Vísir - 17.03.1938, Blaðsíða 2
VISIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN
VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Páll Steingrímsson.
Bkrifstofa
og afgreiðsla
Símar :
Austurstræti 12.
AfgreiSsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
Prentsmiðjan 4578
VerU 2 krónur á mánuði.
Lausasala 10 aurar.
Félagsprentsmiðjan.
Friðarslit?
TÍMADAGBLAÐIÐ gaf fyrir-
* heit um þaö iá dögunum, aö
á næstu sólarhringum yrði liaf-
ist handa um að ráða fram úr
togaradeilunni, með einhverj-
um hætti, þolinmæði Framsókn-
arfloltksins væri á þrotum og
liann mundi „ekki lengi biða á-
tekta“ um lausn málsins.
Framsóknai-flokkurinn hefir
nú efnt meira en fyrirheit blaðs-
ins tók til. Hann hefir, með
frumvarpi því um lagaskipun
gerðardóms í togaradeilunni,
sem flutt var á Alþingi af for-
sætisráðherranum sjálfum, ekki
að eins „hafist handa“ um að
leysa úr togaradeilunni, heldur
einnig um það, að leysa sig úr
stjórnarsamvinnunni við Al-
þýðuflokkinn.
Að svo stöddu verður nú ekk-
ert sagt um það, hvernig takast
muni til um lausn togaradeil-
unnar, þrátt fyrir lögfestingu
gei-ðardómsfrumvarpsins. En
„lausn“ s t j órnarsamvinnunnar
virðist vera i góðu gengi.
Undir umræðunum um gerð-
ardómsfrumvarpið í neðri deild
í nótt lýsli atvinnumálaráðherr-
ann, Haraldur Guðmundsson,
því yfir, að Alþýðuflokkurinn
mundi slíta stjórnarsamvinn-
unni við Framsóknarflokkinn
og „draga ráðherra sinn (þ. e.
hann sjálfan) út úr stjórninni“,
ef frumvarpið yrði samþykt.
Þrátt fyrir þá yfirlýsingu, er
frumvarp þetta nú orðið að lög-
um og má því vænta þess, að
atvinnumálaráðherrann heiðist
lausnar þegar í stað. En þá virð-
ist heldur ekki verða hjá því
komist, að stjórnin beiðist
öll lausnar, þvi að ráðherra
Framsóknarflokksins skortir
þingfylgi til þess að geta farið
einir með völd.
Það er nú hinsvegar furðu-
legt, að svo skuli vera komið,
svo lítið sem Alþýðuflokknum
og Framsóknarflokknum í
rauninni bar þar á milli í sam-
bandi við lausn togaradeilunn-
ar. Gerðardómslög slík, sem
hér er um að ræða, liafa verið
sett með samþykki socialista í
nágrannalöndunum, hvað eftir
annað. Þess er hinsvegar einnig
dæmi, að ráðið hefir verið fram
úr vinnudeilum með því að lög-
festa álcveðin launakjör, eins og
Alþýðuflokkurinn lagði til að
gert yrði hér, en Framsóknar-
flokkurinn vildi ekki fallast á.
Það virðist í rauninni ekki geta
skift ákaflega miklu máli, hvor
leiðin var farín. En Alþýðu-
flokkurinn hefir með afstöðu
sinni lil gerðardómsins sýnt það
sem oftar, að hann er mildu
skyldari kommúnistum i skoð-
unum en „bræðraflokkur“ hans
í nágrannalöndunum. Um
Framsóknarflokkinn mætti
helst ætla, að honum hafi ekki
verið það óljúft að losna úr
samvinnunni við Alþýðuflokk-
inn, og ekkert varð þess vart í
sambandi við yfirlýsingu at-
vinnumálaráðlierrans um sam-
vinnuslitin, að hinum ráðherr-
unum félli það þungt, að þurfa
að sjá honum á bak. En vel má
þó vera, að þeim hafi verið
þyngra niðri fyrir en séð varð á
yfirborðinu. Og engan veginn
er nú loku fyrir það skotið, að
sættir og samlyndi geti tekist
aftur með flokkunum, þegar frá
líður. Erfiðleikar kunna líka að
verða á því að koma nýrri
stjórn á laggirnar. Og ekkert
mun Alþýðuflokknum ógeðfeld-
ara en að þurfa nú að ganga til
nýrra kosninga.
