Vísir - 06.04.1936, Blaðsíða 3

VlSIR

Samtal við Hðskuld Baldvinsson,
rafmagnsverkfpæðing, ei»
framkvæmdi fossamæling^
arnar í Skjálfandafljóti á
sídastliónu sumri.
99Saxast á
limina lians
Björns míns(í
Kjósendur og fylgismenn
Hermanns Jónassonar á
Ströndum liöfðu mannað sig
upp hér á dögunum og komið
saman á fund í Kaldrananesi.
Hugðust þeir mundu fá sam-
þykt liitt og þetta stjórninni í
vil. En _nargt fer öðruvísi en
ætlað er og reyndist Hermann
all-Iiðfár, er til skyldi' taka.
Þótti bersýnilegt, að hugir
manna væri nú mjög frá hon-
um snúnir, þó að smalar hans
hafi vafalaust ætlað annað. —
M. a. var samþykt tillaga, er
vítti harðlega það framferði
stjórnarinnar, að hið opinbera
sé látið vera að vasast í at-
vinnurekstri landsmanna,
„sem mjög liefir borið á hjá
núverandi valdliöfum“. —
Önnur tillaga, sem samþykki
náði, var á þá leið, „að gengi
peninganna verði skráð þann-
ig, að atvinnuvegirnir beri sig
og lítur (fundurinn) svo á, að
kaupgjald sé svo hátt i land-
inu, að kauphækkun geti ekki
átt sér stað, þó gengislækkun
fari fram.“
Þá var og stjórnin vítt fyr-
ir það, að eyða stórkostlegum
erlendum gjaldeyri fyrir á-
fenga drykki, er svo hagi til
^sem nú, að lakmarka verður
innflutning á nauðsynleguslu
vörutegundum. „Telur fund-
urinn slíkar ráðstafanir í alla
staði óviðunandi.“
Leist nú fylgismönnum Her-
mann ekki á blikuna og vildu
freista þess, hyort ekki mætti
— þrátl fyrir þetta — fá menn
til þess að lýsa trausti á hon-
um sem þingmanni kjördæm-
isins. En ekki var við það kom-
andí. „Þakklætið“ og „traust-
ið“ var felt með miklum at-
kvæðannin. —
„Saxast á limina lians Björns
míns“, sagði húsfreyjan í Öxl
forðum.
Rnssneskar
bernjósnir í Svíþjúð.
Sænskur kommúnisti handtek-
inn í Stokkhólmi fyrir hernjósn-
ir í þágu sovétsendisveitarinnar
í Stokkhólmi.
©rein með þessari fyrirsögn
birtist í norska blaðinu „Dag-
bladet“ þann 31. desember síð-
astliðinn og er einkaskeyti til
blaðsins frá Stokkhólmi sama
dag. Fer greinin liér á eftir i
íausíegri þýðingu:
„Málmvinslumaður einn,
Hark að nafni, frá litlu þorpi ná-
lægt Norrlcöping, liefir nýlega
verið handtekinn af lögreglunni
í Stokklióhni fyn-ir grun um
njósnir. Fyrir lögregluréttinum
hefir Bark meðgengið, að hann
hafi staðið í beinu sambandi við
rússnesku sendisveitina í Stokk-
hólrni, og liaft á hendi njósnar-
starfsemi fyrir Sovét-Rússland.
Hann jálaði og að hafa gefið
rússnesku sendisveitinni upp-
lýsingar um ýmsar sænskar
verksmiðjur og ýms liernaðar-
leg atriði, sem sendisveitin ósk-
aði að fá upplýsingar um. t
Bark er kommúnisti og
kvaðst mundu liverfa til Sovét-
Rússlands, þegar hann væri bú-
inn að taka út refsingu sina.
Rark lauk við lierþjónustu sina
^iðastliðið sumar, og var flug-
1'Uiður i sænska flughernum, og
’þósnaði aðallega um flugher-
inn og sænska hergagnasmiði.
Það verður nú rannsakað ræki-
lega, hvesu víðtækar upplýsing-
ar hann hefir gefið rússnesku
sendisveitinni á meðan hann
var i herþjónustunni.“
Þessi litla grein sýnir Ijóslega
einn þáttinn í þeim undirbún-
ingi, sem Rússar hafa nú undir
það að leggja Norðurlönd undir
sig í næstu framtíð. Njósnar-
starfsemin er mikilvægt atriði i
þeim undirbúningi. Greinin sýn-
ir líka vel hvílíka landráðastarf-
semi kommúnistar allra landa
eru ætíð reiðubúnir að fremja
gagnvart þjóð sinni í þágu
rauðu hundanna í Rússlandi.
