Alþýðublaðið - 14.07.1928, Blaðsíða 3

ALÞÝBUBLA®!© '
3
Höfum til:
Gaddavír,
Girðinganet,
Vírlykkjur,
Þakjárn,
Þakpappa.
náttúrunni, og temja í þjónustu
hinna nauðsynlegu búnaðarfram-
kvæmda. I raun og veru er þessi
ástæða rót þeirrar síðari, sem
nærist af þeim hugsunum, sem
skapar jarðveg fyrir kyrstöðu. Að
stjórnarvöldin hafa hlynt betur að
atvinnurekstri útgerðarmanna en
bænda. Er slíkt skiljanlegt, þar
sem vitanlegt er, að valdið er
vaxið úpp úr hyggjuástandi þjóð-
arinnar.
Islenzkir bændur hafa á öllum
tímum verið íhaldssamir. Þeir
hafa vantreyst sjálfum sér til um-
bótastar-fa, sem nýir tímar krefja
hverja kynslóð um. Fyrir því hafa.
vakningar allar náð seint tökum á
þeim. Tröllatrú þeirra á hinu
forna og úrelta annars vegar og
andstygðin og hræðslan við hið
nýja, sem straumólga menningar-
innar hefir borið upp á bakka
þjóðlífseifunnar, hins vegar, hefir
lokað augum þeirra fyrir flestum
mannfélagSibótum nýja tímans.
Þessi innilokunarstefna hefir og
verið óspart studd af valdi því,
sem lýðurinn hefir alið í þeirri
saklausu von, að væri heiibrigt
verndarvald, sem ynni á móti er-
lendri siðspillingu. Um þetta vald
hefir síðan vaxið í kauptúnun-
um nýr flokkur, eins konar hirð,
sem með þroska bæjanna hefir
eflst mjög og haft í flestu ólikra.
og annara hagsmuna að gæta en
bændur og verkalýður. Kjarni
þessa flokks eru valdhafarnir.
Þeir eru gefnir undir aga hirðar-
innar, sem skreytir sig með lán-
uðurn fjöðrum. Fyrir luktum
tjöldum í skjóli valdsins hefir
hirðin neytt braskhneigða sinna
og verzlað með fé og krafta þjóð-
arinnar og lifað á ávöxtum iðju
hennar. Með þessum flokki hefir
vald þjóðarinnar smámsaman
vaxið frá henni og fjarlægst hana
00 Imleir, án þess að hún sjálf
hafi veitt því eftirtekt. Loks lend-
ir þessi ilokkur sem óháð ríki
utanveltu þjóðfélagsins með völd-
,in, sem lýðurinn hafði trúað hon-
um fyrir. Þar spennir hann greip-
um utan um þýfið og berst
sem hrímþurs á móti fræðslu,
frelsi og lýðræði. Heldur í völd
og rétt móti pjódinni. Slíkur er
íhaldsflokkurinn islenzki.
Menn munu spyrja: Getur þessi
lýsing á íhaldsflokknum verið
rétt, þar sem fylgi hans var svo
mikið við siðustu kosningar til
Alþingis, að þingmannsefnum
hans voru greidd ca: 14441 at-
kvæði? En slíkar atkvæðatölur
eru engin meðmæli með íhaldinu.
inu. Þær eru að eins sorgleg af-
leiðing af skilniingsleysi þjóðar-
innar og blindni hennar á sviði
stjórnmálanna.
íhaldinu hefir verið mjög tamt
að telja bændum trú um að í-
haldsstefnan væri eðlileg bænda-
stefna. Hafa slík sáðkorn íhalds-
andans fallið í ógróna jörð ís-
lenzkrar bændahyggju. Vaxið
hafa upp af þeim bæði illgresi
og lostætir ávextir. Ávextirnir
íhafa lent í hlut þeirra, sem þrengt
hafa kostum bændalýðsins. 111-
gresið rótfestist og hefir sogið
merg úr íslenzku þjóðlifi. Lífs-
stefna bændanna hefir gert and-
stæðingum þeirra mögulegt að
leika skrípaleik á sviði þjóðmál-
anna. 1 þeim leik hefir oddborg-
aravaldið og fylgifiskar þess með
kjörorðin: Samkeppni og frjálst
framtak einstaklingsins, skapað
þjóðinni þungar byrðar, sem hún
stynur undan, og gerðar verða
hér að umtalsefni.
