Vísir - 14.12.1928, Page 5

Vísir - 14.12.1928, Page 5
V1 S IR' Föstudaginn 14. 'des. 1928 Sælcl£®tiristlæs»F©€L 5t Parti svært, ubleget, realiseres mindst 20 m. Samme Kvalitet 125 cm. bred 96 Öre pr. m. Ubl. Skjorter 200 Öre i lille og Middelstörrelse, stor 225 öre, svære uldne Herre-Sok- ker 100 öre, svært ubl. Flonel 70 cm. bredt 65 Öre p. m. Viske- stykker 36 öre, Vaffelhaandklæder 48 öre, kulörte Lommetörklæ- der 325 öre pr. Dusin. Fuld Tilfredshed eller Pengene tilbage. — Forlang illustreret Katalog. Sækkelageret, Sct. Annæ Plads 10, Köbenhavn K. Njtt málfræðirit. —x— Kenslubók í sænsku eftir Pét- ur G. Guðmundsson og Gunnar Lejström. Reykja- vík 1928. Þai5 er stór nýjung og eflaust í fyrsta sinni, aö kenslubók í sænskri tungu handa Islendingum birtist á máli voru. Allir, sem eitt- hva’S kunna bókmentir Noröur- landa munu þó kannast viö, aö þar sé mestur og bestur bókakost- ur norörænna mála, enda eru Svi- ar bæöi fólksflestir af norörænu þjóöunum og aö mörgu leyti fremsta þjóöin. Þaö má þvi teljast beinn skaöi, hve lítil kynni Íslend- ingar hafa til þessa haft af sænsk- um ritverkiun. Nú bætist það og viö, aö sænsk tunga er aö veröa skyldunámsgrein í íslenskum skól- um, svo aö brýna nauðsyn ber til jæss, aö fá kenslubækur í henni, sniönar viö hæfi íslenskra skóla. Nú vantar í tilbót viö kenslubók þessa, aö fá sem fyrst sæmilega stóra skólaoröabók sænska með is- lenskum þýðingum. Bókin, sem hér ræöir um, er samin af tveim vel færum mönn- um. Annar er íslendingur, sem er vel aö sér í íslensku máli og hefir lagt sig mikið eftir að nema sænsku. Flinn er Svíi, sem hetir lært íslensku svo vel, aö hann. tal- ar hana viöstöðulaust 0g er þaul- kunnugur sænskum bókmentum. Þetta alt gefur tryggingu fyrir því, að verk þetta sé vel af hendi: leyst. Kenslubók þessi er allstórt verk á 278 bls. , 8vo. Þar af nær mál- fræðin (= hljóöfræöi og beyg- ingafræöi) yfir 70 síöur. Síöan kemur lestrarbók meö ljóöum og lesi á 142 síðum (= til 212) og loks er í 3. kafla oröasafn á 66 blaðsíðum. Því miöur er eg eigi svo vel aö mér í sænsku máli, aö eg geti vel dæmt um málfræðina í bókinni, einkum þó aö því, er tek- ur til framburðarins. Mér viröist þó hljóöfi-æði þessi vera fremur nákvæm og hæfilega löng. Þá at- hugasemd vil eg gera hér, aö eg get eigi f^llist á, að í íslensku orö- unum hringur og hringla komi hljóömunurinn á ng í oðunum nokkum hlut g'hljóöinu við, því aö n (=n) í hringur er nefmælt eins og t. d. í dunkur, og heldur alveg sama hljóöi í hringla, en þar hverfur g oft í latmæltum fram- burði, en er haldið í skírmæltum. Nefmælta n-iö stendur í báðuni til- fellum óumbreytt. Það er sams- konar munuráhringlacghrin(g)la eins 0g á sundla og sun(d)la (af sund) í báðum tilfellum; fyrra dæmiö er skírmælt, en ið síðara Iatmælt. Reglan um sj-hljóðiö finst mér of flókin. Einfaldast er aö segja aö þetta sé gómmælt s (sbr. sch í þýsku og sh í ensku) og öðruvísi en íslenskt s, sem ávalt er tannmælt. Loks er reglan um Mæðup I Alið upp lirausta þjóð. Gefið börnum ykkar þorskalýsi. — Ný egg koma daglega ofan frá Gunnarsliólma. Von og Brekkustíg 1. tj-hljóðið: t í kj (kjortel) og tj (tjur). Þar hygg eg réttast aö segja, að t sé gónnnælt, (en þó t- liljóð), sem