Vísir - 24.12.1928, Qupperneq 3

Saga Reykjavíkur.
Myndir sem sögiilieimildir.
•—o-
Þess liefir veri'ð getið í „Visi“
og öðrum blöðum, að nú eigi
að fara að gefa út sögu Reykja-
víkur, sem Klemens Jónsson
liefir saman tekið. Hann er
einn af fáum, sem vita og
muna rnargt um fortíð þessa
bæjar, sem allur fjöldi Reyk-
víkinga liefir enga hugmynd
um og lætur sig engu varða.
Þó er sú tilfinning rik i ís-
lendingum, og Reykvíkingum
líka, að það, sem gerðist fyrir
löngu, liafi verið merkilegt að
mörgu leyti og þess vert, að
það falli ekki með öllu í
gleymsku.
En aftur á móti hugsa fáir
út í hitt, að það, sem er að ger-
ast núna, einmitt í ár og í dag,
það sé neitt merkilegt. Og
menn eru undarlega blindir
fyrir því, að nokkur þörf sé að
varðveita það frá gleymsku.
En dagurinn í dag gleymist
fyrr en varir, og árið i ár fer
burt með margt merkilegt, sem
enginn setti á sig né lcann frá
að segja, þó spurt væri um.
Ýmislegur lagahókstafnr,
samningar og réttargerðir liafa
lengi verið aðal-heimild sagn-
fræðinga, þegar þeir seint og
síðar meir fara að rýna í liðna
tíð. T. d. verða fundabækur
bæjarstjórnar, reikningar bæj-
arins, lóðamælingar og þess
háttar alt, framtíðar-heimildir
um sögu bæjarins, þá, sem nú
er að gerast í dag og í gær;
svo og blöðin, og margt fleira
skráð og skrifað.
En þrátt fyrir þetta glatast
nrargt, sem engin orð ná: sjálf-
ar manneskjurnar, daglega líf-
ið, blærinn yfir bænum.
Kem eg þá að erindinu með
þessari grein:
Engar sögulegar heimildir
eru trúverðugri en góðarmynd-
ir Enginn segir eins satt og
rétt frá eins og Ijósmyndavél-
in, ef vel er á henni haldið.
Ein mynd getur sagt miklu
meira en 10 blaðsíður prent-
aðar; og annað er merkilegra:
hún getur geymt margt og sagt
frá mörgu, sem engum sam-
tíðarmanni dytti í hug að bera
orð á, en seinni tíðar menn sjá
og þykir miklu inerkilegra en
hitt, sem samtiðarmenn ætluðu
að láta myndina segja og
geyma.
Þannig hefir margt merki-
tegt leynst í riluðu máli, sem
kom með, án þess að til stæði
að segja frá því. Eitt besta
dæmi, sem eg man, er sagan i
Landnámu um Þóri dúfunef
og veðreiðina á Kjalvegi, þar
sem siðan heitir Dúfunefs-
skcið. Þar segir: „í þann tíma
kom út skip i Kolbeinsárósi,
hlaðit kvikfé, enn þeim hvarf
íBrimnesskógum ungliryssi eitt;
enn Þórir dúfunef keypti von-
ina og fann síðan.“ Því næst
kemur sjálf sagan um Flugu,
sem var allra hrossa skjótust,
um veðreiðina á Kili, um Eið-
faxa, son Flugu, „sem utan var
færðr og varð sjau manna
bani við Mjörs á einum degi,
ok lézt hann þar sjálfr. Fluga
týndist í feni á FIugumýri.“ —
Miklu merkilegast af öllu þessu
er sjálft uppliafið: að skip kom
út í Kolbeinsárósi, „hlaðit
kvikfé". Þarna liefir alveg
óvart slæðst með óræk heim-
ild um það, að á landnámstíð
hafa verið fluttir hingað heilir
farmar af kvikfé, sem liver
önnur verslunarvara að lík-
indum. Það liggur að vísu í
augum uppi, að landnáms-
menn hafa ekki getað flutt með
sér sjálfir alt það kvikfé, sem
þeir þurftu til viðurlífis, þeg-
ar eftir komu sína liingað. En
eg liefi ekki heyrt getið neinn-
ar hcimildar eða frásagnar
annarar um slíkan kvikfjár-
flutning. Þessi fáu orð í Land-
liámu hafa leynst i frásögn um
alt annað.
