Vísir - 05.07.1928, Blaðsíða 2
VISIR
& Ofsm l
N oregssaltpétui*.
Þeir, s m eiga Nojpegssaltpétur í pöntun
lijá okkur. eru beðnir að gera svo vel að
taka hann hið fyrsta. Verður annars seldur
öðrum.
Nýkomid:
Ríó-kaffi
prima.
A leidinni: Hrísgrjón, Hrísmjöl.
A. Obenhaupt,
Símskeyti
Khöfn 4. júlí. FB.
Stefnuskrá fnjsku stjórnarinn-
ar nýju.
Frá Berlín er símað: Her-
mann Miiller, forseti hinnar
nýju, þýsku samstevpustjórn-
ar, liefir haldið stefnuskrár-
ræðu sina í Ríkisþinginu. Sagði
hann, að ríkisstjórnin ætlaði
sér að vinna að því, að sem
hest samlyndi yrði á meðal
þjóðanna, að almennri afvopn-
un, heimköllun setuliðs banda-
mannna úr Rínarbygðunum og
að því, að endanlegar ákvarð-
anir yrðu teknar um skaðahæt-
ur til bandamanna.
Nýtt farartœki.
Frá Berlín er símað: Merk-
ur þýskur vísindamaður, Krug-
genberger að nafni, hefir fund-
ið upp nýtt samgöngutæki, alu-
miniumvagna, sem hahga i
stáltaugum i nokkurri liæð frá
jörðu, en til þess að knýja
vagnalestina áfram, verður
loftskipsmótor með skrúfu.
Ætíar hann, að hraði slíkra
vagna geti orðið alt að því 360
kílóm. á klukkustund. Upp-
fundningin þykir eftirtektar-
verð.
Khöfn 5. júlí. FB.
Herskipafloti Frakka.
Frá París er símað: Fralckar
lmfa undanfarna daga liaft
mikla flotasýningu fyrir utan
Le Havre. Áttatíu skip tóku
þátt í æfingunum. Helmingur
lierskipanna hefir verið bygð-
ur síðan 1918, í stað úrellra
skipa. Floti Frakka hefir aldrei
verið jafnöflugur sem nú.
Utan af landi.
--O—■“
Seyðisfirði 4. júlí. 'FB.
•
Dánarfregh. Pétur Jóhanns-
son, hóksali, andaðist aðfara-
nótt mánudags, 63 ára gamall,
eftir Iangvinna vanheilsu.
Söngskemtun. Frú Lizzie
Þórarinsson frá Halldórsstöð-
um i Laxárdal, söng hér tvö
kvöld, við góða aðsókn og tókst
prýðilega. Ungfrú Þórunn Þór-
arinsdóttir aðstoðaði.
Starfsemi RauÖa krossins.
Rauðakross-systirin Kristín
Thoroddsen, hélt 8 daga náms-
skeið hér. Nemendur 23.
Sundkensla stendur yfir.
Ivennari er Júlíus Magnússon,
fimleikakennari. Þátttakendur
40—50.
. Knattspyrnufélag <Eiðamanna
og Huginn keptu hér í gær-
kveldi. Hftginn vann með 3:1.
Síldveiðar. Vélskipið Faxi
veiddi í nótt 100 tunnur af síld
í Norðfjarðarflóa. Nokkur
síldarafli í lagnet.
• Þorskafli tregur undanfarið,
vegna ógæfta og beituleysis.
Norðanátl ríkjandi. Köld
veðrátta. Stórrigning 2 sólar-
hringa, fvrir helgina.
Þjórsá 5. júlí. l’B.
í gær rigndi austur á Rang-
árvölíum og þar fvrir austan,
en ekki liér í kring. Ekki kom-
ið dropi úr lofti hér, að lieitið
geti, í langa tíð, og grasvexti
lítið sem ckkert farið fram.
Sláttur ekki bvrjaður hér nær-
lendis, einstöku tún slæg, en
flest illa sprottin. Harðhalatún
afleit. Horfur um grasvöxt því
afar slæmar. — Á Hellisheiði
kom krapademba í gær. —
Skeiðaáveitan langt of vatns-
lítil í ár.
Lokun Mentaskólans.
—o—
Menn liafa ekki gengið þess
duldir á undanförnum árum,
áð núverandi mentamálaráð-
lierra mundi vera lítill vinur
Reykvíkinga. Árum saman lref-
ir hann uppnefnt þá og svívirt
í ldaði sínu „Tímanum“. Hann
hefir kent þeim um alt eða
flest, sem aflaga liefir farið í
þjóðlífi voru, kallað þá menn-
ingarlaúsan skríl, „Grímsby-
lýð“ og annað þess háttar.
Sumir hafa þó ekki viljað
leggja fullan trúnað á, að mað-
urinn væri svo fjandsamlegur
þessu bæjarfélagi, sem ætla
hefði mátt eftir skrifum hans
og framferði að dæma. —
Skammirnar og níðið Iiafi vor-
ið meiningarlaust glamur, og
að maðurinn mundi ekki hugsa
til neinna hermdarverka gegn
Reykvíkinguni. þó að hann
kæmist til einhverra valda, en
nú þykir sýnt, að þessir menn
hafi haft rangt fyrir sér.
