Vísir - 12.04.1938, Side 1

28. ár.
Reykjavík, þriðjudaginn 12. apríl 1938.
87. A. tbl.
Illl■ll■ll■l■llllllllll I III'llll lllll llllllllll m IIIIIÍHH
Um skógrækt á íslandi;
Fals-spámenn eða..............
Eftir Kofoed'Haosen fvrv. skógræktarstjöri.
Segjum svo, að einhver hafi
i mörg ár haft starf með hönd-
um, er fól i sér verkefni, sem
alls ekki, eða á mjög ófullnægj-
andi hátt, liafði verið unnið að,
áður en liann tók við, þannig,
að enginn gat fyrirfram vitað
neitt um, livort það yfirleitt
myndi hepnast eða ekki. Ef sá
liinn sami væri orðinn sann-
færður um, að liann hefði fund-
ið úrlausn, þ. e. aðferð, bygða á
einhverri kenningu, er gerði það
kleift, að framkvæma það verk-
efni, er krafist var, þá mun
liann langa til að sjá eitt af
tvennu: Annaðhvort kenningu
sina virta svo mikils, að þeir
sem ráða, teldu rétt að byggja á
henni áfram, eða kenninguna
rengda með rökum. Sá, sem rit-
ar þessar línur, er slikur maður,
en hefir hvorugt af þessu séð.
Fyrir sex árum kom hingað
prófessor frá landbúnaðarhá-
skólanum í Kaupmannahöfn,
Weis að nafni, nú dáinn. Þar eð
eg vissi, að vísindagrein hans
var tengd við jarðvegsrannsókn-
ir, fagnaði eg komu hans og
hugsaði mér, að það gæti verið
mikilsvert fyrir mig, að rök-
ræða við liann um jarðveginn
hér, en eg varð fyrir vonbrigð-
um. Hann eyddi tveim dögum
til þess að kynna sér eitt og
annað um jarðveg og skógar-
gróður. Að því húnu skrifaði
liann all-langa grein um hvort-
tveggja. í henni er röng stað-
liæfing um þroskunarhæfileika
hins íslenska bjarlcagróðurs og
látið i ljós, að líklega myndu
vera lil erlendar trjátegundir, er
gæti þroskast hér betur en hin
islenska hjörk. Ennfremur er
jjar sett spurningarmerki við
orðið Löss, jafnvel þó að fyrir
löngu liafi verið gerð grein fyr-
ir því, að efsta jarðlagið hér er
Löss (rokmold) og viðurkent af
jarðfræðingum, að þetta sé rétt.
Loks er í lienni skýrt frá fín-
leika jarðvegsins, en þetta hafði
þá verið gert fyrir 30 árum. Eg
bað hann, að birta ekki nokkuð
af því, er liann liafði samið, en
hann vildi ekki fallast á það. Og
síðan hefir greinin verið prent-
uð á dönsku, íslensku og ensku.
Skömmu fyrir jól var mér
senl af fyrirrennara mínum,
Flensborg, nú forstjóri danska
heiðafélagsins, rit, sem liann
kallar „íslands Skovsag 1936“
(Skógrælctarmál íslands 1936),
en á þvi ári lcom liann hingað
i boði milliríkjanefndarinnar.
Hann hafði skógræklarstarfið
jneð höndum 1900—1906, og
dvaldi hér 3—4 mánuði hvert
ár á því tímabili, og voru þvi
30 ár liðin frá því liann fór frá
íslandi 1906. Hann fór víða um,
bæði á Suður-, Norður- og Aust-
urlandi, og kom lika við á Hall-
ormsstað. Þar plantaði liann
1903, i þeim skógarliluta, er
nefnist „Mörkin“, um 20 norsk-
um skógarfurum og 4—5 blá-
greni. Fyrir fururnar var rutt
litið svæði í þéttu kjarri, en blá-
grenið var plantað í gömlum
kartöflugarði í suðurjaðri Merk-
urinnar. Hallormsstaður má
ugglaust teljast meðal hinna
bestu vaxtarstaða á landinu.
