Vísir - 20.04.1936, Blaðsíða 2

VlSIR
ítalir hafa
hertekið
Ji-Jigi
London 20. apríl.
Fregn frá Addis Abeba segir,
að stór bifhjóla- og bifreiða-
deild á suðurvígstöðvunum liafi
tekið Ji-Jiga. Sérstök járnbraut-
arlest með evrópeiska flótta-
menn frá Abessiniu er á leið-
inni til Djibouti í Frakkneska
Somalilandi. (United Press—
FB).
Stóporusta í
Ogadenhéraðí
Abessiníumenn féllu í þús-
undatali, segir í símfregn
frá Róm.
London 20. apríl.
Samkvæmt símfregnum frá
Rómaborg, sem þangað liafa
borist frá Mogadisco hafa þús-
undir Abessiniumanna fallið i
stórorustu við Giannacopo-fljót-
ið í Ogadenhéraði. Halda ítalir
áfram sókn sinni þar. (United
Press—FB).
——... .----------
Sáttatil-
raunirnar.
Kröfur ítala. — Fundahöld-
in í Genf halda áfram í dag.
London. (FB).
Frá Genf er símað, að til-
raunir 13 manna nefndarinnar
til þess að miðla málum milli
ítala og Abessiniumanna hafi
farið algerlega út um þúfur.
Hafa Abessiniumenn með öllu
neitað að fallast á skilyrði ítala
fyrir því, að gengið verði til um-
leitana um friðarsamninga. Ráð
þjóðabandalagsins kemur sam-
an í dag. — Að því er frakk-
nesk blöð lierma krefjast ítalir
þess sem skilyrði fyrir vopna-
hléi, að abessinski herinn gef-
ist upp, keisarinn verði settur
af og ítalskt herlið setjist að i
Addis Abeba.
Tyrlcir
ekki samn-
ingsrofar.
London 20. apríl.
Fregnirnar um að Tyrkir
hefði farið að dæmi Þjóðverja
og sent herlið inn á svæði af-
vopnuð samkvæmt friðarsamn-
ingum, er gerðir voru upp úr
heimsstyrjöldinni, liafa vakið
mikla athj-gli. Var fullyrt i
fregnum frá Tyrklandi, að
Tyrkir liefði sent lierlið til af-
vopnuðu svæðanna við Dardan-
ellasund, en svo voru fregnirn-
ar bornar til baka, og á laugar-
dag birtust enn mismunandi
fregnir um þetta. United Press
liefir nú látið gera fyrirspurn
um þetta efni hjá sjálfri tyrk-
nesku stjórninni i Angora og
hefir Rushdiaras símað United
Press þaðan og segir í skeyt-
inu, að fregnirnar um að tyrk-
neskt herlið hafi lagt undir sig
afvopnuðu svæðin við Dardan-
ellasund liafi við engin rök að
styðjast. Tyrkir liafa sem kunn-
ugt er eigi alls fyrir löngu far-
ið fram á endurskoðun friðar-
samninga, einkanlega þau á-
kvæði, sem liér að lúta, og hafa
Bretar tekið vel i að samning-
arnir verði endurskoðaðir. (Un-
ited Press—FB).
Aukin sedla-
útgáfa í
Noregi.
Oslo 18. apríl.
Með skírskotun til tillaga frá
fjármálafræðilegu (pengetekn-
iske) nefndinni og umsagnar
stjórnar Noregsbanka og full-
trúaráðs bankans liefir rikis-
stjórnin lagt fram tillögur um
breytingar á lögum um Noregs-
banka. 1 fjárhags- og stjórn-
mála augnamiði verður opnuð
leið fyrir bankann til sölu og
kaupa á auðseldum verðbréfum
á innanlandsmarkaðinum. Jafn-
framt er lagt til, að heimildin til
seðlaútgáfu sem nú er 250 milj.
kr. umfram gullförðann, verði
aukin um 75 milj. króna. (NRP
—FB).
Stjórnarflokkarnir virðast nú
hafa tekið höndum saman um
það, að þjóðvegur skuli lagður
frá Hafnarfirði um Krýsivík og
Selvog austur í Ölfus, og vetrar-
vegurinn austur þannig lengdur
alt að 50 km. Frumvarp þeirra
forpianna stjórnarflokkanna
um þéssa vegarlagningu, var
samþykt i efri deild á dögunum
með öllum atkvæðum þeirra
flokka.
