Vísir - 27.04.1936, Blaðsíða 2

VlSIR
Njósnarmálin.
Rekstrarráði símans neitað um upplýsingar.
Krafa um rannsókn af þingsins hálfu.
(Stutt yfirlit helstu frétta frá
því síðdegis á laugardag).
Veikindi Fuads Egipta-
landskonungs.
í Vísi á laugardag var birt
fregn um veikindi Fuads
Egiptalandskonungs frá United
Press, svo og útvarpsfregn frá
Berlín um, að Fuad konungur
væri látinn. Seinni fregnin hefir
reynst skökk, því að útvarps-
fregn frá London kl. 16 á laug-
ardag segir m. a.: „... . var
konungur nokkuru betri í
morgun, en hafði þó liðið illa í
nótt.“
Kosningar í Frakklandi.
Þingkosningar fóru fram í
Frakklandi í gær, en fullnaðar-
úrslit verða eigi kunn fyrr en
eftir næstu helgi. Úrslita þess-
ara þingkosninga er heðið með
eftirvæntingu um allan heim.
Flokkarnir, sem keppa eru
f jölda margir, en þeir hafa skift
sér í tvö kosningabandalög, og
eru íhaldsflokkarnir i öðru,
studdir af fascistum, en vinstri
flokkarnir í hinu.
Abessiniustyrjöldin.
Italir hafa nú tekið herskildi
alt svæðið umhverfis Tanavatn
sem Bláa Níl á upptök sín í.
ítalskar flugvélar eru annað
veifið á sveimi yfir Addis Abeba
en hafa enn ekki kastað sprengi-
kálum á borgina. Á suðurvíg-
stöðvunum halda ítalir áfram
sókn sinni, en nokkurt hlé liefir
orðið á framsókn þeirra á norð-
urvígstöðvunum. Mjög er nú
um það rætt, hvort Itölum
muni liepnast að ná Addis
Abeba á sitt vald áður en rign-
ingatímans liefst, en Abessiniu-
menn leggja alt kapp á að
hindra það. Sérfræðingar telja
að auðnist Abessiiniumönnum
það, minki líkurnar mjög fyrir
því, að ítalir vinni úrslitasigur
á Abessiniumönnum, þar eð að-
alrigningatímann muni hernað-
urinn stöðvast að miklu leyti,
en ítalir muni ekki hafa fjár-
hagslegt bolmagn til þess að
halda styrjöldinni áfram marga
mánuði enn.
Flug yfir norðurheims-
skautið frá Rússlandi til
Norður-Ameríku.
Rússar eru nú að undirbúa
flug tveggja flugvéla frá Rúss-
landi yfir norðurheimsskaut til
Ameríku, segir í FÚ-fregn. Til-
gangurinn er að finna flugleið
fyrir beint flug milli norðurálf-
unnar og Ameríku.
Fimm ára dreognr
drnkknar.
Keflavík 26. apríl. FÚ.
I gærkveldi um kl. 18 vildi
það til i Keflavík, að fimm ára
drengur, Magnús Björgvin
Björgvinsson drukknaði. Hálf-
tíma áður en slysið vildi til, sáu
menn er vinna við dráttarbraut
Keflavíkur, sem liggur vestan
við Grófarbryggju, drenginn
niður á bryggju og nokkru síð-
ar fundu tveir sjómenn er
gengu þama um, drenginn á
floti rétt við bryggjuna.
Gerðar voru lífgunartilraunir
á drengnum en árangurslaust.
Ókunnugt er hvemig slysið
vildi til, en þess er getið til, að
drengurinn hafi ætlað út í 'bát
er lá við bryggjuna, en orðið
fótaskortur og fallið í sjóinn.
1 fundarbyrjun í neðri deild
Alþingis í fyrradag, bar Sigurð-
ur Kristjánsson fram umkvört-
un um það, að símamálastjóri
hefði neitað að verða við þeirri
kröfu, að hann fengi að sjá úr-
skurði þá, sem lögreglustjóri
hefði að sögn kveðið upp um
það, að lileruð skyldu sam-
töl manna í bæjarsímanum. En
S. Kr. á sæti í rekstrarráði sím-
ans, og á heimtingu ó því, sam-
kvæmt lögum, að fá að sjá öll
skjöl, sem símann varða, og
beiddist hann nú fulltingis at-
vinnumálaráðherra til þess að
fá þessari kröfu sinni fram
gengt. —- Atvinnumálaráðherra
peitaði algeflega að verða við
þeim tilmaplum, og þvað það
hafa verið skyldu símamála-
stjóra, að neita að verða við
kröfu S. Kr., þvi að úrskurðir
þessir væri rekstrarráðinu óvið-
komandi.