Auk þess bafa þessi tré staðið
í nær fullkomnu skjóh frá þvi
þau voru gróðursett. Blágrenið
var plantað í ræktuðum jarð-
vegi, en skógarfuran í sérstak-
lega góðum jarðvegi, meðal
annars af þeirri orsök, að, rok-
moldin i skóglendi er gljúpari
og lausari í sér en á ber-
svæði. Hæsta blágrenið er nú
um 5y2 mtr, en hajsta furan um
41/2 mtr. á hæð. Flensborg var
svo hrifinn af þessum ái’angri,
að hann komst svo að orði:
„Það er enginn vafi á, að barr-
tré, sem geta orðið að efniviðar-
trjám, geta þroskast á íslandi,
þegar búið er að útvega sér fræ
frá hinum rétta upprunastað. —
Þetla sýna fyrst og fremst hinar
gömlu tih-aunir á Hahormsstað
í byrjun þessarar aldar, en hin-
ar smærri tilraunir á Þingvöll-
um, Grund og Akureyri sanna
líka að svo sé.“ Hefði hann þó
að minsta kosti getað látið stað-
ar numið við Hallormsstað; en
að fullyrða, að tilraunirnar á
Þingvöllum, við Grund í Eyja-
íirði og á Akureyrí sanni, að
barrtré geti orðið að efniviðar-
trjám hér á landi, er fyrir neðan
allar hellur. Hin fáu barrtré á
Hallormsstað sanna það ekki
heldur, samkv. því, sem áður er
tekið fram. Mig furðar mest á
þvi, að Flensborg skyldi ekki
nefna tilraunirnar við Rauða-
vatn sem sönnun þess, að barr-
tié geti orðið að efniviðartrjám
hér á landi. Hann minnist ekki
á, að allar þær erlendu plöntur,
sem liann lét planta í Hálsskógi,
eru dánar fyrir um 20 árum.
Ilvað hefir nú valdið þvi, að
þessir tveir menn hafa komið
iram eins og þeir væru vel færir
um að dæma í þessu máh? Ann-
ar þeirra hafði hvorki þekkingu
né reynslu, liinn þó hvort-
tveggja, en af mjög svo skorn-
um skamti, og það, sem hefir
verið gert og upplýst á þeim 30
árum, sem liðin eru frá því
hann hætti við starfið, lætur
hann sem vind um eyru þjóta.
Ef þessir menn skrifa, eins og
þeir hafa gert, af hjartans sann-
færingu sinni, þá mætti að mínu
áliti kalla þá fals-spámenn, en
hafi þeir gert það í þakkarskyni
fyrir skemtilega sumarferð til
íslands og til þess að gera öðr-
um greiða, en sumum hið gagn-
stæða, þá mætti kalla þá nokk-
uð annað. Hvor heldur sem á-
stæðan liefir verið, þá eru slík
skrif jafngild ósvífinni blekk-
ingu gagnvart almenningi, og
það er aðallega þess vegna, að
eg hefir ritað þessar línur.
Eins og eðlilegt er, hafa rit
þeirra borið árangur, því marg-
ir eru svo heimskir, að þeir
lialda, að ef einhver maður hef-
ir haft eða hefir háa stöðu í
þjóðfélagi sinu, þá liljóti hann
að vera atkvæðamaður á öllum
mögulegum sviðum. Eg las í
vetur grein um skógrækt í Nýja
dagblaðinu eftir Árna G. Ey-
lands. Hann harmar mjög, að
ekki var plantað barrtrjám
víðsvegar um landið og ásakar
á þann hátt mig um, að það var
ekki ert. Um þá grein hefi eg
að eins þetta að segja: Það er
leiðinlegt, að það var ekki Árni
G. Eylands, sem var skógrækt-
arstjóri; þá liefði hann fengið
að slcera upp ávextina af þess-
konar starfsemi. Mig langaði
ekki til þess.
