Vísir - 13.05.1938, Blaðsíða 2

VISIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F,
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson.
Skrifstofa: Hverfisgötu 12.
Afgreiðsla: Austurstræti 12.
Símar:
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
Verii' 2 krónur á mánuði.
Lausasala 10 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Hitaveitan.
1 LÞINGI var slitið í gær. Síð-
“ asta verk þingsins var sani-
þyktin á lögunum um rikís-
ábyrgö á hitaveituláninu.
Það hefir áður verið gerð
grein fyrir þvi hér i blaðinu, að
þó að það hafi ekki verið gert
að skilyrði fyrir lánveitingu lil
hitaveitunnar, af væntanlegum
lánveitendum, að ríkisábyrgð
fengist fyrir láninu, þá hafi
ekki þótt hættandi á það, að fá
ekki heimild þingsins til þess að
ábyrgðin yrði veitt, ef til þyrfti
að taka. Eigi að síður gripu öf-
undarmenn Reykjavikurbæjar á
Alþingi fegins hendi þetta tæki-
færi, til þess að reyna að
hnekkja þeim „ofmetnaði“, sem
þeim fanst Reykvíkingar haldn-
ir af, þó að þeim mætti vera það
ljóst, hve lítils þeir séu megn-
ugir, ef ekki nyti við náðarsam-
legrar forsorgunar ríkisvaldsins
í höndum framsóknarmanna og
socialista á Alþingi og í rikis-
stjórn.
Það virðist nú hinsvegar svo,
sem þeim framsóknarmönnum
og socialistum þyki ekki „mest
um það vert, að vera sem vitr-
astir“, þegar þeir „hreykja sér“
sem mest af því, hversu þeir láti
velgerðum sínum „rigna yfir
rangláta“ í Reykjavík, jafnt sem
réttláta annarsstaðar á landinu,
svo óverðskuldað sem allir megi
sjá að það sé. Þeir duldust þess
á engan hátt í ræðum sínum um
rikisábyrgðina á liitaveitulán-
inu, að það væri umfram alla
verðleika, af hálfu Reykvíkinga,
ef ábyrgðín yrði í té látin. Og
það var þó ekki svo mjög fyrir
þá sök, að Reykvíkingar væri
svo vondir menn, og væri þeir
þó að sjálfsögðu allvondir, og
ekki á það bætandi. Hitt væri þó
miklu verra að svo „hraksmán-
arlega“ hefði verið farið með
sjálft hitaveitumálið af þeirra
hálfu, og svo ábótavant væri
öllum undirbúningi þess, að alt
mætti í því efni heita betur ó-
gert, sem borgarstjóri og bæjar-
stjórn hefði aðhafst í þvi. —
En ef þessir ræðumenn hefðu
viljað leggja stund á það, „að
vera sem vitraslir“ í málflutn-
ingi sinum, þá hefðu þeir vænt-
anlega forðast slík gifuryrði og
gert sér það Ijóst, að þau hlytu
að koma þeim sjólfum og þeim
einum í koll, ef þeir að lokum
greiddu atkvæði með ábyrgð-
inni — eins og þeir gerðu!
í blöðum framsóknarmanna
og socialista hefir því verið
haldið fram, að það væri með
öllu „óforsvaranlegt“ og full-
komið glapræði, að ráðast í
hitaveitu frá Reykjum, án þess
að rannsaka til hlitar livort
væri betri skilyrði í Henglinum
eða Krýsivík. Socialistar létu
þau orð falla á Alþingi, að þeir
ætluðust til þess, að ríkisstjórn-
in annaðist um, að slik rann-
sókn yrði látin fara fram, áður
en sú ábyrgð yrði tekin á láni
til liitaveitunnar, sem um var
rætt að veita heimild til. Þeir
Jétu það í veðri vaka, að þessi
rannsókn ætti ekki að þurfa að
tef ja fyrir framkvæmd hitaveit-
unnar, þó að annað væri að
vísu óhugsandi. En fjármála-
ráðherrann kvað það ekki koma
til mála, að nokkur slík rann-
sókn yrði gerð, og ef ábyrgðar-
heimildin yrði samþykt, þá yrði
ábyrgð veitt fjrir láni til
Reykjaveitunnar og engin önn-
ur hitaveita kæmi til greina í
þvi sambandi. Og socialistarnir
„átu ofan í sig“ gífuryrðin og
greiddu atkvæði með ábyrgð-
inni. Og slíkt hið sama gerðu
framsóknarmennirnir.
Þeir fengu því áorkað í sam-
einingu, að ekki var gefin
heimild til þess að ábyrgjast
hærra lán en sem svaraði 90%
af stofnkostnaði hitaveitunnar.