Út af þessu spunnust síðan
nokkurar umræður, en i lok
lýsd Ólafur Thors því yfir, að
úr því að því væri þannig neit-
að, af hálfu ráðherranna, að
gefa fullnægjandi upplýsingar
um málið á þingi, þá mundi
sjálfstæðisflokkurinn bera fram
tillögu um skipun rannsóknar-
nefndar, samkvæmt 34. grein
stjórnarskráarinnar, til þess að
rannsaka þetta hneykslismál
alt frá rótum.
Hefir njósnarstarfsemi
stjórnarvaldanna verið enn
víðtækari en menn hefir
grunað?
Síðar á þessum sama fundi,
tók forsætisráðherra Hermann
Jónasson til máls, og kvaðst
hann nú ætla að gefa þinginu
frekari „skýringar“ á njósnar-
málunum og var ræða hans öll
hin furðulegasta. . -
Hann kvaðst hafa fyrirskipað
rannsókn á dulmálskeytum til
togara, án úrskurðar lögreglu-
stjóra, en til þess væri heimild
í reglugerð, sem sett hefði verið
samkvæmt Iögum um rekstur
loftskeytastöðva frá 1917. En
heimild ráðherra til þessa, hefir
aldrei verið véfengd af öðrum
en flokksmönnum hans og
flokksblöðum. Sjálfstæðimenn
hafa hinsvegar haldið því fram,
að þessi heimild væri fullnægj-
andi, og því engin þörf annarar
lagasetningar um þetta. Þessa
skoðun sjálfstæðismanna stað-
festi ráðherrann nú svo ræki-
lega, að hann lýsti því sem sinni
skoðun, að heimild Iaganna frá
1917, til þess að rannsaka loft-
skeyti, væri svo víðtæk, að
af þeirri ástæðu gæti verið
varhugavert að nota hana! Og
slcildist mönnum, að höfuðtil-
gangurinn með bráðabirgðalög-
uin þeim um eftirlit með
skeytasendingum til togara,
sem hann setti í vetur, og nú
liggja fyrir þinginu til staðfest-
London 27. apríl.
Frá Madrid er símað, að í
gær hafi farið fram kosningar
um gervallgn Spán til þess að
kjósa 473 fulltrúa, sem ásamt
þjóðþingsfulltrúunum 473 eiga
að kjósa nýjan ríkisforseti þ.
9. maí Óeirðasamt hefir verið
á ýmsum stöðum á Spáni að
undanförnu vegna þessara
kosninga, en þær fóru friðsam-
ingar, væri sá, að takmarka
þessa heimild! Samrýmist þetta
illa öllum bægslagangi Jónasar
frá Hriflu og stjórnarblaðanna
út af mótþróa sjálfstæðismanna
gegn því, að eftirlit sé liaft með
skeytasendingum til togara og
lagasetningu í þeim tilgangi.
En forsætisráðherrann fór
lengra en þetta í staðhæfingum
sínum, því að hann hélt þvi
fram, að það væri ekki að eins
heimilt að rannsaka skeyta-
sendingar til togara, samkvæmt
lögunum frá 1917, heldur einn-
ig almenn símskeyti! Vekur sú
staðhæfing ráðherrans óþægi-
legan grun um það, að hann
viti sig sekan um víðtækari
njósnarstarfsemi í sambandi við
símann, en enn er kunnugt um.
Hinsvegar er enginn fótur fyrir
þvi, að nokkur heimild sé til í
lögum til almennrar símskeyta-
skoðunar. Og það er vitanlega
alveg tilhæfulaus uppspuni, sem
ráðherrann fór með, þegar hann
i ræðu sinni staðhæfði, að í tíð
fyrrverandi stjórna, hefði verið
framkvæmd bæði almenn sím-
skeytaskoðun og hlustun tal-
simans. En þetta átti að hafa
verið gert árið 1921, að því er
ráðherrann sagði, og í sambandi
við þá staðhæfingu sína varð
liann til ahnenns athlægis.