f riti Flensborgs er það tekið
fram, að nauðsynlegt væri að
útvega fræ frá hinum rétta upp-
runastað (Proveniens), en sam-
kvæmt því, sem upplýst hefir
verið um jarðveginn hér, er ein-
mitt þetta ómögulegt. Sá jarð-
vegur, sem er hér, er ekki til i
öðrum löndum, sem liggja eins
norðarlega og fsland, og þó að
veðráttan þar væri svipuð þvi,
sm liún er hér, þá myndi samt
vaxtarskilyrðin hér vera ger-
ólík þeirn, sem rikja i heima-
löndum trjánna. Þess vegna er
það fjarstæða að fullyrða, að
hægt sé að rækta hér efniviðar-
skóg með barrtrjám. Þó að slík
Iré geti þroskast að mun í skjóli
liins íslenska birkigróðurs, eink-
um í vel undirbúnum jarðvegi,
mundu þau ekki verða svo stór-
vaxin, að þau gæti orðið að
gagni, og auk þess er engin
trygging fyrir þvi, að þau
mundu hafa nægilegt mótstöðu-
afl þegar illa árar, en síkt hefir
ekki komið síðan skógræktin
liófst. Árið 1929 kom eg til
Akureyrar 14. júní. Lerkitréin
höfðu laufgast í maílok, en nú
voru allar nálar dauðar. Nýjar
nálar voru einmitt farnar að
myndast, þegar eg þ. 18. skoð-
aði garðana. Ef ótið hefði hald-
ist viku lengur, er mjög liklegt,
að öll lerkitré í Eyjafirði hefði
dáið út. Þó að aðrir álíti þetta
smávægilegt atriði, þá geri eg
það ekki.
Þá er mér var það ljóst orð-
ið, að liér á landi giltu engar
þær aðferðir, senx notaðar eru i
öðrum löndum við stofnun
nýrra skóga, hvorki hvað snert-
ir erlendar né islenskar trjá-
plöntui’, þá hraus mér liugur við
því, ef eg fengi fyrii’skipun um
að stofna nýtt slcóglendi, þ. e.
skóglendi í verulegri merkingu
þess orðs, a. m. k. 30 ha. að
flatarmáli.Eftir áralangar rann-
sóknir og tilraunir fann eg
aðferð, þá einu, er eg tel
að komi til greina við stofn-
un nýrra skóga liér á landi.
Árangur þessarar aðferðar hefir
þegar sýnt gildi sitt, og skönnnu
áður en eg fór frá stöðunni,
hefði eg ekki liilcað við að taka
að inér það verkefni. Eg hlýt
því að fordæma aðferð þá, er
hér liefir verið tekin upp á ný
við stofnun nýrra skóga, nefni-
lega plöntun erlendra trjá-
plantna í stórunx stil, aðferð,
senx bi-ýtur i bága við alla þá
reynslu, sem áður hefir fengist
í þessum efnum.
Unx skógrælct á Islandi yfir-
leitt kenxst Flensborg svo að
oi’ði: „Það þarf þrek og óbilandi
þolinmæði til að starfa að skóg-
ræktarmálum Islands, og
það þarf að hafa óbrigðula trú
á, að verkið geti hepnast og
nxuni verða að gagni fyrir land
og þjóð. Vei’kið getur hepnast;
það getur vaxið slcógur á ís-
landi, en menn verða að sætta
sig við að vinna að markmiði,
er liggur fjarri, og að vera við-
búnir að verða fyrir vonbrigð-
um og bíða ósigur.“ Væri ekki
liklegt, að flestir, sem þetta lesa,
muni liugsa þannig: Ef vér,
þrátt fyrir svona marga ágæta
tiginleika, eigunx saxxxt það í
vændunx, að verða fyi’ir von-
brigðum og bíða ósigur, þá væri
hlægilegt að vinna að skógrækt
á þessu landi. Það, sem Flens-
borg' segir þar, er lika algerlega
rangt. Markmiðið er ekki svo
fjarlægt, og það væri engin á-
stæða til að húast við ósigri, ef
bygt verður áfram á þeirriþekk-
ingu og reynslu, sem til er.
