Vísir - 14.12.1928, Page 5
V1 S IR'
Föstudaginn 14. 'des. 1928
Sælcl£®tiristlæs»F©€L
5t Parti svært, ubleget, realiseres mindst 20 m.
Samme Kvalitet 125 cm. bred 96 Öre pr. m. Ubl. Skjorter 200
Öre i lille og Middelstörrelse, stor 225 öre, svære uldne Herre-Sok-
ker 100 öre, svært ubl. Flonel 70 cm. bredt 65 Öre p. m. Viske-
stykker 36 öre, Vaffelhaandklæder 48 öre, kulörte Lommetörklæ-
der 325 öre pr. Dusin. Fuld Tilfredshed eller Pengene tilbage. —
Forlang illustreret Katalog. Sækkelageret, Sct. Annæ Plads 10,
Köbenhavn K.
Njtt málfræðirit.
—x—
Kenslubók í sænsku eftir Pét-
ur G. Guðmundsson og
Gunnar Lejström. Reykja-
vík 1928.
Þai5 er stór nýjung og eflaust í
fyrsta sinni, aö kenslubók í
sænskri tungu handa Islendingum
birtist á máli voru. Allir, sem eitt-
hva’S kunna bókmentir Noröur-
landa munu þó kannast viö, aö
þar sé mestur og bestur bókakost-
ur norörænna mála, enda eru Svi-
ar bæöi fólksflestir af norörænu
þjóöunum og aö mörgu leyti
fremsta þjóöin. Þaö má þvi teljast
beinn skaöi, hve lítil kynni Íslend-
ingar hafa til þessa haft af sænsk-
um ritverkiun. Nú bætist það og
viö, aö sænsk tunga er aö veröa
skyldunámsgrein í íslenskum skól-
um, svo aö brýna nauðsyn ber til
jæss, aö fá kenslubækur í henni,
sniönar viö hæfi íslenskra skóla.
Nú vantar í tilbót viö kenslubók
þessa, aö fá sem fyrst sæmilega
stóra skólaoröabók sænska með is-
lenskum þýðingum.
Bókin, sem hér ræöir um, er
samin af tveim vel færum mönn-
um. Annar er íslendingur, sem er
vel aö sér í íslensku máli og hefir
lagt sig mikið eftir að nema
sænsku. Flinn er Svíi, sem hetir
lært íslensku svo vel, aö hann. tal-
ar hana viöstöðulaust 0g er þaul-
kunnugur sænskum bókmentum.
Þetta alt gefur tryggingu fyrir
því, að verk þetta sé vel af hendi:
leyst.
Kenslubók þessi er allstórt verk
á 278 bls. , 8vo. Þar af nær mál-
fræðin (= hljóöfræöi og beyg-
ingafræöi) yfir 70 síöur. Síöan
kemur lestrarbók meö ljóöum og
lesi á 142 síðum (= til 212) og
loks er í 3. kafla oröasafn á 66
blaðsíðum. Því miöur er eg eigi
svo vel aö mér í sænsku máli, aö
eg geti vel dæmt um málfræðina í
bókinni, einkum þó aö því, er tek-
ur til framburðarins. Mér viröist
þó hljóöfi-æði þessi vera fremur
nákvæm og hæfilega löng. Þá at-
hugasemd vil eg gera hér, aö eg
get eigi f^llist á, að í íslensku orö-
unum hringur og hringla komi
hljóömunurinn á ng í oðunum
nokkum hlut g'hljóöinu við, því
aö n (=n) í hringur er nefmælt
eins og t. d. í dunkur, og heldur
alveg sama hljóöi í hringla, en þar
hverfur g oft í latmæltum fram-
burði, en er haldið í skírmæltum.
Nefmælta n-iö stendur í báðuni til-
fellum óumbreytt. Það er sams-
konar munuráhringlacghrin(g)la
eins 0g á sundla og sun(d)la (af
sund) í báðum tilfellum; fyrra
dæmiö er skírmælt, en ið síðara
Iatmælt. Reglan um sj-hljóðiö finst
mér of flókin. Einfaldast er aö
segja aö þetta sé gómmælt s (sbr.
sch í þýsku og sh í ensku) og
öðruvísi en íslenskt s, sem ávalt
er tannmælt. Loks er reglan um
Mæðup I
Alið upp lirausta þjóð. Gefið
börnum ykkar þorskalýsi. —
Ný egg koma daglega ofan frá
Gunnarsliólma.
