Alþýðublaðið - 18.07.1928, Blaðsíða 2

i
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Kjördæmaskipunin.
Óheilindi íhaldsins.
Wv»wí«;i(,
TA fSS.
Æ

'Sxtf'
I síðasta hefti „Vöku“ er grein
eftjr Thor Thors um kjördæma-
skipunina. Grein þessi er hvorki
afbrigöa-vel skrifu'ð né neitt nýtt
jjar fram borið, en par er blátt
áfram og mjög sæmilega gerð
grein fyrir því, hve núverandi
kjördæmaskipun er fádæma rang-
lát. Skal því greinin nok’kuð at-
huguð, og síöan komið að af-
stöðu íhaldsins í þessu máli.
Thor Thors gerir meðal annars
grein fyrir því, sem raunar öll-
um ætti að vera ljóst, „að stjórn-
arskrá vor byggir á þeirri að-
alreglu, að öllum isrenzkum rík-
isborgurum beri jafn réttur til að
kjósa til þings, enda séu atkvæði
þeirra allrá jafn rétthá.“ Og hann
segir enn fremur: „En úr því að
sú regla er viðurkend, hvernig i
stenduT þá á því, að nokkur
stjórnmálaflokkur þolir það og
lætur það viðgangast, að jafn
gífurlegur munur á gildi atkvæða
manna eigi sér stað og nú er?“
. . . I>á segir hann: „Hvernig
vexður það varið, að 449 kjós-
endur á Seyðisfirði jafngilda 1951
kjósanda í Suður-Þingeyjarsýslu ?
Sjá ekki allir ranglætið í þVí, að
615 menn í Austur-Skaftafells-
sýslu hafa sama rétt til að marka
stjóxnmálastefnu þingsins og 2430
menn í Reykjavik?“
Hann sýnir og fram á, hve sára-
litlar og auvirðilegar breytingar
hafa verið gerðar á kjördæma-
skipuninni frá því fyrsta, og hann
tilfærir eftirfarandi orð Jónis Sig-
urðssonar:
„Þingþi er\u byggd á puí, aS
allsherjaruiljinn geti komid fram
fyrjr mimn fulltrúa pjódarjnmr,
en petta letðir til pess, cið full-
trmfjöláam verður hvdð helzt
að byggjast á íbúafjöLdanum og
jafnast eftir honum.“
Rekur svo greinarh. málið nán-
ar. Reiknar hann út, að samkvæmt
félks- og kjósenda-fjölda í land-
inu 1. dez. 1926 komi 2830 íbúar
og 1270 kjósendur á hvern þing-
mann, miðað við 36 þingmenn.
Birtir hann skrá þá, er hér fer
á eftir og gefur glögt yfirlit yfir
hina ranglátu kjördæmaskipun.
Kjördæmi. l3 % * .§ Kjósendafjöldi. Tiltölulegt fulltrúamagn. c fco <s g 5 •c t-i ’B E K3 u. o > •3 2 Tiltölulega of míkill cða of litill ibúafjöldi í hlutfalli við fulltrúairiagn. Ai hundraði. Kjósendafjöldi of eða van af hundraði.
Miðað við einn pm. fyrir hverja 2830 ibúa. Miðað við einn þm. fyrir hverja 1270 kjósendur.
