Vísir - 30.03.1938, Blaðsíða 3

VISIR
Jon Baldvinsson
bankastjóri.
I,
Síðan í júnímánuði í fyrra
hafa fjórir kunnir stjórnmála-
menn þjóðarinnar gengið veg
allrar veraldar. Mun það ó-
venjulegt lirun á svo skömmum
tima.
Meðan harist var um hylli
kjósanda og traust fyrir síðustu
alþingiskosningar, féll snögglega
í valinn einn af frambjóðöndun-
um, sira Sigfús Jónsson, kaup-
félagsstjóri á Sauðárkróki. Var
hann ný lagður af stað í orra-
liríðina og má því um liann
segja, að fallið liafi á sjálfum
vigvellinum — og þó að visu
áður en saman sigi fylkingar.
Næstur varð á vegi hins „slynga
sláttumanns“ Jón hankastjóri
Ólafsson, en þá Magnús Guð-
mundsson, fyrrum ráðherra.
Og loks var héðan kvaddur að-
faranótt 17. þ. m. Jón Baldvins-
son, bankastjóri. — Margt var
gott um menn þessa alla, og
var hver um sig mikils metinn
i sínum flokld.
Jón Baldvinsson fæddist 20.
desemher 1882 að Strandseljum
í Ögurhreppi við ísaf jarðardjúp.
Voru foreldrar hans Baldvin
Jónsson, hóndi þar, og kona
hans Halldóra Sigurðardóttir,
bónda í Hörgshlíð Hafliðason-
ar. Mun Jón hafa haft liug á
því i æsku, að ganga hinn svo
nefnda „skólaveg“, en af því
gat ekki orðið, sakir fjárskorts.
En prýðilega mun hann hafa
verið til lærdóms fallinn. —- Úr
foreldrahúsum fór hann alfar-
inn 15 vetra gamall (1897).
Hélt þá til ísafjarðar og gerðist
prentnemi þar, í prentsmiðju
þeirri, sem hinn þjóðkunni at-
liafnamaður og þingskörungur
Skúli Thoroddsen, ritstjóri
Þjóðviljans (1887-1915) átli þá
og starfrækti lengi síðan — á
ísafirði, Bessastöðum og hér í
Reykjavík.
Skúli Thoroddsen fluttist að
Bessastöðum 1901, hóf þar bú-
skap og liélt áfram útgáfu
Þjóðviljans. Fór Jón Baldvins-
son með honum suður þangað
og stundaði þar iðn sína, uns
hann fluttist hingað (1905) og
gerðist prentari í „Gutenberg“.
Vann liann þar óslitið til 1918,
er honum var falin á liendur
forstaða Alþýðubrauðgerðar-
innar.
í aprílmánuði 1930 varð J. B.
einn af þremur forstjórum Út-
vegsbankans, er gengið liafði
verið af íslandsbanka dauðum.
Forseti Alþýðusamhandsins var
hann kjörinn árið 1916 og end-
urkosinn æ síðan. Þingmaður
Reykvíkinga af hálfu Alþýðu-
flokksins varð hann 1921 (til
1926), en eftir það landkjörinn
þingmaður. Síðuslu árin (1935
—1938) var hann forseti sam-
einaðs Alþingis. Kosinn var
hann í Dansk-íslenska ráðgjaf-
arnefnd 1927 og síðar, í Þing-
vallanefnd 1928 og mörg önn-
ur trúnaðarstörf voru honum í
liendur fengin. í bæjarstjórn
Reykjavíkur átti hann sæti eitt
kjörbil (1918—1924).
Jón Baldvinsson lcvongaðist
árið 1908 ungfrú Júlíönu Guð-
mundsdóttur, bónda í Jafna-
skarði í Stafholtstungum, Auð-
unssonar. Lifir hún mann sinn
ásamt einkasyni þeirra, Baldvin
lögfræðingi.
