Vísir - 02.06.1938, Blaðsíða 3

VtSIR
Fiskveiðar þar virðast arðvænlegri en
síldveiðarnar með Jivi verði, sem er
nú á síidinni.
íslendingar fundu Grænland. Margar fjölskyldur héðan af
landi, fluttu þangað búferlum og reistu þar bygðir og bú, en
nutu þess skamma stund, að eins um 500 ár. Islendingabygðin
eyddist og íslenski þjóðflokkurinn hvarf með öllu. Enginn veit
með vissu, með hverjum hætti hann hvarf. Þar er e n g i n n
eftir til frásagna.
Norðmenn slógu eign sinni á Grænland um leið og þeir náðu
yfirráðum á Islandi, seinast komst það, ásamt Noregi og íslandi,
undir yfirráð Dana og hefir lotið þeim síðan.
Danir hafa haldið Grænlandi lokuðu fyrir öllum erlendum
þjóðum, líka fyrir sínum eigin þegnum. Stjórn Dana á land
inu, hefir aðallega verið í því fólgin, að einoka alla verslun
íbúanna við sjálfa sig, eins og þeir gjörðu um skeið hér á landi,
sællar minningar. —
GRÆNLAND.
Danir halda því fram, enn í
dag, að grænlenski þjóðflokkur-
inn, skrælingjarnir, muni líða
undir lok, ef útlendingum verði
leyfð þar ótakmörkuð lands-
vist og að lífs- og afkomuskil-
yrði þeirra, séu svo fábreytt og
léleg, að samkeppni úllendinga
mundi þegar ríða þeim að fullu.
Það er ekkert ólíklegt, að svo
hefði farið, ef landið yrði alt i
einu opnað fyrir innstreymi út-
lendinga, en sennilega hýður
tortímingin þeirra hvort eð er,
þó Danir vilji tefja hana og vilji
geyma skrælingja flekklausa af
heiminUm, sem frumstæðan
þjóðflokk, eins og dýrin i
Yellowstone Park. Það hroslega
við þessa lilið málsins er, að
það munu fyrst og fremst vera
Danir sjálfir, sem vinna að út-
rýmingu skrælingjanna, hægt
og hægt, en markvist, og sú að-
ferð þeirra er sjálfsagt auðveld-
ust og áferðar fallegust, því það
mun tæplega vera álitamál,
hvort réttara væri, að græn-
lensku skrælingjarnir væru látn
ir halda áfram að draga fram
lífið, gjörsneyddir allri menn-
ingu, eða fá leyfi lil að kynnast
menningunni og læra af henni.
Þó Danir hafi lialdið þessari
stefnu í stjórn sinni á Grænlandi
„teoretiskt“ hefir stefnunni,sem
betur fer, ekki verið svo fast
fylgt í rauninni og hún er líka
orðin all ólík stefnunni, þvi
grænlensku skrælingjarnir eru
þrátt fyrir alt og ]iað fyrir all-
mörgum árum, óviðáðanlega
smitaðir af menningunni. Þeir
eru ekki lengur frumstæður
skrælingja þjóðflokkur.
Fyrir liðugum 200 árum,
byrjaði kristniboð í Grænlandi,
nú eru allir Grænlendingar
kristnir. Kristni og ómenning,
þrífst ekki hlið við hlið, um
langan aldur. Fyrir tæpum 90
árurn, voru Grænlendingar tald-
ir hðug 9000, en 1935 voru þeír
taldir að vera um 18000, að
mestu leyti blandaður kynstofn.
Evrópublóðið rennur i æðum
þeirra, það Iosna þeir aldrei
framar við. Þráin eftir að lifa
menningarlífi er vöknuð. Menn-
ingarþráin hlýtur að ryðja sér
til rúms, smátt og smátt. Það
virðíst þá líka koma úr hörð
ustu átt, að Danir haldi öllu
lengur fast rið þá stefnu, að
fela menningarstraumana fyrir
sínum eigin afkvæmum.