Valdaferill ráðlierrans er
eklci langur, enn sem komið er,
en þó hefir hann sýnt svo
greinilega, að ekki verður um
deilt, að hugur hans er fullur
fjandskapar og ósanngirni í
garð hæjarbúa. — Á síðasta
þingi lét hann flokk sinn sam-
þykkja, alveg að nauðsynja-
lausu, mikla og ósanngjarna
hækkun á tekjuskattinum.
Sú hækkun snertir ekki einn
einasta bónda landsins, en
kemur að langmestu leyti nið-
ur á Revkvíkingum. — Þetta
vissi ráðlierrann og allur
stjórnarflokkurinn. Hver ein-
asti þingmaður vissi, að tekju-
skattshækkuninni var ein-
göngu stefnt gegn Reykvíking-
um og fáeinum mönnum og at-
vinnnufyrirtækjum í öðrum
kaupstöðum.
Þá er það og mörgum vitan-
legt, þó að ekkert hafi komið
fram um það opinherlega, að
á þingi í vetur voru mikil um-
brot innan stjórnarflokksins
um það, að skattleggja kaup-
rnenn á nýjan leik, mjög gíf-
urlega. Var víst talað um mörg
hundruð króna árlegan skatt á
hvern einasta kaupmann
landsins, i viðhót við gjöld þau
til almennra þarfa, sem af
þeim eru tekin nú. Vitanlega
liefði sá skattur orðið einna
óbærilegastur mörgum smá-
verslunum þessa hæjar, og má
ætla, að núverandi kenslu-
mála-ráðherra hefði ekki ver-
ið það mjög á móti skapi, þó
að þeir hefði ekki fengið röiid
við reist og orðið að gefast upp.
— En ekki varð þó neitt af
ráðagerð þessari að sinni. Hin-
ir gætnari menn og sanngjarn-
ari í stjórnarliðinu, munu ekki
liafa tekið í mál, að eiga neinn
•þátt í slíkri herferð. —
Það er kunnugt, að ráðherr-
ann hefir lengi séð ofsjónum
yfir því, að Reykvíkingar
skvldi eiga kost góðrar gagn-
fræðakenslu handa hörnum
sínum liér í „Mentaskólanum“,
að loknu harnaskólanámi. Hef-
ir hann Játið í veðri vaka, að
hér væri um að ræða hlunn-
indi, er Reykvíkingar einir
fengi notið, en vitanlega er það
hin mesta fjarstæða. Skólinn
liefir staðið öllum opinn, jafnt
unglingum úr sveit sem öðr-
um. Auðvitað liafa Reykvík-
ingar staðið Iietur að vígi úm
það en aðrir, að láta börn sín
njóta fræðsln i skólanum, og
liggja til þess eðlilegar ástæð-
ur. IJcfir ráðherrann margt
sagt og þó fátt af viti eða sann-
girni um/þettá mál á undan-
förnum árum, og verður ekki
nánara að því vikið hér. Hugðu
margir það vera geðvonsku-
raus eitt, sem engi alvara
fylgdi. — Menn trúðu því ekki,
að fjandskapur ráðherrans til
Reykvíkinga væri í raun réttri
svo magnaður,- að hann vildi
vinna það til, að „stimpla"
sjálfan sig sem einn liinn
allra kargasta og liarðvít-
Bridge
llirginia • cigarettur.
eru kaldar, ljúffenp;ar og
særa ekki halsinn.
Nýjar, fallegap
myndir.
Fást í flestum verslunum
7$ bæjarins, í heildsölu hjá ^
illiri Eiriteyii
Hafnarstræti 22. Sími 175.
ugasta afturhalds-þjark í
mentamálum þjóðarinnar, til
þess eins, að geta náð sér niðri
á þeim og svift mikinn lilut
harna þeirra nauðsynlegri
gagnfræðamentun, sem öllum
hafði verið lieimil og frjáls um
tvo tugi ára.
Þetta hefir þó ráðherrann
gert. Hann hefir látið svo um
mælt, og mun ætla sér að
standa við það, að ekki skuli
nema 21 eða 25 nemendur, í
liæsta lagi, teknir í 1. bekk
„Mentaskólans“ á liausti kom-
anda. Nálega helmingi þeirra
unglinga, sem stóðust inntöku-
próf í vor, er vísað á dvr. Og
þeim er ekki vísað í neinn ann-
an skóla, er veiti þeim jafn-
góða fræðslu og veitt er í gagn-
fræðadeild „Mentaskólans“.
Öll viðleitni þjóðarinnar, að
þvi er tekur til mentamálanna,
liefir hnigið að því hingað til,
að reyna að auka mentun
landsmanna.Núverandikenslu-
málaráðherra er einn um það,
að hafa stigið stórt spor aftur
á hak. — Enginn annar íslensk-
ur ráðlierra hefir lagt stein i
götu hinnar aimennu fræðslu
í landinu. Jafnvel íhaldsmenn,
sem hvervetna þykja litlir vin-
ir almennrar mentunar og
menningar, hafa ekki gert það.
