Vísir - 25.02.1938, Blaðsíða 3

V 1 S I R
Stórkostlegnr rekstrarhalli hjá Síld-
arverksmiöjom rikisins.
Möpg hundpud þúsund kpónum fleygt í
mislieppnadap tilrannip og fálm.
Þróapbákniö — 250 þús. kp. furðuverk.
Aðalfundur
Slysavarnafélags íslands verður haldinn í Varðarhús-
inu í Reyk javík laugardaginn 26. febrúar og hefst kl. 2
siðdegis.
Dagskrá:
1. Stjórnin gefur skýrslu um starfsemi félagsins á
liðnu ári.
2. Lagðir fram endurskoðaðir reikningar félagsins
fyrir s. 1. ár til samþyktar.
3. Kosin stjórn og endurskoðendur til næstu tveggja
ára.
4. Önnur mál sem upp kunna að vérða borin.
Kaupmenn
H rí sgrj ón
Hrísmj öl
Kartöfliimj öl

i
ÍOOOÖÖÖÖÖÍSÖÖÖOiiftöí
Alt til
íöööoöoööööööööööí l
I ooöcsöö;
i oööoöo;
Sprengidagsms!
Viktoríubaunir
Hýðisbaunir
Grænar baunir
Spaðkjöt
Mustarður.
Sími: 1—2—3—4
UIS
M
Núverandi framkvæmda-
stjóri Síldarverksmiðja rikisins,
Jón Gunnarsson, hefir gert
reikninga verksmiðjanna upp
s. 1. ár og er reksturshallinn
1937 sá sem áður er getið. —
Pæikningarnir eins og fram-
kvæmdastjóri hefir gengið frá
þeim hafa verið samþyktir af
núverandi verksmiðjustjórn. Er
nú annað uppi á teningnum, en
var rétt fyrir jólin, þegar Finn-
ur Jónsson fyrv. form. verk-
smiðjustjórnarinnar var að
guma af hinum góða fjárhag
verksmiðjanna.
Á uppgjöri Finns og reikn-
ingunum, eins og þeir liggja
nú fyrir, skakkar hvorki
meira né minna en 504 þús-
und krónum á útkomu
ársins 1937, svo stór-
kostlega lakari er hagur
verksmiðjanna, en Finnur
taldi hann vera, þegar hann
var að gylla stjórn sína á
verksmiðjunum fyrir Al-
þingi, meðan frumvarpið um
breytingu á stjóm þeirra var
þar til afgreiðslu.
Verður að telja það stórvita-
vert af opinberum trúnaðar-
manni að gefa svo ranga
skýrslu um fjárhagsafkomu
verksmiðjanna og er það engin
afsökun, þótt það sé gert til
þess að breiða yfir persónuleg-
ar yfirsjónir. Hefir oft, þótt
minna liafi munað, verið talað
um reikningsfölsun.
Munurinn á uppgjöri Finns
og hinu nýja uppgjöri verk-
smiðjanna liggur í því: 1) að
Finnur liefir talið birgðir verk-
smiðjanna af lýsi og mjöli etc.
miklu meira virði en þær reynd-
ust og munar á þeim lið um
170 þús. krónum, 2) að Finn-
ur hefir fært til eignaaukning-
ar ýmsar breytingar og svo-
nefndar endurbætur að uppliæð
samtals 337 þús. kr., en af þess-
ari upphæð liefir verið ákveðið
að telja 197 þús. kr. til eigna-
aukningar, 3 þús. kr. til stofn-
lcostnaðar þróarinnar, en af-
gangurinn, 137 þús. kr., færist
til útgjalda þar sem hann er
falinn i breytingum, sem ekki
fela í sér neina verðmætisaukn- !
ingu fyrir verksmiðjurnar, eða j
eru hreint viðhald, 3)að Finnur j
hefir fært síldarþróna frægu til
eigna með hinu óhóflega kostn-
aðarverði og því sem á það var
smurt, en verksmiðjustjórnin
hefir nú álcveðið að telja þróna
ekki til eigna með liærra verði
en kr. 70 þús., svo að á þessum
lið hefir orðið að að afskrifa
178 þús. la*. Munurinn er því
samtals samkvæmt
1. lið liér að framan kr. 170 þús.