greina beri vel frá ís- lensku t, sem jafnan er tannmælt, og íslensku k, sem er að vísu góm- mælt á undan j cg hvellu sérhljóð- unum, t. d. í kelda, en þó stööugt greinilegt k-hljóð. Annars getur rnenn lengi greint á um þannig lagað efni. Það er fjarri sanni, aö sérkenni íorn-norrænunnar hafi haldist bet- ur i sænsku en dönsku, svo sem' gefið er í skyn i innganginum (á bls. 7), og sænskt rnálfar þá líkara íslensku en danskt. Að vísu hald- ast a og 0 i endingum, þar sem danska hefir e, og sömuleiðis hald- ast þar höröu lokhljóðin p, t, k, senr oröið er b, d, g í dönsku, en eigi að siöur er sænskan hljóö- træðilega stórum fjær fornmáli og íslensku en danska. Lint d-hljóö (=ð) cg lint g-hljóö (=g) eru alveg horfin úr sænsku, en haldast enn i dönsku. Þá eru d, og einnig 1, hljóölaus á undan j, sem danskan gerir aldrei hljóölaus. Líka verð- ur gómmælt k (t. d. í kiir, kjol) að gómmæltu t hjá Svíum, en eigi Dönum, og skj og stj veröur hvorttveggja sj i sænsku, en held- ur réttum hljóðum i dönsku. Sarna er um sk á undan hvellum sér- hljóöum. Hér er þvi allmikill mun- uv i áttina frá fornmáli og islensku. Beygingafræðin er yfirleitt glögg og greinileg. Nafnoröunum er skift í 5 flokka, ert svo kem.ur þó á eftir hópur oröa, sem taka i- hijóðvarpi í fleirtölu og kölluö ó- regluleg, svo aö eiginlega veröa fiokkarnir þá 6. Sagnorð mynda vitanlega 2 deildir, veika og sterka, öldungis sem i íslensku. Þaö er ágætt aö þarna er ská yfir flestar sterkar sagnir, sem notaðar eru i málinu. Gott tel eg þaö, aö athygli nemanda er vakin á mun þeim, sem er á ritmáli og talmáli. Hann er talsverður i sænsku og þar að auki hefir tungan tekiö upp fjölda úllendra oröa. Leskaflarnir virðast valdir meö smekkvísi og yfirleitt vera skemt.i- legir, enda er úr nógu mörgu góðu að velja í bókmentum Svía. Þaö gerir fólki námið leitt, ef leskafl- aniir, sem á er byrjað, eru and- laust og efnissnautt léttmeti. Þaö borgar sig miklu betur til aö vekja áhuga viö námið, aö efniö sé hugö- næmt, þótt við þaö verði lesmálið þyngra en ella. Þarna eru líka ein- mitt teknir kaflar eftir ágætis skáld og fræga rithöfunda. Orðasafnið aftast í bókinni sýn- Gúmmístimplai* sra báulr tíl g Fékgsprdatsmitfjomii VaafiiSir og éfiýrir. ist vera fullnægjandl fyrir leskafl- ana. En þótt þetta sé vitanlega engin fullkomin oröabók, má bó hafa mikil not af því, viö lestur sænsku yfirleitt. Menn reka sig furðu fljótt á þaö, að orð, sem eru eins eöa því nær eins í sænsku sem í dönsku, þá geta þau þó alloft haft frábrugðna merkingu. Enda eg svo þessar línur meö þakklátum huga til höfundanna fyrir þessa tilraun þeirra til þess aö koma oss íslend- ingum i nánari kynni, en veriö hefir, viö bókmentir Svía. Jóhannes L. L. Jóhannsson. I hagfræ'Öilegri grein í bla'ð- inu Ghicago Post eru tölur, sem sýna, að múrarasveinar í Paris þurfa að vinna í 10 daga til að fá sama kaupmagnsfé eins og ameriskir múrarasveinar vinna sér inn á einum degi, í Berlín á 5 dögum og í London á 3l/z degi. Nú væri það rangt að segja, að þessir hagfræðislegu yfir- burðir i Ameriku væri eingöngu áfengisbanninu að þakka. En eins væri alrangt að neita því, að áfengisneysla einstaklinga eða heilla þjóða dregur úr af- kastamagni