Vísir - 07.04.1928, Síða 3
VÍSIR
Laugardaginn 7. april 1928.
í heildsölu:
JLarbepjalaui
Vínb er jae dik
Edikssýpa.
Ömiasandi þar scm rauBmaginn
’er kominn á markaðinn.
i.í. Elnaprð Revkjauíkur.
Símskeyti
■o—
Khöfn, 5. apríl. F. B.
Mussolíni vill vingast við
Tyrki.
Frá Rómaborg er símað:
Mússólíni átti í gær samræðu
við utanríkisráðherra Tyrk-
lands og fullvissaði liann um
vináttu ítala í garð Tyrkja.
Ætla menn, að tilgangur Múss-
ólini muni vera sá, að gera til-
raun til þess að koma þvi til
leiðar, að Tyrkir og ítalir geri
með sér bandalag gegn „Litla
bandalaginu“ og fraklcneskum
áhrifum á Balkanskaganum.
Tjón af vatnavöxtum og ofviðri.
Frá Berlin er simað: Storm-
ur og flóð hafa orsakað stór-
tjón í Feneyjum. Álta hundruð
fjölskyldur lieimilislausar af
þessum orsökum. Fjöldi bænda
í Pódalnum hefir og neyðst til
þess að yfirgefa heimili sín
vegna flóðs.
Útflutningshöft á gúmmí.
Frá London er símað: Bald-
win forsætisráðherra liefir til-
kynt neðri málstofunni, að út-
flutningshöft á gúmmi frá
bresku Malaya og Ceylon verði
afnumin í nóvembermánuði.
Lortl Devonport strandið.
Frá þvi er skýrt i „Tlie Week-
ly Scotsman“ á þessa leið þ. 24.
mars:
Botnvörpungurinn Lord Dev-
onport er var á lieimleið frá Is-
landi með afla, strandaði við
Hoyliead á Orkneyjum s. 1.
sunnudagskveld kl. 11. Mikill
leki kom þegar að sltipinu og
fyltist það af sjó. Sloknuðu öll
Ijós á skipinu, og gátu skips-
menn engin neyðarmei’ki gefið.
Leið svo öll aðfaranólt* mánu-
dags, að eigi varð kunnugt um
strandið. Átta af skipsmönnum
fórust. Fiskimenn frá Straunx-
nesi bar að á mánudagsmorgun,
en gátu eigi bjargað mönnun-
um. Sneru þeir þegar aftur ti
Straumness og gerðu viðvart um
straixdið. Á Straumnesi er nýr
bjöi'gunarbátur (íxxótorbátur).
Brugðu menn þegar við og fóru
til strandstaðarins. Tókst að
bjarga sex af skipshöfninni.
Hinir höfðu beðið bana af vos-
búð eða skolast fyrir borð. Á
meðal þeirra er fórust var eins
og kunnugt er Jón Hansson
skipstjóri. Lætur hann eftir sig
konu og dóttur. (F. B).
FMdhelgi.
Algengt var í fornöld, að
mettn liöfðu lielgi íxiikla á ein-
stökuixi blettunx hjer á landi.
Alkunn er lxelgi sú, seixi höfð
var á Helgafelli og pórsnesi við
Breiðafjörð. Hún stafaði frá
átrúnaði fonxnxanna. Héraðs-
þing voru friðhelg meðan þau
störfuðu, lxvar senx voru á laxxd-
inu. Mest kvað að lielgi Alþing-
is á þingvöllum.
Á seinni árum liefir önnur
helgi orðið til, þótt lítt sé lcunn
hér á landi, það er náttúrufrið-
lielgi. Munurinn er sá, að helgi,
sem áður livíldi yfir störfum
nxanna á þingum og mannfund-
unx, er nú látin ná til náttúrunn-
ar á einstöku svæðunx. Blettir
þeir eru undanskildir allri ann-
ari rætkun en þeirri, sem nátt-
úran ræktar af sjálfsdáðum.