Hverskonar upplýsingar hafa
íslensku kommúnislarnir gefið
Sovétstjórninnr, þegar þeir hafa
verið að flækjast til Moskva?
En meðal annara orða. Fyrst eg
tók pennann, þá er hest að eg
spyrji rauðu garmana hér,
hvort þeir ætli að játa það með
þögninni, sem eg liélt fram hér
i blaðinu fyrir tveimur og liálf-
um mánuði, að Sovétstjórnin
liefði að mestu leyti skapað
heimskreppuna, til að eyði-
leggja vestrænu þjóðirnar?
Vilja þeir nú ekki reyna að
hrekja þessa staðhæfingu mina
með rökum, ef þeir geta? Þögn-
ina lilýt eg að skoða sem sam-
þykki þeirra.
Jón N. Jónasson.
Stutt
athugasemd
við óhróðri Hannesar Jónssonar
verslunarmanns. ,
Út af grein Hannesar Jóns-
sonar verslunarmanns í dagbl.
„Vísi“ 28. mars s. 1. með fyrir-
sögninni „Rauðu samfylking-
unni svarað“, langar mig til að
gera eflirfarandi athugasemd.
Grein þessi fjallar nær ein-
göngu um rekstur Pöntunarfé-
lags verkamanna. En í lok
greinarinnar snýr hann skyndi-
lega að gagnólíku efni, sem
flestum mun virðast all-fjar-
skylt því sem hann byrjaði að
skrifa uni; það er sem sé um
pólitiska starfsemi hjá verka-
mönnum í „sandnámu hæjar-
ins“, og hafnarvinnunni. Veitist
hann þar sérstaklega að okkur,
sem umsjón höfum með vinnu
á þessum stöðum, Þorláki Otte-
sen og mér sem skrifa þessar
linur. Eg ætla að laka upp orð-
réttan þennan kafla greinarinn-
ar, og er hann á þessa leið:
„Bæjarstjórnin mætti vel at-
huga, hvernig pólitískur áróður
er rekinn í vinnustöðvunum í
bæjarvinnunni, sérstaklega i
hafnarvinnunni og sandnámi
bæjarins, svo þar er varla vært
nema rauðliðum, annaðhvort
með vilja eða afskiftaleysi verk-
stjóranna.“
Þetta eru svo þungar ásakan-
ir í garð okkar Þorláks, og vit-
anlega allra sem þarna eiga hlut
að máli, að þeim verður ekki
tekið með þögn og þolinmæði.
Og eg harðneita, að þetta hafi
við nokkur rök að styðjast, livað
vinnuflokkinn hjá sandtökunni
snertir. ,
Nú veit eg ekki betur en að
það sé sameiginlegt áhugamál
allra verkstjóra, að vinna sú,
sem þeim er trúað fyrir, gangi
sem allra best, og sé unnin á
eins hagkvæan liátt og unt er;
þetta er lika þeirra sjálfsögð
skylda gagnvart sinum hús-
bónda, hver sem hann er.
Nú efast eg ekki um, að
Hannes mundi mjög vel fallinn
til að stjórna vinnu, og mundi
le5rsa það eins prýðilega og unt
væri af hendi. Og því vil eg
spyrja hann: Hvernig mundi
vinna ganga á þeim vinnustað
sem verkstj. léti það við gang-
ast, að kappræður um stjórn-
mál eða önniir málefni, gengju
þar svo úr hófi fram, að þar
væri ekki vært sumum þeirra
manna, sem þar væri ráðnir til
vinnu, og gengi enda svo langt,
að þeir yrðu að hypja sig burt,
vegna ofrikis félaga og sam-
verkamanna sinna?
Og mundi ekki allir sæmileg-
ir verkstjórar reyna að koma í
veg fyrir að slílct ætti sér slað?
Eg fullyrði að svo muni vera.
Nú er það öllum vitanlegt, að
sá verkstjóri sem ekki gerir
skyldu sína, í fyrsta lagi gagn-
vart sínum húsbónda, vinnu-
veitandanum, og í öðru lagi
gagnvart þeim mönnum, sem
lionum er trúað fyrir að stjórna,
mundi ekki verða til lengdar
verkstjóri á þeim vinnustað.
Þetla er mín skoðun á þessu
máli, hvað sem Hannesi finst.