2. ------------- — 137 —
3. ------------- _ 178 —
4. ónýt síld o. fl. — 19 —
Alls kr...... 504 þús.
Vísir hefir áður skýrt nokkuð
frá hinum mörgu mistökum,
sem orðið hafa á rekstri verk-
TS>
aðeins Loftup.
smiðjanna undir handleiðslu
Finns Jónssonar. Nægir að
minna á, að Síldarverksmiðjan
á Raufarhöfn var ekki tilbúin
til að taka á móti sild i hyrjun
ver.tíðar 1936 og tvær verk-
smiðjurnar á Siglufirði ekki
fullbúnar í byrjun vertíðar
1937. Þurkofnar verksmiðjanna,
sem rifnir höfðu verið niður og
hlaðnir upp, skemdust m. a.
vegna þess hve fljótt þeir voru
teknir i notkun, að lýsisskil-
vinda, sem kostaði 10 þús. kr.
var hrotin i mél fyrir vangæslu,
að tvö rafmagnsspil, sem kost-
uðu mörg þúsund krónur voru
eyðilögð á fyrsta klukkutiman-
um, sem þau voru í notkun, að
annar ketill S. R. 30, liálfeyði-
lagðist vegna ofálags, að 250
hestafla rafmótor var altaf að
hila, að því er talið var vegna
gapalegs álags og var hann þó
ekki nema 2ja ára gamall,að fyr-
verandi stjórnendur verksmiðj-
anna, Páll Þorbjörnsson og Jón
Sigurðsson fóru báðir úr stjórn-
inni með skuldir á bakinu, sem
enn eru ógreiddar, um 1000 kr.
hjá öðrum, en 1200 kr. lijá hin-
um, að fyrverandi fram-
kvæmdastjóri verksmiðjanna
eyddi óhóflega miklu er hann
var á ferðalagi fyrir reikning
verksmiðjanna. Til dæmis liefir
eyðsla framkvæmdastjórans
numið 250 kr. á dag nærri hálfs-
mánaðar tíma, sem hann dvaldi
í Kaupmannaliöfn, eftir þvi sem
næst verður komist.
Nú er það uppvíst, að Finnur
hefir greitt Gísla Halldórssyni
4000 kr. aukaþóknun fyrir eftir-
lit lians með þróarbyggingunni
frægu, auk þeirra 12000 kr. árs -
launa, sem hann hefir frá verk-
smiðjunumi og eru þar ekki
taldar ferðasportlur hans. Öðr-
um verkfræðingum munu og
hafa verið greiddar á 7. þús. kr.
fyrir teikningar og útreikninga
á þessu eindæma þróarbákni.
Þróin er áreiðanlega merki-
legasta furðuverk, sem nokk-
urntíma hefir verið reist hér á
landi. í hana hafa m. a. farið
100 tonn af steypujárni og hún
er þannig bygð, að fyrst er síld-
inni steypt ofan af hárri bryggju
niður í djúpan kjallara, þaðan
er hún dregin upp á háaloft í
bákni þessu og látin falla þaðan
30 fet niður í neðri hæð þróar-
innar, og er síldin, þegar þangað
| er komið, sundurtætt af þess-
ari fáheyrðu meðferð. Hér við
hætist að ómögulegt er að kom-
ast að því að salta síldina í neðri
þrónni svo að helmingur þróar-
innar er óhæfur til síldar-
geymslu, enda er það yfirlýst af
hinum nýja framkvæmdastjóra
að svo sé. Reyndin liefir því orð-
ið sú, að fjTÍr 250 þús. krónur
hefir ekki fengist geymslurúm
fyrir meira af síld en ca. 11
þús. mál, en síldarþró af hent-
ugri gerð, sem tekur 22 þús.
mál kostar ekki nema ca. 70
þús. kr.
Flestum mun því finnast mat
hinnar nýju stjórnar verk-
smiðjanna á þróarbákninu alt
of hátt, ef hún metur það á 70
þús. kr., þar sem það einnig
kom á.daginn í sumar að þróin
skenidi sild fyrir yfir 150 þús.
lcr.
Það er furðuleg ósvífni af
fyrverandi verksmiðjustjórn, að
verðlauna með 4000 kr. auka-
greiðslu til framkvæmdastjóra
slíkt endemi, sem þessi þróar-
bygging er, og má með sanni
segja, að það sé táknandi en dýr
minnisvarði, sem Finnur hefir
reist sér og óstjórn sinni á verk-
smiðjunum með þessu 250 þús.
kr. furðuverki.