Engan gróður má skemnxa eða
skerða á friðhelgu landi. par
má ekki drepa eða særa nokkra
vilta skepnu. Hvergi má liagga
við jarðvegi, klettum eða stein-
um. par má ekki grafa eftir
málnxum þó að í jörðu séu. pó
nxá, ef brýn nauðsyn krefur,
leggja vegi, brýr yfir ár og reisa
gistiliús, handa þeim, sem vilja
njóta friðhelgimxar og kynnast
störfunx náttúrunnar. Fi’iðhelgu
svæðin eru einskonar náttúru-
paradís undir vemd og varð-
veislu xnanna. peir eiga að gæta
þess, að enginn höggormur
í’aski þar ró né friði. pangaö er
safnað ýixxsum tegunduxxx af
villijuitum og villidýrum, eink-
unx ef þau eru sjaldgæf, til þess
að varðveita þau frá að vei’ða
aldauða. Húsdýrum er ekki
leyfð vist fyrir innan takmörk
friðhelginnar; jafnvel lxuxxdar
og kettir eru þaðan útreknir.
Friðlielgu svæðin eru ríkis-
eign, og alt innan þeirra talv-
marka. Ríkið kostar friðunina
að öllu leyti, og fær tekjur a::
lienni. Einstökum mönnum eða
félögum eru leigð gistihús til
reksturs, en verða að sætta sig
við að selja greiða eftir taxta,
sem i’íkið setur, og yfir liöfuð
nxá enginn selja vinnu sina,
liver senx hún er, dýrara en rík-
ið leyfir. petta er gert til að forð-
ast okur. Enginn má bera á sér
vopix eða flytja með sér veiði-
áhöld uixx friðhelga landið,
öðruvísi en innsiglað.
Allir gestir telja það skyldu
sína að koma þar fram eins og
siðaðir menn. par mega engin
fjárhættuspil eiga sér stað, eng'-
ar auglýsingar birta þar aðrar
en þær, sem snerta friðlielgiixa.
Strangar reglur eru settar um
unxferð nxaixixa og dvöl á frið-
lxelga landinu. Háar sektir og
fangelsisvist. liggja við ef út af
þeim er brugðið.
Sem dænxi þess, live friðhelgu
löndin eru gerð þjóðleg, fá þeir
einir atvinnu við þau, sem eru
innfæddir ríkisborgarar. Að
öðru leyti standa þau öllunx op-
in. En liver senx í hlut á, verður
að Ixaga sér eftir þeinx löguixi
og regluxxx, sem þar gilda.
Landslilutar, senx slcara frani
úr að hrikalegri náttúrufegurð,
en fjölskrúðugir af jurta og
dýralífi, fornir helgistaðir og
mannvirkjaleifar, sem eiga sér
mterba sögu o. s, frv., eru gerðir
að friðhelgu landi. panipg eru
xiix friðlýstu svæði í Bandarikj-
ununi, senx nefnast þjóðgarðar
og frægir eru uixx allan heim.
I eðli sínu eru þeir frábær upp-
eldisstofnuix. ]?eir liafa íxxent-
andi áhrif á fólkið, sem kynnist
xeim og nýtur þar hinnar óspiltu
náttúru.
Á náttúrufriðhelgi, sem hér
er lýst, erindi til vor Islendinga?
Er hún þess virði að tilvinnandi
sé að fórna henni lijartastað Is-
Iaixds? Eðá liefur náttúrugróður
liér á laudi lagt svo mikinn skerf
til þroska þjóðarinnar, að vert
sé að sýna honum svo mikla
rækt, að friðhelga liann á ein-
um einasta bletti á landinu? Og
er ekki þörf fyrir þau ixxeixn-
ingaráhrif, sem friðheilagt land
getur haft á þjóðina i framtíð-
iixni ?
G. D.
bjartastar vonir — bæöi um söngv-
arana og kenslustarísemi Siguröar
Birkis. Eg óska þess ekki af per-
sónulegri velvild til þeirra, sem
hult eiga aö máli, heldur vegna
alls almennings, bæöi hér i bæ og
þióöarinnar í heild.
Aðalst. Eiríksson.
hvaö síst iönaöarmenn. Þeir hafa
þar allir eitthvaö aö sækja sér i
hag.
Z.
Sðngskemtun.
A annan páskadag kl. 3, halda
nemendur Siguröar Birkis, söng-
oKemtun 1 uamia Bíó. Söngvarar
vcroa niu samtals. A söngskránni
eru ísiensk iog, „Komancer“ og
Aykki úr óperurn, þar á meöal du-
cttar.
Þaö, senx einkum vekur athygli
rnanns á þessari söngskemtun, er
j.do, aö þeir, sem syngja, eru nem-
uidur, söngvaraefni, senx hafa
xengiö nxentun sína hér heima, hjá
Siguröi Birkis, söngvara; þeini
nxanni, sem eftir langt og kost-
gæfilegt nám hefir sett sig hér nið-
ur til þess aö kenna söng.