Hitt og þetta getur skotist
.upp úr sögumanni aukreitis.
En myndin tekur alt með og
geymir.
Tíminn líður hvergi eins
fljótt og í Reykjavík. Hér er
svo margt að gera. Árin siðan
um aldamót eru þotin lijá eins
og fáein misseri. En á þessum
árum hefir saga landsins gerst
að mestu leyti í Rej'kjavík.
Hvergi á Norðurlöndum hafa
orðið merkilegri hlutir, og þó
víðar væri leitað. Vöxtur og
viðgangur Reykjavíkur á þess-
um árum, og síðasti aldarfjórð-
ungurinn hér á landi, verða um
æfilangan aldur merkasti kafl-
inn i sögu þjóðarinnar, annar
en landnámið sjálft.
Bóklegar heimildir um þenn-
an tíma eru ærnar, og munu
geymast.
En bylting mikil er í aðsigi
um allan lieim. I staðinn fyrir
þykkar bækur um það, sem
ekki verður með orðum lýst,
koma stuttar og glöggar film-
ur, kvikmyndir. í stað þess að
sitja liálfan mánuð yfir þungri
bók, fara menn og liorfa á lif-
andi mynd í klukkutíma, og
vita meira eftir og skilja betur.
Það er tími til kominn fyrir
slíka söguþjóð og við erum, að
taka myndagerðina og filmuna
í þjónustu sagnfræðinnar, og
gera það með forsjá og fullri
ráðdeild, ganga að því skipu-
lega.
Það liggur beint við fyrir
Reykjavík að byrja. Það á að
taka glöggar og réttar myndir
af öllu því gamla, sem liverfur
með hverju ári, gömlu bæjun-
um, gömlu húsunum, sem rifin
eru, af holtunum og urðunum,
sem rudd eru í götur og hús-
stæði. Það á að taka myndir af
því nýja, sem er að vaxa upp,
götum og mannvirkjum, sem
verið er að gera, bæjarhverf-
um, þar sem fjöldi húsa stauda
hálfsmíðuð i einu o. s. frv. Það
á að safna þessum myndum og
geyma í
minjasafni Reykjavíkur.
Það er ekki til. En það er
tími til kominn að efna til þess.
Ví SIR
Reykjavik getur orðið einstæð
meðal höfuðborga, eins og Is-
lendingar meðal þjóða, að vita
glögt sína sögu frá fyrstu tíð.
Eg ætla ekki að tala liér um
aðrar minjar en myndirnar.
En myndir eru ódýrar sögu-
heimildir, ef þeim er til liaga
haldið i tæka tíð, og þær eru
réttastar allra heimilda, það
sem niynd getur náð.
Nú er ekki liægt að arka á
slað og taka myndir af liðna
tímarium. En það eru til ó-
grynni mynda frá seinni árum
liér í Reykjavík. Þessar mynd-
ir eru á víð og dreif, sumar i
eigu ljósmyndara, aðrar hjá al-
menningi, eða þeim, sem taka
myndir sér til gamans.
Það, sem gera þarf, er að
bjarga myndunum i tæka tíð,
ná-þeim saman, taka af þeim
varanlegar eftirmyndir („kópí-
ur“, ,,aftök“), raða þeim glögg-
lega og gera við þær athuga-
semdir og skýringar, sem með
þarf. Það má og vernda plötur
og filmur að myndunum, eftir
því sem liægt er.
Þar að auki á að ná í og
vernda sem best þær kvik-
myndir, sem til eru af hænum
og bæjarlifinu; þær munu vera
þó nokkrar.
Siðan á að lialda verkinu á-
fram. Ekki með neinum látum,
tieldur með athygli og smekk-
vísi og i kyrþey.