Aðalverkefni skógi’æktarinn-
ar frá byrjun hefir vei’ið og er,
að stofna ný skóglendi, hvert
unx sig ekki nxinna en áður var
greint. Þrjú liéruð eru skóglaus,
eða þvi sem næst skóglaus, og
þau skóglendi, senx til eru, liggja
oft ekki þar, sem menn lielst
vilja liafa þau. Þegar búið væri
að stofna bara eitt slíkt skóg-
lendi, vaxið ekki nenxa tveggja
nxetra liáu kjaiTÍ, í hröðum
vexti, þá nxundi þetta gerbreyta
afstöðu ahnennings til skóg-
ræktarinnar og gei-a ixxönnum
það skiljanlegt, að þetta starf
liefir verðskuldað að verða sett
jafnliátt öðrum opinberum
störfum. En ef mai’kmiðið á að
vera þetla, að sjá fyrir sér full-
þroskaðan bii’kiskóg, sem hefir
vaxið upp i friði frá því hann
var stofnaður, þá er það fjar- !
lægt og liggur unx 80 ár franxmi
i tímanum. Eg tel þó, að menn
muni láta sér nægja minna. —
Ekki nxun það auka framfarir
skógræktarinnar, að birta á
prenti ónxerkilegan þvætting og
niðurrifsgreinar, sem reyna á
klaufalegan liátt að sanna, að
ekkert markvert hafi verið gert
á sviði skógræktarinnar á liðn-
um árum, og ekki heldur það,
að fleygja fyrir boi’ð margra ára
reynslu og fara að reisa skýja-
borgir.
Sá, senx að íenginni reynslu
xeit hve örðugt það er, að konxa
upp trjágróði’i, jafnvel nxeð ís-
lenskum plöntunx, er sýni nægi-
legt nxótstöðuafl og sæmilega
liraðan vöxt, skilur alls ekki,
lxvernig skynsömum nxanni get-
ur dottið í liug að fullyrða,
að liægt sé að stofna hér vei’U-
lega skóga með erlendum trjá-
tegundum.
í riti Flensborgs er mynd af
þeim lxluta Hallormsstaðaskóg-
ar, er nefnist „Partur“, nú vax-
inn um 6 nxtr. háu kjairi. Undir
myndinni stendur: 1902 skóg-
laust. Birkið hefir sprottið af
fræi frá skóginum næst Parti.
1906 konium við Flensborg til
Hallormsstaðar og riðum fram
hjá Parti. Svæðið var þá þakið
1V2 nxtr. háu kjarri, sem siðan
liefir stæklcað við friðunina. —
Sumt gleynxist á 30 árum.
Aðalfunðir Lands-
bankanefndar.
Landsbankanefnd liélt fram-
haldsaðalfund fyrir nokkru, því
að þá voru stjórnarflokkarnir
loksins búnir að koma sér sam-
an ulxx það, lxver skyldi hljóta
kosningu í bankaráðið.
Tveir nxenn gengu úr ráðinu,
Magnús Jónsson alþm. og Flelgi
Bergs l'orstjóri og skyldi kjósa
tvo í þoirra stað. Magnús var
endurkosinn, en Jónas Guð-
mundsson frá Norðfirði kosinn
í stað Helga. Endurskoðend-
urnir voru endurkosnir: Guð-
brandur Magnússon og Jón
Kjarlansson.
Knattspyrnan í
Enylandi.
Brentford vinnur stórsigur.*
Huddersfield í hættu.
Laugard. 2. þ. m. íóru leikar sem
hér segir í x. deild League-kepn-
innar: Arsenal—Charlton 2: 2,
Blackpool—Preston 1:0, Bolton—
Leeds o: o, Brentford—Grimsby
6:1, Derby County—Portsmouth
1: o, Everton—West Bromwich
5 : 3, Huddersfield—Liverpool 1:2,
Leicester—Middlesbrough o: 1,
Manchester City—Chelsea 1: o,
Sunderland—Stoke City 1:1, Wol-
verhampton—Birmingham 3: 2.
Auk þess hafa þessir leikir farið
franx nýlega: Grinxsby—Sunder-
land o: 2, Portsmouth—Hudders-
field 3:0; Liverpool—Birnxingham
3 :2, Manch. City—Charlton 5 : 3.
