Alþýðublaðið - 02.07.1928, Side 2

2
í ÐU BLAÐlfi
Fá Reykvíkingar ódýrt
rafmagn úr Soginu innan
4 ára?
1 viðtali við Mgbl. skýrir rafmagnsstjóri Steingr.
Jónsson nauðsyn þess, að Rvíkurbær byggi 15 pús.
hestafla rafstöð við Sogið innan 4—5 ára.
íhaldið á undanhaldi.
„Tervani^málið.
--- * /
Ein af ssyndam Magnúsar föuðmissidlsseBiar.
Viðtal við Jénas Jónsson dómsnaálarráð*
herra.
„Morgunblaðið" hefir skyndi-
lega uppgötvað,. að rafmagnsmál-
ið sé eitt af dagskrármálum þessa
bæjar, þótt pað hafi sjálft varla
hreyft því máli áður, nema þá
helst til að mæla með stórfeld-
um og ærið viðsjárverðum sér-
leyfum til erlendra auðfélaga í
því skyni að reka hér stóriðnaÖ.
Þetta ágætisblað hefir ilskast yf-
ir því, að hér í blað'inu hefir ítar-
legum umræðum verið haldið
uppi undan farið um þetta þýð-
ingarmesta dagskrármál Reykja-
víkurbúa. En batnandi manni er
sannarlega bezt að lifa, má segja
um „Mgbl.“
í viðtali við Mbl. skýrir rafm.-
stjöri frá að hann hafi gert á-
ætlun um 15 þús. hestafla (10
þús. kílówatta) stöð við Sogið,
og hafi gert áætlun um rekstur
hennar miðað1 Við 30 þús. not-
endur. í „Mgbl.“ talar han;n um
Rvík eingöngu sem markað, en i
áætluninni er Hafnarfjörður tal-
inn með. í Rvik og Hafnarfirði
munu nú um 27—28 þús. íbúar
samtals, og verður því eigi meira
en 2—3 ár þangað til íbúatalan í
báðum bæjunum verður orðin 30
þús. manns samtals. Segir raf-
magnsstjóri að hann haii gizkað
á að Elliöaárstööin myndi end-
ast í 4 ár enn handa bænum
til sams konar nifrta og eru nú
af henni. Þess ber þó að gæí\
hve alls ónóg sú stöð er nú
fyrir þarfir bæjarbúa og hve ó-
heyrilega dýrt það rafmagn hef-
ir verið frá byrjun og er enn
þá. Elliðaárstöðin er búin að
kosta bæinn í alt 4 milljónir 767
púsmtfl krónur, en samkwæmt á-
ætíun rafmagnsstjóra um Sogs-
virkjunina, sem þó er mjög var-
lega gerð, kostar stöð, sem fram-
leiðir 7—8 sinnum meira raf-
magn, 4 milljóni~ 860 pús. krón-
ur auk einhverra viðbóta í bæj-
arkerfinu, er þyríti að gera eft-
ir byggingu hennar og áætlað er
að myndu nema 800 þús. til 1
millj. krónum a(ls.
15 þús. hestafla stöð í Soginu
kostar því sáralítið meira, eftir
sérlega varlegri áætlun að dæma,
en Elliðaárstöðin er búin að kosta
bæinn, og framleiðir hún þó að
eins um 2000 hestöfl.
Það má lengi um það deila,
hvort rétt hafi verið að byggja
Eliiðaárstöðina á sinum tíma. Um
það vterður þó líklega aldrei deiít,
að réftara var að byggja hana
en að láta framleiðslu rafmagns
með mótorum festa rætur hér í
bænum. Hitt var vitanlega mjög
óheppilegt fyrir bæjarfélagið, hve
dýr ’StöðLn varð í höndunum á
borgarstjóra og þeim, sem ann-
ars sáu um byggingu hennar, og
af því hafa bæjarbúar verið að
súpa seyðið nú í 7 ár. En sumir
prísa sig sæla fyrir það að bær-
inn var ekki látinn ráðast í að
virkja Sogið um 1920 í stað Ell-
iðaárstöðvarinnar og segja sem
svo, að bygging Sogsstöðvar á
þeim tíma framkvæmd af söimu
mönnum myndi máske hafa orð-
ið svo dýr, að hún hefði orðið'
bænum óþolandi byrði. Slíkir
menn þurfa aldrei annað en að
benda á Elliðaárstöðina dýru til
þess að menn efist um að rétt
hefði verið að byggja Sogsstöðina
1920 í stað Elliðaárstöðvarinnar.