. ’ I
Ráðherrann verður til al-
menns athlægi.
Ráðherrann talaði mjög borg-
inmannlega um þessar athafnir
ríkisstjórnarinpar árið 1921, og
kvaðst mundu leggja fram
sannanir fyrir því, að það væri
rétt, sem hann segði. Dró siðan
upp skjal eitt mikið og las upp
lögregluúrskurð friá umgetnu
ári, þess efnis, að loka skyldi
nolckurum símanúmerum og
tilgreint hús einangrað frá
simásambandi! — Var nú um
það spurt, hvort síðan hefði
verið hlustað á þessi símanúm-
er, sem lokað hafði verið, og
kvað þá við hlátur um öll sala-
kynni Alþingis.
Ráðherrann mun nú hafa
ætlað að rétta lilut sinn og rikis-
stjórnarinnar með þessari ræðu
sinni. En það fór á aðra leið.
III var hin fyrsta ganga ráðherr-
anna, í umræðunum um þelta
hneykslismál síðasta vetrardag.
Enn verri varð þessi síðari
ganga forsætisráðherrans. Því
að auk þess að verða til áthlæg-
is fyrir öllum þingheimi, vakti
hann nýjar grunsemdir, um
það, að ekki væri enn séð fyrir
endann á óhæfuverkum stjórn-
arvaldanna í sambandi við af-
skifti þeirra af starfrækslu
simans. En það er nú orðin ein-
dregin krafa allra þeirra
manna, sem nokkur not þurfa
að hafa af símanum, hvaða
stjórnmálaflokk sem þeir fylla,
að þessari sennu verði ekki
linnt fyr en öll þau kurl eru
komin til grafar.
legar fram en búist hafði verið
viS. Þátttakan í kosningunum
var mjög lítil. Aðeins 30 kjós-
endur af hverjum 100 neyttu
kosningaréttar síris, að því er
giskað er á. Opinberar tilkynn-
ingar um þátttökuna hafa ekki
verið birtar enn. Hægri flokk-
arílir tóku ekki þátt í kosning-
unum. (United Press—FB).
Fundur sá, er Félag talsíma-
notenda í Reykjavík boðaði til,
út af símanjósnunum, hófst kl.
3 e. h. í gær í Nýja Bíó, eins
og til stóð. Guðmundur Ás-
björnsson kaupmaður setti
fundinn og stakk upp á Bene-
dikt Sveinssyni bókaverði fyrir
fundarstjóra og var það sam-
þykt með lófataki. Var hvert
sæti skipað í húsinu, er fundur-
inn hófst, en margir stóðu. Fyr-
ir utan húsið og í anddyri var
margt manna, sem ætlaði að
vera á fundinum, en komst
ekki inn í fundarsalinn sakir
rúmleysis. Fundarstjóri stakk
upp á Geiri Sigurðssyni fyrir
fundarskrifara, ef hann væri
viðstaddur, en svo var ekki, síð-
an stakk hann upp á Pétri Sig-
urðssyni háskólaritara, ef liann
væri viðstaddur, en hann var
þar eigi heldur. Stakk fundar-
stjóri þá upp á Jóni Bergsveins-
syni erindreka, er mættur var á
fundinum, og samþykti fundur-
inn liann fyrir skrifara.
Fundarstjóri skýrði nú frá
því, að komið hefði fram til-
laga um að fundurinn yrði
fluttur í Barnaskólaportið, þar
sem þröng manna væri fyrir
dyrum, er eigi kæmist inn. Var
samþykt að flytja fundinn og
fór nú allur skarinn, bæði þeir
sem inni voru og þeir, sem úti
biðu, suður í Barnaskólaport,
og var fundinum haldið þar á-
fram.