ERLEND VÍÐSJA:
FRAKKAR ÓTTAST ÁHRIF
UNDIRRÓÐURS JAPANA
í SIAM.
Eins og komið hefir fram * í
skeytum hafa Frakkar haft á-
hyggjur miklar af styrjöldinni í
Kína — ef til vill enn meiri en
aíSrar Evrópuþjóöir, aö vissu leyti.
Stafar þaö af því, aö Frakkneska
Indó-Kína er nágrannaland Kína,
þar sem styrjöld geisar, en ýmsir
árekstrar geta valdið nábýlisþjóö-
um þeirra, sem í ófriöi eiga, erfitt
fyrir á marga lund, ef ekki ef við-
höfð fylsta gætni. En þaö er ekki
aö eins ófriöurinn í Kína, sem
veldur Frökkum áhyggjum, vegna
frakkneska Indó-Kína, heldur og
þaö, aö Siam, sem er nágranna-
land Frakkneska Indó-Kína, er
Frökkum ekki eins vinsamlegt og
þaö á'öur var. Siam og Frakkland
gerðu með sér sáttmála 1925, til
þess að bæta sambúð Siam og
frakkneska Indó-Kína, en nú hefir
Siam sagt þessum sáttmála upp. í
þessum sáttmála voru ákvæði
hvernig leysa slcyldi deilur um
landamæri o .fl. og yfirleitt hvern-
ig leysa skyldi öll vandamál, sem
upp kynnu að koma. Og það hefir
þegar komið í ljós, síðan er Siam
sagði sáttmálanum upp, að sam-
búðarerfiðleikarnir hafa farið
mjög vaxandi. Og vegna áróðurs
J'apana í Síam telja Frakkar, að
Siambúar sé að verða sér æ fjand-
samlegri, og telja öryggi frakk-
neska Indó-Kína minna en áður
— og jafnvel í hættu statt.
Siam er óháð konungsríki, sem
liggur að nýlendum þeim, sem
sameinatiar kallast Frakkneska
Indó-Kína (Tonkin, Annam, Laos,
Chochin-Kína og Cambodia). Sam-
eignleg landamæri Frakkneska
Indó-Kína og Siam eru 1200 ensk-
ar mílur á lengd, og þegar sam-
búðarerfiðleikar eru miklir, þarf
að auka landamæraeftirlit á öllum
varðstöðvum við landamærin.
Milli Siam og Japan hefir lengi
verið vinátta. í Siam er sem stend-
ur sterk þjóðernishreyfing og Jap-
anir styðja Siamsbúa í öllu og
hvetja þá til aukinnar þjóðernis-
legrar baráttu. Af þessu hefir leitt
vaxandi andúð í garð Frakka.
Andúðin náði hámarki með upp-
sögn samningsins og eftir það fóru
Siamsbúar að vaða uppi við landa-
n?ærin sumstaðar og hafa þeir tek-
ið til að víggirða svæði þar, sem
samkomulag var um áður, að
skykli vera óvíggirt.
Frakkar hafa beyg af þessu. —
Fregnir hafa borist til Parísar um,
að Japanir sé að aðstoða Siam við
endurskipulagningu hersins og
sagt er, að margt japanskra yfir-
foringja sé í Siarn. Þá hefir það
valdið gremju meðal Frakka, að
Siamstjórnin hefir látið gera ný
landbréf af Siam, þar sem stórar
sneiðar af Frakkneska Indó-Kína
eru taldar til Siam. Og þessi
landabréf eru notuð í skólunum,
E>jódstjórn á Bretlandi
Versnandi horfur í alþj óðamálum knýja
Ghamborlain að lik.ind.om til að mynda
þjóðstjórn með stuðningi frjálslyndra og
| afnaðarmanna.