Að endingu skora eg á hann, að
skýra opinberlega frá því liér í
blaðinu, livar liann hefir fengið
þessar upplýsingar, og einnig
að birta nöfn þeirra manna,
sem ekki eða varla hefir verið
vært fyrir pólitískum ofsókn-
um í vinnuflokki verkamanna
lijá sandtöku bæjarins. Geri
hann það ekki skoðast ummæli
hans sem endemis þvaður, grip-
ið úr lausu lofti.
! Sigurjón Snjólfsson,
verkstjóri lijá sandtöku
bæjarins.
1.0.0 F. 3= 117468 = XX
Veðrið í morgun:
í Reykjavík 7 stig, Bolungar-
vík 3, Akureyri 1, Skálanesi
—0, Vestmannaeyjum 7, Sandi
7, Kvígindisdal 6, Hesteyri 5,
Gjögri 4, Blönduósi 5, Siglu-
nesi 4, Grímsey 1, Raufarliöfn
—-1, Skálum —1, Fagradfál 0,
Papev 0, Hólum í Homafirði 4,
Fagurhólsinýri 4, Reykjanesi 7
stig. Mestur hiti liér í gær 7,
minstur 4. Úrkoma 1,1 mm.
Sólskin 0,1 st. Yfirlit: Lægð við
suðausturströnd Grænlands á
hreyfingu norðaustur eftir.
Hæð vestan við Bretlandseyjar.
Horfur: Suðvesturland, Faxa-
flói, Breiðafjörður, Vestfirðir,
Norðurland. Vaxandi sunnan-
átt. Allhvass með kveldinu.
Rigning. Norðausturland, Aust-
firðir: Vaxandi suðaustan og
sunnanátt. Alllivass og víða
rigning í nótt. Suðausturland:
Vaxandi sunnanátt. Allhvass
með kvöklinu. Rigning.
Skipafregnir.
Gullfoss er væntanlegur til
Leith i dag. Goðafoss er í Ham-
borg. Brúarfoss kom til Borð-
eyrar í morgun. Dettifoss kom
til Akureyrar á hádegi i dag.
Lagarfoss er í Kaupmanahöfn.
Selfoss er á leið til landsins frá
Gautaborg. I.yra er í Vest-
mannaeyjum. Væntanleg hing-
að í nótt eða fyi’ramálið. M. s.
Dronning Alexandrine er á út-
leið. Væntanleg til Færeyja i
dag. Esja kom til Norðurf jarðar
kl. 11 í gærkveldi. Geir kom af
veiðum í nótt með 80 tn. og
Iiafsteinn með 90 tn. í morgun.
Ilannes ráðlierra kom af veið-
um árdegis í dag.
Njósnarmálin.
Yfirlieyrslur byrjuðu aftur s.
1. laugardag. Var Þorgeir Páls-
son útgerðarm. fyrir rétti og
að yfirheyrslunni lökinni var
honum tilkynt að mál yrði
höfðað gegn lionum. Garðar
Þorsteinsson hrm. er skipaður
verjandi Þ. Pálssonar.
Auglýsingar í næsta
sunnudagsblað (páskablað-
ið) þurfa að afhendast
skrifstofunni, eða í prent-
smiðjuna, ekki seinna en
kl. 11 fyrir hádegi á mið-
vikudag.
Eldhúsumræðurnar.
Af hálfu Sjálfstæðisflokksins
talar í kveld jÓlafur Thórs,
Bændaflokksins Þorst. Briem
og af liálfu stjórnarflokkanna
ráðherrarnir.
Glímufél. Ármann
biður alla þá, sem hafa í
hyggju, að taka þátt í skiðaferð-
um félagsins um páskana, að
tilkynna á skrifstofuna, sími
3356, í kvöld eða annað kvöld
kl. 8—10, eða til ferðanefndar.
Leiksýningin í gærkveldi.
Spanskflugan var sýnd í
gærkveldi fyrir troðfullu húsi
áhorfenda. Var sýningin ágóða-
sýning fyrir Friðfinn Guðjóns-
son og munu færri liafa komist
að en vildu. Skemtu menn sér
dátt og létu sumir svo um
mælt, að í leiknum væri valinn
maður í liverju rúmi. Var
klappað óspart fyrir Friðfinni,
en öðrum leikendum var og vel
fagnað. Þótti og öllum gott, að
fá að sjá Ilarald Á. Sigurðsson
við þetta tækifæri. Að leikslok-
um launuðu áhorfendur Frið-
finni með óstöðvandi lófataki.