einstaklinganna og þjóðanna. Öll athugun, reynsla og vísindi eru á einu máh um skaðleg áhrif áfengra drykkja. Enginu vinnukaupandi mundi reka frá sér verkamann fyrir það, að hann drykki ekki áfengi. En aftur á móti eru mörg hundruð vinnukaupendur, og þar á meðal þeir stærstu í heimi, sem ekki vilja láta viðgangast einu sinni svo nefnda hófsemd- ar-drykkju, livað þá heldur meiri drykkjuskap,meðalverka- manna sinna. Allir liagsýnir framleiðendur sjá, að aukin kaupgeta almennings er allra hagur. Thomas Nixon Garver, pró- fessor i þjóðhagsfræði við Har- vardháskóla, segir í ritgerð, sém hann skrifar fyrir Encyclopædia Britannica, að meðán þær þjóð- ir, sem keppa hver við aðra, eyði fé og fólki i drykkjuskap, þá geti verið að engin ein fái yfirburði yfir aðra, vegna só- unar hverrar einstakrar. En þegar ein þjóðin taki sig út úr og stigi ákveðið framfaraspor, eins og Bandaríkin í Norður- Ameríku hafi gert með áfengis- banninu, þá sé óskjTisamlegt að efast um að þessi þjóð liafi þarna yfirburði yfir aðrar þjóð- ir og haldi sífelt áfram að vinna á ár eftir ár uns þeir liafa ger- sigrað lceppinauta sína. pær þjóðir, sem liafna því að stiga slíkt framfaraspor, livort sem þær skilja það eða ekki, eru með því að skapa sér greini- lega lægri sess meðal mentaðra þjóða. H cö Veedol. Það er alt of mikil áhætta að nota lélegar sjniirningsolíur á bifreiðar. Viðgerðaverkstæðin sjá daglega stórskemdar vélar vegna slæmrar ol- iu, sem bifreiðaeigendur kaupa vegna þess, að þær eru fáum aurum ódýrari iíterinn. Notið að- eins allra bestu olíutegundir svo þið komist hjá dýrum viðgerðum. Kaupið Veedol olíur. „Graf Zeppelin" notaði þær á fluginu milli Ameríku og Evrópu fyrir skömmu, og „Commander Byrd“ hefir valið Veedol til Suðurpólsflugsins. Athugið,* hversu mikið traust Veedol olíunum er sýnt með þessu. Notið þær til að spara yður peninga. i Jóh. Ölafsson & Co. J Reykjavík. gg Aðalumboð fyrir 5 Tide Water Oil Company, New York. tj n d i n. Þá sérð hvergi’ eins dýrðlega málaða mynd, þó mannvit alt leggi sitt til, sem Ijóma’ er á haustkvöldi laugar hvern tind með litskrúði’ um sólarlagsbil. Ef hjarta þitt er ekki hart eins og steinn, þú hlýtur að meta þá sjón, á haustkvöldi slíku nær slendur þú einn, og starir á gullroðið Frón. Þá sjáum við langbest hve foldin er frið, með fjölskrúðug Ijósroðabönd. En vatnslindir breiðast um bleikrauða hlíð, sem blikandi, silfurhvít rönd. Þá vel get eg skilið hvað valdið því fékk, cr vakti hjá Gunnari þrá, og heillaði forðum þann hugdjarfa rekk, er hólmanum staðnæmdist á. Og áform hans truflaði’ hin máttuga mynd, sem markaði örlaga-stund, ev blikaði sólin á bláf jalla-tind nm bliknaðar hliðar og grund. Já, undrast þú maður, hið volduga verk, eg vona þín trú sé ei blind. Þú hlýtur að skilja, að Iiönd sú er sterk, sem heldur á þvílíkri mynd. Þó margt sýnist fagurt frá mannanna hönd og mörg sé til listgefin sál, hún býr ei til lifandi blómskreyttan vönd. Hið best gerða málverk er — tál. Með einlægri lotning við lítum hveri kvöld, hið Ijósbjarta kvikmyndatjald, er sjálft hefir dregið upp öld eftir öld, hið eilífa, himneska vald. Ágúst J ö n s s 0 n, Rauðarárstíg 5.

x

Vísir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.