Mál þetta er nú mikið rætt í
blöðunum, og veldur mildum
ágreiningi. En um eitt virðast
þó allir vera sammála, en það
er það, að þessi Ivrýsivíkurleið
sé algerlega órannsökuð. Því er
haldið fram, af meðhaldsmönn-
um hennar, að hún hljóti að
vera snjóléttari en styttri leiðin,
sem ráðgert hefir verið að fara,
sú um „Þrengslin“. En um það
er ekkert vitað. Hitt er kunnugt,
að leiðin um „Þrengslin“ hefir
verið rannsökuð, einmitt að
þessu leyti, og er lalið að það
muni varla koma fyrir, að snjór
verði þar að farartálma. Það
virðist því næsta furðulegt til-
tæki, að hverfa nú algerlega frá
þessari leið, og fastákveða aðra,
sem vitað er að er miklum mun
lengri en að öðru leyti órann-
sökuð. Og þetta er gert þvert
ofan í tillögur veganrálastjóra,
ráðunauts og trúnaðarmanns
þings og stjórnar í þessum efn-
um.
Það kann vel að vera, að
Krýsivíkurleiðiri sé hagkvæm
að ýmsu leyti, og þá fyrst og
fremst vegna sambandsins við
jarðhitasvæðið þar. En þegar
um það er að ræða, að velja veg-
arstæði, aðallega með þarfir
Suðurlandsundirlendisins og
Reykjavíkur fyrir augum, þá er
auðsætt, að það skiftir mestu,
að vegurinn verði sem stystur
jafnframt þvi að vera sem
greiðfærastur að vetri til. Og frá
þvi sjónarmiði verður að gera
þá kröfu til Krýsivíkurleiðar-
innar, að það sé þá alveg örugt,
að snjór verði aldrei að farar-
tálma á þeirri leið, ef hana á að
laka fram yfir styttri leiðina,
sem þó er talin allörugg að
þessu leyti.
■
Það virðist þvi auðsætt, að
áður en nokkur ákvörðun er
tekin um Krýsivíkurleiðina,
verði að fara fram grandgæfi-
leg rannsókn á henni að þessu
leyti, til samanburðar við styttri
leiðina. Og það hefði þá vænt-
anlega heldur ekki verið að því
fundið, þó að lagt hefið verið
fyrir vegamálastjórnina að
framkvæma slíka rannsókn, >áð-
ur en liafist yrði handa um
vegagerð aðra leið. En hitt, að
ákveða vegalagninguna um
Krýsivík að algerlega órannsök-
uðu niáli, er svo augljós liunda-
vaðsháttur, að það er Alþingi
ekki sæmandi.
Háskóli
íslands.
Rannsóknarstofa Háskólans í
þágu atvinnuveganna verður
reist í sumar. Búist er við, að
byrjað verði á byggingunni
bráðlega — ef til vill eftir fáa
daga. Gert er ráð fyrir, segir
húsameistari, að húsið með
innanstokksmunum, utanhúss
leiðslum o.fl. kosti alt að 200000
krónum, og leggur Háskólinn
þetta fé fram af tekjum happ-
drættis samkv. lögum.
Fer hér á eflir stutl lýsing á
húsinu:
Húsið er 3 hæðir, kjallara-
laust, hátt port með lágu risi.
Stærð hússins er 30x11 metrar.
Á neðstu hæð eiga landbúnaðar-
rannsóknir að fara fram, þar
verða herbergi fyrir ræktunar-
tilraunir, j arðvegsrannsóknir,
plöntupatologi og húsdýrafræði.
Miðhæðin öll er fyrir efnarann-
sóknir og er stærsta efnarann-
sóknarstofan þar 12XHÞ/4 met-
er. Á efstu liæðinni verður fiski-
rannsóknum komið fyrir og
verða þar fjórar vinnustofur á-
samt geymslu, en á sömu hæð
er lcomið fyrir kenslustofu og
rannsóknarstofu fyrir nemend-
ur i efnafræði.
Á þakhæð á geymsla að vera.