Meira
Hræðilegnr ilæpur.
Á miðvikudaginn var lítil telpa
með tæplega eins árs gamlan
hálfbróður sinn í vagni á Berg-
staðastræti, en hún á heima að
Bergstaðastræti 25. Faðir drengs-
ins er Sigurður Eyjólfsson, Njáls-
götu 3 hér í borginni. Kom hann
þar að, sem telpan var með
drenginn, og bað hana að kaupa
fyrir sig vindlinga. Þegar telpan
kom aftur, var Sigurður horfinn,
en drengurinn grátandi, og hún
sá, að hann var hvítur á vörun-
um. Hún fór þegar og sótti móður
sína, sem náði strax í héraðs-
lækni. Hann grunaði þegar hið
rétta og gerði lögreglunni aðvart.
Sást og á fötum barnsins, að ein-
hver vökvi hafði helzt niður í
þau. Við rannsókn á efnarann»
sóknarskrifstofunni kom það í
ljós, að vökvinn var saltsýra.
Læknirinn dældi upp úr barninu
og er það full hraust að öðru en
því, að það er brent i munninum.
Lögreglan tók Sigurð þegar
fastan, og játaði hann eftir nokkra
vafninga, að hafa ætlað að myTða
barnið. Hafði hann keypt saltsýru
og gert tilraun til að hella henni
ofan í son sinn. En drengurinn
fékk uppköst, og varð það honum
til lífs.
Sigurður þessi er sagður svo
vanstiltur á geði, að menn efist
um, að hann sé með öllum
mjalla.
Rán og ræktun.
1 þúsund ár hefir Island bygt
verið, og allan þann tíma hcafa
íbúar þess farið vægðarlausri
ránshendi um það þvert og endi-
langt og umhverfis strendur þess.
Gæðum og gröðri landsins hefir
verið eytt án þess að hirða um,
hvort nokkuð kæmi í staðinn. Ár
eftár ár hafa sömu bíettirnir verið
slegnir og heyið hirt „heim í
garð“, en engu hefir verið launað
það, sem tekið hefir verið.
Það eru að eins túnin, þessir
örsmáu grænu dílar, sem segja
má að hafi verið notaðir á menn-
ingarlegan hátt. Skógurinn, sem
áður klæddi landið mjög víða, er
nú þvi nær horfimn, vegna þess,
hve- vægðarlausri meðferð hann
hefir mætt. Lyng og víðir hefir
einnig verið rifiö, og á þann hátt
allvíða ver,ið opnuð leið fyrir
vind og vatn til að hefja stór-
felda eyðingu. Á þenna hátt hefir
landið rýrnað smátt og smátt,
gæði þess eyðst og unaðsreitir
þess fækkað og t smækkað. Á
þessu eiga mennirnir mesta sök-
ina, en ekki lega landsins eða
náttúra þess. Sérhver kynslóð
hefir skilað landinu í lakara á-
standi til niðjanna heldur en hún
tók við því af feðrunum.
Svipað á sér stað, þegar litið
er til veiðivatnamia á landinu,
sem áður voru' mörg og veiði-
sæl, en nú eru stórum færri og
lakari. Þá eru grunnfiskimiðin því
nær úr sögummi vegna ógætilegr-
ar veiðiaðferðar. Þannig hefir
einstaklingsframtakið farið með
landið og gæði þess, hagur líð-
andi istundar að eiins hafður í
huga, án þess að nokkuð hafi
verið hirt um að búa í haginn
fyrir eftirkomendurna.