Alþýðuflolckurinn hefir mik-
ils mist i fráfalli Jóns Baldvins-
sonar. Hann var efalaust lang-
mestur stjórnmálamaður þar í
sveit og að mörgu liið besta til
foringja fallinn. Hann var gæt-
inn maður og gerhugall, eðlis-
vitur og langsýnni miklu en al-
ment gerist, gæddur i ríkum
mæli hyggindum þeim sem í
liag koma, lipur samningamað-
ur og stýrði málefnum flokks
síns af skynsemd og liagsýni, en
stundum mun hann hafa verið
horinn ráðum og fór þá einatt
ver. Kallaður var hann af sum-
um undirhyggjumaður, afslepp-
ur nokkuð og liáll, ef þvi var
að skifta, kunni manna best þá
list, að leika fimlega tveim
skjöldum. Þykir slikt ekki saka
og er jafnvel með kostum talið,
er svo háttar, að setið er að ref-
skák stjórnmálanna og eng-
inn trúir öðrum til fullrar
hlitar. Engi var hann hávaða-
maður að eðlísfari, fór sér löng-
um hægt og rólega — þó að út
af því gæti brugðið — og þótti
„sígandi lukka“ best, jafnt í
þjóðmálum sem öðru.
U tan s t j órnmála-þvargsins
var Jón liinn Ijúfasti maður,
hollráður og hjálpsamur,
hleypidómalaus og manna
prúðastur, gamansamur og
skemtinn i viðræðum, tryggur
og vinfastur. Lét og htt á sér
íesta, þó að gamlir kunningjar
viki kuldalega að honum á op-
inherum vettvangi, hafði gam-
anyrði á reiðum höndum, er
fundum bar saman, vék talinu
frá dægur-þrasi og flokka-styr,
þótti gott að leggja af sér í bili
hinn pólitíska stakkinn og gera
sér glatt í sinni við sameiginleg-
ar minningar frá þeim dögum,
er „lífið var miklu skemtilegra
en nú“, eins og þá var stund-
um að orði komist.
Síðustu árin var heilsa hans
svo alvarlega biluð, að hann
mun sjaldan eða aldrei hafa á
heilum sér tekið. Honum mun
hafa verið Ijóst, að skjótlega
gæti liúmað „undir hinsta
kvöld“ í þessu lífi, og eins hitt,
að eitthvað kynni að mega
fresta „vistaskiftunum“, ef al-
gerrar hvíldar væri leitað um
sinn og þvi næst horfið að fullu
úr harki og hjaðningavigum
stjórnmálanna. — En hann fór
ekki að því, hlífði sér hvergi
og vann meðan dagur entist.
P. S.
Síðan Jón heitinn Baldvins-
son andaðist er búið að skrifa
margt um hann, og það hefir alt
verið á einn veg, að öll trúnað-
arstörf lians og afköst hafa ver-
ið talin upp, og að verðungu
borið á það mikið lof, hvernig
honum fór það alt úr hendi.
Þetta er maklegt og skylt, en eg
get elcki neitað því, að mér finst
eins og maðurinn sjiálfur hafi í
frásögnunum liorfið bak við af-
köstin, svo að lítið glitti í hann
fyrir þeim. Það er ekki nema
eðlilegt, að mönnum hafi orðið
langstarsýnast á þá lilið á fari
lians, sem að öllum vissi, af-
köstin. Hin hhðin, skapgerð-
in, sem vissi að færri mönnum,
þeim sem þektu liann — og það
var reýndar ofurauðvelt að
fá að kynnast honum jafn-
þóttalaus og hann var — var
óneitanlega livað merkilegust,
ekki síst vegna þess, að liún var
undirstaðan og skilyrðið fyrir
afköstunum og ágæti þeirra.
Menn mega ekki halda, að eg
ætli mér þá dul að geta skýrt
Jón Baldvinsson eða skilgreint,
en það eru fáir menn, sem eg
liefi reynt eins vel að gera mér
grein fyrir og einmitt liann. Það
er vegna þess, livað hann var
fráhrugðinn öðrum Islendingum
um alla gerð, og eg er ekki með
þessu að segja, að liann væri
ekki þjóðlegur í hugsun og fasi.
Það var einmitt öðru nær; að
því leyti var hann algerlega ís-
lenskur, og maður varð þess
þegar var, að liann var af Vest-
fjarðakjálkanum.
Eg sá og kyntist Jóni heitn-
um Baldvinssyni fyrst, þegar
liann var prentari í prentsmiðju
Þjóðviljans í Vonarstræíi.
Ivringumstæðurnar voru all-
einkennilegar, og eg hirði ekki
að greina þær, en það var um
það leyti sólarhringsins, sem
prentsmiðjur annars ekki vinna.
