Alþýðublaðið - 29.06.1928, Side 2
2
ALr* ÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIB
kemur út á hverjum virkum degi.
Aígreiðsla í Aipýöuhúsinu við
Hveriir.götu 8 opír, frá kl. 9 árd.
til ki. 7 síðd
Skrífstofa á sama staö opin kl.
9*/8 —10'/9 árd. og irl. 8 — 9 siðd.
Siffliar: 988 (afgreiösian) og 2394
(skriistofan),
VerðSag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15
hver mm. eindálka.
PrentBmiðja: Alpýðuprentsmiöjan
(i sama húsi, simi 1294).
B. f.
Tímamót.
Nl.
Þrír aðliar standa að félagi
þessu; Hreppurinn; hann er
stærsti hluthafinn, á urn hluta-
f járins; fé þetta leggur hann auð-
vitað fraim eingöngu í því skyni
að auka atvinnu i þorpinu og
bæta hag íbúanna. Einstakir mienin
hafa lofað 35 þús. kórnum, eitt-
hvað taisvert af því er enn ékki
innborgað; flestir eru hlutir þeirra
1000 kTónur; hér ætti því ekki
heldur að vera um gróðabrall að
ræða, heldur hitt, að fá aukna at-
vinnu í þorpið; það yrði svo aftur
til að auka verzlun og viðskifti,
og gæti þannig vel borgað sig
fyrir þá, sem við slík störf fást,
þótt þeir féngi enga vexti af
hlutabréf um sínum. Þriðji og
stærsti aðilinn er verkafólkiÖ,
konur ;sem kariar. Sé gert ráð
fyrár, að félagið greiði í verkalaun
70 þús. krónur á ári, nema fram-
lög þess til félagsins 5 næstu ár
35 þús. krónum, eða jafnmiklu
og allra annara hluthafa að
hreppnum undanteknum. Þótt
verkaiólkið enn ekki.hafi lagt
þessa upþhæð fram, er hún sama
og fengin, því að ef félagið held-
ur áfram starfrækslu, hefir það
í hendi sinni að ininheimta hana
um leið og það greiðir verita-
launin. Ætti því verkafólkið þeg-
ar í upphafi að hafa haft jafnan
rétt og aðrir hluthiafar. Verka-
fólkið 'hefir auðvitað ekki lofað
þessum fiBmlögum í því skyni
að græða á hlutabréfunum, hield-
ur eingöngu til þess að gera sitt
til, að atvinna gæti aukist í þorp-
inu.
Þegar alis þessa er gætt, ’kemur
það næsta undarlega fyrir sjóniilr,
að á fundi félagsims í vietur, þegar
stjórn var kosin, mætti enginin
umboðsmaður fyrir hreppinn,
stærsta hluthafann, og enginn um-
boðsmaður fyrir verkalýðinn, sem
lofað hefir tíunda hluta launa
sinna til félagsins. Hinir hluthaf’
arnir, sem lagt höfðu fram eða
lofað einum 35 þús. krónum, voru
þar einráðir, kusu stjórnina úr
sínum hóp og haga rekstri fé-
lagsins eins og venjulegt gróðafé-
lag væri. Stjórnin ákveður, hve-
nær verkafólkið eigi að fá hluta-'
bréf fyrir framlögum sínum tíl
félagsins. Heyrst hefir, að hún
ætli eigi að láta hlutabréf af hendi
til hver,s einstaks verkamanns fyr
en hanin hefir lagt til félagsins
minst 100 krónur af kaupi sínu,
þ. e. unnið fyrir 1000 krónum,
og að jafnvel hafi komið til orða
innan stjómiarimnar, að endur-
gireiða verkafólkinu þessi 10°/o,
Vonandi er þetta alveg tilhæfu-
laust. Verkafólkið, sem lætur
tíunda hluta af lauuum, sem eru
alt of lág, ganga til félagsins,
ætti, ef vel gengi, að verða úti-
lokað frá þvi að hafa íhlutun
um stjórn þess og rekstur, að
eins að fá aftur aura sínia, til
þess að hinir hluthafarnir gætu
tekið þeim mun meiri arð!