Húsið alt verður mjög vand-
að og alt fyrirkomulag af nýj-
ustu gerð. Gert er ráð fyrir, að
rannsóknarstofa þessi verði síð-
ar ný kensludeild við háskólann,
atvinnudeild. t
Yæntanlega verður byrjað í
þessum mánuði á verkinu.
—o—-
Húsameistara liöfðu borist 25
tilboð í sjálfa liúsbygginguna.
Hæsta tilboð var 170 þúsund
krónur, en hið lægsta 105 þús-
und. — Var það frá Guðm.
Gíslasyni o. fl. og mun þvi hafa
verið tekið. — Átta tilboð bár-
ust í liitalagnir og hreinlætis-
tæki, hið hæsta 27250 kr„ en
hið lægsta 20000 kr. (Óskar
Smith). Níu tilboð í hitalögn
bárust húsameistara og var
hið hæsta 6370 kr„ en lægsta til-
boð 3050 kr. (Eiríkur Helga-
son).
Frá Alþingl
í fyrradag.
Efri deild.
1. Frv. til 1. um innflutning,
sölu og meðferð á skotvopnum,
skotfærum o. s. frv. Fór til 3.
umr.
2. Frv. til 1. um einkaleyfi til
að flytja út hrafntinnu og selja
hana á erlendum markaði. —
2. umr. Vísað til 3. umr.
3. Frv. til 1. um bráðabirgða-
breyting 1. um fræðslu barna og
um skipun barnakennara og
laun þeirra. — 1. umr.
4. Frv. til 1. um framlenging
á gildi ýmsra lagaákvæða um
tekjuöflun fyrir ríkissjóð. — 1.
umr.. Frá meiri liluta fjárhags-
nefndar. Frv. þetta er eins og
fyrirsögnin ber með sér um
framlenging á 25% viðauka á
verðtolli sem og öðrum skött-
um, svo sem skemtanaskatti,
tekjuskatti og eignarskatti á-
samt bensíntolli.
i
Neðri deild.
Á dagskrá voru 10 mál, en
aðeins 4 tekin fyrir.
1. Frv. til 1. um sveitastjórn-
arkosningu. Frh. 3. umr. Fór til
e. d.
2. Till. til þál. um friðun
Faxaflóa. — Flm. Ólafur Thors
og Pétur Ottesen. — Tillagan er
svoliljóðandi:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að gera liinar ítr-
ustu tilraunir til þess að fá við-
urkenningu fyrir því, að Faxa-
flói verði talinn innan íslenskr-
ar landhelgi, enda liann þá frið-
aður fyrir botnvörpuveiðum.“
Ólafur Thors flutti allsköru-
lega framsöguræðu og benti á
hve nauðsynlegt það væri, ef
nokkur tiltök væru til þess, að
friðaðar yrðu bestu lirygningar-
stöðvar nytjafislca. — Till. var
samþykt með 22 samhljóða at-
kvæðum og afgr. til stjórnar-
innar, sem ályktun Alþingis.
Óeirðír á Spáni
halda áfríím. — Alræði ör-
eiganna. —
Berlín 20. april (FÚ)
Óeirðunum á Spáni heldur á-
fram, og liafa árásir verið gerð-
ar á ýmsar opinberar bygging-
ar. I Madrid hafa verið framd-
ar skemdir á sendiherrabústöð-
um Brasilíu og Tékkóslóvakiu.
í Granada fór lýðurinn kröfu-
göngu til þýska sendiherrabú-
staðarins og réðst á ýmsar þýsk-
ar verslanir þar í borg.
Berlín 20. apríl. FÚ.
í spænska þinginu liafa vinstri
flokkarnir samþykt lagafrum-
varp um viðtækar fyrirkomu-
lagsbreytingar í áttina til social-
ismans. Largo Caballero, for-
ingi spánskra jafnaðarmanna,
sem flutti frumvarpið, lét svo
um mælt, að á Spáni stæði nú
fyrir dyrum alræði öreiganna,
og að hlutverk öreiganna væri
nú að hrifsa til sín rikisvaldið.
Hjónavígslum fjölgar — barns-
fæðingum fækkar.
Oslo 17. apríl.