Mér varð þá þegar starsýnt á
manninn svo var hann gæfuleg-
ur, og mér þótti þá þegar það
eftirtakanlegt við liann, livað
hann var einkennilega kíminn,
og livað þessi kímni var öll óís-
lenskuleg. íslensk kímni er afar-
glefsin og græskumikil, svo að
stundum vill verða mjótt á
mununum hjá okkur um kímni
og ruddaskap, og sumir mistaka
sig alveg á livað sé hvað í þeim
efnum. Erlend kímni er alla-
jafna græskulaus eða græsku-
lítil, og þetta einkendi einmitt
kímni Jóns Baldvinssonar. Það
var bersýnilegt, að það var
hnitnin, sem hann sóttist eftir,
og að liann vísvitandi forðaðist
möðganirnar.
Mönnum eru rnargir eigin-
leikar gefnir, góðir og illir, en
ágæti manna fer því miður elcki
eftir magni eins góðs eiginleika,
heldur eftir samstillingu þeirra
allra og því jafnvægi, sem er á
milli þeirra. Það var einmitt
jafnvægið milli eiginleika Jóns
Baldvinssonar, sem gerði liann
að þeim ágæta manni sem hann
var og afaróíslenskan í skap-
gerð. Það runnu saman í fari
hans bestu eiginleikar Islendinga
við ýmsa eiginleika, sem Islend-
inga gersamlega skortir, og við
það varð hann hæfari til starfa
í opinberu lífi en flestir menn
aðrir, og liann hefði vafalaust
verið maður, sem borið hefði á,
þó liann liefði lifað með annari
þjöð.
Yið íslendingar erum eigin-
hyggjumenn miklir, eða ef á að
orða það alþýðlega, eigingjarn-
ir. Þetta er að jafnaði nokkur
löstur, en Jón vantaði hann al-
veg; þvert á móti var óeigin-
girni lians alveg furðuleg. Það
var ekki það eitt, að liann legði
fram starf sitt sleitulaust án
þess að fá nokkuð 1 aðra hönd,
heldur var hjálpsemi hans við
aðra menn alveg takmarkalaus.
Einu sinni varð það af tilviljun
fyrir mörgum árum, að eg sá
hjá Jóni lista yfir skuldbinding-
ar hans fyrir aðra. Hann hafði
um þær mundir lítið kaup, og
mér blöskruðu upphæðirnar,
sem liann hafði ábyrgst fyrir
hina og þessa, og varð að orði:
„Ef þetta fellur á þig, þá ertu
gjaldþrota.“ Þá liló Jón, og fáir
gátu hlegið eins og hann,
og sagði kímileitur: „Eg væri
það svo sem, þó eg væri ekki
Jún Baildórsson &ýkn-
aóúi’ I Hæstarétti af
flllum ákaarnm rétt-
Tkinnar.
KI. 10 í raorgun var kveð-
inn upp dómur í Ilæstarétti
af dómsforsetanum, Gissuri
Bergsteinssyni, í málinu:
Réttvísin gegn Jóni Hall-
dórssyni, skrifstofustjóra
Landsbankans. Var niður-
staða dómsins á þá leið, að
Jón Halldórsson var sýkn-
aður af öllum ákærum rétt-
vísinnar í málinu.
I lögreglurétti hafði Jón
verið dæmdur í nokkrar
sektir og er mönnum í
fersku minni allur sá mála-
rekstur og rannsóknir þær,
sem fram fóru á málinu.
Verjandi Jóns var Jón
Ásbjörnsson, hrm., en sækj-
andi hins opinbera, Stefán
Jóh. Stefánsson hrm.
Bílslys.
varð í gær á gatnamótum
Hverfisgötu og Kalkofnsvegar.
Var vörubifreið á leið niður
Hverfisgötu og pilturinn, sem
meiddist, var á hjóli rétt á eftir
lienni. Þegar komið var að fyrr-
nefndum vegamótum beygði
bíllinn til hægri norður Kalk-
ofnsveg, en um sama leyti ætl-
aði pilturinn fram lijá honum
hægra megin. Varaði hann sig
eklci á því að bíllinn beygði og
lenti á afturhjóli hans. Hand-
leggsbrotnaði pilturinn á
vinstra framhandlegg, brotnuðu
báðar pípurnar. Var liann flutt-
ur á Landspítalann, en þegar
bundið liafði verið um brotið,
gat hann farið heim til sin.
