Vísir - 01.03.1938, Blaðsíða 3

V 1 S I R
Verkfallsaldan magnast ár frá ári
Um átta vinnustöðvanir á síðast-
liðnu ári.
að er ómótmælanleg' stað-
reynd, að ókyrð sú sem er
í vinnumálum landsins grípur
meira og meira um sig og verk-
föll verða tíðari og eru fram-
kvæmd með meiri ofstopa og
frekju með hverju árinu sem
líður.
Það má segja, að verkfalla-
brjálæðið liafi náð hámarki
sínu í síðara Dagsbrúnarverk-
fallinu 1937 þegar vinna var
stöðvuð við Kol & Salt h.f. út
af kaupi kyndaranna í Gasstöð-
inni, og eru þó ýms fordæmi til
frá verkföllum fyrri ára, sem
ekki eru fögur.
Það sem einkum einkennir
verkföllin er það fljótræði sem
fámennar broddaklikur sýna
og sú algerða fyrirlitning fyrir
fjármunum bæði verkamanna
og atvinnurekenda sem sýnd er.
Afstaða hins opinbera valds er
hræðslukend og verður ekki
skilin á annan veg en lögreglu-
valdið telji að ofbeldi og svift-
ing athafuafrelsis sem fram-
kvæmt er í verkföllum, standi
utan við lögin. í nýlega afstöðn-
um vinnudeilum hefir það livað
eftir annað komið fyrir, að beitt
hefir verið hegningarverðu of-
beldi, en lögreglan hefir bein-
línis neifað um vernd gegn slíku
athæfi og er slík neitun þó ský-
laust lögbrot af lrálfu lögregl-
unnar. Ástandið er því í fáum
orðum þannig, að þungamiðja
valdsins í verkalýðsfélögunum
er í liöndum fámennrar klíku,
sem getur sigað mönnum til
verkfalla án þess að þeim sem
teflt er fram í óspektunum sé
einu sinni kunnugt um liið rétta
tilefni þess, sem þeir eru látnir
framkvæma. Skýringarnar geta
þeir fengið á eftir, sagði Guð-
mundur Ó. 'form. Dagsbrúnar.
En gagnvart þessum friðspillum
stendur máttlaus og viljalaus
lögreglustjórn sem ekkert hefst
að og er það ekki yfirvöldunum
að þakka, að ekki skuli hafa
hlotist oftar stórkostleg slys og
jafnvel manntjón i verkfallsó-
spektunum en orðið hefir.
Þetta ástand byggist á laga-
leysi. Það er undarlegt að í
landi þar sem hægt er að setja
bónda í hegningarhús fyrir að
flytja rjómabrúsa eða skyrpund
til bæjarins skuli engin lög ná
yfir þá menn sem æsa til ó-
spekta, siga öðrum út í deilur
og barsmíðar, en forkólfarnir
heimta auk þess að þeir þurfi
ekki að gefa skýringu á fyrir-
skipunum sínum fyrr en á eftir.
Árið 1937 gefur mjög góða
mynd af ástandinu í vinnumál-
unum eins og það er.
Verkföll og vinnustöðvanir
urðu meira en annanhvern mán-
uð á árinu. Dagsbrún, undir
stjórn Guðmundar Ó. stóð að
tveimur verkföllum. Var síðara
verkfallið, sem áður er á minst
þess eðlis, að það var til mink-
unar fyrir þjóðfélagið, að slíkir
atburðir skyldu geta átt sér stað
og er gangur þess máls í of
fersku minni til þess að um þá
þurfi að fjölyrða hér.
Afstaða hins opinbera kom
afar Ijóst fram i verkfalli sem
húsgagnasmíðasveinar stofnuðu
til. I þvi verkfalli var ráðist inn
í hús atvinnurekenda og þrír
menn dregnir út á götu, rifin af
þeim fötin og þeim misþyrmt.
En lögreglustjórinn lét við það
sitja, að halda einhver mála-
myndarpróf, en ekki um það
talað að höfða opinbert mál.
Fleiri ofbeldisverk voru fram-
kvæmd í sambandi við þetta
vcrkfall sem engin leiðrétting
fékst á.
Á síðastliðnu ári stóð lang-
vint verkfall í Bolungavik, sem
lamaði atvinnulíf þessa fátæka
þorps svo mánuðum skifti, á
þann liátt, að fjölskyldur sveltu
heilu liungri af skorti á nauð-
synjum.
