Vísir - 19.04.1928, Blaðsíða 6

Fyrsita sumardag, 19. apríl 1928.
VlSIR
Svarta liappdrættið.
—0—
peir sem gengu um pósthólf
pósthússins síðustu daga, er
skipsferð var frá útlöndum,
urðu varir við óhemju milcið
pappírsrusl, sem liólfa-eigendur
höfðu fleygt á gólfið. Voru þetta
auglýsingasendingar frá tveimur
dönskum happdrættis-firmum,
sem sent höfðu þetta fargan til
tivers einasta nafngetins manns
hér i bæ og liklega víðar út um
alt land. Happdrætti er bannað
með lögum hér á landi, svo lík-
legt er að þessi dönsku firmu
hafi sótt um undanþáguleyfi til
yfirvaldanna, þar sem um svo
stórfelda auglýsingaherferð var
að ræða. Er mér þó allsendis ó-
kunnugt uin það atriði, en lield-
ur þykir mér það ólíklegt, því
happdrætti það, sem hér um
ræðir, „Dansk kolonial Klasse
Lotteri“, er frægt fyrir svona
sitt af hverju.
Eg liefði þó ekki farið að
skrifa þessar línur, ef greinileg
tilraun til blekkinga liefði ekki
komið fram i annari af umgetn-
um auglýsingasendingum. par
hefir umboðsmaðurinn leyft sér
að nota orðið „velomskrevne“ i
sambandi við þetta liappdrætti,
en til þess að sýna mönnum, að
það er eithvað annað en að „vel
hafi verið skrifað“ um happ-
drættið, þá ætla eg að leyfa mér
að vitna i grein sem birtist i
fyrra vetur í danska blaðinu
„Nationaltidende“.
Greinin er löng, svo hér verð-
ur að eins um útdrátt að ræða,
en hann er hér settur, til þess
að menn láli ekki hlekkjast af
auglýsingaskruminu.
Blaðið skrifar: „Kolonial-
happdrættið var stofnað árið
1906 í þeim tilgangi að afla
fjár til þess að bjarga Vestur-
Indíueyjum við. pað var ekki
sérlega girnileg aðferð, en menn
huggúðu sig við, að tilgangur-
inn lielgar meðalið. pað tókst
eklvi að bjarga eyjunum við, í
stað þess seldum við (þ. e. Dan-
ir) Ameríkumönnum eyjarnar
fyrir slikk. pað bætti auðvitað
ekki álit okkar í augum heims-
ins, en á liinn bóginn tókst okk-
ur að bjarga „svarta happdrætt-
inu“ frá voða.“ Blaðið snýr sér
nú að aðferðum þeim, sem um-
boðsmenn þessa happdrættis
beita til þess að koma hlutun-
um út, segir að þýskt félag' hafi
tekið að sér alla söluna og að
eftirlit með sumum af umboðs-
mönnum þess sé alveg útilokað,
og að kvartanir yfir frekju og'
ásælni þessara unxboðsmanna
séu daglegt brauð í utanrikis-
ráðuneytinu danska. Sem dæmi
upp á ásælnina tekur hlaðið
upp orðrétta klausu, sem birt-
ist í „Sunday Times“ i Jóliann-
esarborg í Suður-Afríku. Fyrir-
sögn þeirrar klausu er: „Ný
dönsk ránsferð“, og efnið er
það, að firma i Kaupmanna-
höfn, sem skrifar sig „The
Burlington Export Co., Bankers,
State authorished collectors for
the Danisli Colonial Lottery“,
hafi sent ýmsum mönnum í
Suður-Afríku tilboð um að
kaupa ákveðna lxluti i happ-
drættinu. Fáir urðu til þess að
sinna þessu og fengu menn þá
bréf frá „íirmanú1 þar sem
þeim var tilkynt það hátiðlega,
að einmitt lilutur þeirra hefði
kornið upp við happdrættið, en
þar eð þeir hefðu elcki keypt
hlutinn, þá liefði fúlgan, að
uppliæð 40,000 frankar, lent
hjá öðrum, en þá væri þó hægt
að bæta ráð sitt og kaupa nýjan
lilut i happdrættinu, o. fl. o. fl.