Heitir hann Guðjón Ragnar
Stefánsson og á heima á Grettis-
gölu 2. Hanner 15 ára gamall
og er sendisveinn í Versl. Vað-
nes.
nema í einum fimta liluta af
þessum ábyrgðum“. Islendingar
eru tortryggir og gruna alla um
eigingirni, en maður sem sann-
anlega er óeigingjarn aflar sér
viðstöðulaust trausts allra, og
þess naut Jón Baldvinsson
vegna óeigingirni sinnar.
Það er ekki hægt að kalla okk-
ur íslendinga sanngjarna menn.
I allri viðureign vorri við aðra
gætir þess lítið, að við gerum
sjónarmiðmn annara nokkurn
kostnað. 1 augum okkar upp og
ofan eru þau röng, nema þau
fali saman við okkar sjónar-
mið, og við erum ófúsir til
þess, að taka við skoðunum
annara, jafnvel þótt réttar séu,
enda eru skoðanaskifti í engu
landi jafnóvirt og á íslandi. Eg
licfi sjaldan liitt nokkurn mann,
sem sökti sér jafnvandlega nið-
ur í skoðanir annara og Jón.
Hann var stöðugt að velta þeim
fyrir sér, og eg liefi oftar en
einu sinni lieyrt liann segja, að
þetta væri nauðsynlegt, því
skoðanir andstæðinganna um
þetta eða liitt, kynnu að vera
réttar. Það getur ekki lijá því
farið, að maður, sem altaf er að
slika og vega svona, liljóti að
njóta almenns trausts fram yfir
þann, sem liendir skoðanir sin-
ar á lofti. Þessi eigileiki Jóns
aflaði honum sérstaklega
trausts andstæðinga hans. Hann
olli og því, að Jón varð aldrei
lýðskrumari, en slíkt er afar-
freistandi fyrir stjórnmála-
menn. Jón skorti að vísu til
þess einn eiginleika að verða
það, því það var ekki liægt að
Frh. á bls. 4.
SKEMTILEGT LEIKRIT.
Góð aðsókn.
Leikfél. Reykjavíkur lileypti
af stokkunum siðastl. fimtudag
gamanleiknum „Skírn, sem seg-
ir sex“, sem var tekið með mikl-
um fögnuði. — Frá uppliafi til
enda var hlegið, enda er leik-
urinn bráðskemtilegur og að
öllu hinn merkasti. — Hér er
mynd af Emelíu Borg í hlut-
verki Tvibreiðu-Petru. — Nsesta
sýning verður á morgun
(fimtudag).
Bimdindisstarf-
semi barna.
Barnatími útvarpsins s.l.
sunnudag var nokkuð öðruvísi
en venja er til. Það var barna-
stúkan „Æskan“ liér í Reykja-
vík sem lét útvarpa fundi sin-
um. Þykir mér trúlegt, að
rnargir útvarpshlustendur-
muni mér sammála um það að
þar hafi þeir hlýtt á góða skemt-
un. Börnin sjálf önnuðust
skemtiatriðin að undantekinni
sluttri ræðu, þar sem Aðalbjörn
Stefánsson prentari, sem starf-
að liefir i stúkunni fjölda mörg
ár, sagði nokkuð frá starfsemi
slúkunnar og framtíðaráætlun-
um. Jafnframt mintist hann
nokkuð fyrri starfsemi hennar
þau 52 eða 53 ár, sem hún hefir
slarfað. „Æskan“ mun elsta
harnastúka á landinu. — Munn-
liörpukór drengjanna virtist á-
g'ætlega samæfður. Upplestur-
inn og einsöngur htlu drengj-
anna var prýðilega af hendi
leyst, þegar maður athugar, hve
ungir starfskraftarnir eru. —
Einsöngvarinn var 12 ára gam-
all, sonur stórtemplars Fr. Ásm.
Brekkan rithöf. Mun hin mjúka
og skæra drengjarödd lians
hafa yljað mörgum um hjarta-
ræturnar. Framburður málsins
var skýr og fallegur, bæði hjá
upplesaranum og einsöngvar-
anum.
Guðm. Pálsson, gæslumaður
stúkunnar, stýrði þessum út-
varpsfundi og mun liafa unnið
mest og best að undirbúningi
lians. —- Hefir hann á undan-
förnum árum unnið mikið og
þarft verk í þágu unglinga-
reglunnar.
Þess er að vænta, að við út-
varpslilustendur eigum eftir að
njóta fleiri slikra barnatíma.
Fylgja væntanlega fleiri barna-
stúkur í spor Æskunnar. Slík-
ar stundir eru ómetanleg hvöt
fyrir æskuna sem enn stendur
fyrir utan regluna og gerir for-
eldrum jafnframt ljóst, að eigi
mun annar félagsslcapur börn-
um þeirra liollari.