Reykjavik 23224 9724 8,2 7,7 4 4-105 + 91
Gulibr - og Kjósar-sýsla 6372 3372 2,3 2,7 2 + 30 + 33
Árnessýsla 5236 2474 1,9 1,9 2 7 -4- 3
Rangárvallasýsla . . . 3650 1706 1,3 1,3 2 + 35 -4- 33
Vestur-Skaftafellssýsla . 1841 883 0,7 0,7 1 35 -4- 31
Austur-Skaftafellssýsla . 1123 615 0,4 0,5 1 -t- 60 -:- 52
Vestmannaeýjar . . . 3331 1465 L2 1,2 1 + 18 + 15
Borgaríjiröarsýsla . . 2508 1222 0,9 1,0 1 -æ 11 -:- 4
Mýrarsýsla 1758 925 0,6 0,7 1 -4- 38 -4— 27
Snæf.- og Hnappad.-sýsla . 3619 1480 1,3 1,2 1 + 28 + 16
Dalasýsla ..... 1781 868 0,6 0,7 1 -í- 37 -4- 32
Barðastrandarsýsla . . 3281 1396 1,2 1,1 1 + 16 -j- 10
Vestur-ísafjarðarsýsla . 2550 1077 0,9 0,8 1 -4- 10 ■ —4- 15
ísafjörður 2227 962 0,8 0,8 1 -4- 21 24
Norður-ísafjarðarsýsla . 3475 1422 1,2 1,1 1 + 23 + 12
Strandarsýsla .... 1762 785 0,6 0,6 1 -4- 38 -4- 38
Vestur-Húnavatnssýsla 1699 806 0,6 0,6 1 -4- 40 -4- 37
Austur-Húnavatnssýsla 2404 1120 0,8 0,9 1 -4- 15 12
Skagafjarðarsýsla . . 4044 1924 1,4 1,5 2 -4- 28 -f- 24
Eyjafjarðarsýsla . . . 6672 2986 2,4 2,4 2 + 18 + 17
Akureyri - 3050 1613 1,1 1,3 1 + 8 + 27
Suður-Þingeýjarsýsla . 3854 1951 1,4 5,5 1 + 36 + 54
Norður-Þingeyjarsýsla . 1726 757 0,6 0,6 1 -í- 39 -:- 40
Seyðisfjörður .... 977 449 0,3 0,4 1 -4- 65 —f— 65
Norður-Múlasýsla . . 2924 1332 1,0 1,0 2 -4- 48 -t- 48
Suður-Múlasýsla . . . 5680 2426 2,0 1,9 2 0 -4- 4
Höfundur athugar þrjár leiðir til
nýrrar kjörd æmaskipunar.
„1. Landið sé alt eitt kjördæmi
með hlutfallskosningum.
2. Landinu sé skift í eintóm
efamemningskjördæmi með hlut-
bundnum kosningum og nokkrum
up pb ó tarþi ngs æ tu m.
8. Landinu sé skift í nokkur
stór kjördæmi með hlutbundnum
, kosningum og nokkrum uppbót-
arþingsætum."
Hallast greinarhöf. að hinini síð-
ástnefndu leið, þó að ailir sjái,
að 1. leíðin erí réttlátust og satn-
ræmust því, er stjórnarskrá vor
byggir á, þar eð, ef sú leið er
Höfum til:
Flugnavelðara wfj©keé<&
Flugnasprautur9fBI©ekFIag46
meH tlllieyrancil wllfewa0
farin, þá fára fæst atkvæði flokk-
anna forgörðum.
Þá gerir greinarhöf. ákveðnar
till. um að landinu sé skift í sjö
kjördæmi og séu í þeim kosnir
öllum til samans 36 þingmenn, en'
6 þingsætum sé jafnað niður í
hlutfalli við atkvæðamagn flo.k-
anna og þing'mannafjölda.
Slík kjördæmaskifting væri
mikil bót frá því sem nú er,
en þó eru á henni miklir gallar.
Þegar hvert kjördæmi á að eins
að kjósa sárfáa þingmenn, gæti
t. d. minsti flokkurinn tapað í
hverju kjördæmi fyrir sig miklu
atkvæðamagni, er samanlagt
mundi veita honum allmörg þing-
sæti, ef landið væri alt eitt kjör-
dæmi. Þá eru uppbótarsætin. Er
svo að sjá sem þau sóu alveg
tilgangslaus, eins og nú er flokka-
skiftingin, svo fá sem þau eru.
Er auðséð, að hver flokkur mundi
fá tvö þeirra, en sá ekki ilest,
sem harðast yrði úti við kosning-
arnar.
En hvernig á nú að koma f.ram
umræddum umbótum ? Eins og
sakir standa, virðist ekki að því
hlaupið. Thor Thors spyr að því,
hvernig á því standi, að nokkur
stjórnmálaflokkur þoli það og
láti það viðgangast, að jafn-gífur-
legur munur á gildi atkvæða
manna eigi sér stað og nú er.