Vel er það, að maður nxeð hæfi-
leikum og þekkingu Sig. Birkis
ræðst i slíkt á eigin spýtur, en það
niá ekki minna vera, en að við veit-
unx því athygli, sem er að gerast.
Að mínu áliti er hér stigið þýð-
ingarnxikið spor i áttina til söng-
mentunar og getur í framtíðinm
haft heillarík áhrif á sönglíf þessa
bæjar. Nú þurfa söngvaraefni ekki
að fara í eins mikilli óvissu út i
lönd, og leggja í ærinn kostnað
— hér í Reykjavik ættu þeir að
geta fengið nauðsynlegan undir-
l.úning og vitneskjú um, hvort
lengra skuli haldið. Svo hafa sagt
nxér nenxendur Sig. Birkis, að vart
geti samviskusamari kennara og
heilráðari nemendunx sínum. Mér
kæmi það ekki á óvart, þó þessi
starfsenxi Birkis ætti í framtíðinni
góðan þátt i að bæta snxekk al-
mennings 0g mentun í þessari
grein. Undanfari söngnxentunar er
þekking og þjálfun. — Hin full-
komnasta þekking og tamning
fæða af sér hina fullkomnustu list.
Það eru því tvennskonar ástæður
til þess að veita söngskenxtun þess-
ari athygli. Önnur er sú, að kynn-
ast hæfileikum verðandi söngvara
okkar og fylgjast með þroska
þeirra, — hin er sú, hvort kensl-
an, sem söngvaraefnin eiga kost
á hér heinta, er líkleg til þess að
skapa skilyrði fyrir sannri list og
bættri söngmentun almennings.
Það ætti að vera metnaður okk-
ar, að mentun íslendinga fari fram
á íslandi, að svo miklu Ieyti, sem
unt er.
Eg vildi óska þess, að söng-
skenxtunin í Gamla Bíó á annan
gtöfi sem besfcar öjg
frá UestDriSleodi!
Sýning
Ríkarðs Jónssonar
í „Baðstofu“ IÖnaðarmannafél.
—u-
Við höfum aldrei átt marmara
til þess að vinna úr, og pergament
og pappir var fyr á öldum fágæt
og dýrmæt vara, sem aðeins var
í eigu „dugnaðarmanna", en lista-
meam — oft förumenn og flæking-
ar — snertu sjaldan svo dýra
dóma, nema þegar þeir fengu að
vinna fyrir brauði sínu við samn-
ing rita og afskrift annara.
Þeir féngu að vefa úr ull, og
sumir að smiða úr silfri og kop-
ar, og straumar úthafsins íærðu
þeinx við til að vinna úr. Þessir
nxenn áttu fæstir nokkuð „útistand-
andi“, en þeir skulduðu nxörgum.
Þó hafa þeir arfleitt okkur að ó-
metanlegum sfjársjóðum. List
þeirra er þjóðinni andlegur afl-
gjafi.
Térskurðurinn gamli mótar list
Rikarðar. Þar hefir lxamx lært að
þekkja sjálían sig, — eigin smekk
sinn og vilja. Þangað hefir hann
sótt þann ram-íslenska anda og
trumleik, sem einkennir verk hans.
Eg vil minna á stólinn, sem síra
Magnús Helgason fékk í vetur að
gjöf frá Heniendum sínum, 0g er
nú þarna sýndur. Við skulum at-
huga bríkur stólsins, bakfjölina
íxieð höfðaletrinu og húnana á baki
og bríkum, og svo allan í heild.
Þarna er íslensk fegurð og frum-
leiki, sem skipar smíðisgrip þess-
u.nx í, röð bestu listaverka okkar.
Svipað er með hillur eins og þær,
senx eru í eign Helga Valtýssonar,
Jóns Ólafssonar framkvænxdar
síjóra og Erlings Pálssonar, og
svo nxarga fleiri tréskurðarmuni,
sem eru á sýningu þessari.
Þótt munirnir séxt nxjög ólíkir
"innbyrðis, að efnisvali og meðferð,
þá er þó auðfundinn einn og sami
andi lxstamannsins bak við alla
fjölbréytnina.
Þarna eru einnig”til munir, seni
eru í sjálfu sér frumlegir, en ekki
að sanxa skapi fagir og listrænir
Eru það einkum þeir eldri, því
Ríkarður er ávalt að eflast og
þi'oskast í list sinni.
