Vísir - 11.12.1932, Page 3

V 1 S I R
HIIi!lfl!ifl!!f!^ KOLA VE.RSLUN SIGURÐAR ÓLAFSSONAR heíir sfma 1933. <4H!I!l||M|f|ffl
Norskar
loftskeytafregnir.
Osló, 9. des. NRP. — FB.
Riiser-Larsen kapteinn er ný-
lega kominn heim frá Þýskalandi
og Bretlandi, en hann var i þess-
um löndum til þess aö Ihúa sig
undir ferö sina til suðurskauts-
landanna. í vi'ötali við Aftenpóst-
en skýrir hann frá því, a'ö hann
hafi samiö um smíöi tveggja alu-
míniumbáta í Þýskalandi og loft-
skeytastö'övar. Leiðangurinn fer
af staö frá Sandefjord i ársbyrjun.
Haldiö veröur til Enderby-lands
og þa'Öan til Graham’s-lands. í rá'Öi
er að gera uppdrátt af 2.5Ó0 km.
svæöi, er enginn uppdráttur er til
af- I .
Aldarafmælið.
Hátíðarhöldunum í tilefni af
aldarafmæli Björnsons lauk í
gærkveldi með samkomu í
þjóðleikhúsinu, en þar voru
sungin og lesin lög eftir Björn-
son, sonur hans, Björn Björn-
son las þar upp kvæðið „Ja, vi
elsker dette landet“. Um sama
leyti var lialdin alþýðleg sam-
koma í „Miljonshuset“ í Cal-
meyergötunni. Aðalræðuna þar
hélt Mowinkel. Um kl. 9 gengu
menn með blys frá Tullinlök-
ken að þjóðleikhúsinu. Þar
héldu ræður, Sunnanaa, for-
maður stúdentasambandsins,
Christensen leikhússstjóri og
Björn Björnson. Loks efndi
ríkisstjórnin til veislu á Hotel
Bristol og voru þar 300 -gestir.
Minningarliátíðir voru haldnar
í öllum skólum landsins. Sam-
kvæmt símfregnum frá öðrum
löndum hafa Norðmenn út um
allan heim lialdið minningar-
samkomur í tilefni afmælisins.
Grænlandsmálið.
Alþjóðadómstóllinn liefir, að
heiðni Danmerkurstjórnar,
frestað munnlegum flutningi
Grænlandsmálsins til 16. janú-
ar næstkomandi, frá því er lok-
ið er hinum munnlega mál-
flutningi lögmanna Noregs.
Gert er ráð fyrir, að málflutn-
ingi þeirra verði loldð i seinasta
lagi næstkomandi miðvikudag.
I dag hélt Rygh lögmaður
áfram málflutningi sínum og
gerði sérstaklega að umtalsefni
hina margumræddu yfirlýsingii
Ililens utanríkisráðherra frá ár-
inu 1919. Benti hann á mis-
notkun þessarar yfirlýsingar af
Dana hálfu og lagði álierslu á,
að Grænlandssamkomulagið
gæti engin úrslitaáhrif haft á
yfirráðarétt þann, sem um væri
deilt.
Slceie prófessor er nú farinn
til Haag og eru nú allir lög-
fræðingar þeir, sem málið
flytja fyrir dómstólnum, lcomn-
ir til Haag.
Björgun.
Skipið Mercur, eign Björg-
vin j arguf usldpaf élagsins, hefir
bjargað 11 mönnum af eim-
skipinu Victoria frá Lettlandi.
Kom Mercur til Hamborgar í
nótt og skilaði áhöfninni þar af
sér. Victoria hafði karhidfarm
meðferðis og varð sprenging í
lestunum, er Victoria rakst á
skipsflak.
Osló, 10. desember.
NRP. - FB.
Samkv. fregnum frá Tsjelju-
skinliöfða hefir leiðangur Rússa
sem hefir vetrarsetu í Maud-
liöfn, fundið kofa, sem á sínum
tima var notaður af Tessem og
LANDSSMfflJAN,
REYKJAVÍK.
Símnefni: „Landssmiðjan“.
Símar: 1680 & 4800.
JÁRNSMÍÐI.
TRÉSMÍÐI.
JÁRN-STEYPA.
KÖFUN.
Njthku vélar og áhöld. Sé f éðir menn í hverri grein.
Jólagjafip
vid allra haefi.
Raftækjaverslunin Jón Siprðsson,
Austurstræti 7.
Sími 3836«
EE3E

Allar teg. af skrúfjárnum með skralli fypirliggjandi.
Ábypgd fylgir hverju áhaldi.
Verslunin BRYNJA. Sími 4160.
Knudsen, þátttakendunum í
Maud-leiðangrinum. í kofanum
fanst dagbók, sem Tessem liafði
haldið.