En nú eru tímarnir breyttir og
■verðlag orðið alt annað; nú er
eigi einunigis óhætt að virkja
Sogið handa bænum, heldur er
það orðið brýnasta hagsmunamál
bæjarins að það verði gert hið
allra fyrsta, og samkvæmt ítar-
legri og varlegri • áætlun raf-
magnsstjóra lítur fyrirtækið
glæsilega út fjárhagslega Séð.
Rafmagnsstjóri gerir mjög var-
legar rekstursáætlanir fyrir Sogs-
stöðina. I skýrslu sinni til bæj-
arstjórnarinnar reiknar hann tekj-
urnar af stöðinni með upp sett-
um 12500 hestöflum 1,125 þús.
krónur á ári eða að eins 300
þús. meira á ári en bæjarbúar
borga nú fyrir litla rajnmgnw
úr Elliðaánum. Með ekki meiri
tekjum ber stöðin öll gjöld og
yrði borguð úpp á 20—30 ár-
um. Væntanlega dettur engum í
hug, að viðbót sú á rafafli, sem
hér um ræðir, væri of dýrt keypt
á 300 þús. krónur á ári.
Nokkur atriði eru það, sem
„Mgbl.“ hlýtur að hafa skakkt
eftir rafmagnsstjóra, eins og t.
d. það, að rafmagn úr Soginu
myndi eigi verða selt ódýrara til
Ijósa en það kostar nú. Ljósa-
rafmagn um mæli kostar nú 55
aura kwst. Líklega myndi þettá
verð þegar í stað lækka niður í
35—40 aura (skv. áætlun raf-
magnsstjóra) og fljótlega ætti að
vera hægt að lækka það um alt
að helmingi. Nægilegt ra-fafl
myndi með fyrstu virkjuninni
fást til suðu og verður vart rei'kn-
að út, hve geysi mikils virði það
er beinlínis og öbeinlínis. Til
hitunar myndu menn eionig geta
Alþbl. hitti að rnáli dómsmála-
ráðherrann og spurði hann, hvað
hann segði um nýja stjórnmála-
hneykslið, sem Mgbl. kallar svo.
— Það er nú fljótgert, að skýra
afstöðu mína i því rnáli, sagði
dómsmálaráðherra. — Eins og þér
vifið, kom eftirlitsbáturinn
„Traus.ti“ 21. ágúst 1926 að tveim-
ur togurum í Garðsjónum og
hugði þá vera að ólöglegum veið-
um. Annar þeirra var íslenzki
togarinn „Júpíter", en hinn var
„Tervani“ frá Hull. Skipstjórinn
á „Trausta" var ekki á honum
í þessari ferð, en stýrimaður taldi’
sannað af athugunum símum, að
togararnir væru í landhelgi.
Kærði hann þá svo báða.
Nú, skipstjórinn á „Júpíter“
var dæmdur sýkn í undirrétti,
en sekur í hæstarétti, en ekki
játaði hann á sig landhelgisbrotið.
1 skipstjórann á „Tervani" náÖist
ekki fyr en í apríl í vetur, eða
nær tveim árum eftir að hann
var kærður.