í byrjun síldveiðitímans er
síldarsöltun var að liefjast var
skelt á verkfalli. Sá atvinnuveg-
urinn, sem allur landsbúskap-
urinn veltur á, var nú í veði á
þeim stað, þar sem mest fram-
leiðsla síldarafurða er. Yerk-
fallslinefinn var rekinn í borð-
ið og til þess að firra riki og
einstaka menn örlagaríku tjóni
var látið undan kröfum verk-
fallsmanna, að kalla má þegar
í stað.
Á Akranesi varð verkfall í
lok september þegar vinna við
slátrun var að hefjast og miklir
fjárrekstrar biðu afgreiðslu í
kauptúninu. Var verkfall þetta
rekið af miklu kappi og í æsing-
unum vildi til stórslys sem
manntjón hlaust af þegar deilu-
aðilar áttust við úti á bryggju,
sem stórsjór gekk yfir.
Það er kominn tími til að
slíkir leikir séu stöðvaðir.
Vinnulöggjöf þarf að koma
— löggjöf sem miðist við að
reyna að sætta aðilja og komi í
veg fyrir fyrirvaralaus verkföll
eða verkbönn. Slíkri löggjöf
yrði að framfylgja á einbeittan
liátt en það mundi naumast
reynast erfitt ef lögin yrðu bygð
á skynsemi og réttlæti, þvi Is-
lendingar mega teljast lög-
hlýðnir i betra lagi, þótt úf af
geti brugðið.
Þeir sem berjast fyrir að
vinnumálum verði komið í
betra liorf, þurfa aldrei að hú-
ast við því, að fá til þess stuðn-
ing manna eins og kommúnista,
sem beinlínis lifa á veiðuni og
lagaleysi og hafa undanfarið
verið fremstir í flokki í verk-
fallaæðinu.
Baráttan fyrir vinnulöggjöf-
inni er um leið barátta gegn
þessum postulum lagaleysisins.
Tilkynning
frá Leikfélagi Reykjavíkur. —
Nokkurar bréfaskriftir hafa fariS
fram milli Leikfélags Reykjavíkur
og hr. Paul Reumerts í Kaup-
mannahöfn um þá hugsun, aS
hann, ásamt frú sinni, Önnu Borg,
komi til Reykjavíkur í vor. senni-
Iega í maímánuSi, og leiki hér meö
aöstoö og á vegum Leikfélagsins.
Þessir ágætu vinir íslenskra leik-
listarmála hafa boSist til þess a’S
starfa hér aS leiksýningum endur-
gjaldslaust, en láta ágóSa þann,
sem veröa kann, renna á einn eSa
annan hátt til þess aS styrkja hug-
sjónina um þjóöleikhús á Islandi.
ÞaS er ekki enn fastmælum bund-
iS, hver eSa hve mörg leikrit verSa
sýnd. En rannsókn fer fram á þvi,
hvort ldeift reynist aS koma upp
þrernur leikritum, sem sýnd yrSu
aS minsta kosti níu kvöld. Rætt
hefir veriS um þessi Leikrit: Ta-
varis eftir Deval, Læknirinn (Nu
er dlet Morgen) eftir Schluter og
Salome eftir O. Wilde. Ef til vill
kann þaS aS leiSast í ljós, aS
hentugra þyki aS sýna aðeins tvö
leikrit, meS því aS fleiri bæjarbú-
ar ættu þá kost á að sjá hvort um
sig en ella. — LeikfélagiS mun
kosta kapps um að vanda til þess-
ara leíksýninga eftir því sem frek-
ast er kostur, enda þykist það þess
fullvíst, aS bæjarbúum muni verSa
þaS mikiS fagnaðarefni að fá
þessa göfugu gesti.
Stjórn Leikfélags Reykjavíkur.
En þótt hótanir þeirra séu há-
værar, nú þegar á því stendur,
að lögfesta ákvæði um vinnu-
deilur, þá munu þó áhrif þeirra
verða að engu þegar menn hafa
fengið reynslu af sanngjarnri
og skynsamlegri vinnulöggjöf.
Það er krafa almennings á ís-
landi, að vinnulöggjöf verði lög-
fest nú á Alþingi. Drátturinn á
þessu máli er orðinn óþolandi,
og hver einasti réttsýnn Islend-
ingur styður þá kröfu, að það
hættulega lagaleysisástand, sem
nú ríkir verði brottnumið og
reglu og friði komið á í þess
stað.