Vegna þessarar innilokunar,
hefir verið ókunnugt alt fram
yfir aíðnstu aldamót, hvaða lífs-
skilyrði fyrir útlendinga, Græn-
land kynni að hafa upp á að
bjóða, til lands og sjávar. Menn
þóttust, að vísu vita, að þar
mundu vera mjög auðug fiski-
mið, einkum höfðu menn álit á
lúðuveiðum þar. Færeyiskur út-
gerðarmaður og skipstjóri
Napoleon Andreasen, sem eg
þekti mjög vel um mörg ár,
hafði mikinn áhuga fyrir þorsk-
og lúðuveiðum við Grænland.
Hann sólti hvað eftir annað um
styrk úr ríkissjóðnum danska,
til fiskveiðatilrauna þar. Undir-
tektirnar urðu daufar. Það var
óspart gjört háð að lionum,
fyrir að vilja sækja fiskinn langt
yfir skamt. En eitthvað fékk
hann ] )ó á endanum, því hann
fór með tvo kúttera og
tilraunin lieppnaðist vel eftir
vonum. En svo vildi til það sorg-
lega slys, að liann fórst, liér við
ísland, með skipi sínu og allri
áhöfn, vorið 1911. Fráfall hans
var stórtjón fyrir Færeyinga,
því hann var með þeirra ötul-
ustu útgerðarmönnum og skip
stjórum og drengur góður, virt-
ur og dáður af öllum sem hon-
um kyntust þar og hér á landi.
Með fráfalli hans mun mikið
hafa dregið úr áhuga Færeyinga
fyrir fiskveiðum við Grænland,
enda skall þá yfir ófriðurinn
mikli þremur árum seinna. Það
mun því eklcert hafa orðið fyrir
um, nýja Grænlandsleiðangra,
fyr en eftir 1920.
Laust eftir 1920 gjörðu Fær-
eyingar út nokkra kúttera til
Grænlandsveiða, sem fyltu sig
þar á stuttum tíma, og urðu að
fara heim, því landið var lokað
og ómögulegt að Iosna við
fengna veiði fyr en heim kom,
var þó ekki svo áliðið sumri, að
ekki liefðu fengist gæftir til, að
fá aðra hleðslu.
1925 sóttu Færeyingar um
opnun grænlenskrar hafnar
niálægt fiskimiðunum, þar sem
þeir mættu leggja fiskinn á
land og verka hann, með græn-
Iensku verkafólki. Umsókn
þeirra var lögð fyrir Landsráð
Suður-Grænlands, sem synjaði
um leyfið. En Færeyingar gáf-
usf ekki upp. Þeir sóttu aftur
með þeím árangri, að loks 1927
opnuðu Danir Færeyingahöfn,
sem verstöð fyrir þá og aðra,
sem þegnrétt eiga i danska rík-
inu. Nú mega vist Norðmenn og
fleiri þjóðir, njóta þar góðs af
líka. Jafnframt voru Ieyfðar
fiskiveiðar, á svæðinu sunnan
frá Stóru Hrafnseyju norður að
Sykurtopp. Færeyingahöfn Kgg-
ur nálægt miðju þessa svæði,
ur nálægt miðju þessa svæðis,
Godthaab.
Þótt aðstaðan í landi í Fær-
eyingahöfn, sé ekki svo góð sem
æskilegt væri er mikið fengið
með opnun hennar. — í
fyrra sumar stunduðu 88 færey-
ísk skip fiskveiðar frá þessari
liöfn og tvíhlóðu flest eða öll,
yfir sumarmánuðina, frá fyrri-
part júní til seinnipart ágúst.
Flutningaskip færðu þeim salt,
olíu, matvæli og veiðarfæri og
tóku við fiskinum. Undanfarin
4—5 ár, munu Færeyingar hafa
lifað á Grænlandsveiðunum, að
miklu leyti.
Niðurl.
Eggert Stefánsson.
íslenskt
tðaskáldakvöld
í kvöld heldur Eggert Stefáns-
son islenskt tónskiáldakvöld og
syngur lög eftir ýmsa íslenska
liöfunda t. d. Þórarinn Jónsson,
Jón Leifs, Pál Isólfsson, Iíarl
Runólfsson, Markús Kristjáns-
son og Sigvalda Ivaldalóns.