Gríma.
Tólfta hefti tímaritsins
„Gríma“, er Þorsteinn M. Jóns-
son á Akureyri gefur út, liefir
verið sent blaðinu fyrir nokk-
uru. „Gríma“ hefir verið fróð-
legt rit og skemtilegt frá upp-
liafi og flutt margt merkilegra
sagna, sumt lireinar þjóðsögur,
er gengið liafa i munni manna
um langan aldur, en annað frá-
sagnir af einkennilegu og
óvenjulegu fólki, og er suml af
því eklci alls fyrir löngu til
moldar gengið. Hefir það fólk,
flest eða alt, verið þess vert að
einhverju leyti, að minning
þess, striði þess og striti, sigr-
um og ósigrum, væri lýst að
nokkuru. Það er ekki sjálfsagð-
ur hlutur, að harátta og márg-
víslegt stríð olnbogaharna og
auðnuleysingja geti ekki verið
lærdómsríkt á ýmsa lund. Allir
eiga nokkurn rétt á sér i tilver-
unni, jafnvel þó að breyskir sé
og margvíslega bagaðir.
Siðasta hefti ritsins flylur
þetla efni: Þáttur af Rifs-Jóku,
eftir Benjanún Sigvaldason.
Hefir Jóka verið blendin og
brellin í meira lagi. En gull lief-
ir þó leynst í soranum og mætti
vel hafa orðið að gagni, ef eftir
þvi hefði verið leitað. En kyn-
slóðirnar hafa löngum verið
fundvísari á annað en gullið í
sálum umkomulítiíla samferða-
manna. Þátturinn er vel skrif-
aður.
Yilla á öræfum heitir næsta
frásagan. Er það útvarpserindi,
sem Pálmi rektor Hannesson
flutti í febrúarmánuði 1934, og
segir frá hrakningum Kristins
Jónssonar fná Tjörnum í Eyja-
firði, þess er viltist í fjárleitum
haustið 1898 og hraktist matar-
laus og illa búinn suður öræfi,
uns hann fanst, kalinn og
skemdur og nær dauða en lífi,
i Búrfellsskógi norður af bygð
í Eystra-Hreppi í Árnessýslu. —
Hafði liann þá verið matarlaus,
rammviltur og oftast holdvotur
tæp 15 dægur (frá 27. septem-
ber til 4. október) og gengið
200—250 km., ef gert er ráð
fyrir að liann hafi farið all-
miklar krókaleiðir, svo
sem tíðast er um vilta menn.
Erindi Pálma rektors er
skemtilegt og fróðlegt og bún-
ingurinn prýðilegur. Ritar sá
maður miklu minna en æskilegt
væri, svo sem áður hefir verið
að vikið hér í blaðinu. —
Þá koma Nokkrar sagnir úr
Vestur-Húnavatnssýslu, er Frið-
rik Á. Brekkan hefir sla*ásett.
Þær eru þessar: Stefán Helga-
son. — Frá Stefáni Þorvalds-
syni halta. — Um Dalkots-
Lálca. -—- Guðrún í Litlu-Tungu
og Brandur. — Málfríður kerl-
ing. — Frá Hörghóls-Móra. —
Fr. Á . B. er Vestur-Húnvetn-
ingur og þvi kominn nær um
frétt. Hefir hann ritað sögurn-
ar eins og þær gengu í munni
manna, er hann var að alast upp
í Miðfirði.
Lestina reka þessar frasögur:
Arnoddarurð, eftir handriti
Einþórs Stefánssonar frá Mýr-
um, og Gálgahraun og Gvend-
arsteinn, báðar eftir handriti
Skúla Þorsteinssonar á Reykj-
um.
--O---
Jónas læknir Rafnar segir
frá helstu æviatriðum Kristins
Jónssonar. Hann fæddist
1876 að Jórunnarstöðum
i Eyjafirði. Fyrstu ár æv-
innar hafði hann verið „mjög
heilsuveiklaður og framfaralít-
ill, var bæði augnveikur og
eitlaveikur". Hann var „ekki
tápmikill“, er hann komst til
fullorðinsára, „en seiglaðist vel,
góður f jármaður og fór vel með
allar skepnur.“
Sunnlendingar — og þá ekki
síst Reykvíkingar — reyndust
Kristni vel í raunum hans.