Von og Brekkustíg 1.
tj-hljóðið: t í kj (kjortel) og tj
(tjur). Þar hygg eg réttast aö
segja, að t sé gónnnælt, (en þó t-
liljóð), sem greina beri vel frá ís-
lensku t, sem jafnan er tannmælt,
og íslensku k, sem er að vísu góm-
mælt á undan j cg hvellu sérhljóð-
unum, t. d. í kelda, en þó stööugt
greinilegt k-hljóð. Annars getur
rnenn lengi greint á um þannig
lagað efni.
Það er fjarri sanni, aö sérkenni
íorn-norrænunnar hafi haldist bet-
ur i sænsku en dönsku, svo sem'
gefið er í skyn i innganginum (á
bls. 7), og sænskt rnálfar þá líkara
íslensku en danskt. Að vísu hald-
ast a og 0 i endingum, þar sem
danska hefir e, og sömuleiðis hald-
ast þar höröu lokhljóðin p, t, k,
senr oröið er b, d, g í dönsku, en
eigi að siöur er sænskan hljóö-
træðilega stórum fjær fornmáli og
íslensku en danska. Lint d-hljóö
(=ð) cg lint g-hljóö (=g) eru
alveg horfin úr sænsku, en haldast
enn i dönsku. Þá eru d, og einnig 1,
hljóölaus á undan j, sem danskan
gerir aldrei hljóölaus. Líka verð-
ur gómmælt k (t. d. í kiir, kjol)
að gómmæltu t hjá Svíum, en eigi
Dönum, og skj og stj veröur
hvorttveggja sj i sænsku, en held-
ur réttum hljóðum i dönsku. Sarna
er um sk á undan hvellum sér-
hljóöum. Hér er þvi allmikill mun-
uv i áttina frá fornmáli og islensku.
Beygingafræðin er yfirleitt
glögg og greinileg. Nafnoröunum
er skift í 5 flokka, ert svo kem.ur
þó á eftir hópur oröa, sem taka i-
hijóðvarpi í fleirtölu og kölluö ó-
regluleg, svo aö eiginlega veröa
fiokkarnir þá 6. Sagnorð mynda
vitanlega 2 deildir, veika og sterka,
öldungis sem i íslensku. Þaö er
ágætt aö þarna er ská yfir flestar
sterkar sagnir, sem notaðar eru i
málinu. Gott tel eg þaö, aö athygli
nemanda er vakin á mun þeim,
sem er á ritmáli og talmáli. Hann
er talsverður i sænsku og þar að
auki hefir tungan tekiö upp fjölda
úllendra oröa.
Leskaflarnir virðast valdir meö
smekkvísi og yfirleitt vera skemt.i-
legir, enda er úr nógu mörgu góðu
að velja í bókmentum Svía. Þaö
gerir fólki námið leitt, ef leskafl-
aniir, sem á er byrjað, eru and-
laust og efnissnautt léttmeti. Þaö
borgar sig miklu betur til aö vekja
áhuga viö námið, aö efniö sé hugö-
næmt, þótt við þaö verði lesmálið
þyngra en ella. Þarna eru líka ein-
mitt teknir kaflar eftir ágætis
skáld og fræga rithöfunda.
Orðasafnið aftast í bókinni sýn-
Gúmmístimplai*
sra báulr tíl g
Fékgsprdatsmitfjomii
VaafiiSir og éfiýrir.
ist vera fullnægjandl fyrir leskafl-
ana. En þótt þetta sé vitanlega
engin fullkomin oröabók, má bó
hafa mikil not af því, viö lestur
sænsku yfirleitt. Menn reka sig
furðu fljótt á þaö, að orð, sem eru
eins eöa því nær eins í sænsku sem
í dönsku, þá geta þau þó alloft haft
frábrugðna merkingu. Enda eg svo
þessar línur meö þakklátum huga
til höfundanna fyrir þessa tilraun
þeirra til þess aö koma oss íslend-
ingum i nánari kynni, en veriö
hefir, viö bókmentir Svía.
Jóhannes L. L. Jóhannsson.
I hagfræ'Öilegri grein í bla'ð-
inu Ghicago Post eru tölur, sem
sýna, að múrarasveinar í Paris
þurfa að vinna í 10 daga til að
fá sama kaupmagnsfé eins og
ameriskir múrarasveinar vinna
sér inn á einum degi, í Berlín
á 5 dögum og í London á 3l/z
degi.