fengið rafafl, og ef eftirspurnin
eftir afli til hitunar yki'st mjög,
þarf ekkl annað en bæta nokkru
við virkjunina, t. d. stækka um
belming. Myndi sú viðbóftarvrikj-
ún verða það miklu ódýrari en
hin fyrsta, að raforka til hit-
unar myndi geta orðið mjög ö-
dýr. Það Virðist vera sýnilegt, að
eins auðvelt sé að nota raforfcu
til 'hitunar og suðu. Að eins
jarðbiti gæti orðið ódýrari til
hitumar, en um það er bvorki
vttað, hvort hann er nægur fyrir
hendi hér til hitunar alls bæj-
arins, né hvort hann yrði þá ó-
dýrari en rafaflið. Æskilegt væri
að gagm gæti orðið að jarðhita
hér, en það þarf áreiðamlega að
gera ítarlegar rannsóknir áður en
hægt er að segja hvort jarðhitinn
verður ódýrari en rafmagn til
hitunar alls bæjarins. Það er
sem sagt áreiðanlega rétt hjá
„Mgbl.“, að rafmagnsmálið er á
dagskrá hjá bæjarbúum. Engu
máli veita þeir nú jafnmikla at-
hygli, enda er hér um beint ár-
legt stórtap að ræða fyrir bæj-
arbúa, að fá ekki nóg ódýrt raf-
afl auk þess, sem óbeinu álhrif-
in af ódýrri og nægri raforku
myndu leiða til ómetanlegs gagns
fyrir bæjarfélagið.
Á næsta bæjarstjórnarfundi
verður ákvörðun tekin um þetta
stórmál, og það er óhætt að full-
yrða, að mi'kill meiri hluti bæj-
arbúa bíður þess með eftirvænt-
ingu að ákvörðunin verði sú, að
Reykjavikurbær ráðist í virk-
jun Sogrins tafarlaust.
Að öllu athuguðu sá ég mér
ekki annað fært en láta málið
falla niður. Skipstjórimn kvartaði
undan því, að hamn ætti erfitt
um að færa fram varnir í málinn
eftir svona langan tíma og i
framandi landi, en sú kvörtun
skipstjóra var ekkert aðalatriði
fyrir mér, heldur umhyggja fyrir
virðingu íslenzks réttarfafs út á
við.
Eins og þér vitið, var Magnús
Guðmundsson dómsmálaráðherra,
þegar togararnir voru kærðir —
og átti þess vegna að sjá um,
að alt væri eins og það átti að
vera á eftirlitsbátnum „Trausta"..
Þér kanmist ef til vill við jxmnan
„Trausta“ frá því hann var not-
aður til smyglunar? ... En eft-
irlit þáverandi dÓmsmálaráðherra.
var ekki betra en það, að í.
bátnum var hvorki kort, penni,
pappír né blek. Athugan-
irnar voru svo rispaðar með
nagla á öldustokk bátsins.
Nú vissi ég, að enska skipstjóran-
um vár fullkunmugt um þetta.
Þáð höfðu einhverjir orðið ti.l að
segja honum það. 1 öðru lagL
Vissi hann, að skipstjórinft á
„Trausta“ var ekki á skípínu
þessa ferð. í þriðja lagi var hon-
um fullkunn'ugt um, að skipstjór-
inn á „Júpíter“ hafði verið sýkn-
aður í undirrétti. Ég veit, að alt‘
þetta hefði komið fram í máls-
skjölunum, og nú er það kunn-
ugt, að afrit af málsskjölunum
í hverju einasta togaramáli er'
vandlega yfirfarið og athugað af
starfsmönnum í flotamálaráðu-
neytum ÞjóðVerja og Breta. Nú
er og alkunna, að afarmikill kurr
hefir verið í Bretum og Þjóðverj-
um út af togarasektum — og
fanst mér því ekki ná nokkurri
átt, að flotamálaráðuneytin fengju.
annað eins vopn í hendur og'
málsskjöl, er bæru vott um út-
búnaðinn á „Trausta“. Hvað
mættu útlendir stjórnmálamenn
og erlendur almenningur halda
um íslenzka löggæzlu og íslemzfcí
réttarfar, ef þeir kæmust á snoð-
ir um slíkt endemis sleifarlag?
Ég býst við, að réttur okkar yrði
okkur þá ærið torsóftur í sekta-
málum erlendra veiðiþjófa.
— En nú hefir verið ráðin bót
á þessu sleifarlagi á úKbúnaði
bátsins ? spurði tíðindamaður
blaðsins.
— Já, í vor var smyglunarbát-
urirnn „Trausti“ ekki leigður. I
vor leigði ég annan bát til land-
helgisgæzlunnar, og hann hefir
alt það, er krefjast verðurtilþess,
að mælingarnar séu tryggar.
— En hvernig er það? Er það
rétt, sem sagt er, að þetfa mál
hafi verið eitt af aðalmálum Jóns