Hann gæti kann ske fenigið svör
við þessu hjá forkólfum íhalds-
flokksins, hvað sem yrði um svör
hjá „Framsókn". Hann gæti reynt
að spyrja þá Ólaf Thors og Sig-
urð Eggerz. En vel getur Alþbl..
gefið svör við þessari spurningu.
Það er alkunna, að jafnaðar-
menn eru fylgiandi því, að kjör-
dæmaskipuninni verði breytt í
réttlátara horf. Þeir hafa þann
málstað, að þeir þora að leggja
hann undir dóm þjóðarinnar.
Þá er „Fram'sókn'1.
Það er öllum vitanlegt, að hún
vill halda við þeirri kjördæma-
skipun, sem nú er. „Þungamiðja
þjóðlífsins á að vera í sveitun-
um,“ segja „Framsóknar“-forkólf-
arnir. Með öðrum orðum: Með
ranglátri kjördæmaskipun, sem í
raun og veru brýtur í bág við
stjórnarskrána, á að haldia þuinga-
miðju þjóölífsins í sveitunum. At-
kvæði bóndans, er býr búi sínu
uppi í afdal eða úti á nesi, á að
vera margfalt meira virði en at-
kvæði þess, er vinnur á möl-
inni eða úti á sjóinum. Svona
langt nær jafnréttishugsjón '
„Fmmsóknar". Það er „Framsókn“‘
í lagi. Og blað „Framsóknar“-
manna, „Tíminn", skirrist ekki við
að nota ósannindi og blekkingar
til að fegra og gylla fyrir bænd-
um vondan málstað, „Með breyttrl
kjördæmaskipun á að taka at-
kvæðisréttinn af bændum,“ segir
„Tíminn“, þó að bæði „Fmm-
sóknarforkólfamir“ og allir aðrir
viti það gerla, að bændur eiga
eftir að breytingarnar hafa veri'ð
gerðar, að hafa fullan atkvæðis-
rétt. Það á að eins að gera at-
kvæði þeirra jöfn að gildi at-
kvæðum annara landsmaminia og
gera kjördæmastópunina í sami-
ræmi við stjórnarskrána.
En ,, Frams óknarfork ó 1 f arnir ‘
vlta hvað þeir eru að gera. Þeier
vita, að bændurnir hafa vainist
hjá blaði „Framsöknar" taum-
lausu skjalli, vita, að þeim hefir
verið kent að líta á sig marg-
falda að gildi á við „kaupstað-
arkindurnar", svo að orð hins öt-
ula afturhaldspqstula, Guðm. Frið-
jónssonar, séu notuð. Þeir vita,
að rök eins og þau, er „Tíminn“
notar gegn bættri kjördæmaskip-
un, eru rök, :sem þröngsýnii
bændur geta aðhylst, og eins hitt,
að það er „Framsókn", sem mest
græðir á hinni ramglátu kjötr-
dæmaskipun, sem nú er. Þau
kjördæmi, sem sent hafa samtals.
17 „Framsóknar“-þ,ngmenn á
þing, ættu að eins samkvæmt
'sfcránni hér að ofan, að hafa 14
þingmenin, eða þremur færra en
nú. En enin þá lakari yrði út-
koman fyrir „Framsókn“, ef um
væri að ræða hlutfallskosningar
og fá, en stór kjördæmi.
Þá er að gera griein fyrir af-
stöðu ihaldsfiokksins.
Allir vita.Thor Thors ekki síður
en aðrir, að framkoma þe:ss flokks:,
hefir verið svívirðilega óheil í
kjördæmaskipunarmálinu. Þeir
Magnús Guðmundssom, Hákom,,
Einar á Geldingalæk, Jóm á Reyni-
stað og aðrir slíkir peyar, sem.
lokka bændur til fylgis við brask-
pralýðinm í ReykjaVik og sjóþorp-
unum, eru algerlega andstæðir
breyttri kjördæmaskipun. Þeir •
treysta á það uppeldí, sem „Vörð-
ur“ og „Tíminn“ hafa veitt bæmd-
um, treysta því, að síngirni bæmda
og sérdrægni sé svo mikil, að
með því að standa á móti sjálf-
sögðu jafnrétti bæjamanna við
bændur, geti ihaldið lialdið fylgi
bændanna, minsta kosti þeiria ■
Frh. á 4. síðu.