En það, að hluthafarnir, án
þess að hreppurinn eða verkafólk-
ið vœri nokkuð að spurt, kusu
alla stjómarmennina úr sinum
hópi, hefir orðið til þess, að
margir spyrja: Eir þetta að eins
venjulegt gróðafélag? Ætla þessir
menn, sem lagt hafa fram 500,
1000, 1500 eða 2000 krónur hver
að ná í sínar hendur öllum yfir-
ráðum yfir félaginu ? Féngu þeir
hreppinn og verkalýðinn til þess
að leggja fram fé og lofa fjár-
framlögum í þeim tilgangi ein-
um að láta þessa aðila hjálpa sér
til að koma upp félaginu, svo að
þeir gætu, ef vel gengur, skilað
fénu aftur, með þakklæti fyrir
hjálpina, og hirt svo allan gröðr
ann sjálfir? Og ef illa gengur,
eiga þá þessir tveir aðilar að vera
með og halda áfram að leggja
fram fé til félagsins ?
Þannig spyrja margir, vonandi
að ástæðulausu. En þessar spurn-
ingar, þessi óvissa getur gert fé-
laginu ómetanlegt tjón, vakið ó-
vild og tortryggni í þess garð.
Ekki, sízt þegar þess er. gætt, að
félagið hefir enn á engan hátt
treyst sér til að bjóða Verkafiólki
betri kjör en aðriir atvinnuTek-
endur þar á staðnuim. Kaupgjaldið
er 90 aurar um tímainn fyrir karla
og 60 aurar fyrir konur, jafnt
hjá ölium. Þar frá dregst hjá fé-
laginu 10o/o til félagsinis, þnnnig,
að ekki fæst útborgað nema 81
og 54 aurar. Er ekki við því að
búast, að mikil óánægja 'ríki
meðal verkafólks yfir slíku kaup-
gjaldi?
Það liggur í augum uppi, hvað
gera þarf. Fyrst og fremst verður
stjórn félagsins að gefa út hluta-
bréf með fullum réttindum til
hvers verkamanns, strax, þegar
hann hefir lagt inn af kaupi sínu
50 krónur. I stjöm félagsins þarf
strax að bæta 2 mönnum, öðrum
tilnefndum af hreppsneíndinini og
himim kosnum af verkalýðsfélag-
inu á Eskifirði.
Kröfur þessar eru svo sjálfsagð-
ar og sanngjamar, að enginin virð-
ist geta verið á móti þeim, nema
hann kjósi, að félagið verði gert
að féþúfu einstakra hluthaía. Út-
bússtjörinn á Eskifirði, ::em er
mánná kunnugástur máli þessu
og ástandinu eystra, hefir látið
þess getið í viðtali við Alþýðu-
blaðið, að hann telji kröfumar
sanngjarnar og réttmiætar í alla
staði.
Þessir tveir aðilar, hreppurinn
og verkalýðurinn, eiga eftir nokk-
ur ár, 3—4 ár, ef sæmilega geng-
ur, að eiga meiri hluta bluta-
fjárins, ag þeirra vegna er fé-
lagið aðallega stofnað. Þess vegna
er sjálfsagt, að strax frá byrjun
ráði þeir mestu um starfrækslu
félagsins alla.
Margt bendir til þess, að nú
sé að byrja tímamót í atvinnu-
sögu okkar Islendinga. Fjármagn-
inu er nú beint meira en verið
hefir til sveitanna. Vonandi hafa
þeir, sem fénu ráðstafa, lært af
reynslu liðinna ára og dreifa fénu
þar jafnar en gert hefir verið við
sjáVarsiðuna. Stórxðja í sveitum,
þ. e. stórbú einstakra manna, sem
rekin eru með aðkevptu vinnu-
afli og komin upp á erlenda
miarkaði, eru áhættusöm, engu
síður en stórútgerð einstakra
útgerðarmanna. Bæja- og sveita-
félög og alþýðan sjálf við sjáv-
arsíðuna eru nú að byrja að taka
við, þar sem „einstaklingsfraim-
takið“ hefr geifist upp.
Með samtökum og samvinnu
verkalýðsins og tilstyrk þess op-
inbera má áreiðanlega sameinia
kosti smáútgerðarinnar og stór-
útgerðariinnar og sneiða hjá
stærstu ágöllum hvorra tveggja.
Atvinnuna má reka í stórum
stíl, svo og kaup og sölu, en
jafnframt láta hvern og einn njóta
arðs eftir afla, líkt og tíðkast
hefiir með smáiðju til sjós og
lands.
Ríður því mikið á, þar sem
spor eru stigin í þessa.átt, að
eigi verði þau víxlspor fyrir
sinnuleysl verkalýÖsins eða gröða-
og valdalöngun einstakra manna.