„Skutu þeir saman fé til
Mý ýsa
fæst í dag í
fiskútsölum
Jðns & Steingrlms
greiðslu á sjúlo*akostnaði hans
og bjuggu hann* svo vel úr
garði, að þegar hann kom aftur
heim i átthaga sína á áliðnum
vetri, var liann vel og snyrtilega
til fara og með 300 krónur í vas-
anum.“
Kristinn kvæntist árið 1905
og lióf búskap á Nýjabæ í Eyja-
firði, en fluttist síðar að Úlfá.
Þar misti hann konu sina árið
1917. — Eflir það tók heilsu
hans mjög að hnigna, „lá flest
vor í lungnabólgu”, bjó við
mikla fjárliagslega óliægð og
örðugleika, „en aldrei þá hann
af sveit“. — Hann andaðist úr
lungnaberklum í sjúkrahúsi
Akureyrar sumarið 1921, hálf-
fimtugur að aldri.
Sala happdrættismiða hef-
ir farið ört vaxandi á fyrstu
4 árunum. Fyrsta árið (1934)
seldust miðar fyrir nálega
680.000 krónur, en á síðasta
ári (1937) fyrir á aðra miljón
krónur. Senn liður að því, að
alt verður útselt, er selja má
(lVz miljón krónur).
Frá starfsemi
Happdrættisins.
11. Hús var reist fyrir happ-
drættiságóða.
1937 vann A. í þorpi nálægt
Reykjavík 5000 krónur. A. er
dugnaðarma'ður, en fátækur 5
barna faðir og eru 3 af þeim í'
ómegð, en hefir altaf komist af
án sveitarstyrks. Nú er hann bú-
inn að reisa myndarlegt stein-
hús.
12. Styrkur í veikindum.
í 4. flokki 1935 vann maður i
Reykjavik 5000 krónur á %-
miða. Hann sagðist hafa verið
veikur megnið af vetrinum og
svo félitill, að hann hefði ekki
getað farið eftir ráðleggingum
læknis sins, en þær voru alger
hvild. Hann hefði orðið að fara
að vinna strax og hann komst
á fætur.
13. Ung stúlka vinnur
20.000 krónur.
1 fyrsta flokki 1936 skrifaði
stúlka, sem býr i nágrenni Rvik-
ur, umboðsmanni í Reykjavik og
bað hann að velja fyrir sig nú-
mer. Um sama leyti tilkynti
starfsmannafélag, sem hafði
haft númer hjá sama umboðs-
manni, að það myndi ekki end-
urnýja númer sitt, vegna þess að
það ynni aldrei. Lét nú umboðs-
maðurinn stúlkuna fá númer
starfsmannafélagsins og vann
hún 20.000 krónur á það í des-
ember sama ár.
14. 5 ára drengur vinnur
2500 krónur.
f 2. flokki 1936 vann 5 ára
drengur 2500 krónur á 14 miða.
Hann var í fóstri hjá ömmu
sinni. Gamla konan hafði orðið
að fá lánað kr. 1.50 til þess að
endurnýja nieð fyrir dráttinn.
Sjaldan hlýtur
liikandi happ.
Umboðsmenn í Reykjavík eru:
Frú Anna Ásmundsdóttir & frú
Guðrún Björnsdóttir, Túngötu 3,
simi 4380.
Dagbjartur Sigurðsson, kaupm.,
Vesturgötu 45, sími 2814.
Einar Eyjólfsson, kaupm., Týs-
götu 1, sími 3586.
Elís Jónsson, kaupm., Reykja-
víkurveg 5, sími 4970.
Helgi Sívertsen, Austurstræti
12, sími 3582.
Jörgen Hansen, Laufásvegi 61,
sími 3484.
Frú Maren Pétursdóttir, Lauga-
veg 66, sími 4010.
Pétur Ilalldórsson, Alþýðuhús-
inu.
Stefán A. Pálsson & Ármann,
Varðarhúsinu, sími 3244.
Umboðsmenn í Hafnarfirði eru:
Valdimar Long, kaupm., sími
9288.
Verslun Þorvalds Bjariiasonar,
simi 9310.