Það verður óhjákvæmilega til
þess að gera lánskjörin i lieild
nokkuru óhagkvæmari. En fyr-
ir þá sök verða afnot hitaveit-
unnar nokkuru dýrari. Við það
verður þó að sitja, og úrslita-
þýðingu hefir það enga fyrir
framgang málsins.
Norsklr ótgeríarmenn
mótmæla lögom nm
vlnnntíma á skipnm
Oslo 12. mai.
Hið nýja útgerðarmannafélag
í Oslo samþykti einróma á
fundi sínum í gær tilmæli til
Útgerðarmannasambandsins að
mótmæla kröftuglega hinum
nýju lögum um vinnutíma á
skipum. Félagið bendir á, að
lagafrumvarpið gangi miklu
lengra og leggi þyngri byrðar á
útgerðina en Genfarsamþyktin.
Félagið bendir ennfremur á, að
lögin myndu koma hart niður
á þeim, sem gera út smá skip,
og eiga við erfiðleika að stríða
vegna núverandi flutninga-
kreppu, enda hafi orðið að
leggja mörgum skipum. Þá tel-
ur félagið, að það geti haft al-
varlegar afleiðingar, að leggja
þjmgri byrðar á norska skipaút-
gerð en keppinautamir verði að
bera og geti það haft alvarlegar
afleiðingar fyrir atvinnulífið og
sjómannastéttina — og loks, að
éin afleiðing Iaganna yrði sú,
að styrk ríkisins til strandferð-
anna yrði að auka að miklum
mun. NRP—FB.
NORÐMENN HORFNIR FRÁ
AÐ HAFA FLJÓTANDI
SÍLDARVERKSMIÐJU VIÐ
ÍSLAND í SUMAR.
Einkaskeyti frá Khöfn
12. maí. FU.
Norska fréttastofan tilkynnir
í dag, að félag útgerðarmanna í
Álasundi og félagsdeild norska
sjómannasambandsilis þar í
borginni hafi sent verslunar-
málaráðuneytinu sameiginlegt
álitsskjal þar sem þess er kraf-
ist, að með því að ekki verði
unt að hafa fljótandi síldar-
verksmiðjur á veiðisvæðunum
við ísland í sumar, verði rtorska
ríkið látið verja til þess allmik-
illi fjárhæð að styrkja flutninga
á bræðslusíld frá Islandi til Nor-
egs. Fþessu skjali er því haldið
fram,að norska síldarverksmiðj-
an Ægir á íslandi hafi í fyrra
keypt minni síld af Norðmönn-
um en þeim bar samkvæmt
viðskiftasamningnum og borg-
að íslendingum hærra verð fjr-
ir síldina en Norðmönnum. Þá
er einnig kvartað yfir því, að
Loítvarnir Breta taldar ófnllnægjanili og of mikill
semagangnr á iramleiösin hernaðarflngvéla.
StjéFnapandstæðingar og
stuðningsmenn síjórnar-
innar krefjast frekari
framkvæmda og öflugpi
flugflota.
EINKASKEYTI TIL VlSIS
London, í morgun.
Dmræðurnar um loftvarnir Breta í neðri mál-
stofunni í gær, leiddu mjög berlega í ljós, að
ekki eingöngu andstöðuflokkar stjórnarinnar,
heldur og allmargir þingmenn úr íhaldsflokknum, líti
mjög alvarlegum augum á það, hversu hægt miðar að
koma loftvörnum landsins í það horf, sem nauðsynlegt
er talið.
Stjórnarandstæðingar og margir stuðningsmenn
stjórnarinnar líta svo á, að upplýsingar þær, sem
stjórnin gaf í neðri málstofunni, sé alls ekki fullnægj-
andi og muni á engan hátt draga úr áhyggjum manna.
Þeir, sem óánægðir eru, sameinuðust um að leggja
fram kröfu um nýjar umræður um loftvarnarmálin og
ennfremur, að skipuð verði nefnd til þess að taka til
rækilegrar athugunar loftvarnarmál Bretlands. Að
þessari tillögu standa allir þingmenn verkalýðsflokks-
ins og Frjálslyndaflokksins og tuttugu þingmenn úr
íhaldsflokknum.
Henlein fór flugleiðis
til London í gær.
Mun hann skýra þar kröfu flokks sínso
■j i
EINKASKEYTI TIL VÍSIS.
London, í morgun.
