Vísir - 17.03.1938, Blaðsíða 3

VlSIR
Gerðardómsfrumvarpið
afgreitt sem iðg frá Alþingi.
-o-
Haraldor Huðmondsson atvinnomála^
ráðherra biðst iansnar.
I fyrsta sinni síðan Aþingi
1 kom saman fyrir mánuði
síðan safnaðist þangað all-mik-
ill mannfjöldi í gær, til að fylgj-
ast með því, sem þar fór fram.
Til umræðu var frumvarp
forsætisráðherra um gerðardóm
í togaradeilunni og hófust um-
ræður með ræðu forsætisráð-
herra kl. 1 e. h.
Forsætisráðlierra rakli ástæð-
urnar til frumvarpsins og efni
þess. Taldi hann að togaradeil-
an væri nú komin á það stig,
að óumflýjanlegt væri að Al-
þingi gripi inn i gang málsins
og skakkaði leikinn. Kvað hann
hér vera um slíkt undantekning-
artilfelli að ræða, að ekki væri
horfandi í að grípa til gerðar-
dóms og skerða þannig það
samningafrelsi, sem ekki væri
þess megnugt að leysa hnútinn,
en lífsnauðsyn væri að togar-
arnir færi nú þegar út á veiðar.
Rakti forsætisráðherra noklc-
uð þær fyrirmyndir, sem til eru
frá öðrum löndum fyrir slíkri
lagasetningu svo sem í Dan-
mörku, þar sem samsteypu-
stjórn socialista og radikala
flokksins hefði þrisvar sinnum
heitt sér fyrir samskonar gerð-
ardómslöggjöf, í Frakklandi
þar sem ríkisstjórn Alþýðufylk-
ingarinnar svonefndu hefði lög-
fest gerðardóm og svo í Noregi.
Lagði forsætisráðherra á-
herslu á að hinar afstöðnu sátta-
umleitanir hefðu sýnt, að sú
leið væri ekki fær og væri því
skylda ríkisvaldsins að gera ráð-
stafanir til að leysa deiluna nú
þegar.
Atvinnumálaráðherra, Har-
aldur Guðmundsson, tók næst-
ur til máls og lýsti því yfir, að
hans flokkur væri algerlega and-
vígur fi’v. forsætisráðherrans,
en vildi hinsvegar fara þá leið,
sem bent væri á í frumvarpi þvi
sem lagt var frarn samtímis frv.
forsætisráðherrans, og Sigurjón
Á. Ólafsson og Erlendur Þor-
steinsson flytja, en efni þess er
sem hér segir:
Ákvæði samnings dags. 28.
jan. 1935 á milli Sjómannafé-
lags Reykjavíkur og Hafnar-
fjarðar og Félags ísl. botn-
vörpuskipaeigenda varðandi
lágmarkskaup og kjör sjó-
manna á saltfisksveiðum tog-
ara, skulu gilda á árinu 1938
með þeim breytingum á þessum
álcvæðum, sem getur í tillögum
sáttasemjara ríkisins, er boni-
ar voru fram í kaupdeilu sjó-
manna og togai'aútgerðar-
manna í marsmánuði 1938 og
gengið var til atkvæða um af
aðilum hinn 14. þessa mánaðar.
Rikisstjórnin slcal hlutast til
um, að haldið verði áfram
sáttatilraunum i yfirstandandi
kaupdeilu með það fyrir augurn
að korna á samningum með að-
ilum.
Ráðheri’ann kvað socialista
velja þessa leið með því að mest
væri aðkallandi að leysa deiluna
að þvi er viðkettiur saltfisks-
veiðunum, en með setningu
gerðardóms væri um að ræða
svo mikið brot á samningsfi’elsi
verkamanna að flolckur lians
gæti ekki á það fallist, að það
yrði skert þannig, og það því
fremur, sem ekki væri þörf á
því, þar sem nú væri langt til
síldveiða og aðiljar hefðu nóg-
an tíma til samninga.
Forsætisráðherra tók aftur til
máls og kvaðst eklci geta fallist
á, að rétt væri að taka saltfisk-
veiðarnar út úr. Ef tillaga sátta-
semjara, að þvi er þeim við-
kæmi yrði lögfest væri um
skerðingu á samningsfi’elsinu að
ræða, sem H. G. hefði tahð
órjúfanlegt, og væri því ekki
nema um stigmun að ræða. En
engin trygging og jafnvel að-
eins litil likindi væri fyrir þvi
að aðilar kæmust að samning-
um um síldarvertíðina, og hvað
ætti þá að gera. Á því tímabili,
sem hún liefst, sæti ekkert þing
og þá yrði að grípa til þess að
gefa út bráðabirgðalög, sem
óvíst væri, að í’ikisstjórnin gæti
komið sér saman um.