í sama dúr. Blaðið tók sér nú
fyrir hendur að bera saman til-
boð og bréf frá þessu firma og
konxst þá upp, að bréfin voru
samhljóða. púsundir manna
liefðu eftir þvi átt að vinna á
söiíxu löluna (in casu 31036),
og meira að segja þóttust fleiri
firmu liafa haft yfir þessai’i
tölu að segja. í tilefni af þess-
um svikum kemst Afrikublað-
ið að þeirri niðurstöðú, að það
liljóti að búa þó nokkrir „dirty
Danes“ (skitnir Danir) i Kaup-
mannahöfix.
Út af þessum skrifum sneri
„Nationaltidende“ sér til danska
ráðuneytisins, og tók þá ekki
betra við, því enginn þóttist bera
ábyrgð á gerðum unxboðsixxann-
anna. Krossganga Ixlaðsins var
þessi: I utanríkisráðuneytinu
könnuðust xxxeixn við svipáðar
umkvartanir, „en þær lieyrðu
undir fjármálaráðuneytið“.Eixg-
in skrifstofa í fjármálaráðu-
íxeytinu þóttist hafa nxáhð nxeð
liöndum, og var oss vísað til
ráðherrans sjálfs. Fjármálaráð-
herra vísaði oss til Koefoed,
forstjóra, en Koefoed neitaði að
láta nokkúð uppi og vísaði oss
til Muntlie-Bruun, formaixns
liappdrættisst j órnarinnar.
„Málið kemur (skam! sic.)
nxér ckkert við,“ sagði Mxxntlxe-
Bruun foi’stjóri, „það heyrir
undir þýska félagið!“
Samtalið var nokkru lengra,
og forstjórinn upplýsir xxxeðal
annars, að enginn ráði við það,
þó umboðsmennirixir reyixi að
selja hlúti i happdrættinu jafn-
vel i löndum, þar sem happ-
drætti er bannað að löguixx,
sömuleiðis, að stjórn liapp-
drættisins standi yfirleitt ráð-
þrota gagnvart hrekkjabrögð-
um umboðsixxannanna, og lxann
getur þess að einasta ráðið til
þess að uppræta ósómann. sé að
nema liappdrættislögin úr gildi.
Blaðið bætir því við, áð eng-
um geti dulist hvað gera skuli
— „því álit þjóðai’innar er ann-
ax’svegar“.
Skyldu ]>essi og' svipuð skrif *
eiga heima í þeim flokkinum,
sem danski umboðsmaðurinn
kallar „velomskrevne“?
L. S.
Hákarlsskrápur.
—O—
Fyrir nokkrum árum var allmik-
i5 um þa'ö ritaö í amerisk blöö,
aö leöurvinsla úr hákarlaskráp
væri sifelt aö aukast, og aö lik-
urnar væru . þær, a'ö hér væri um
ínikið framtíðarmál að ræöa. Þess-
ar spár eru nú aö rætast. Og lik-
urnar eru þær, aö ýmsar sjóskepn-
ur aðrar en hákarlinn,* verði i
framtíðinni veiddar í stórunx stíl
i þessu augnamiöi. Tvær nxiklar
hákarlaveiðistöövar hafa þegar
verið reistar á eyjum við Florida-
skagann, og er ekki ófróðlegt að
lesa um hákarlaveiðar suður þar
og iðnaðinn, senx starfræktur er í
sanxbandi við þessar stöðvar. Mað-
ur að nafni Hamilton Wriglxt
skrifar ítarlega um þetta i tíma-
ritið „Popular Mechanics", sem
gefið er út í Chicago. Minnist hann
fyrst af öllu á það, að ef einhver
hefði spáð því fyrir nokkrum ár-
um, að í hafinu væri óþrotlegar
uppsprettur af efni til leðurvinslu,
þá myndu menn hafa kallað slík-
an spámann draumóramann. En
samt sem áðwr sé nú svo komið,
að daglega komi á nxarkaðinn
miklar birgðir af ágætis leðri,
unnu úr hákarlsskráp. Leður úr
skrápnunx er haidbetra en leður
luxnið úr húðunx. Þegar allri nxeð-
ferð og sútun er lokið, er það
mjúkt og áferðarfagurt og hald-
gott. Aðrar leðurtegundir eru ekki
taldar hentugri til skófatnaðar-
gerðar. Það er einnig mikið notað
i bök og setur á stóla og legu-
bekki og er talið næstum óslitan-
legt. Leður, sem unnið er úr skráp
hins svokallaöa leopard-hákarls er
mjög skrautlegt og er einkum not-
íið á skrautlega stóla og legu-
bekki. Iiinn svonefndi „sawfish"
(sagskata), er einnig veiddur í
þessu skyni. Leðurvinsla úr há-
karlsskráp er nú svo vel á veg
komin og er rekin í svo stórum
stíl, að menn ætla, að hér sé um
iðnað að ræða, er hafi alheimslega
þýðingu. Hákarlamergðin í suður-
höfunx er talin óþrotleg og veiðin
er tiltölulega auðveld, eiixs og
henni er nú hagað.