EINKASKEYTI TIL VÍSIS.
London, á hádegi.
Allar líkur benda til, að versnandi horfur í al-
þjóðamálum hafi þær afleiðingar, að miklar
breytingar verði gerðar á skipun bresku
stjórnarinnar. Er mjög um þetta rætt af stjórnmála-
mönnum. Ágreiningur er sagður mikill innan stjórnar-
innar um stefnu bresku stjórnarinnar í utanríkismál-
um.
Samkvæmt áreiðanlegum heimildum hefir United
Press fregnað, að menn, sem gegna mikilvægum ráð-
herraembættum, muni biðjast lausnar þá og þegar.
Samkvæmt sömu heimildum er gefið í skyn,
að í ráði sé að mynda þjóðstjórn með þátttöku
allra flokka, og verði verkalýðsflokknum og
frjálsyndaflokknum því boðið að taka þátt í
stjórninni.
Markmiðið með þessu er að mynda sem öfiugasta
stjórn, er hafi stuðning alþjóðar, því að þess sé hin
fylsta þörf á þeim alvörutímum, sem nú séu:
Daily Mirror segir, að horfurnar verði æ alvarlegri,
og gerir ráð fyrir því, að mynduð verði stjórn með
þátttöku Attlee’s, Sinclair’s, Churchill’s, Eden’s og
Stanley Baldwin’s.
United Press.
Framsókn uppreistar-
manna í Aragoniu
stððvuð.
London, 17. mars. FÚ.
Spánski stjórnarherinn virðist hafa stemt stigu fyrir fram-
sókn uppreistarhersins í Aragoníu. í gær stóSu grimmar or-
ustur um Caspe og Montalban.
SíSIa í gærdag hófu uppreistarmenn loftárás á Barcelona og
í hálfa þriðju klukkustund var haldið uppi stöðugu sprengju-
regni yfir borgina. Það er óttast, að manntjón hafi orðið til-
finnanlegt þar sem allmargar sprengjur féllu um miðbik borg-
arinnar. Þessi loftárás var hin harðvítugasta sem Barcelona hef-
ir orðið fyrir til þessa.
Franska stjórnin hefir aukið herlið sitt við spænsk-frönsku
landamærin.
Blum ætlar að lýsa yfir stefnu frönsku stjórnarinnar á þing-
fundi í dag. Yfirlýsingin var samþykt á ráðherrafundi sem
haldinn var í gærkvöldi.
til þess að gefa börnum og ung-
lingum hugmynd um „Siam fram-
tíðarinnar".
Frakkar þurfa því eleki að fara
í neinar grafgötur um hvað Siams-
búar ætla sér.
Frakkar hafa 25.000 manna her,
aðallega innfæddra manna, í
Frakkneska Indó-Kína, en Siam
hefir 60.000 manna fastaher og vel
æfðan og 300.000 manna varalið.
Mikill hergagnaflutningur fer
fram frá Frakkneska Indó-Kína til
Chiangs Kai-shek á járnbrautinni
Hanoi til Yunnan í Suður-Kína.
Til þess að þóknast Japönum
bönnuðu Frakkar að nota jám-
brautina til slíkra flutninga. (En
mikill hergagnaflutningur fer þó
að sögn enn fram til Kína — írá
Frakkneska Indó-Kína, en- eftir
öðrum leiðum, eftir bilvegum inn
í Kwangsi).
Almenningur í Frakklandi, segir
amerískt blað, veit lítið um hversu
alvarlega horfir í Frakkneksa
Indó-Kína. En frakkneskir stjórn-
málamenn hafa af því miklar á-
hyggjur og leitast við að ná sam-
komulagi við Siam og gera nýan
samning við Siamstjórnina.