Færeyingur skrifar
um „Shell61-málið.
Einn af merkuistu möinnum
Færeyinga, þeirra, er nú lifa, er
R. Rasmussen, sagnaskáld, kenn-
ari og lögþingismaður. Hann bef-.
ir nýlega skrifað grein um „Sbell-
málið og hættu þá, er ísleinding- ;
um stafi af „Shell“. Rasmussen
endar grein sína á þessa leið:
„Islendsku blöðini, so nœr sum
hiti versta^ afturhaldíoh ráða öll
til at svara hesum aftur, víð at
lata Altingið samtykkja lóg, hvar-
við rikið tekur einahandil við allri
biíu á íisliandi, og hvarvið reka
„SheH“ av landinum við öilum
sínum byrgðum og bygningum:
Soieiðis ætla Islendingar, sum
altið hiava verið varnir um sjálv-
ræði og sjálvbjargnið landsins,
ait bjarga sær undan hesum
vanda, sum kanska er hættisleg-
ari fyrir isjálvræði teirra, enn
nákar hevur verið áður.“
Knattspsfrnan í gærkveldL
Valur vinnur kappleikinn með
4 gegn 3.
Veðrið var óhagstætt fyrir
knattspyrnumennina í gærkveldi.
Vindur stóð af norðri, og var
hann mjög hvass allan tímanm,
er kappleikurinn stóð.
Fyrra hálfleikinn hafði Viking-
ur vindin-n með sér. Var þegar
auðséð, að báðir ætluðu að géra
sitt ítrasta til að vinna, en söknin
var þö frekar Vals-megin. Gerðu
báðir flökkar skæð upphlaup, en
samleikni var öliu meiri hjá
Vaismönnum. Fyrsta markið skor-
aði Vfkingur. Hljóp þá kapp í
kiinn Valsmanna, og leið eigi á
íöngu, áður en þeir jöfnuðu.
Hertu Víkingar sig þá emn meir
og skbruðu annað mark. Endaði
þannig fyrri hálfleikur.
Víkdngur hóf seinni hálfleik
með mikilli sókn og skoraði 1
mark. Átti hann þá 3 mörk gega
1. Heyrðist þá oft hrópað utan
vébanda: „Húrra!“ „Áfram Val-
ur!“ „Víkingur! Hertu þig!“ Var
auðséð, . að áhorfendum var
skemt. Neru margir saman hönd-
um af ánægju, en aðrir létu lítið
yfir. Var flokkaskifting næstum
jafnskýr og á kjördegi. En við
þetta kom mikið fjör í allan ieiik-
inn, og eftir það varð látlaus
sókn af hálfu Vals. En Vílungar
vörðust vel og drengilega og
sýndu oft mikla leikni. Er skemst
frá að segja, að Valur skoraði 2
mörk með stuttu millibili og stóö
þá á j-öfnu. En úrsiitum réð vítis-
spyrna, sem Valsmrnn fengu á
Víkinga, og skoruðu .þar með 4.
mark sitt. Endaði þannig leikur-
:inn með sigri Vals.
Sjjyrnir.
SönguF M Ððrn Sigurðsson.
Frú Dóra Sigurðsson söng í
gær í Gamla Bíó fyrir fjölda á-
hieyrenda.
Hjá fólki ,er hefir ekki öðlast
verulega hljómlistarmenningu, er
söngur yfirleitt vinsælli en hljöð-
færasláttur. Menn skilja sönginn
hetur. Einkum er hann vinsæll
af öllum almenningi h,ér, ef
sungnir eru íslenskir lagtextair. Þá
er Ijóð og lag falia saman í list-
ræna heild, hjálpa orð'in miönn-
um til' að Sikilja iagið. Þessui
er ekki til að dreifa, þegar sungið
er á erlendu máli. Þá verða menn,
til að njóta þess, sem flutt er,
að skilja sjálfa tónana, bæðl
söngsins og unddrspilsins. Þykir
því mörgum það stór galli, þegar
sungið er á erlendu máli.
En þegar hlýtt er og horft á
frú Dóru Sigurðsson, býst ég við,
að flestir gleymi því, _að þeir
sfcilja eklri orðin. Lögin, sem hún
söng í gærkveldi, eru yndislega
fögur, kliðmjúk og tindrandi list-
ræn. Og rödd hienmar eir mjúk og