Hjónavígslur voru fleiri en
nokkuru sinni í Noregi árið sem
leið eða 20.430. En fæðingar
voru á sama ári færri en nokk-
uru sinni eða 41.870. Fæðingar
umfram dána 12.471. (NRP—
FB).
Guðm. Guðmundsson
s k á I d.
(Ljóðasafn I.—III. Útgefandi: ísafoldar-
prentsmiðja h.f. — Reykjavík. —
MCMXXXIV).
Heildar-safn af ljóðum Guðmundar Guð-
mundssonar, þeim er prentuð verða, kom út
síðla árs 1934, í það mund er liðin voru sextíu
ár frá fæðingu skáldsins. Ljóðasafns þessa hef-
ir lítt verið getið í blöðum og gegnir slikt nokk-
urri furðu. — Höf. skipar svo virðulegan sess
meðal góðskálda þjóðarinnar, að verðugt þykir
og skylt, að hans sé að nokkuru minst. — Hann
var listamaður í ljóði og einn hinn mesti form-
snillingur, sem kveðið hefir á íslenska tungu
að fornu og nýju.
G. G. var Rangæingur að kyni, fæddur 5.
september 1874 að Hrólfsstaðahelli í Landsveit.
Hann var til menta settur og lauk stúdentsprófi
vorið 1897. Hóf þá læknisfræði-nám, en hvarf
frá þvi síðar. — Hugurinn beindist allur að
skáldskap og fögrum fræðum. Hann var hverj-
um manni bragslyngari og varð alt að Ijóði.
Mælti hendingum, er hann vildi, hversu sem á
stóð, og lék sér að dýrum háttum.
Hann var einskonar „lausamaður í landi“
næslu ellefu árin eftir að hann lauk stúdents-
prófi. Má svo að orði kveða, að það áraskeið
hafi verið hálfgerður hrakningstími í lífi hins
bljúglynda og viðkvæma skálds. — Hann lang-
aði til að sigla, kynnast framandi þjóðum og
löndum, sjá sig um í víðri veröld, þroskast og
eflast að andlegu gildi. — En af þvi gat ekki
orðið, sakir fjárskorts.-- Og þá var stund-
um leitað „hugarkæti“ í þeim „guðaveigum“,
sem Jónas Hallgrímsson telur vel til þess falln-
ar, að lífga sálarylinn.
G. G. fluttist til Isafjarðar árið 1906. Sagðist
honum svo frá síðar, að sú ráðabreylni hefði
ekki verið sér allskostar að skapi, en orðið hefði
hún þó upphaf allrar þeirrar hamingju, er sér
hefði í skaut fallið. — Honum fanst þröngt um
sig vestur þar og alt ömurlegt „útnorður í haf“.
En gæfan beið skáldsins milli hinna „þung-
brýnu fjalla“ þar vestra. — Og vitanlcga kom
liún til lians í „mynd og líkingu“ ungrar, elsku-
legrar stúlku. Það er ekki vist, að sönn og
óhvikul hamingja komi að jafnaði til Iireyskra
manna í öðrum myndum.
Árið 1908 kvæntist Guðmundur skáld og
gekk að eiga ungfrú Ólínu Þorsteinsdóttúr,
glæsilega konu og gáfaða, trausta í hverri raun
og óvenju hugstyrka. Varð sambúð þeirra
hjóna svo ástúðleg, að hvergi bar skugga yfir.
Er og bert af kveðskap G. G. síðasta áratug
ævinnar, að viðhorf lians til mannlegs lífs og
gervallrar tilverunnar liefir tekið miklum
slakkaskiftum um það leyti er hann kvongaðist.
Hugur skáldsins tekur þá mjög að leita inn á
við, að kjarna tilverunnar og þeim verðmætum,
sem hvorki má granda mölur né ryð.
Þess var áður getið, að telja mætti næstu
ellefu árin frá 1897 hrakningstímabil í lífi
skáldsins. — En 1908 hefst hamingjutímabilið.
Og það stendur önnur ellefu árin. — Guðm.