Hin skyndilega brottför
Stefáns Jóhanns úr bæn-
um hefir vakið allmikla
athygli og umtal og hefir ýms-
um getum verið leitt að þvi í
hvaða tilgangi Stefán liafi fyr-
irvaralaust tekist ferð á hendur
til útlanda sama kvöldið, sem
„Dagsbrún“ afneitaði honum og
Jóni Baldvinssyni, og rak for-
mann flokksins úr félagsskapn-
um.
Um svipað leyti upplýsti Al-
þýðublaðið að litlu hefði mun-
að, að Héðni tækist að ná Al-
þýðuprentsmiðjunni á sitt vald
með því að segja upp ábyrgðum
sínum fyrir liana. Hefir því
mörgum látið sér detta í hug að
Stefán hafi farið í fjárbón til
flokksbræðra sinna erlendis og
þá ekki síst í Svíþjóð, því eins
og kom fram er Stefán útveg-
aði Nygren til að koma Sigurði
Einarssyni inn i dósentsembætt-
ið, þá er liann vinur og dús-
bróðir sumra sósíalistaforkólf-
anna sænsku.
Sósíalistarnir hér hafa áður
fengið útlent fé, svo það væri
engin nýlunda þótt þeir færu í
slíka bónarferð nú. En i sam-
bandi við utanför Stefáns hefir
komið upp önnur saga, sem að
vísu er að ýmsu leyti all ólíkleg
en gefur þó allgóða hugmynd
um hvaða vopnaburð menn telja
að foringjarnir í hinum klofna
sósíalistaflokki heiti Iivor aðra.
Orðrómur þessi er á þá leið,
að Stefán hafi farið utan í þeim
tilgangi að fá lán til þess að
losa héðan hinar innifrosnu
innstæður olíufélaganna British
Petroleum og Shell, en síðan eigi
að setja á olíueinkasölu þegar
búið er að koma þvi svo fyrir
að hin erlendu félög fái sitt
Þessari ráðstöfun ætti auðvit-
að fyrst og fremst að vera beint
gegn oliukonginum í Olíuversl-
un Islands.
Þessi saga fellur raunar, að
því er ætla má, um sjálfa sig
vegna þess að rikið er nú skuld-
bundið skv. loforði við Englend-
inga um að taka ekki lán eða
ábyrgjast lán, en óhugsandi er
að slíkt fé fengist án hluttöku
ríkisins. En orðrómur þessi, sem
mun kominn upp innan Alþýðu-
flokksins sýnir nokkuð inn i
baráttuna þar, og er að því leyti
ekki ófróðlegur.
~ $L&tnSoZOL>
adeins Loftup.
Jarðarför konunnar minnar og móður okkar,
Bjarneyjar G. Hafberg,
fer fram fimtudaginn 3. mars frá dómkirkjunni. Athöfnin
hefst með bæn á lieimili hennar, Bergþórugötu 11 A, kl. 1
e. hád. — Kransar afbeðnir.
Helgi Hafberg og börn.
Minnlngarorð nm frfi
Gnirfinn Magnfisdóttnr.
Guðrún Magnúsdóttir frá
Söndum lést að Strönd í Meðal-
landi 28. október s. 1. eftir
nokkurra ára vanlieilsu, fullra
96 ára gömul, f. 30. janúar
1841 að Stórólfslivoli í Hvol-
hreppi. Voru foreldrar hennar
Magnús prestur Jónsson Norð-
dahl og kona hans Rannveig
Eggertsdóttir. Var Guðrún elst
barna þeirra, en systkini henn-
ar voru: Þórunn móðir Magn-
úsar heitins lagaprófessors
Jónssonar, Guðmundur, fyrr
óðalsbóndi í Elliðakoti, Skúli
síðast sýslumaður í Dalasýslu,
Jóhanna og Kristín, móðir frú
Halldóru, konu Andrésar klæð-
skerameistara Andréssonai-, og
Magnúsar Þórarinssonar báta-
formanns. — Magnús Norðdahl
var fyrst aðstoðarprestur að
Stórólfshvoli, en fluttist brátt að
Hvammi í Norðurárdal og gerð-
ist þar aðstoðarprestur síra
Jóns Magnússonar, föður síns.