Magnús Jónsson tók til máls
og óskaði eftir fundarhléi með
því að frumvarp það, sem verið
væri að ræða væri fyrir svo
skömrnu fram komið, að þing-
menn Sjálfstæðisjflokksins
liefðu eltki liaft tækifæri til að
taka afstöðu til þess.
Frestaði forseti þá fundi til
kl. 3.20.
Eftir hléið tók Magnús Jóns-
son til máls og skýi’ði afstöðu
sjálfstæðismana. Kvað hann
flokkinn skv. allri stefnu sinni
lialda fast við samningsfrelsi
borgaranna eji til væru þó und-
antekningar, þar sem grípa yrði
inn i lil að forða yfirvofandi
hættu og svo stæði á um tog-
aradeiluna. Lýsti hann þvi yfir,
að Sjálfstæðisflokkurinn mundi
fylgja frv. framsólmarmanna
um gerðardóm, en væri andvíg-
ur tillögum socialista með því
að þær gengju of skamt til
lausnar, en þyrftu að ganga
lengra úr því farið væri inn á
þessa braut.
Síðar töluðu Brynjólfur
Bjarnason, ráðherrarnir og Sig-
urjón Á. Ólafsson og fleiri, en
ekkert nýtt kom fram í þeim
ræðum.
Var svo málið afgreitt fyrir
miðnætti frá efri deild til neðri
deldar, með 12 atkv. gegn 1.
í neðri deild urðu yfirleitt
ekki þýðingarmiklar umræður
um málið. Af liálfu sjálfstæðis-
manna talaði Ólafur Thors og
gerði liann i ágætri ræðu grein
fyrir afstöðu Sjálfstæðisflokks-
ins til málsins.
Atvinnumálaráðherra stóð
upp mjög dapur og kvað upp
úr með,
að ef frumvarpið yrði sam-
þykt þegar á nóttina liði, eins
og’ útlit væri fyrir og fullvíst
mætti telja, myndi hann biðj-
ast lausnar. Lýsti hann því
með f jálgleik hve gerðardóm-
ur væri mikið brot á stefnu
Alþýðuflokksins og gæti hann
ekki sætt sig við að vera í
stjórn eftir að slíkt mál væri
samþykt af samstarfsflokkn-
um.
Einar Olgeirsson liélt yfir
klukkustundar ræðu fulla af
fúkyi’ðum og æsingum. Var það
tilætlun hans, að koma af stað
uppþoti og nota til þess útvarp
það, sem var frá þinginu. En
þessi tilraun tókst ekki og varð
Einar að þagna eftir mikið erf-
iði, en lítil laun.
Klukkan rúmlega 4 í nótt var
gerðardómsfrumvarpið sam-
þykt í neðri deild með atkvæð-
um framsóknar- og sjálfstæðis-
manna og afgreitt sem lög frá
Alþingi.
SJÓMANNAFÉLAGSFUNDIR
voru lialdnir í gærkveldi í
Reykjavík og Hafnarfirði.
Fundurinn í Reykjavík var
lialdinn í K.R.-húsinu og liófst
kl. 8 og stóð til klukkan fram
undir ellefu. Voru umræður
heitar. Var borin upp tillaga til
að mótmæla lögþvinguðum
gerðardómi, en jafnframt á-
lyktað, að gengið skyldi að
málamiðlun sáttasemjara, hinni
síðari. Þessi tilaga var feld með
169 atkv. gegn 133, en 29 seðl-
ar voru auðir. Samskonar til-
Iaga var feld á Hafnarfjarðar-
fundinum með 45 atkv. gegn 4.
Á fundinum töluðu Sigurjón
Á. Ólafsson, Haraldur Guð-
mundsson, Ólafur Friðriksson
o. fl. Mæltu þeir með tillögunni,
en fengu að sögn ekki gott
hljóð.
Um það bil og fundinum Iauk
eða jafnvel nokkuru fyr var
þröng mikil í anddyri Alþingis-
hússins og stigum. Vildu komu-
menn fá að komast inn til þess
að hlýða á umræður, en áhorf-
endapallar vörú fullir. Kröfð-
ust þeir þá útvarpsumræðna.
