og þó að Þingvallakirkja eigi
að fá að standa að nafni til, þá
er söfnuðurinn sviftur prestsþjón-
ustu mestan hluta ársins, þar sem
Mosfellspresti er ætlað að þjóna
kallinu.
Til þess að koma kirkjumálum
okkar í betra horf, vona margir
að biskup vor- gangi nú fram, á-
samt þeim prestum landsins, sem
láta sig kristin trúmál nokkuð
varða, og berjist ósleitilega fyrir
því, að koma kirkjumálum okkar
i betra horf, en nú er. Það, sem
fvrst liggur fyrir að gera, er að
standa á móti fækkun presta og
prestakalla (kirkna) og svo að líða
engan í prestsstöðu þjóðkirkjunn-
ar, sem ekki heklur sér fast við
trúarjátningu kirkjunnar. Ekki
þarf að efa, að margir lærðir og
ólærðir leikmenn styddu þá af
fiemsta megni.
Taki nú hver og einn til máls,
sem hann er drengur til, með og
Vfsis-killjð oerír alla olaða.
lOQOOQOQQQC X X X XXXXXXXXXXXM
Brunatryggingar |
Sími 254. |
Sjóuátryggingar 1
Sími 542. fj
KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
móti kirkjunni og refunum, með
hliðsjón af því, hvort gagnlegra
muni þjóðinni.
Guðjón Pálsson.
Fálkinn,
hið nýja vikublað þeirra Vilh.
Finsen, Svavars Hjaltested og
Skúla Skúlasonar, kemur út á
morgun í fyrsta skifti, og fram-
vegis á hverjum laugardegi. Hlut-
verk blaðs þessa er fyrst og fremst
það, að verða heimilisblað, til
skemtilesturs og fróðleiks, jafnf
handa ungu fólki og gömlu, körl-
um og konum. Stjórnmál leiðir
blaðið alveg hjá sér. Blaðið verð-
ur fjölbreytt að efni til, sögur og
annar skemtilestur, fræðandi grein-
ar um útlend efni og innlend, fróð-
leiksmolar ýmiskonar, sérstakar
deildir um kvikmyndir, útvarp og
ýmsar iðnfræðilegar nýjungar, um
ýmislegt, sem kvenfólkið varðar og
svo skemtidálkar handa börnum.
Þá verður í hverju blaði stutt
sunnudagshugleiðing, eftir ein-
hvern kennimann íslensku kirkj-
unnar. Bókafregnir og lista flytur
blaðið einnig. Blaðið mun flytja
rneira af myndum en nokkurt ís-
lenskt blað hefir flutt áður, bæði
útlendar og innlendar, og er svo
vel vandað til pappirs og prentun-
ar, að þær njóta sín fyllilega. Get-
raunir ýmiskonar flytur blaðið, og-
hefst ein þeirra i fyrsta blaði. Er
lagt fyrir þátttakendur í henni að
þekkja tólf fræga staði hér á landi
og verðlaunum heitið fyrir réttustu
svörin. Einnig ætlar blaðið frarn-
vegis að veita verðlaun fyrir vel
teknar og skemtilegar Ijósmyndir
og birta þær. Blaðið er stórt, á
hérlendan mælikvarða, 16 sxður í
stóru broti. og kostar aðeins 40
aura.