Þaðan fluttist hann eftir fá ár
að Sandfelli í Öræfum og varð
þar prestur. Mun Guðrún þá
liafa verið 4 ára gömul og ólst
upp í Sandfelli næstu 4—5 árin,
en fluttist síðan með foreldrum
sinum að Rofabæ í Meðallandi,
því að þá liafði síra Magnús
fengið veitingu fyrir Meðal-
landsþingum. En hann hafði þá
tekið banvænan sjúkdóm (sulla-
veiki) og Iést hann þar rúmu
ári siðar. Ekki var Guðrún
nema á 17. ári, er hún gekk að
eiga Jón bónda Jónsson, og
reistu þau bú á Langholti þar
í sveit, en fluttust síðar að
Söndum í sömu sveit, og þar
bjó Guðrún mestan sinn bú-
skap. Jón bóndi druknaði vest-
ur í Mýrdal, á besta aldri, og
liafði þeim Guðrúnu orðið 10
barna au'ðið. Elst þeirra eru
Brynjólfur, verkamaður liér í
bæ (á Vitatorgi) 78 ára gamall;
þá eru og enn á lífi tvær systur
Iians (tvíburar), frú Margét,
kona Þorsteins kaupmanns Þor-
steinssonar í Keflavik, og Jó-
hanna (austur undir Eyjafjöll-
um). Síðar giftist Guðrún í
annað sinn Guðmundi Lofts-
syni, er var bróðir Markúss
bónda í Hjörleifshöfða, þess er
eldritin samdi. Þau Guðmundur
eignuðust 5 börn: Þórdísi, hús-
freyju á Fossi á Siðu, Loft, odd-
vita og hónda á Strönd í Meðal-
landi, Eggert, er druknaði fyrir
rúmum 30 árum i Kúðafljóli
(við flutning strandmanna), Jó-
hannes bónda á Herjólfsstöðum
í Álftaveri, og Guðbjörgu (á
Strönd). Ekki varð Guðmundur
bóndi langlífur, og bjó Guðrún
mörg ár með börnum sinum.
En rausnarbúi bjó hún jafnan
á hólmanum í Kúðafljóti og
veitti á báðar hendur gestum og
gangandi, en Sandar voru í
þjóðbraut og póstleið í þá daga.
En mörg hinna siðustu ára
dvaldist hún lijá Lofti syni sín-
um á Strönd, og þá alknjög far-
in að heilsu upp á siðkastið, en
hélt þó sjón og lieyrn til ævi-
loka.
Guðrún á Söndum var fríð
sýnum, en ekki var hún há í
loftið, og mætti þá segja, að hún
hafi ekki „tekið mikið veður á
sig“. En það kom sér líka, því
að mörg urðu „veðrin“ urn æv-
ina, og ekki allblíð öll, og mun
fáum ætlanda að standa þau
betur af sér en hún gerði. Hún
var hin mesta þrekkona, er
ekki lét sér bregða, þótt aðrir
æðruðust, og bráðgáfuð var
hún, fróð og ræðin, hún var
mannblendin mjög, og þótti
veisla varla fullsetin þar um
slóðir, ef Guðrúnu á Söndum
vantaði. Hennar má nú margur
minnast, hinnar tápmiklu
sæmdarkonu, er með svo mik-
illi prýði og röggsemi stóð í
sinni vandasömu stöðu.
Hðppdnetti
8.
Farfuglafundur
verður haldinn í Kaupþingssaln-
um í kvöld kl. 9. Fundúrinn er a‘ð-
eins fyrir ungmennafélaga.
Útvarpi'ð í kvöld.
18,45 Þýskukensla. 19,10 Veður-
fregnir. 19,20 Þingfréttir. 19,50
Fréttir. 20,15 Erindi: Áfengi og
tækni (Einar Björnsson verslm.).
20,40 Hljómplötur: Létt lög. 20,45
Húsmæðratími: Sálfræðilegt upp-
eldi barnsins innan þriggja ára,
III (frú Aðalbjörg SigurSardótt-
ir). 21,00 Symfóníu-tónleikar: a)
Tónleikar Tónlistarskólans. b)
(21.40) ítalska symfónían, eftir
Mendielssohn (plötur). 22,15 Dag-
skrárlok.