Var hávaði mikill i stigunum
og brotnaði ein rúða i inn-
göngudyrunum gegnt aðaldyr-
um neðri deildar. Munu komm-
únistar liafa verið fjölmennast-
ii’ í hópi þeirra, sem þama voru.
Tilraunir voru einnig gerðar til
þess að trufla fundarliald efri
deildar með þvi að lief ja söng á
áheyrendapöllum. — Lögregla
kom til þess að lialda uppi
reglu.
Thafe-möt’ð
Vísir liefir verið spurður að
því oftar en einu sinni, hver
hafi orðið stigatala félaganna,
sem tóku þátt í 18 km. göng-
unni á skíðamótinu og birtir
þær tölur þvi hér:
• 1. Skf. Siglfirðingur ... 26 st.
2. Ekf. Siglufjarðar .... 27 _
3. Skátaf. Einherjar ... 54 __
4. K. R............ 62 —
5. Ármann ......... 103
Skíðafélag Reykjavíkur kom
ekki að marki með fult lið.
Skandinaviska veitingastofan
í París, þar sem voru tuttugu
málverk eftir Per Krog, liefir
brunnið til kaldra kola. Tjónið
er metið á 250.000 kr. — NRP
—FB.
adeins Loftur.
I
f
Jón Baldvinsson
i
fopseti Alþingis, andaðist i nótt, eft—
ip langvarandi veikindi. — Þessa
merka manns og góda drengs verð-
ur nánapa getið síðap liép í blaðinu.
Harildur Ouimuudsson
biist lausuar í dai.
Atvinnumálaráðherra Harald-
ur Guðmundsson, mun í dag
formlega tilkynna forsætisráð-
herra lausnarbeiðni sína. For-
sætisráðherra muni því næst
síma konungi lausnarbeiðni
ráðherrans. Hvað frekar ger-
ist verður eigi sagt að svo
stöddu.
Sjálfstæðisflokkurinn taldi
ekki að það mál, sem nú hefir
klofið ríkisstjórnina, niundi
liafa þær afleiðingar.og sísf taldi
sá flokkur ástæðu til þess þegar
það liggur fyrir, að Alþýðu-
flokkurinn hefir, með frum-
varpi sínu um lögfestingu nokk-
urs hluta af miðlun sáttasemj-
ara gengið inn á að rétt væri,
undir vissum kringumstæðum,
að ákveða kaupgjald með lög-
um.
Hinsvegar hefir Sjálfstæðis-
flokkurinn að sjálfsögðu tekið
sömu afstöðu til gerðardómsins
án tillits til þeirra afleiðinga
seni nú eru fram komnar, vegna
þeirrar þjóðarnauðsynjar, sem
nú er á því, að leysa togaradeil-
una.
Cr því sem komið er, er sjiá-
anlegt, að Haraldur Guðmunds-
son er að fullu og öllu úr stjórn-
inni farinn. Skiftir engu um það,
hvort gerð verður kveðin upp
eða sátt takist áður en til slíks
kemur. Aðalatriðið er það, að
Alþýðuflokkurinn gerði það að
samvinnuslitaatriði við Fram-
sóknarflokkinn, að sá flokkur
vildi staðfesta í íslenslcri lög-
gjöf, að leyfilegt væri að ráða
fram úr kaupdeilum með gerð-
ardómi í vissum tilfellum.
Fræðilegir og þingræðilegir
möguleikar, sem nú liggja fyrir
um myndun landsstjórnar, eru
fyrst og fremst þessir:
að fram fari riýjar kosningar,
að Sjálfstæðisflokkurinn
veiti lilutleysi Framsóknar-
flokknum,
að Sjálfstæðisflokkurinn
mjmdi stjórn með lilutleysi
framsóknarmanna,
að samsteypustjórn verði
skipuð af Framsóknarfl. og
S j álf s tæðismönnum.
að Sjálfstæðismenn myndi
stjórn með stuðningi annara
en framsóknarmanna.
Hér verður vist að telja úti-
lokað, að Alþýðuflokkurinn geti
veitt framsóknarmönnum hlut-
leysi eftir að framsóknarmenn
hafa í þeirra augum gert sig
seka í svo miklu broti, að ráð-
herra flokksins er kipt burtu.
BcbÍop
fréttír
I.O.O.F 5=U93178V2= 9.1
Veðrið í morgun.