Vísir hitti Eggert að máli i
gær og spurði hann um fyrir-
ætlanir hans og áhugamál.
„Aðal áhugamál mitt er að
reyna að vekja þjóðina. og
kenna henni að meta íslenska
list og það starf, sem listamenn
vorir vinna henni til frægðar og
frama.
Þegar eg var ungur kom það
stundum fyrir að útlendir
söngvarar komu hingað, héldu
söngskemtanir og fóru þar m.
a. með islensk lög. Blöðin ætl-
uðu þá að rifna af hrifningu og
fullyrtu, að aldrei liefði verið
betur farið með islenska tungu
og blæbrigði hennar, og enn vill
það brenna við að liið útlenda
þyki fínna en liið innlenda, þólt
við höfum nægu að ausa af og
næga krafta til að gera það.“
Þér eigið langan listaferil að
baki og liafið margs að minnast,
og hvað getið þér sagt mér um
listasmekk þjóðarinnar og list-
þroska ?
„Það liafa orðið stórfeldar
breytingar til batnaðar lijá ís-
lendingum á sviði sönglistarinn-
ar, frá því er eg var að alast
upp. Þá óð Skandinavisminn
uppi og allir sóttu allan sinn
fróðleik til Norðurlanda. Nú er
þetta breytt, íslenskir söngvarar
leita til annara Evrópulanda til
að afla sér mentunar og það
setur sinn svip á tónlistarlíf
okkar, og eykur möguleika okk-
ar til að komast áfram á þessu
sviði. Stefano Islandi hefir t. d.
verið ráðinn að konunglega leik-
húsinu i Kaupmannahöfn, en
þvi hefði liann aldrei náð, ef
hanrt hefði unnið eingöngu á
Norðurlöndum. Eg fyrir mitt
leyti tel listabraut mína hefjast
árið 1920 er eg fór til Milano,
en þar hafði enginn Islendingur
stundað nám áður, en nokkrir
síðar.'*
„Hvað segið þér um áheyr-
endurna?
„Söngsmekkur fólks er allur
annar en hann var ofl menn
kunna nú að meta það, sem vel
er gert og skilningur áheyrend-
anna er betri og viðari en áður
var. En einmitt þessvegna meg-
um við ekki glevma liinni þjóð-
Iegu list. Hún á sér mikla fram-
tið og með þessari söngskemtan
minni vil eg vekja athygli á
nokkuru af því, sem gert héíir
verið.“
Ilvað er yður minnisstæðast
frá söngferli yðar?
„Söngferðir minar til Parísar,
London — og svo hér lieima á
Islandi. Svíar hafa altaf verið
okkur vinveittir og velviljaðir
og liaft mikinn áhuga fyrir ís-
landi og rslenskum listum. Pró-
fessor Noren í Uppsölum vakti
eitt sinn athj'gli mína á því, að
eg væri annar íslenski listamað-
urinn, sem þangað liefði komið.
—- Hinn var Gunnlaugur Orm-
stunga. íslendingar hafa þvi
ekki lagt sérstaka rækt við Sví-
þjóð fyrr en nú í seinni tíð —
þegar lánbeiðnir liafa komið til
sögunnar."
Hvað hyggist þér fyrir að af-
loknum söngskemtunum yðar
hér í bænum?
Þá fer eg norður í land og
sjmg þar og í för með mér verð-
ur Carl Billich, liinn ágæti pi-
anóleikari, sem einnig leikur
undir á söngskemtunum mín-
um liér í bænum. Seinna í sum-
ar fer eg til útlanda“.
Franski seníikenB-
arinn M. Hanpt er
á fðrnm.
Alliaict Franqaise
liélt samsæti í gærkveldi að Hó-
tel Borg til heiðurs franska
sendikennaranum lir. Jean
Haupt. Hann hefir nú dvalið
liér í 4 mánuði en fer utan í
dag. Auk þess sem hann hefir
kent við Iiáskóla íslands hefir
hann einnig kent á vegum Alli-
ance Francaise.