Utvarpshlustandi.
BRESK FLUGVÉL FERST.
Oslo 29. mars.
Bresk árásarflugvél hefir
hrapað í sjó niður fyrir utan
Brest og mun áhöfnin, 7 menn,
liafa farist. NRP—FB.
Ba&tap
fréfftr
Veðrið í morgun.
1 Reykjavík — i st., mestur hiti
í gær 4, minstur í nótt — 2 st.
Úrkoma o,i mm. Heitast á land-
inu í morgun o st., á Raufarhöfn,
kaldast — 4, á Dalatanga og
Siglunesi. Yfirlit: Djúp lægö og
stormsveipur við suöurströnd ís-
lands á hreyfingu í norSur. Horf-
ur: Faxaflói: Austan hvassviðri í
dag, en sennilega suðaustan í nótt
og slydda.
Skipafregnir.
Gullfoss er á leiö til Vestmanna-
eyja fré Leith. Goöafoss fer út í
kveld. Brúarfoss er í Kaupmanna-
höfn, Dettifoss er í Reykjavík.
Lagarfoss er á leið til Hamborg.
Selfoss er á leiö frá Grimsby til
Antwerpen.
Ámesingamót
verður að Hótel Borg laugar-
daginn, eins og auglýst var hér í
blaðinu fyrir nokkurum dögum.
Þar verður án efa margt um mann-
inn, því aS margskonar skemtiat-
riði verða. Menn eru beðnir aiS
sækja aðgöngumiða fyrir hádegi
á föstudag.
Höfnin.
Ólafur og Belgaum komu af
ufsaveiðum í morgun. Otur var
væntanlegur upp úr hádeginu.
Goðafoss kom frá Keflavík og
Hafnarfirði.
Leikfélag Reykjavíkur
sýnir á morgun gamanleikinti
„Skírn, sem segir sex“.
Hjónaefni.
Á laugardaginn opinberuðu trú-
lofun sína Lilja Vigfúsdóttir,
Vesturgötu 26, og Sigurgeir Frið-
riksson, Sellandsstig 20.
„HalIveigarstaðiP'.
Aðalfundur kvenfél. „Hallveig-
arstaðir" h.f. verður haldinn í
Oddfellowhúsinu í kveld kl. 8j4-
Póstferðir á morgun.
Frá Reykjavík: Fagranes til
Akraness. Laxfoss til Akraness og
Borgarness. Dettifoss til Húsa-
víkur. Til Reykjavíkur: Laxfoss
frá Akranesi og Borgarnesi.
Fagranes frá Akranesi.
Karlakór Akureyrar
söng í Gamla Bíó í gærkveldi
við ágætar viðtökur og mikinn
fögnuð áheyrenda. Söngstjórinn,
Áskell Snorrason, varð að láta kór
sinn endurtaka mörg lögin. Söng-
skemtunin verður endurtekin ann-
að kvöld á sama staða kl. 7 síðd.
Gamla Bíó
sýnir um þessar mundir mynd-
ina „Án dóms og laga“, og er hún
um „lynch“-morðin í Suðurríkjum
Bandaríkjanna. Aðalhlutverkin
leika Spencer Tracy og Sylviá
Sydney.
Nýja Bíó
sýnir í fyrsta sinn í kveld spenn-
andi enska mynd, sem heitir
„Scotland Yard gegn rauða
hringnum", og er eftir samnefndri
skáldsögu Edgars Wallace. Aðal-
hlutverkin leika Alfred Drayton,
June Duprez og Noah Beery.
Útvarpið í kvöld.
20,15 Föstumessa úr dómkirkj-
unni (sr. Bjarni Jónsson). 21,15
Kvöldvaka: a) Guðbrandur Jóns-
son próf.: Þjóðsögur. b) Sigfús
Iíalldórs frá Höfnum: Þýdd ljóð
(eftir M. Ásg.) c) Jón Jónsson
Gauti: Sterki íslendingurinn. Enn-
fremur sönglög. 22,15 Dagskrár-
lok.
Næturlæknir:
Halldór Stefánsson, Ránarg. 12,
sími 2234. Næturvörður í Lauga-
vegs apóteki og Ingólfs apóteki.
FJELAGSPRENISiliÐJUNHAR
e£ST\R
aðeins Loftup.