Staðan er nú þessi i . deild:
Leikir Mörk Stig
Arsenal 35 67—38 43
Wolverhanxpton . 34 55—43 42
Middlesbrough .. 35 63—51 42
Preston N. E. .. 35 55—40 40
Brentford ...... 36 60—49 40
Charlton 34 58—43 39
Bolton 35 55—47 38
Sunderland 35 48—49 38
Derby County .. 35 59—70 37
Leeds 35 55—57 36
Liverpool 35 56—59 35
Stoke City ...... 35 53—50 34
Blackpool 36 5o—54 34
Chelsea 34 54—57 32
Leicester 35 46—55 32
Manchester City . 35 64—66 3i
Exærton 35 63—66 30
West Bromwich . 34 56—66 30
Birmingham .... 35 45—52 29
Portsmouth .... 35 50—61 29
Huddersfield . . . 35 42—61 29
Grimsby 35 42—62 28
Fjögur félög keppa nú um sig-
urinn í þessari kepni, þ. e. Arsenal,
Wolverhanxpton, Middlesbrough
og Charlton. Er ólíklegt að Brent-
ford geti orðiS skeinuhætt, þó aS
íramherjar þeirra séu nú aftur
farnir aS hitta á nxarkiS, því hin
félögin eiga öll einn eSa fleiri leiki
til góSa. Og Preston verSur aS
einbeita sér um úrslitaleikixxn í
Cup-kepninni. — Sjö félög eru nú
i hættu vegna niSurflutnings, og
* Sakir rúnxleysis hefir þessi
grein orSiS aS bíSa um of lengi.
Flestii’ kappleikirnir fóru franx 2.
þ. 111.
LEITAÐ AÐ GÓÐU ORÐI
nefnist greinarkorn í Alþýðu-
blaðinu 6. þ. nx. Þar segii’, að
leitaði liafi verið til dr. Guð-
niundar Finnbogasonar um að
hann fyndi íslenskt orð í stað
„slaIom“ sem nú er notað um
krókahlaup á skíðum. Orðið
„svig“ er hann benti á, virðisl
vei’a hið rétta, þó fornt sé, en
mætti þá ekki eins segja svig-
hlaup, svighlaupari, svighlaupa-
hi’aut. Það virðist fult svo vel
samlagast nútiðar málvenju. —
Rvík, 7. apx’íl 1938.
Guðm. Ingibergsson.
FYRIRSPURNIR
TIL ÚTVARPSINS.
Hvei’nig stendur á því, að
föstuguðsþjónustum, sem flutt-
ar eru á föstunni sem nú er að
líða, er svo sjaldan útvarpað?
Muna ekki forráðamenn út-
varpsins eftir sveitafólkinu, sem
þykir svo vænt um Passíusálm-
ana og þráir að heyra þá
sungna og prédikað út af písl-
ai-sögu Jesú Iírists?
Hvað mun vera kærkomnara
sjúklingum og gamalnxennum,
en guðsorð, sem flutt er á kyr-
látri kvöldvökustund?
Á að liætta að flytja guðs-
þjónustur úr kirkjunum á
helgunx dögum, eða á að láta
nægja þessar svokölluðu messur
úr útvarpssal?
Útvai’psnotendum er skylt að
gi-eiða afnotagjöld sín á ári
hverju, þótt útvarpið vanræki
að flytja hlustendunx sínum
það, senx þeir þná nxest að
heyra, en hlustendurnir ættu þó
að eiga einhvern rétt á sér.
Gömul sveitakona.
er staða Huddersfield mjög viö-
sjárverS. Einnig standa West
Bronxwich og |Birmingham illa,
því þau eiga eftir nijög erfiSa
leiki.
í 2. deild hefir Aston Villa aft-
ur tekiS forystuna, hefir nú 46
stig. Manch. United og Sheff. Uni-
ted eru mest nxeö 45, og Coventry
meS 44. Önnur félög eru langt á
eftir.
Tilkynning
til útgerdapmanna og síldarsaltenda.
Þeir útgerðarmenn og síldarsaltendur, sem
óska eftir löggildingu sem síldarútflytjendur
fyrir árið 1938, skulu sækja um löggildingu til
Síldarútvegsnefndar fyrir 30. apríl n. k.
Ennfremur vill Síldarútvegsnefnd vekja sér-
staka athygli útflytjenda á því, að enginn má
bjóða síld til sölu erlendis án leyfis nefndar-
innar, og þurfa þeir er ætla að gera fyrirfram-
samninga, að sækja um leyfi til nefndarinnar
fyrir 30. apríl n. k.
Allar umsóknir þessu viðvíkjandi sendist til
Síldarútvegsnefndar, Siglufirði.
Siglufirði, 31. mars 1938.
SÍLDARÚTVEGSNEFND.