Rygh lögmaður lauk mál-
flutningi sínum fyrir alþjóða-
dómstólinum í dag. Stóð mál-
flutningur hans yfir i sex daga.
Næstur í röðinni er Sunde lög-
maður.
Á fundi í norska vísindafé-
laginu í gær, tilkynti Koht pró-
fessor, að hafist verði handa um
að safna drögum til ítarlegrar
æfisögu Björnsons. í því sam-
bandi gat hann þess, að blaða-
greinar Björnsons yrði, afritað-*
ar og birtar sem hluti af ævi-
sögu hans og hinar helstu þeirra
ljósmyndaðar.
Á ráðherrafundi í dag kom
fram tillaga um skatt, sem nem-
ur 3%, á viðskifti í sölubúðum.
Skatturinn reiknast samkvæmt
daglegri sölu. Brauð og mjólk
eru að heita má einu vöruteg-
undirnar, sem undanþegnar
verða skattinum. Skatturinn á
að koma til framkvæmda þeg-
ar, er stórþingið hefir lögtekið
hann.
Þættir fir spænskri
hókmentasðgn.
—o—
Framli.
Handrit atS þessu mikla verki
fanst laust eftir 1400 í klaustri
nokkru í Sankt-Gallen (Sviss).
ÞaS hefir veriö prentaö mörgnm
sinnum og þýtt á flest mál.
Af spænskum latínuskáldum eru
þeir nafnkunnastir Martial og
Lúkanus, Mártial fæddist í Bil-
bilis, en rústir þeirrar borgar
eru skamt fyrir sunnan Ebro, ná-
lægt bæ þeim, er Calatayud nefn-
ist. Foreldrar hans voru fátækir,
en sakir frábærra gáfna sonarins
gerSu þeir sitt ýtrasta til aS koma
honum til menta. Liölega tvítugur
aS aldri fór hann til Rómar og
ætla'öi a'S ljúka þar laganámi. En
svo fór, að hann dvaldi þar i sam-
fleytt 35 ár og haf'Si ofan af fyrir
sér mestmegifis me'ö skáldskap,
orti einkum gamanvísur, spak-
mæli og tækifæriskvæöi. Ilann
lif'ði fjóra keisara og dó kringum
104 e. Kr. Mun hann alla tíð hafa
verið lítt efnum búinn og ekki
, hlotið þá hylli keisaranna, sem bú-
ast mætti við að launum fyrir
hið stjórnlausa lof, sem hann til-
einkar þeim, einkanlega Domiti-
anusi, í vísum sínum. Þegar hag-
ur hans stóð sem best átti hann
húskofa í Róm og lítinn sumarbú-
stað í nágrenni borgarinnar. Keis-
arinn gerði hann að riddara og lét
honum í té þau sérréttindi, er lög-
in áskildu þeim, sem áttu a. m. k.
þrjú börn (jus trium liberorum),
þótt hann ætti ekkert barn og væri
ekki einu sinni kvæntur.
Martial fékk mjög misjafna
dóma, þótt rit hans fengju mikla
útbreiðslu 0 g kveðlingar hans
væru á hvers manns vörum, en
rithöfundurinn Plinius yngri, sem
oft reyndist honum hjálplegur,
þegar hann var í fjárþröng, ber
Jhonum yfirleitt vel söguna. Mun
líferni hans ekki hafa verið svo
ábótavant, sem sum kvæða hans
gefa ástæðu til að ætla. Martial
orti eingöngu smá tækifæriskvæði.
Stóð honum stuggur af hinum
stærri viðfangsefnum. En í sinni
grein segir hann sjálfur að enginn
standi sér á sporði. Og hefir það
reynst satt vera. Kvæði hans og
stökur eru að formi til eitt af því
vandvirkasta, sem liggur eftir höf-
unda þeirra tíma. Og að efni til
eru þær ómetanlegar fyrir þær
upplýsingar, sem þær gefa um
daglegt lif i Rómaborg, einkum
um skuggahliðar þess, léttúðina 0g
siðspillinguna, sem þróaðist í
skjóli óstjórnar og sukks hinna
æðri stétta. í böðunum og á torg-
inu gat hann fengið sig mettan
af hneykslissögum dagsins, en er
heim kom, skrifaði hann þær nið-
ur í nokkrum mergjuðum ljóðlín-
um, þó þannig að nöfnum sögu-
persóna var slept, eða þau dulbú-
in á viðeigandi hátt, því eins og
hann sjálfur tekur fram, vildi hann
„hlífa persónunum sjálfum, en af-
hjúpa lestina." Um 390 stökur eru
tileinkaðar kvenfólki, og er hann
þar víða svo berorður og klúr-
yrtur, að fám hefir tekist að leika
eftir. Heföarfrúrnar í Róm not-
uðu þær óspart til að breiða út
chróður hver um aðra. Jafnvel
lagskona skáldsins slapp ekki und-
an áreitni hans, og að henni lát-
inni stílaði hann til hennar ein-
hverja klúryrtustu vísuna sína.