Fyrstur tók til máls Guð-
mundur Ásbjörnsson, formað-
ur Fél. talsimanotenda i Reykja-
vík. Kvaðst hann ekki sjá á-
stæðu til þess að gera langa
grein fyrir fundarefninu, en
ræddi þó nokkuð um það og
sagði m. a., að þegar vitnast
hefði um símahleranirnar hefði
slegið óhug á bæjarbúa. Minti
hann og á það, að þegar deilan
hefði staðið yfir um síma-af-
notagjöldin hefði símastjómin
látið svo um mælt m. a., að nú
gæti menn verið öruggir um
það, að ekki væri „hlustað“, og
þessu hefði menn trevst. Um
jólaleytið í vetur hefði svo gos-
ið upp kvittur um það, að
„lilustað“ hefði vorið meðan
bílstjóraverkfallið stóð yfir og
hefði fæstir lagt trúnað á það
þá, en þegar það sannaðist um
daginn, að hlerað var í síma-
stöðinni vegna ólöglegrar á-
fengissölu í bænum, liefði menn
sannfærst um að grunurinn um,
að hlerað hefði verið í vetur,
væri réttur, enda hefði þetta nú
verið viðurkennt. Taldi G. A.
hvorug þeirra mála, sem hér er
um að ræða, svo mikil stórmál,
að réttmætt gæti talist, að rjúfa
friðhelgi símans og taldi það
óyndisúrræði að grípa til þess,
að hlusta á einkasímtöl manna.
Ræddi hann um þetta nokkuru
frekara og kyað njósnimar hafa
verið símnotendum til mikill-
ar skapraunar. Bar hann loks
fram eftirfárandi ályktun fyrir
hond stjómar Félags talsíma-
notenda í Reykjavik:
Almennur fundur talsíma-
notenda í Reykjavík, haldinn
26. apríl 1936, samþykkir svo-
látandi ályktanir:
Fundurinn lýsir sig algerlega
mótfallinn þeirra aðferð að láta
hlusta á símtöl manna í milli,
nema nauðsynlegt sé til þess að
forða þjóðfélaginu frá bersýni-
legri yfirvofandi hættu.
Fundurinn telur þau tilefni,
sem notuð hafa verið, til þess
að brjóta leynd símans, fjarri
því, að réttlæta slíkar ráðstaf-
anir sem bersýnilega stofna
bæjarsímanum í hættu.
Fundurjnn krefst þess, að
gefnu tilefni, að talsímanotend-
um verði trygt á einn eða ann-
an fullnægjandi hátt, að slík
misnotkun símans ekki fram-
vegis geti átt sér stað, og felur
stjórn Félags talsímanotenda í
Reykjavík að beita sér fyrir að
slík trygging verði fengin.
Reykjavík 26. apríl 1936.
Guðmundur Ásbjörnsson
(sign.)
Aðalbjörg Sigurðardóttir
(sign.) (
Valgeir Björnsson
(sign.)
Lúðvig C. Magnússon
(sign.)
Nikulás Friðriksson
(sign.)
Garðar Þorsteinsson
(sign.)
Fundarstjóri lýsti nú yfir
því, að ályktun þessi væri til
umræðu.
Þá tók til máls Haraldur
Guðmundsson atvinnumálaráð-
herra. Þakkaði hann stjórn fé-
lagsins fyrir að hafa boðað til
fundarins. Kvað liann öryggi
allra sæmilegra borgara í land-
inu liggja í því, að lögreglu- og
dómsvaldið í landinu gerði
skyldu sína og trygði öryggi
þjóðfélagsborgaranna. Skyldur
lögreglustjóra í því efni, sem
hér er um að ræða, taldi ráð-
herrann tvímælalausa og væri
öryggi borgaranna i þyí,' að í
dómarasæti væri valdir sam
viskusamir menn, er ekki mis-
beitti valdi sínu. í ræðu sinni
bar H. G. blak af póst- og síma-
málastjóra og Guðm. Péturs-
syni símritara. Kvað hann póst-
og simamálastjóra hafa skrifað
sér og farið fram á, að rann-
sókn væri látin fara fram út af
þessu máli og yrði það gert.
Ennfremur ræddi hann nokk-
uð um hleranirnar, bæði í vet-
ur og nú á dögunum o. fl.
Þá tók til máls Garðar Þor-
steinsson og fara hér á eftir
nokkur atriði úr ræðu hans:
% -
Ræðumaður kvað fréttirnar
um að hlerað væri á símtöl
manna hafa komið flestum á
óvart. Sagði hann og, að sima-
lögin frá 1905 gerðu ráð fyrir
hinni mestu leynd, að viðlögð-
um ströngum ákvæðum (brott-
vikning), ef símamenn brygð-
ist þagnarskyldu siniji. Enn-
fremur gerði raeðumaður að
umtalsefni hversu raskað væri
friðhelgi heímiíanna með hler-
unarstarfseminni. Undanþágur
frá sjálfsðgðum reglum í þess-
um efnum mætti því aðeins
gera, ef mikil hætta vofði yfir
þjóðinnij — og slíkar undan-
þágur yrði að vera miklum tak-
mörkunum háðar. Þá drap
ræðumaður á þau tvö mál, sem
ætti að réttlæta hleranirnar,
bilstjóraverkfallið og ólöglegu
áfengissöluna. Benti hann m. a.