Hákariaveiðistöðvarnar á Flor-
ida-eyjununx Big Pine Key og Key
West eru starfræktar i stórurn stil.
Veiðin, sem daglega berst á land
þar, nemur miljónunx punda. Há-
karlinn er veiddur í „gill“-net
(tálkn-net, svo kölluð eftir lögun-
inni). Net þessi eru nokkur hundr-
uð nietrar á lengd, og tuttugu feta
djttp, eða svo. Eru þau þannig
gerð, að þatt lykjast saman, er
hákarlaþvaga lendir í þeim og
fyllir þau. Eru þá miklar hamfar-
ir í hákörlunum, eins og geta má
nærri, og hendast þeir langar leið-
ír með netin, og láta að lokunx
líf sitt í ærslunum og þrengslun-
ttm. Netjununx er lagt að kveldi
til, og nemur einnar nætur veiði
á Big Pine Key hundruðum há-
karla, þegar vel veiðist. Sagsköt-
urnar eru líka veiddar í net, en þær
eru venjulega lifandi, þegar „vitj-
að er um“. Eru þær dregnar á
þilför hákarlaskipanna og lamdar
kjdfum til bana. Skötur þessar eru
600—1900 ensk pund á þyngd og
* Hákarlategund sú, er hér um
ræðir, mun ekki vera hin sama sem
algengust er í nor?Hjrhöfum,
MBBBHBBaannni
Fyrirlifigjandi:
Eldavélar, grænar og hvít-
emaillefaðar og svartar. —
Ofnar, enxailleraðir og svart-
ir. Ofnrör úr potti og smiða-
járni. Eldfastir steinar og
leir, sótrammar, Miðstöðvar-
tæki ávalt til. Gasvélar nxeð
bakaraofni og aðrar tegund-
ir. Gasbaðofnar, Gasslöngur,
Baðker, Vatnssalerni, Eldhús-
og Fayancevaskar, Skolp- og
Vatnsleiðslupípur, Handdæl-
ur, Gúmmíslöngur, Gólf- og
Veggflísar, miklar birgðir. -
Linoleum, Filtpappi, Panel-
pappi, Asfaltpappi, og Þak-
pappi, Korkplötur, Vírnet,
Asbestplötur og Asbest-
sementplötur 0. m. fl.
■
1. ElIiflSH k fll.
JOtÍOÍSÖOOOÍÍÍStJÍSÍÍÍiWSÍíOÍÍÚOÍSÍÍOÍ
.« .* — 5J
ob 5?«
| Gleðilegt Jj
I sumar! 8

5000000000000SK5000COOO

:
Gleðilegt
sumar!
Þftkk fyrir við-kiftin.
BraunS'VersIun.
13—20 feta (enskra) langar, þeg-
i\r „sögin“ hefir verið söguð eða
höggvin af. Þegar veiðimennirnir
lenda, liéngja þeir fyrst af öllu
net sin til þerris, enda þurfa þatt
stöðugra aðgerða.
Þegar affenxxing hákarlskipanna
er lokið, er skrápurinn fleginn af
og hreinsaður, saltaður og breidd-
11 r til þerris, unx sólarhringsskeið.
Um frekari aðgerð er svo eklci
að ræða, fyrr en i sútunarverk,-
smiðjunum.
A stöðvunx þessunx er alt notað
aí skepnunni, sem notaö verður.
Kjötið er notað til eldis, lýsi unnið
úr lifrinni, lxausarnir soðnir til
límvinslu og úr kirtlum (the pan-
creatic glands) er unnið i n s u I-
i n, til lækninga. Loks eru beinin
varðveitt og seld til smíða ýmis-
konar gripa. — (F. B.).
i ,
Góður eiginmað-
ui* gefur konunni
Sing v 8
saumavél.
Gleðilegt
sumar!
ÁmundiÁrnasonJ
Gleðilegt £
sumarl ^
Matarbúð l
Sláturfélagsins. I
.-iiignveg tíl ^
Gleöilegt
sumar!
Þ*ikk fyrir viðskif iu.
Guðm. B. Vikar.
je
ÍU!