En svo að eg nefni eitt dæmi:
Kvikmynd af íbúum Reykja-
vikur, þegar þeir koma sunn-
an af Iþróttavélli og fylla Suð-
urgötuna, það lierrans ár 1928,
hún er miklu rneiri minjagrip-
ur fyrir eftirkomendur okkar
heldur en við getum gert okkur
i hugarlund, sem sjálfir kom-
um sunnan af vellinum. F.ða
mynd úr dómkirkjudyrunum,
þegar fólk gengur frá messu;
eða af hafnarbakkanum, þegar
skip fara; svo mætti lengi telja.
Og eins og áður er sagt: eng-
an getur grunað, hvað margt
kann að dyljast okkar eigin
augum, en seinna þykir merki-
legt, í tækifærismynd, sem sýn-
ir lifið, eins og það var á þvi
augnabliki, ófegrað og séð með
hlutlausu auga ljósmyndavél-
arinnar.
Nú eru Ijósmyndavélar i
margra höndum, og feiknin öll
eru tekin af tækifærismyndum.
En allur fjöldi manna sækir
mest í að taka myndirnar til
þess að sjá þær næsta dag; sið-
an gleymast þær og týnast.
Þetta er menningarlaust fikt.
Filmurnar glatast, og „kópí-
urnar“ fara víðsvegar. Sjálfs
sín vegna ætti fólki að lærast
það, að lítil tækifærismynd
liefir hundrað sinnum meira
gildi eftir 10 ár, lieldur en 10
daga. — En livað þá eftir 100
ár!
Þess vegna er það ágæt venja,
að þeir, sem myndir taka, haldi
þeirn til haga í röð og reglu,
og skrifi við ár og dag og skýr-
ing á atburðinum, sem myndin
er af, eftir því sem við á. Slík
myndasöfn geta orðið dýrgrip-
ur fyrir seinni tíðar menn.
En gleymið þá ekki því, að
allar myndir, sem geymast
eiga, verða að vera vandlega
GLEÐILEGRA JÓLA
OG NÝÁRS
óskar öllum
Verslun G. Zo'éga.
æ
GLEÐILEGRA JÓLA
óska eg öllum viðskiftavinum mínum, nær og fjær.
Jes Zimsen.
óska eg öllum mínum viðskiftavinum.
Guðm. B. Vikar, klæðskeri.

GLEÐILEGRA JÓLA
óskar öllum viðskiftavinum símim
Skóverslun Lárus G. Lúðvígsson.
GLEÐILEGRA JÓLA
óskar öllum sínum viðskiftavinum
Jón Hjartarson & Co.
tilbúnar, á gasljóspappír ein-
göngu og vandlega afvatnaðar.
Það er ekkert gagn í að geyma
myndir á venjulegum dagsljós-
pappír.
Eg hefi hreyft hér því efni,
sem eg liefi lengi undanfarið
ætlað að vekja máls á. Nú beini
eg því sérstaklega til þeirra
manna, sem liafa þetta mál
með höridum: sögu Reykja-
víkur. Vera má, að eitthvað
verulegt hafi verið að þessu
efni gert (um myndirnar), þó
að mér sé ekki kunnugt. En það
er þá vel farið. Og þá menn,
sem skráð liafa sögu Reykja-
vikur og verndað frá gleymsku,
bið eg að taka þessar tillögur
minar sem stuðning og þakk-
læti af minni hálfu.
Helgi Hjörvar.
Íjj GLEÐILEG JÓLI
Verslunin KLÖPP.
ÍOOÍÍOCÍXSCÍÍÍÍÍÍÍSÍÍÍXÍÍSOOOOOOOOÍ
GLEÐILEG JÓL! s«
Verslunin „Fram
SOOCOCOOCÍKÍÍÍÍSÍSÍSÍSÍÍOOOOOOOOÍ
SOCCOCOOCgSOOCXXXXSOOOOOOOO:
y* —
st
% GLEÐILEG JÓLl
X
X
jj Verslunin Brúai-foss.
SOOOOOOOO<S<S< SíSíiíSíXSOOOOOOOÖt