í Reykjavík 2 st., mestur hiti í
gær 9, minstur i nótt 2 st. Heitast
á landinu í morg-un 4 st., í Fagra-
dal kaldast — 1 st., í Bolungar-
vík. Úrkoma varð hér í gær 1.0
mm., og sólskin var í 5,8 st. Yfir-
lit: Alldjúp lægS su'ðvestur af
Reykjanesi á hægri hreyfingu í
norSur. Horfur: Faxaflói: Sunnan
og suSvestan gola. Rigning öðru
hverju.
Leiðrétting.
í greininni „Síðasta úrræðiS",
niðurl., sem birtist í gær, setndur
í 14. linu, að meta frádráttinn, á
að vera: mæta frádrættinum.
Höfnin.
Rán kom í gær meS brotna
skrúfu og fór í slipp. Var ný
skrúfa sett á skipið í nótt og fór
þaS aftur á veiSar í morgun.
Davíð Scheving Thorsteinsson,
fyrrum héraðslæknir, var jarS-
sunginn í gær. HúskveSju flutti
sr. FriSrik Halgrímsson, en í
kirkju talaði sr. Bjarni Jónsson.
ísfirSingar báru kistuna út úr húsi
D. S. Th., en læknar báru í kirkju
og frímúrarar úr kirkju. Skátar
gengu fylktu liSi undir fánurn á
undan líkfylgdinni aS kirkju, og
stóSu vörS inni í kirkjunni. Frí-
múrar stóSu heiðursvörS viS kist-
una í kirkju og báru hana í kirkju-
garS.
Skipafregnir.
Gullfoss er á leið til Leith frá
Vestmannaeyjum. GoSafoss og
Brúarfoss eru í Kaupmannahöfn.
Dettifoss er í Hamborg. Lagar-
foss var á Hvammstanga í morg-
un. Selfoss er í Reykjavík.
Miss Thomton
flytur næsta háskólafyrirlestur
sinn í kveld, fimtudag, kl. 8. Efni:
Aldous Huxley og önnur samtíS-
arskáld. Öllum heimill aðgangur.
Fornar dygðir,
revyan, verSur sýnd í kveld í
13. sinn og hefst sýningin kl. 8,
stimdvíslega.
Póstferðir á morgun:
Frá Reykjavík: Mosfellssveitar-,
Kjalarness-, Kjósar-, Reykjaness-,
Ölfuss- ðg Flóa-póstar. Hafnar-
fjörður. Skildinganes. Laxfoss til
Ákraness og Borgarness. — Til
Reykjavíkur: Mosfellssveitar-,
Kjalamess-, Kjósar-, Reykjaness-,
Ölfuss og Flóapóstar. Hafnar-
fjörður. Seltjarnarnes. Laxfoss frá
Borgarnesi og Akranesi Bílpóstur
úr Húnavatnssýslu.
Innilegar þakkir
frá sjúklingum á Vífilsstöðum
hefir blaSiS veriS beSiS að færa
Karlakórnum „Þrestir“ frá Hafn-
arfiröi, fyrir söngskemtun þeirra
að VífilsstöSum síSastliSinri sunnu-
dag.
Línuveiðarinn Eldborg
tók í Keflavík í gær 900 tunnur
af hrognum til útflutnings. Allir
bátar voru á sjó í dag og öfluðu
10—20 skpd. á bát. (FÚ.)
Bátar úr Sandgerði
uröu í gær fyrir miklu veiðar-
færatjóni af völdum erlendra tog-
ara, sem eru aS veiðum á sömu
miSum. Mistu margir bátar alt að
12 bjóöum. Allir bátar voru á sjó,
en afli var af þessum ástæSum lít-
ill. Oft undanfariS hafa bátar úr
SandgerSi orSið fyrir tjóni af
sömu ástæSum. Sjómenn telja aS
skip, sem liti eftir veiðarfærum,
myndi geta veitt mikla hjálp. —
Telja þeir tjónið enn tilíinnanlegra
vegna þess, aS hörgull sé á þeirri
línu, sem bátarnir noti. — Trillu-
bátar frá Hvalsnesi og Stafnesi
öfluSu ágætlega í net í gær — eða
hæst 1750 þorska á bát. (FÚ.)
Vélbáturinn Loki,
sem lýst var eftir í útvarpinu
í dag, er, samkvæmt símskeyti frá
Látrum viS Horn, kominn fram.
(FÚ.)