Henlein, leiðtogi Sud-
eten-Þjóðverja, kom
til London í gær í
flugvél, og hefir koma hans
þangað vakið mikla athygli
um alla álfuna. Er ýmsum
getum að því leitt, hver til-
gangurinn sé með komu
hans þangað, en að því er
United Press hefir fregnað
mun hann ræða við ýmsa
stjórnmálamenn um kröfu
flokks síns. Fara þessar við-
ræður fram í dag.
Vinir Henleins í London,
en þar hefir hann dvalið
áður, voru þess mjög hvetj-
andi, að hann kæmi til Lon-
don og ræddi við breska stjórnmálamenn. Töldu þeir
hyggilegt af honum að ráðgast við þá og endurnýja
kunningsskap sinn við menn í Bretlandi.
Henlein mun að eins hafa skamma viðdvöl í London.
Sennilega leggur hann af stað til Prag þegar í kvöld.
United Press.
Vekur það að sjálfsögðu mikla athygli, að svo marg-
ir þingmenn úr flokki stjórnarinnar, skuli hafa sam-
einast andstæðingum hennar í svo mikilvægu máli, sem
hér er um að ræða.
Sá, sem stendur fremstur í flokki þeirra manna, sem
krefjast þess, að undinn sé bráður bugur að því, að
koma loftvörnunum í viðunandi horf, er hinn ótrauði
og gunnreifi bardagamaður, Winston Churchill, sem
manna mest hefir hvatt til aukins vígbúnaðar í Bret-
landi.
United Press.
London, 13. maí. FÚ.
í neðri málstofu breska þings-
ins fóru í dag fram umræður
um aukningu loftflotans. Hugh
Seeley, úr flokki frálslyndra
manna, hóf umræðurnar. Sagði
hann, að bæði innan þingsins
og utan þess gætti all-mikillar
óánægju með framkvæmdaleysi
stjórnarinnar og einkanlega
með nefndína, sém send hefði
verið til Ameríku til þess að
kaupa flugvélar. Þessi nefndar-
sending sýndi best, sagði hann,
að vígbúnaður í lofti væri
skemra á veg kominn en hann
ætti að vera. Þó hefði Baldwin
jarl, í forsætisráðherratið sinni,
sagt að stærð loftflotans ætti að
miðast við stærð loftflota þeirra
þjóða, sem vænta mætti að
lcynnu að verða óvinir Breta, ef
lil styrjaldar kæmi. í dag hafði
Þýskaland 8000 flugvélar, og af
þeirri tölu 3500 árásarflugvélar.
I»ýskar flugvélaverksmiðjur
gætu framleitt 400 til 500 flug-
vélar mánaðarlega. Eftir eitt ár
myndu Þjóðverjar hafa 6000 á-
rásarflugvélum á að skipa. Yæri
þetta miklu liærri tala en tala
breskra árásarflugvéla, og hélt
hann þvi fram, að stjórninni
hefði farið verk hennar mjög
illa úr hendi.
norsk veiðiskip hafi orðið að
þoka frá bryggjum þessarar
verksmiðju fyrir íslenskum tog-
urum, og er þetta fært fram
sem rök fyrir því, að norska
ríkið verði að hlutast til um að
skapa síldveiðimönnum sínum
við Island betri aðstöðu en þeir
liafa notið hingað til.
Winterton lávarður, flugmála-
ráðherrann, svaraði fyrir hönd
stjórnarinanr. Hann sagði, að
nefndin, sem liefði farið til
Ameriku, ætti eingöngu að
rannsaka möguleika á því„ hvað
hægt væri að kaupa af flug-
vélum lianda varaliði loftflot-
ans, ef þess kynni að gerast
þörf. Nefndinni væri alls ekki
ætlað að kaupa flugvélar fyrír
aðal-loftflotann, enda gerðist
þess ekki þörf, þar sem fram-
leiðsla í enskum flugvélaverlc-
smiðjum gengi ágætlega, og
myndi breski loftflotinn hafa
3500 flugvélum á að skipa í
mars 1940, þar af 2270 árásar-
flugvélum. Þar með væru þó
ekki taldir loftflotar samveldis-
landanna, sem Brelar gætu reitt
sig á ef til styrjaldar kæmi.
Hann kvað bresku stjómina
mjög hlynta þvi, að flugvéla-
framleiðsla jrrði aukin í Kan-
ada, og myndi hún þá ætíð geta
sótt þangað flugvélar ef eitt-
hvað skorti á styrkleika breska
flotans.
Flugmálarálierrann skýrði
frá því að i ráði væri að koma j
upp 30 flugstöðvum í viðbót
við þær sem fyrir eru. í flug-
vélaiðnaðinum í Englandi væru
nú 90.000 manns, samanborið
við 30.000 árið 1935. Þessar töl-
ur, sagði hann, gæfu glögga
hugmynd um aukningu þá, sem
orðið hafði i vígbúnaði Breta í
lofti á þessu tímabili.