Næturlæknir:
Halldór Stefánsson, Ránargötu
12, sími 2234. Næturvörður í
Laugavegs apóteki og Ingólfs
apóteki.
öskudagsfagnaður
stúdenta verður að Hótel Borg
annað kveld og hefst með borð-
haldli. Ræður verða fluttar undir
borðum, sungnir stúdentasöngvar
c. fl. verður til slcemtunar. — Að-
göngumiðar fást í dag kl. 3—7 í
Háskólanum. Er ráölcgast, aö
tryggja sér miöa í tíma.
5. skíðanámskeið
íþróttafélags Reykjavíkur hefst
á morgun a'ð Kolviðarhóli. Þátt-
taka tilkynnist strax til Jóns Kal-
dal, sími 3811. Skírteini sækist í
dag.
Skógarm enn
halda marsfund sinn annað
kveld, öskudag, kl. 8% í húsi
K. F. U. M.
Hvað er í pokanum'? ??
Skógarmenn, eldri sem yngri,
fjölmennið stundvíslega.
STJÓRNIN.
Sala liappdrættismiða ei4
nú í fullum gangi. Forðist
ösina síðustu daga fyrir drátt
og kaupið miða nú þegar.
Verið með frá upphafi. Það
getur verið tjón fyrir yður
að kaupa miða seinna.
Frá starfseml
Happdrættisins.
18. Það er hættulegt að
endumýja ekki.
í 9. flokki 1936 vann fátæk
kona 34 af 25.000 krónum. Dótt-
ir hennar sótti peningana og fór
að afsaka hjá umboðsmanni það,
sem hún hafði sagt, þegar hún
endurnýjaði síðast. Það var á
þá leið, að það þýddi ekkert að
vera að spila i þessu happdrætti,
maður fengi aldrei neitt. Hún
sagðist ekki hafa ætlað að trúa
sínum eigin eyrum, þegar hún
heyrði númerið lesið upp i út-
varpinu.
19. Þegar neyðin er stærst,
er hjálpin næst.
Iíona A. var nýbúinn að missa
manninn sinn frá þrem ungum
börnum í mikilli fátækt. Hún
sagðist ekki hafa haft ráð á að
endurnýja þá tvo fjórðungsmiða,
sem maður hennar hefði spilað
á síðustu tvö árin. En af því að
aðeins var einn dráttur eftir á
árinu, þótti henni leitt að sleppa
miðunum og endurnýjaði þá.
Hún lilaut 6250 krónur eða 34
af 25.000 króna vinning og sagði
hún, að peningar þessir hefði
bjargað sér frá miklum áhyggj-
um og efnahagslegum örðugleik-
um. —
20. A. kaupir snurpinót.
Árið 1935 vann A. á Sauðár-
króki 500 krónur og notaði þær
til að festa kaup á snurpinót á-
samt fleirum.
21. Trúlofuo stúlka vinnur
2500 krónur.
1934 i 2. flokki vann ung
stúlka trúlofuð 2500 krónur. Var
þetta þægileg hjálp til þess að
stofna heimili með.
22. Hugboð.
4. desember 1935 kom maður
inn til umboðsmanns í Reykja-
vik og keypti heilmiða. Sagðist
hann gera það eftir hugboði, en
ekki eftir draumi. Kom miðinn
upp eftir nokkra daga með 20.000
króna vinning.
Sá fær Happ, sem
hamingjan ann.
Umboðsmenn í Reykjavík eru:
Frú Anna Ásmundsdóttir & frú
Guðrún Björnsdóttir, Túngötu 3,
simi 4380.
Dagbjartur Sigurðsson, kaupm.,
Vesturgötu 45, simi 2814.
Einar Eyjólfsson, kaupm., Týs-
götu 1, sími 3586.
Elís Jónsson, kaupm., Reykja-
vikurveg 5, sími 4970.
Helgi Sívertsen, Austurstræti
12, sími 3582.
Jörgen Hansen, Laufásvegi 61,
sími 3484.
Frú Maren Pétursdóttir, Lauga-
veg 66, sími 4010.
Pétur Halldórsson, Alþýðuhús-
inu.
Stefán A. Pálsson & Ármann,
Varðarhúsinu, sími 3244.
Umboðsmenn í Hafnarfirði eru:
Valdimar Long, kaupm., sími
9288.
Verslun Þorvalds Bjarnasonar,
sími 9310.