Guðmundsson varð ekki langlífur. Hann and-
aðist hér í Rcykjavík 19. mars 1919 og hafði
þá lifað 44 ár og nokkurum mánuðum betur
(fjórum sinnum ellefu ár). ;
G. G. varð snemma þjóðkunnur af kveðskap
sínum. Og rúmlega tvítugur að aldri hlaut
liann veglegt sæti á hinum æðra skáldabekk. —
Ilann lióf Ijóðagerð barn-ungur. En gefið
mun hann hafa eldinum öll sín bernsku-ljóð,
þá er aldur og þroski færðist yfir.
Elstu kvæði hans, þau er nú munu til í eigin-
liandar-riti, eru vart eldri en frá ársbyrjun
1889, er höf. var rúmlega 14 vetra. — Lætur
hann þess getið, i óprentaðri kvæðasyrpu, sem
eg hefi liaft undir höndum, að liann hirði ekki
um að halda til haga neinu þvi, er hann hafi
kveðið fyrir árslok 1888. —
Ilandrita-syrpur hans — margar og sumar
stórar — bera því órækt vitni, að liann hefir
verið mikilvirkúr í kveðskapnum þegar á ferm-
ingaraldri og næstu árin þar á eftir. — Hann
kveður all-vel á þessum árum. Alt er slétt og'
felt og liagmælskan óvenjuleg. Stundum bregð-
ur hann á leik og gerist hinn mesti orðgnóttar-
maður. Þá verða umbúðirnar ofmiklar og
kefja efnið lil lýta. -—•
Hann er um þessar mundir orðinn einskonar
sveitar-skáld og síðar héraðs-skáld i Rangár-
þingi. Og yrkisefnin eru margskonar. Hann
kveður mikið um ástir, sökriuð og brostnar
vonir, að hætli ungra skálda. Yrkir erfiljóð og
brúðkaupskvæði, kveðjur ýmiskonar og hugg-
unarljóð — í annara nafni. Þá eru og ferða-
kvæði, kvæði um ýmisa fagra staði þar eystra
eða sögufræga. Og snemma hefir hann farið að
spreyta sig á því, að kveða um afreksmenn og
hetjur sögualdarinnar. Einna mesta rækt hefir
hann lagt við Gunnar á Hlíðarenda og þar næst
þau Flosa og Hildigunni. Eitt hið fyrsta kvæði
skáldsins, sem á prenti birtist, er um vig Gunn-
ars. Og hið glæsilega lcvæði, „Flosi og Hildi-
gunnur“, er suemma ort að stofni til, en siðar
breytt og bætt og fært í þann búning, sem það
hefir nú. — Það hefst á þessum'tigulegu og
snjöllu liendingum:
Skjöldum eru sköruð
skálaþilin, tjölduð
fegurstu dúkum að fornra tíma sið;
skipar skorna bekki
skörulegast mannval. —
Hljótt talast Flosi og Hildigunnur við ___
Og enn má nefna ýmisleg kvæði, er sungin
voru á gleðimótum þar eystra. Á einni slikri
samkomu voru sungin fjögur kvæði eftir hið
unga skáld.
Þegar hér er komið fara stöku kvæði liöf.
að birtast á prenti, í blöðuin höfuðstaðarins. —
Og þegar er hann kom í skóla, mun alment hafa
verið viðurkent, að þarna væri skáld á ferð,
sem mikils mætti af vænta með aldri og þroska.
—o—
Hið prentaða Ijóðasafn Guðm. Guðmunds-
sonar, þrjú bindi stór, er óneitanlega mikið að
vöxtum. Menn gæti ætlað, að jiarna væri sam-
andregið í heild alt það, er skáldið hefir kveðið.
— Þvi fer þó harla fjarri. Enn eru til i handriti
nokkur hundruð kvæði, einkum frá unglings-
árum skiáídsiris, og verða þau aldrei prentuðr
sem síðar mun að vikið. —
G. G. mun liafa grunað, að hann yrði ekki
langlífur. — Hann bjóst við þvi árum saman,
að kveldað gæti í fyrra lagi. Hann var sí-yrkj-
andi og gaf sér ekki tóm til, að líta yfir gömul
kvæði, laga þau og fága og búa til prenlunar.
— Honum fanst meira máli skifta, að yrkja ný
kvæði, en að dunda við hin gömlu, er tími ynn-
ist vart til hvors tveggja. — Honum mun hafa
fundist, að hann yrði að „hraða sér undir þá
nótt, sem enginn má vita livar bíður“.