Nú væri það rangt að segja,
að þessir hagfræðislegu yfir-
burðir i Ameriku væri eingöngu
áfengisbanninu að þakka. En
eins væri alrangt að neita því,
að áfengisneysla einstaklinga
eða heilla þjóða dregur úr af-
kastamagni einstaklinganna og
þjóðanna. Öll athugun, reynsla
og vísindi eru á einu máh um
skaðleg áhrif áfengra drykkja.
Enginu vinnukaupandi mundi
reka frá sér verkamann fyrir
það, að hann drykki ekki áfengi.
En aftur á móti eru mörg
hundruð vinnukaupendur, og
þar á meðal þeir stærstu í heimi,
sem ekki vilja láta viðgangast
einu sinni svo nefnda hófsemd-
ar-drykkju, livað þá heldur
meiri drykkjuskap,meðalverka-
manna sinna. Allir liagsýnir
framleiðendur sjá, að aukin
kaupgeta almennings er allra
hagur.
Thomas Nixon Garver, pró-
fessor i þjóðhagsfræði við Har-
vardháskóla, segir í ritgerð, sém
hann skrifar fyrir Encyclopædia
Britannica, að meðán þær þjóð-
ir, sem keppa hver við aðra,
eyði fé og fólki i drykkjuskap,
þá geti verið að engin ein fái
yfirburði yfir aðra, vegna só-
unar hverrar einstakrar. En
þegar ein þjóðin taki sig út úr
og stigi ákveðið framfaraspor,
eins og Bandaríkin í Norður-
Ameríku hafi gert með áfengis-
banninu, þá sé óskjTisamlegt að
efast um að þessi þjóð liafi
þarna yfirburði yfir aðrar þjóð-
ir og haldi sífelt áfram að vinna
á ár eftir ár uns þeir liafa ger-
sigrað lceppinauta sína.
pær þjóðir, sem liafna því að
stiga slíkt framfaraspor, livort
sem þær skilja það eða ekki,
eru með því að skapa sér greini-
lega lægri sess meðal mentaðra
þjóða. H
cö
Veedol.
Það er alt of mikil áhætta að nota lélegar
sjniirningsolíur á bifreiðar. Viðgerðaverkstæðin
sjá daglega stórskemdar vélar vegna slæmrar ol-
iu, sem bifreiðaeigendur kaupa vegna þess, að
þær eru fáum aurum ódýrari iíterinn. Notið að-
eins allra bestu olíutegundir svo þið komist hjá
dýrum viðgerðum.
Kaupið Veedol olíur. „Graf Zeppelin" notaði
þær á fluginu milli Ameríku og Evrópu fyrir
skömmu, og „Commander Byrd“ hefir valið
Veedol til Suðurpólsflugsins. Athugið,* hversu
mikið traust Veedol olíunum er sýnt með þessu.
Notið þær til að spara yður peninga.
i Jóh. Ölafsson & Co.
J Reykjavík.
gg Aðalumboð fyrir
5 Tide Water Oil Company, New York.
tj n d i n.
Þá sérð hvergi’ eins dýrðlega málaða mynd,
þó mannvit alt leggi sitt til,
sem Ijóma’ er á haustkvöldi laugar hvern tind
með litskrúði’ um sólarlagsbil.
Ef hjarta þitt er ekki hart eins og steinn,
þú hlýtur að meta þá sjón,
á haustkvöldi slíku nær slendur þú einn,
og starir á gullroðið Frón.
Þá sjáum við langbest hve foldin er frið,
með fjölskrúðug Ijósroðabönd.
En vatnslindir breiðast um bleikrauða hlíð,
sem blikandi, silfurhvít rönd.
Þá vel get eg skilið hvað valdið því fékk,
cr vakti hjá Gunnari þrá,
og heillaði forðum þann hugdjarfa rekk,
er hólmanum staðnæmdist á.
Og áform hans truflaði’ hin máttuga mynd,
sem markaði örlaga-stund,
ev blikaði sólin á bláf jalla-tind
nm bliknaðar hliðar og grund.
Já, undrast þú maður, hið volduga verk,
eg vona þín trú sé ei blind.
Þú hlýtur að skilja, að Iiönd sú er sterk,
sem heldur á þvílíkri mynd.
Þó margt sýnist fagurt frá mannanna hönd
og mörg sé til listgefin sál,
hún býr ei til lifandi blómskreyttan vönd.
Hið best gerða málverk er — tál.
Með einlægri lotning við lítum hveri kvöld,
hið Ijósbjarta kvikmyndatjald,
er sjálft hefir dregið upp öld eftir öld,
hið eilífa, himneska vald.
Ágúst J ö n s s 0 n,
Rauðarárstíg 5.