Þótt háð og níð sé aðalinntak
kvæða Martials og þótt um hann
hafi verið sagt, að hann hafi „oft-
ast difið penna sínum í gall, ekki
sjaldan í aur, stundum í blóð og
eitur, en næstum því aldrei í mein-
laust blek,“ þá ber það ósjaldan
við að hann yrki um söknuð eða
þrár, eða djúpar og daprar hug-
leiðingar út af tilverunni, sem
hann er löngu leiður á, en sættir
sig við með stóísku jafnaðargeði.
Loksins þreyttist hann á að hafa
ofan af fyrir sér i Róm með
smjaðri og hræsni við höfðingjana
og fékk sig leiðan á ölmusum
þeirra. Þráði hann nú að komast
aftur heim til ættjarðar sinnar og
njóta þar friðar og unaðar sveita-
lífsins það sem eftir var æfinnar.
Sá Plinius yngri honum fyrir far-
kosti til Spánar, og með hjálp
einnar vinkonu sinnar gat Martial
keypt sér búgarð i nánd við fæð-
ingarborg sína Bilbilis. Þaðan
sendi hann frá sér seinustu kvæöa-
bók sína og lést skömmu síðar
(kringum 104 e. Kr.).
Martial kemur siðar við sögu
í bókmentum Spánar, þvi fjöldi
merkra rithöfunda bæði spænskra
og erlendra (m. a. Boccaccio,
Moliére og Voltaire) hafa stælt
hann og hnuplað ýmsu úr kvæð-
um hans.
Markús A. Lúkanus náði engu
minni frægð fyrir skáldskap sinn
en Martial, þótt æfi hans yrði
rneira en helmingi styttri. Hann
fæddist í Kordóbu árið 39 e. Kr.
og dó í Róm árið 65 að eins 26
ára að aldri. Hann var bróðurson-
ur Seneca. Fór hann mjög ungur
til Rómar og naut þar fyrst til-
sagnar málfræðingsins Palemóns,
þess er kendi Martial. Síðar gekk
hann i skóla hjá Seneca frænda
sínum ásamt Neró, síðar lceisara,
og fleiri tignum mönnum. Urðu
þeir brátt mestu mátar, en um leið
, keppinautar, því að báðir fengust
þeir við kveðskap þegar á skóla-
árunum og hafði Lúkanus jafnan
betur í samkeppni þeirri. Strax
og Neró tók við ríkisstjórn var
Lúkanusi veitt hver tignarstaðan
annari meiri við keisarahirðina.
Tuttugu ára gamall hafði hann
náð hátindi auðs og metorða.
Orti hann í þakkarskyni lofkvæði
um Neró. En á velgengi hans varð
snögg breyting, er hann fór að
verða kunnur fyrir hin miklu sögu-
kvæði sín, Farsalia, Bruna Tróju-
borgar 0. s. frv. Las hann oft
kafla úr þeim opinberlega 0g fékk
mikið hrós fyrir. Það sveið hinum
keisaralega vini hans. Og eitt
sinn, er lcvæði Lúkanúsar um „för
Orfevs til heljar“ höfðu verið
dæmd sigurverðlaun í kveðskap-
arkeppni einni, sem Neró sjálfur
tók þátt í, gramdist honum svo
mjög úrslitin, að hann fyrirbauð
Lúkanusi framvegis að lesa upp
opinberlega. Skáldið undi þvi
illa og snéri nú lofkvæði sínu um
Neró upp i grimmilegt níð, og
ekki nóg með það, heldur tók
hann þátt í samsæri Pisós gegn
keisaranum. Er það komst upp,
var Lukanus handsamaður, sömu-
leiöis- móðir hans, Acilia, og
Seneca frændi hans. Lukanus neit-
aði að hann væri sekur, en er
hann sá sér engrar undankomu
auðið, drýgði hann þann glæp að
ákæra móður sína í von um að
sleppa sjálfur. En lceisarinn gaf
honum ekki upp sakir að heldur
leyfði honum aðeins að kjósa sér
dauödaga eins og Seneca, og
lét Lúkanus líf sitt með sama
hætti og frændi hans. Kyrjaði
liann kvæði sín af miklum móði
fram í andlátið.
IJtvarpsfréttir
Berlin, kl. 8 í gærkveldi. FÚ.
Nobels-verðlaununum var út-
hlutað í Stokkhólmi í dag. Yoru
þar viðstaddir þeir, sem verð-
laun hlutu í eðlisfræði og lækn-
isfræði. Galsworthy gat ekki
mætt söltum veikinda og tók
breski sendilierrann við verð-
laununum fyrir hans hönd.
Björnsons liátíð var lialdin í
Lybeck í fyrradag, að tilhlutan
norræna félagsins og ríkisbóka-
safnsins í Lybeck.