Brynjólfur Jóhannesson hélt
stutta ræðu og þakkaði Frið-
finni fyrir liönd Leikfélags
Reykjavikur, hið langa starf
hans í þágu leiklistarinnar.
Jafnframt þakkaði liann hon-
um í nafni leikhússgesta fyrir
óteljandi ánægjustundir. Gat
Brynjólfur þess, að þar sem á-
liíið væri, að hláturinn lengdi
lifið, væri þeir orðnir nokkuð
margir, seni ætti Friðfinni fjör
að launa. — Leikfélag Rvíkur
færði hinum vinsæla leikara
forlcunnarfagra blómakörfu, og
að síðustu stóð hann á leiksvið-
inu með fangið fult af blómum
frá liinum og þessum. Kvöddu
leikendurnir — bæði konur og
karlar, Friðfinn með kossi í
þakklætisslcyni fyrir samstarf-
ið. Þótti áhorfendum það þjóð-
legt og maklegt og lófatakinu
ætlaði aldrei að linna. Kveðst
Friðfinnur nú munu ganga i
strangasta lcikbindindi, en allir
vona að takast megi að fá hann
til „að brjóta“! g.
75 ára
er í dag frú Ilelga KetUsdótt-
ir, Hverfisgötu 55.
75 ára
er í dag Magnús G. Waage,
Þingholtsstræti 28.
75 ára
varð i gær Kristleifu» Þor-
steinsson bóndi og fræífima'ð-
ur á Stóra-Kroppi.
Háskólafyrirlestrar á ensku. —
Síðasti fyrirlestur verður
fluttur í Háskólanum í kvöld kl.
8,15. Efni: — Scotland — the
Northern Highlands með
skuggamyndum).
Davíð Stefánsson
skáld frá Fagraskógi er ný-
kominn til bæjarins og mun
dveljast hér um sinn.
Varðskipið Ægir
tók breskan togara, Vanberry
frá Grimsby, út af Stafnesi i
fyrrinótt, fyrir ólöglegan um-
búnað veiðarfæra (í landhelgi).
Dómur féll í morgun og var
sektin ákveðin 4100 kr.
Framh. bæjarfrétta er á 4. síðu.
Undanfarin ár liefir mjög
borið á því, að rafmagnsstöð-
in við Glerá lijá Akureyri, full-
nægði ekki rafmagnsþörf Ak-
ureyrarkaupstaðar, — og þrátt
fyrir ítrekaðar óskir Glerár-
búa, liafa þeir liingað til ekki
orðið 'liennar aðnjótandi,
livorki til ljósa eða hitunar.
Síðustu árin liefir mikið ver-
ið talað um það, að reisa þyrfti
nýja rafstöð fyrir Akureyri,
þar sem væri mun meiri vatns-
orka en sú, sem Glerá getur
látið í té.
Á árunum 1933—34 voru
gerðar orkumælingar á þeim
vatnsföllum, er næst lágu bæn-
um, og því helst gátu komið
til greina, — en þau voru
Hraunsvatn í Öxnadal, Djúpa-
dalsá í Eyjafirði og Fnjóská.
En við nánari mælingar kom
það í ljós, að öll þessi vatns-
föli, livert um sig, mundi ekki
nægja til virkjunar fyrir hæinn
nema í bili, — og yrði því að
leita nýrra orkulinda, þó fjar-
lægari væru.
A síðastliðnu vori var Hösk-
uldur Baldvinsson, rafmagns-
verkfræðingur, fenginn til að
gera nákvæmar mælingar á
Skjálfandafljóti -— eða öllu
Iieldur tveim aðalfossum þess,
Goðafossi og Barnafellsfossi —
með tilliti til virkjunar annars-
hvors þeirra.
Nýlega fór Höskuldur með
E.s. Dettifossi til ísafjarð-
ar i erindum rafveitunn-
ar þar, en skömmu áður en
hann fór, hitti eg hann að máli
og spurði hann um hina fyrir-
liuguðu rafmagnsstöð fyrir Ak-
ureyri, og mælingar hans, i því
sambandi, á síðastliðnu sumri.
—- Hve lengi mun hafa borið
á rafmagnsskorli á Akureyri?
spurði eg.
— Það get eg ekki sagt um
fyrir vist. En það mun hafa
yerið 1934, sem Akureyraring-
ar, fyrir alvöru, fóru að hugsa
um að reisa nýja rafmagnsstöð
er nægði bænum til ljósa, hita,
suðu og nokkurs iðnaðar.