Núverandi kenslumálaráð-
lierra hefir mjög fjargviðrast
út af því, sem kúnnugt er, að
árleg stúdentaviðkoma liér á
landi væri langt of mikil. Það
getur vel verið, að hún sé það.
— Ætla má, að ráðherrann
hafi fullan vilja á því, að koma
í veg fyrir, að stúdentúm fjölgi
enn árlega. En liann fer mjög
undarlega að því, að koma i
veg fyrir fjölgunina. Hann ger-
ir það með þeim hætti, að setja
á laggirnar „stúdenta-smiðju“
norður á Akureyri. Má gera ráð
fyrir, að stúdenta-viðkoman
aukist um þriðjung árlega við
þær ráðstafanir. — Þessa er
hér getið til þess að sýna fram
á samkvæmnina i orðum og at-
höfnum ráðherrans.
Á síðasta þingi voru sett lög
um „bráðabirgða-ungmenna-
fræðslu i Reykjavík“. Gert er
ráð fyrir, að þetta sé tveggja
ára Skóli og standi kensla frá
1. okt. til 1. maí ár hvert. Er
því aúgljóst, að sá skóli getur
á engan liátt komið í stað gagn-
fræðadeildar „Mentaskólans".
— Slcóli þessi er húsnæðislaus
og allslaus, og verður að lirekj-
ast milli skólahúsa þeirra, sem
fyrir eru. Haft er eftir kenslu-
málaráðherra, að „bráðabirgða
fræðsluskólanum“ verði aðein-
hverju eða miklu leyti ætlað
rúm i Mentaskólahúsinu, en
þrengslin þar hefir þó sami
ráðherra talið eina ástæðuna
fyrir því, að takmarka heri
tölu nemandanna. — Skóla-
stjóri við þenna væntanlega
skóla liefir nú verið ráðinn síra
Ingimar .Tónsson frá Mosfelli,
er láta varð af embætti í vor
sakir lieilsubrests.
Það mun sjálfsagt eins dæmi,
að nokkur stjórn hafi tekið sér
fyrir hendur, að verja ríkis-
skólana fyrir aðsókn námfúsra
unglingá. — Þetta liefir þó lient
núverandi ríkisstjórn, enda
mun lengi til liennar vitnað, er
rætt verður um afturhald í
mentamálum, ofríki og rangs-
leitni.
Flotaaukning Frakka.
Frakkar biðu allmikið her-
skipatjón á heimsstyrjaldar-
árunum. Herskipastóll Frakk-
lands var af hreskum flota-
fræðingum talinn í heldur
slæmu ásigkomulagi í ófriðar-
byrjun, og ófriðarárin var ekk-
ert hægt að vinna að endurbót-
um á sldpum eða smíða ný skip.
Hector C. Rywater, flotamála-
fræðingur breska blaðsins Daily
Telegraph ætlar, að árið 1919
hefði floti Frakklands gert litið
betur en að liafa í fullu tré við
flota Ítalíu. Ætlar Mr. Bywater,
að þá hefði Frakkland alls ekki
getað varið verslunarleiðirnar
til nýlendnánna í ófriði, upp á
eigin spýtur. petta var og
Frökkum sjálfum ljóst, og í
janúarmánuði 1920 lagði Geor-
ges Leygues, flotamálaráð-
herra, fram tillögur sínar um
aukningu herskipafiotans. Sam-
kvæmt tillögum hans átti að
smiða á allmörgum árum aUs
128 herskip, alls ca. 300,000
tonn að stærð. Átti að smíða 9
beitiskiii allstór, 21 smærri, 36
tundurspilla, 55 kafbáta, tvö
stöðvarskip fyrir flugvélar o. s.
frv. Skipásmíðum þessum átti
að vera lokið 1932. pessar til-
lögur náðu samþykt, og hefir
stöðuglega verið unnið að skipa-
smiðunum síðan. Ljúka hreskir
flotasérfræðingar miklu lofs-
orði á hin nýju skip. Síðast liðið
ár var 25 nýjum herskipum
hleypt af stokkunum í Frakk-
landi, hafin smíði á 24 til og
samþykt fjárveiting til 19 nýrra
lierskipa. prjú af þessum níu
heitiskipum, sem ráðgert er að
smíða, eru komin á flot. pau
eru 8000 tonn hvert. Fjögur
10000 tonna beitiskip eru langt
komin, og smíði tveggja beiti-
skipa af sömu stærð er um það
bil liafin. Öll nýju skipin eru
send í langferðir til reynslu og
til þess að sýna öðrum þjóðum,
að Frakkland er aftur að færast
í aukana sem. flotaveldi. Nýju
skipin hafa verið þrautreynd í
öllum veðrum í Atlantsliafinu,
Miðjarðarhafinu, Norðursjón-
um o. s. frv. Hafa þau reynst
ágætlega og allur úthúnaður,
enda á allan hátt til skipanna