KOMMÚNISTAR í FRAKK-
LANDI VILJA HJÁLPA
SPÆNSKU LÝÐVELDIS-
STJÓRNINNI.
Oslo 16. mars.
Horfurnar eru hinar alvar-
legustu fyrir stjórnarhernum á
Spáni. Hefir hann orðið að
liörfa undan og eru allar horf-
ur á, að allar samgönguleiðh-
milli Barcelona og Valencia
verði slitnar sundur af Franco-
hersveitunum.
Hersveit Franco nálgast nú
landamæri Kataloniu. Frakk-
nesku kommúnistamir hafa
krafist þess, að frakkneska
stjórnin veiti lýðveldisstjóm-
inni á Spáni lið, en frakk-
neska stjórnin hikar við að
hverfa frá hlutleysissam-
komulaginu.
Franco hefir undanfarna
daga, að sögn, fengið mikinn
liðstyrk frá Ítalíu og Þýska-
landi.
Fregnir hafa borist um það,
að Azana, forseti spænska lýð-
veldisins og Prieto landvarnar-
ráðherra, séu væntanlegir til
Toulose á hverju augnablild.
Einn skipverja, kyndari, á
enska skipinu Stamvell, sem
flugvélar uppreistarmanna
skutu á í Taragona, fórst, en
aðrir særðust. Danskur eftir-
litsmaður á vegum hlutleysis-
nefndarinnar, M. C. Madsen,
heið bana af sárum, sem hann
hlaut. — NRP—FB.
SpánaF-
stypjöldin.
Stjórnmálaástandið í álfunni
flóknara vegna þess hversu
horfir á Spáni.
Hvað gera Bretar og Frakkar?
London, 16. mars. - FÚ.
Framsókn uppreistarhersins
á vígstöðvunum í Aragoníu og
sú hætta sem Cataloníu stafar
af sigurför hans hefir orðið til
þess að gera stjórnmálaástandið
í Evrópu enn flóknara en það
var orðið vegna atburðanna í
Austurríki.
Chamberlain forsætisráð-
herra Breta skýrði frá þvi í
þinginu i dag, að franska stjórn-
in liefði í gær látið í Ijós við
sendiherra Breta í París á-
liyggjur frönsku stjórnarinnar
út af ástandinu á Spáni. Breska
stjórnin, sagði hann, gerði sér
fullkomlega Ijóst hversu alvar-
legt ástandið væri. Attlee, leið-
togi stjórnarandstæðinga spurði
Chamberlain þá hvort breska
stjórnin ætlaði ekki að gera
neinar náðstafanir ásamt Frökk-
um vegna þess að Ijóst væri, að
Ítalía hefði brotið ákvæði hlut-
leysissáttmálans og gengið á
gefin loforð. Chamberlain vildi
engu öðru svara en því, að
breska stjómin stæði í stöðugu
sambandi við frönsku stjórnina
um þessi mál.
Attlee spurði þá Chamberlain
hvort hann mætti minna hann
á það, að á dögunum, þegar
hann skýrði frá væntanlegri
samningagerð við ítali, þá hefði
hann sagt, að breska stjórnin
hefði gert það að skilyrði að
ítalir aðhefðust ekki neitt sem
gæti breytt afstöðu styrjaldar-
aðilanna á Spáni. Chamberlain
sagðist hafa ástæðu til að áilta,
að uppreistarmenn hefðu ekki
notið aðstoðar annara erlendra
hersveita en þeirra, sem voru á
Spáni, þegar hann mælti þau
orð, sem Attlee vitnaði til.
Attlee bað þá um leyfi til þess
að mega leggja til að umræðum
um dagsknármál yrði frestað, en
ástandið á Spáni tekið til um-
ræðu. Þingforseti spurði hvort
hann nyti stuðnings 40 þing-
manna um þessa tillögu, eins og
krafist er og risu þá allir stjórn-
arandstæðingar úr sætum sínum
og kváðust styðja tillögu Attlees.