— En hvað mikið rafmagn
þarf til þess?
— Að meðtöldu umhverfi
Akureyrar og nokkurs hluta af
Suður-Þingeyjarsýslu,sem ligg-
ur mjög vel við fvrir samveitu,
mun það vera nálægt 3-—4 þús.
hestöfl a. m. k. En til að full-
nægja þeirri rafmangsþörf er
ekkert eitt vatnsfall í Eyja-
fjarðarsýslu nógu stórt, svo ör-
ugt geti talist. Aftur á móti eru
tvö vatnsföll í Suður-Þingeyj-
arsýslu, sem liafa nægilega
orku að geyma, — en þau eru:
Skjálfandafljót og Laxá, er
fellur úr Mývatni. Bæði þessi
vatnsföll liafa að geyma meiri
orku en þörf krefur í fyrirsjá-
anlegri framtíð.
— Hvaða staðir koma þar
lielst til greina?
—Virkjunarstaðir f}rrir Laxá
eru einkum tveir. Annar upp
við Mývatn, en liinn þar sem á-
in fellur fram úr Laxárdal
austan við Grenjaðarstaði í
Aðaldal.
— Og búist þér við, að ann- '
arhvor þessara staða verði val*
inn?
— Nei, — á þvi tel eg litl—
ar líkur. Verulega hagkvæmar
virkjanir á þessum stöðum tel
eg, að ekki geti orðið að sinni.
— En livað líður þá Skjálf-
andafljóti?
— Um það er nokkru öðru,
máli að gegna. Helstu virkjun-
arstaðir í því eru Goðafoss og
Barnafellsfoss. Báðir eru foss-
arnir vel til virkjunar fallnir,
og aðstaðan þannig, að tiltölu-
lega ætti að vera auðvelt að>
virkja í fyrstu nokkurn hluta
af aflinu og bæta síðan smám
saman við, uns fullvirkjað er.
— En livað líður þá orku
þessara fossa?
— Eigi verður með fullri
vissu sagt um það, hve mikið
virkjunarafl þessir fossar hafa
að geyma, því að nægilegar
vatnsmælingar liafa þar ekki
verið gerðar til að ákveða lág-
marksrenslið, en þó mun láta
nærri að það sé fjörutiu ten-
ingsmetrar á sekúndu, en það
svarar til 6—8 þús. liestöflum í
Goðafossi.
— Hvar liafið þér helst hugs-
að yður að þessi fyrirhugaða
aflstöð yrði reist?
— Verði Goðafoss virkjað-
ur, mun stöðin verða reist i
Hrútey, á vestri bakka fljóts-
ins, nokkru neðan við veginn.
Það er um tvær leiðir að ræða
til að virkja Goðafoss. Önnur
er sú, að stifla fljótið skömmu
ofan við fossinn og veita því
i Hrúteyjarkvisl, og leiða
vatnið síðan í pipum yfir
þvera Hrúlcy, — eða að
stífla fljólið nær fossinum
og leiða vatnið í pípum eftir
sandrifjunum noitðvestan við
fossinn og síðan niður ineð-
veslri gilbarminum. En livor
leiðin, sem yrði valin, mundi
stöðin verða reist á sama stað.
Verði aftur á móti Barna-
fellsfoss virkjaður, yerður stöð-
In reist i Djúpárgilinu, rétt þar
sem Djúpá nú fellur út í
Skjálfandafljót. Áin mun þá
verða stífluð við Breiðanes, og
siðan veitt austur i fljótið. Öfl-
ugri stíflu mun verða komið
fyrir ofan við krappasta
strenginn, en neðan við sjálf-
an fossinn inundi „túrbínun-
um“ verða komið fyrir.
— En hvor fossinn skvldi þá
verða ofan á?
— Um það skal eg ekki segja
— en eg tel, að í virkjun Barna-
fellsfoss liggi meiri vinna en
minni hvggingaefnakaup held-
ur en við virkjun Goðafoss! Til
þess her lika að taka tillit.
— Hve löng mundi leiðslan
verða frá fossunum til Akur-
eyrar ?
— Frá Akureyri að Goða-
fossi vrði liún 30,06 km., en að
Barnafellsfossi 32.5 km.
— Hvað há spenna jrrði á
þeirri leiðslu?
— Það mundi verða 2 þús.
volla spenna, en siðan mundi
hún verða lækkuð í bænum
niður í 230 volt, á sama liátt
og t. d. hér í Reykjavík.
— Og hvað er gert ráð fyrir
að svona stöð kosti?