Eins og kunnugt er, komu land-
námsmennimir hér að óbygðu
landi og köstuðu eign sinni á stór
svæði. Gáfu þeir svo félögum sín-
um og vinum, er síðar komu,
hluta af landnámi sinu. Síðar,
þegar katólska kirkjan var orð-
in ríki í ríkinu íslenzka og klerka-
valdið var í algleymingi, þá eign-
uðust kirkjur og klaustur mikinn
fjölda af jörðum og ítökum víðs
vegar um land. Seinma sló kon-
ungur eign simni á kirkju og
klaustra eignir, þar á meðal jarð-
eignir, og þannig stóðu salrir, unz
fsland fékk aftur fjárréttindi sín
og konungur eða Danir urðu að
neyðast til að láta undan réttimæt-
um kröfum, sem vormemn lands
vors báru fram í nafni þjcVðar-
innar.
Á þennan hátt urðu margar af
jörðum landsins þjóðareign, og
þar með var lagður gTundvöllur
að réttu þjóðskipulagi á sviði
landbúnaðarins.
En því miður báru löggjafar
landsins ekki gæfu til að byggja
ofan á þennan grimdvöll með því
að láta „landið" eignast smétt
og smátt sem flestar af þeim
jörðum, sem fáanlegar voru úr
eign einstaklimga, heldur var að
því ráði horfið að selja jarðirnar
einstökum mönnum og „Iandið"
þannig svift meira og meira ei-gn
sinni.
Stærsta og versta óheillaspor-
ið í þessa átt var þó stigið, er
lög um sölu á þjóð- og kirkju-
jö’rðum voru samin og sett. Með
þeim var öllum ábúendum slikra
jarða gert mjög hægt fyrir um
að eignast þær með sérstaklega
vægum kjöxum, enda voru lögin
mikið notuð — sem eðlilegt var.
0g þannig hafa jarðeignir lands-
ins, hver á "fætur annarj, horf-
ið úr eign þess til einstaklinga,
sem svo hafa — margir hverjir
— braskað með þær eða hluta
úr þeim, rúið þær hlunnindum,
leigt okurverði o. s. frv. Stund-
um hefir einngetað svæltundlrsín
yfirráð tvær, þrjár eða fleiri jarð-
ir. en aðrir, sem þó hafa viljað
búa í sveit, ekki getað fengið
jarðarskika, nema ef Vera kynni
með afarkostum.
Tjón það, sem landið hefir
beðið' vegna þessa ráðlags, er
meira en svo, að í tölurn verði
talið. Menn vita um þjóðjarðir,
sem á sínum tíma voru seldar
ábúendum fyrir virðingarverð, en
hafa að nokkrum árum liðnum
verið seldar aftur margföldu, alt
að tíföldu verði, og það jafn-
vel án þess, að eigandi hafi bætt
jörðina nokkuð þau ár, sem hún
var í eign hans. Sumar jarðir
hafa gengið kaupum og sölum
milli margra eigenda, alt af með
hækkandi verði, og eru þær nú
orðinn svo þungur baggi á bú-
skapnum, að tæpast er hægt að
rísa undir.
Heillaríkara hefði hitt verið,
sem áður var bent á, að „landið“
ætti sjálft sínar jarðeignir og
keypti smátt og smátt hinar, sem
voru í einstaklingseign; en svo
hefði ábúðarlöggjöfinni verið
breytt í það horf, sem kröfur
tírnans gerðu heppilegast. Með
þessu móti hefði mátt komast hjá
miklu böli, og sennilegt er, að
lífvænlegra væri en nú er, bæði
í sveitum og bæjum, ef alt land-
'ÍS væri. rikimgn. Þá hefði mátt
fjölga bæjurn með skiftingu stærri
jarða í tvær eða fleiri, og þar með
fjölga sjá/fstæðum atvinnurekend-
um og auka ræktun landsins.
Nú ér það eitt af því, sem
mjög er þörf að vinna að og
taka alvar/ega til meðferðar, að
ríkið geti smátt og smátt eign-
ast landið. Nú hafa hreppar for-