Næturlæknir:
Dan. Fjeldsted, Hverfisgötu 46,
sími 3272. NæturvörSur í Laugav.
apóteki og Ingólfs apóteki.
Útvarpið í kveld:
20.15 Erindi: Maður slasast
(Felix GuSmundsson, verkstj.).
20.10 Útvarpskórinn syngur. 21,05
Frá útlöndum. 21,20 Útvarpshljóm-
sveitin leikur. 21,45 Hljómplötur:
Andleg tónlist.
Áheit á Strandarkirkju,
afhent Vísi: 30 lcr. frá L. J. og
2 kr. frá gamalli konu.
Til hjónanna,
sem húsið fauk ofan af, afhent
AT'si: 5 kr. frá G. S.
Hitt og þetta.
—o—
Sókt um leyfi!
Dr. Finnur prófessor Jónsson
skýrir frá þvi i Ævisögu sinni,
að hann hafi verið fenginn til
þess, að fara á fund Albertis liins
danska (dómsmálaráðherra,
„bændavinar“ og „stórsvindl-
ara“) og spyrja hann að því
auðvitað allra undirgefnast,
hvort nafngreindur Islendingur
mætti „bjóða sig fram í Vest-
mannaeyjum“!! — Þetta furðu-
lega erindi mun dr. Finnur hafa
rekið á jóladag 1901. Hafði Al-
berti skrifað honum og beðið
hann „að lritta sig“ þann dag.
Þegar Finnur liefir skýrt að
nokkuru frá viðræðum sínum
við hinn stórdanska höfðingja,
segir hann svo (Ævisaga bls.
119):
„I samtali minu við Alberti
gat eg komið þvi að að sþyrja
hann, hvort hann hefði nokkuð
á móti því, að Jón Magnússon
byði sig fram í Vestmannaeyj-
um til þingmensku. Það hafði
verið skorað á mig í bréfum frá
Reykjavík að fá „leyfi“ Albertis
til þess. Eg áleit þetta barna-
skap, en fékk seinna að vita, að
það var lástæða til þess. En Al-
berti sagði, eins og eg hafði bú-
við, að það stæði sér öldungis á
sama, það mætti Jón gera fyrir
sér, að bjóða sig fram og taka
kjöri“.
Dr. Finnur nefnir ekki „á-
stæðuna“, sem hann „fékk
seinna að vita“. Sú hefir víst
verið burðug!
Finngálkn.
Svo sögðu gamlir menn i Höfn-
um suður, að finngálkn væri
komið af ketti og tófu. Það er
ákaflega grimt, skotliarðast
allra dýra og öllum vargi skað-
legra fyrir sauðfé manna. Það
er Ijón-styggur skolli og líklega
frárra á fæti en nokkurt kvik-
indi annað. Og ekki verður þvi
í hel komið, nema með silfur-
kúlu, og er þó sjálfsagt vissara,
að hún sé þaul-vígð. —•
Sæbjört.
Eins og auglýst er hér á öSrurri
staö í blaSinu, verSur æfintýraleik-
urinn Sæbjört, eftir RagnheiSi
Jónsdóttur og Margréti Jónsdótt-
ur, leikinn í ISnó á morgun, kl. 4
e. h. Leikurinn er sýndur af leik-
flokki úr stúkunni Æskan nr 1, og;
leið'beinandi er Guömundur Páls-
son gæslumaöur, sem góSkunnur
er fyrir ýmsar skemtanir, sem
hann hefir haldið eöa haldnar hafa
veriS undir hans stjórn. Er skemst
aS minnast, er hann fór meö leik-
flokkur úr stúkunni Æskan nor'Ö-
ur í land siSastliði'Ö sumar, og var
hvarvetna prýöilega tekið. Leik-
urinn er prýöilega saminn og vel
til þess fallinn, aS vekja fagrar
hugsanir hjá börnunum. Hann ger-
ist aS mestu á sjávarströnd og
sjást þar hafmeyjar synda i sjón-
um og faSir þeirra, Sækóngurinn.
Ef einhver ágó'Si veröur af sýn-
ingunni, hefir GuSmundur hugs-
aS sér einhver ferSalög í vor meS
börnin. Þar sem eftirspurn er þeg-
ar orSin mikil, er vissara aS ná sér
í aSgöngumiöa í tíma.
Dr. Niels Nielssen
er meöal farþega á Dr. Alexand-
rine til Reykjavíkur og kemur
hann hingaö til þess aS flytja fyr-
irlestra viS háskólann. (FÚ.)
*