á það, að ríkið seldi áfengi til
kl. 7, en eftir þann tima væri
áfengi selt á laun af ýmsum.
Slík brot væri algeng og væri
refsað fyrir þau með sektum
eða fangelsi og væri ekki hægt
að réttlæta hleranimar með
því hve alvarleg brot væri uíh
að ræða. Fullgildar sannanir
fyrir brotum væri ekki hægt ítð
fá með því að hlera í síma.
Þegar ræðumaður talaði um
hleranimar í bílstjóraverkfaU-
inu, spurði hann m. a. fyrir
livaða glæpi hefði átt að kom-
ast með að hlusta — og hverjir
hefði verið grunaðir. G. Þ. vítti
aðferðina við njósnirnar á dög-
unum. Þær liefði 4 menn haft
með höndum, 2 lögregluþjónar
og 2 menn, sem ekki voru skip-
aðir af lögreglustjóra. Hvers-
vegna var það gert? Og hverjir
lilustuðu í bílstjóraverkfallinu?
1 lok ræðu sinnar sagði G. Þ.
að það va^ri aukaatriði livort
úrskurður lögreglustjóra væri
löglegur eða ekki. Aðalatriðið
væri, að símanotendur væri of-
urseldir í hvaða máli sem er,
ef farið væri út á þessa braut,
og ef lög lieimiluðu þetta, yrði
að setja löggjöf, sem hannaði
það. Hvatti hann símanotendur
til þess að fylgja fast fram
kröfum sínum og standa um
þær sein einn maður.
Þá talaði Sigurður Kristjáns-
son og birtist liér útdráttur úr
ræðu lians:
I máli þessu eru 4 aðilar:
Símanotendur, póst- og síma-
málastjóri, lögreglustjórinn og
ríkisstjórnin. Skal eg nú í ör-
fáum orðum gera grein fyrir
hver er afstaða hvers þessara
aðila til símanjósnunarmálsins
frá mínu sjónarmiði.
Símnotendur hafa ekki aðeins
sem skattþegnar. komið þessari
stofnun upp, heldur greiða þeir
ákveðið gjald fyrir afnot sím-
ans, í því trausti, að skeyti
þeirra og samtöl njóti verndar
um fullkomna leynd, eins og
lög bjóða.
Áður en sjálfvirka stöðin
kom, vissu menn hér í Reykja-
vík og Hafnarfirði, að línur
gátu lagst saman og fleiri bilan-
ir valdið því, að símtöl heyrðust
milli síma. En eftir það að sjálf-
virka stöðin kom, taldi almenn-
ingur að slikt gæti ckki átt sér
stað. Er því víst að almenning-
ur í Reykjavík og Hafnarfirði
hefir notað símann 1 fullu
trausti þess að hann væri örugg
leið fyrir leyndarmál, Hlustanir
óviðkomandi manna i símam*
eru því mjög ódrengileg svik
við símanotendur.
Eg hefi haft sérstaka ástæðu
til að gagnrýna framkomu
símamálastjóra, af þvi að eg er
i ráði þyí, er Alþingi 1934 slcip-
aði til eftirlits símanum. I lög-
um um ráðið segir, að forstjór-
ar ríkisstofnana skuli bera und-
ir ráð stofunarinnar hvert Þ»!*
mál, er snertir stofnunina verur
lega. Þetta láðist símamálii-
stjóra að gera. Krafði eg lianu
þvi um það, að sýna mér úr-
skurði þá, er hann hafði látið
hlustanirnar fara fram eftir.
En hann neitaði mér ’um það.
Er þó svo fyrir mælt í lögum
Kosningarnar á Spáni
til undirbúnings ríkisforsetakosningunni 9. maí fóru
fram í gær. Hægri flokkarnir tóku ekki þátt í kosn-
ingunum og neyttu að eins 30% atkvæðisréttar síns.