Nokkrar andlitsmyndir úr gipsi
eru á sýningunni, t. d. af Guð-
mundi myndskera frá Mosdal og
„djáknanum fi-á Djúpavogi“. Þær
eru gamalkunnar; þó ekki ennþá
sem vera skyldi.
Ennfrenxur er þarna allmikil
syrpa af mörgum skrítnunx og á
gætum smáteikningum.
„Baðstofan“ sjálf, sem Iðnaðar-
mannafélagið Iét gera sér 5 fyrra,
til fundarhalda, er sérlega merki-
leg. í þeirri snxíði á Ríkarður mörg
handtök. Var þó ýmislegt að henni
fundið, —- sumt sjálfsagt með
réttu. En stráksleg árásargrein l
garð eins aðalhvatamanns og
starfanda að þessu verki, var á-
íeiðanlega óþarft gjald góðrar
viðleitni.
Sýning þessi verður opin yfir
hátíðina, og hefðu ‘allir gagn og
gfaitran af txð btíntó þangöÖ, ekki
FB. í apr-íl.
Þing Þjóðræknisfélagsins
var sett að nxorgixi þess 21. febr. i
Winnipeg og lauk þvi um miðnætti
i . 23. s. m. Þingstörf fóru fram á
óaginn, en á kveldin voru almenn-
ar skemtisamkomur. M. a. fór
franx á þeim kappglíma. Annað
kveldið hélt Þjóðræknisdeildin
Frón hiö árlega miðsvetrarinót sitt.
Síra Run. Marteinsson stjórnaði
því, en ræður íluttu þar síra
Ragnar Kvaran, Sig. Júl. Jóhann-
esson læknir o. fl. Karlakór Brynj-
ólfs Þorlákssonar skemti og enn-
fremur Sigfús Halldórss ritstjóri
með einsöng. Síðasta kveldið flutti
síra Jónás A. Sigurðsson erindi unx
þióðrækni.
Síðasta þingdaginn fóru fram
kosningar enxbættismanna og hlutu
þessir kosningu: Síra Ragnar E.
Kvaran, forseti, Jón J. Bildíell,
,’araforseti, síra Rögnvaldur Pét-
ursson, skrifari, sírav Runólfur
Marteinsson, varaskrifari, Árni
Eggertsson, féhirðir, og O. S.
Thorgeirsson, bóka- og skjala-
vörður.
íslendingar í Hnausabygð
í Manitoba hafa nýlega komið sér
upp nxyndarlegu sanxkomuhúsi.
Dánarfregn.
Fyrir nokkru er látin vestan
hafs Mrs. Hólmfríður Gannon,
fædd i Reykjavik þ. 18. nóv. 1906.
Ilún var dóttir Guðfinns Einars-
sonar trésmiðs frá Patreksfirði og
Guðrúnar Guðmundsdóttur úr
Leirársveit. Hólnxfriður fluttist
vestur með móður sinni 1911. Hún
giftist fyrir tæpum tveimur árum
manni af norskum ættum, Mr.
James Gannón. Eignuðust þau
eina dóttur, Pálínu.
Þ. 13. jan. þ. á. lést á gamal-
nielinahælinu Betel að Gimli,Man.,
Alexander Davíðsson Westman, f.
10. júní 1853 í Snóksdal í Dala-
sýslu. Hann hafði flutst til Ame-
ríku 1883, en fluttist eigi til
Canada fyrr en 1903. Alexander
var ókvæntur maður og banxlaus.
Þ. 20. febr. andaðist í Regina,
Sask., Can. Margaret Jackson, gift
C. E. Jackson bónda. Var heimili
þeirra skamt frá Regina. Lést Mrs.
Jackson frá tveimur ungum börn-
um. Hún varð 32 ára. gömul. Hún
var dóttir Jóns Anderson og konu
hans, en þau eru búsett í Regina.
I'aðir hennar var bróður- og fóst-
ursonur Jóns A. Hjaltalín, skóla-
stjóra, en móðir hennar var dóttir
Bergþórs Jónssonar, en Bergþór
var bróðir Janusar prests Jónsson-
ar- (Lögb.).
Hitt og þetta.
—0—
Bændaheimsóknir.
Bændur frá ýmsum nýlend-
unx Bretaveldis hefja þriggja
mána'ða kynnisför um Bret-
landseyjar þ. 6. júní. Næsta ár
er ráðgerð kynnisför frá Bret-
IarrdSVýfum ög ýmsúnx bríesk-