Þetta mál var einnig til um-
ræðu i efri deild þingsins og
hafði Snell lávarður, úr flokki
jafnaðarmanna, orð fyrir sjórn-
arandstæðingum.
Halle Selassie hjltur
viS komuna til Genf.
Oslo 12. maí.
Haile Selassie, fyrrverandi
keisari í Abessiniu, kom til Genf
í dag, og var hyltur við komu
sína af miklum mannfjölda. Er
talið, að menn hafi verið í þús-
undatali í nánd við stöðina, er
hann kom þangað. Á fundi ráðs
Þjóðabandalagsins í dag um
Abessiniumálið fékk Selassie
orðið og krafðist hann þess, að
það jrði la,gt fyrir þing Þjóða-
bandalagsins, hvort viðurkenna
skyldi yfirráð Itala í Abessiniu.
NRP—FB.
Landon 13. maí. FÚ.
Fulltrúi Nýja Sjálands á
Þjóðabandaiagsfundinum íGenf
mælti afdráttai’laust á móti því,
að yfirráðaréttur Itala i Abes-
siníu væri viðurkendur, i um-
ræðunum um þetta mál á fund-
inum i gær. Sagði hann að
stjórn Nýja Sjálands myndi
aldrei veita ítöluin þá viður-
kenningu. Á móti viðurkenn-
ingu á stjórn Itala í Abessiníu
mæltu einnig fulltrúar Sovét-
Rússlands, Chile og Boliviu.
Frakkar, Pólverjar o. fl. fylgdu
Bretum að máli. Forseti fund-
arins, sem er fulltrúi Dana, gaf
þann úrskurð, að eklci væri
nauðsynlegt að kalla saman
Þjóðabandalagsþing til þess að
ræða málið, en sér virtist það
vera skoðun meiri hlutans, að
liver þjóð réði því sjálf, hvaða
afstöðu liún tæki til málsins.
MÁLVERKASÝNING
HÖSKULDAR BJÖRNSSONAR.
Einkaskeyti frá Khöfn
12. maí. FÚ.
Höskuldur Björnsson málari
opnar í dag sýningu í Oslo á
vegum Listvinafélagsins þar.
Aftenposten flytur í gær mjög
vinsamlcga grein eftir Halldór
Kiljan Laxness um list Hösk-
uldar.
DANSKT BLAÐ RITAR UM
ENDURHEIMT
ÍSLENSKRA FORNRITA.
Einkaskeyti frá Khöfis
12. maí. FÚ.
Blaðið Nationaltidende flytur
í gær grein um kröfu Islands,
þá sem fram liefir komið á Al-
þingi, um að íslenskum gögn-
um verði skilað úr dönskum
söfnum. Bendir blaðið á, að nú-
gildandi sáttmála milli íslands
og Danmerkur megi segja upp
eftir stuttan tíma og sé þvi
mjög skiljanlegt, að íslendingar
komi nú fram með kröfuna..
Hinsvegar telur blaðið, að ekki
verði um það deilt, að þessir
hlutir tilheyri Danmörku, og að
óhugsandi sé, að danskur ráð-
lierra geti farið fram á það við
stjórn sina, að aftur sé skilað
óbætanlegum gögnum, jafnvel
l>ótt ísland eigi í hlut.
BRETAR MÓTMÆLA
LOFTÁRÁSUM.
Oslo í dag.
Samkvæmt skeyti til Dag-
liladet hefir breska stjórnin
sent harðorða orðsendingu til
stjórnar Francos fyrir loftárás-
ir flugmanna hans á þrjú bresk
skip, sem lágu í höfnum í þeim
hluta Spánar, sem lýðveldis-
sinnar hafa á sínu valdi. NRP
—FB.
MERKUR NORÐMAÐUR
LÁTINN.
Oslo 12. maí.
Hinn kunni augnæknir, Sig-
urd Ilagen, prófessor við há-
skólann í Oslo, er látinn, 53 ára
að aldri. NRP—FB.
í
Einkaskeyti frá Khöfn
12. maí. FÚ.
Norska stjórnin gerði það að
fráfararatriði i gær í þinginu,
ef samþykt yrði tillaga sem
Bændaflokkurinn liafði flutt
um að taka upp smjörnotkun í
norska hernum i staðinn fjrir
smjörlikisnotkun. ‘ — Tillaga
Bændaflokksins féll þvi næst,
með 18 atkvæðum á móti 115.