Fara því fram umræður um
Spánarmálin í neðri málstofu
breska þingsins í kvöld.
Franska stjórnin hefir i dag
rætt um ástandið á Spáni við
sendiherra Breta, Spiánar og
Sovét-Rússlands. Ráðuneytið
kom saman á fund í dag til þess
að ræða um þessi mál og þann
orðróm, að ítalska stjórnin
befði nýlega sent liðsauka til
Spánar.
Það er sagt í fréttum frá
Paris að Blum muni vera að
reyna að fá þá flokka sem nú
Frh. á 4. bls.
PÖLSKUR HERMAÐUR
SKÝTUR Á
LITHAUISKA LANDA-
MÆRAVERÐI.
London, í morgun.
Fregnir frá Genf herma,
1 að Lithauen muni bera
fram harðort mótmælaskjal
vegna þess að pólskur her-
maður hafi skotið á lithau-
iska landamæraverði. Ætlar
Lithauen að krefjast þess af
Þjóðabandalaginu, að það
sjái um að Pólvejar bæti
þetta brot að fullu.
Almenningur í Póllandi er
yfirleitt á þeirri skoðun, að
þetta atvik sé Lithauum að
kenna, og krefst þess að Lit-
hauen verði refsað, en síðan
bætt samlyndi þjóðanna.
United Press.
London 17. mars. FU.
Henlein, leiðtogi þýslcra nas-
ista í Tékkóslóvakíu hefir skor-
að á áhangendur sína að sam-
einast í baráttu fyrir „frelsi og
beiðri“ Þjóðverja í Tékkósló-
vakíu. Áskorun þessir er birt í
morgun í málgagni flokksins.
Þjóðverjar í Austurriki, segir
Henlein, hafa sýnt að eining og
einbeitni eru vopn, sem rang-
lætið má sín einskis gegn.
Sudeten-nasistarnir hafa sagt
skilið við þann liluta Þjóðverja
í Tékkóslóvakíu sem fylgir
stjórninni.
Í þingi Tékkóslóvakíu setti
einn þingmaðm- Sudeten-Þjóð-
verja í gær fram kröfu um að
stofnuð yrði sérstök „Kantona'*
fyrir þá í Téklcóslóvakíu, eftir
svissneskri fyrirmynd. Stjórnin
hefir bannað að láta birta
meirihlutann af ræðu þessa
þingmanns.
Rikisþiagið kaliað
saman.
London 17. mars. FÚ.
Hitler hefir kvatt Rikisþingið
saman á fund á morgun og mun
hann þá gefa yfirlýsingu í sam-
bandi við innlimun Austurríkis
í þýska ríkið.
SJÁLFSMORÐ í AUSTURRÍKI
Oslo 16. mars.
Fey majór, fyrrverandi yfir-
maður austurriska heimvarnar-
liðsins hefir framið sjálfsmorð
ásamt konu sinni og syni. Aust-
urríski iðjuhöldurinn Reitling
hefir látið dóttur sina drepa sig.
Dóttir hans framdi síðan sjálfs-
morð. — Kunwaldt, fjárhags-
ráðunautur Schusniggs hefir
fundist drepinn í Wien. Iíuhn-
waldt var Gyðingur. — NRP
—FB.
Papanint keminn til
Leningrad.
ísbrjóturinn, sem liafði inn-
anborðs rússnesku leiðangurs-
mennina, sem bjargað var af
hafisjaka i Norðurishafi, kom
til Leningrad í gær. Var Papa-
nini og hinum öðrum lciðang-
ursmönnum fagnað forkunnar
vel. Héldu þeir þegar í stað
ræðu í útvarp, Papanini og
Smith, og skýrðu frá lielstu at-
burðurn í sambandi við björg-
unina. (FÚ.).-