Björn L. Jónsson setti sam-
sætið og stýrði því. Magnús G.
Jónsson liélt ræðu fyrir minni
heiðursgestsins og þakkaði hon-
um fyrir margvíslegt starf í
þágu félagsins. Næstur talaði
ræðismaður Frakka, hr. Voill-
ery. Beindi liann fyrst orðum
sínum til sendikennarans, en
síðan kom hann að starfsemi
Alliance Francaise yfirleitt og
samhandi Islands og Frakk-
lands. Þá talaði sendikennarinn
og þakkaði ræðumönnum vin-
gjarnleg orð i sinn garð, en lét
síðan i ljós þakklæti sitt við
Alliance Francaise fyrir þá vel-
vild, sem félagið hefði ætíð sýnt
honum. Að lokum talaði frk.
Thora Friðriksson, heiðursfor-
seti félagsins, en hún ásamt
ræðismanni Fraklca hafði sér-
staklega verið boðin. Þakkaði
hún félaginu fyrst fyrir þá rirð-
ingu, sem það «tíð sýndi henni,
en siðan beindi hún orðum sín-
um til hins unga sendikennara,
sem liún óslcaði til hamingju
með vel unnið starf. —• AW þvi
loknu var stiginn dans fram
eftir kveldi, en um miðnætti
var hófinu slitið.
Elsku sonur okkar,
Bjarni Sigurdur,
andaðist fimtudaginn 26. maí.
Jarðarförin liefst með húskveðju að lieimili hans, Þors-
götu 15, föstudaginn 3. júni kl. 1V2 e. li.
Ragnheiður og Einar Jónsson.
Innilegar þakkir minar og barna minna, fyrir samúð
og hluttekningu í tilefni af fráfalli og jarðarför, manns-
ins mins,
Einars Hjöpleifssonap Kvaran,
rithöfundar.
Gíslína Kvaran.
Kærar þakkir fyrir samúð og hluttekningu i tilefni af
fráfalli og jarðarför konu minnar og móður okkar,
Ragnheidar Sumarlidadóttur.
Ludvig C. Magnússon og synir.
Veðrið.
Hitinn í morgun: Mestur hiti io
stig (Rvík), minstur 2 st. (Horn).
Mestur hiti hér í gær 15 st., minst-
ur hiti í nótt 5 stig. Sólskin 3,5 st.
Veðurútlit: Suðvesturland, Faxa-
flói, Breiðafjörður: SA. og S.
kaldi. Dálítil riguing. — Yfirlit:
Grunn lægð yfir S.-Grænlandi og
Grænlandshafi og austur yfir ís-
land.
Skipfregnir.
Gullfoss var á Sandi í níorgun.
Goðafoss kemur að vestan og
norðan kl. 5)4 í kvöld. Brúarfoss
er á leið til Kaupm.hafnar frá
Leith. Dettifoss er í Hull. Selfoss
er á leið til Antwerpen frá Grims-
by.
Stranidferðaskipin.
Súðin er á Hornafirði í dag. —
Esja er í Reykjavík.
Eggert Stefánsson
heldur söngskemtun í kvöld kl.
7,15 í Gamla Bíó og syngur lög
eftir íslensk tónskáld eingöngu. Ef
eitthvað verður óselt af aðgöngu-
miðum, verða þeir seldir við inn-
ganginn.
Tímaritið Þjóðin
kemur út sex sinnum á ári en
kostar aðeins þrjár krónur ár-
gangurinn. Sjálfstæðismenn ættu
sem flestir að kaupa ritið og gefa
sig fram við afgreiðslumann þess,
Þórð Þorsteinsson á afgreiðslu
Vísis. Sími 3400.
Höfnin.
Olíuskipið, sem kom til Shell á
sunnudaginn, fór aftur í morgun.
Hekla var tekin af Kleppsvík í
gær. Á að lesta fisk til Englands.
Spegillinn
kemur út á morgfun.
Hjúskapur.
Siðastliðinn laugardag voru gef-
in sarnan af lögmanni Valgerður
H. Sigurðardóttir og Guðlaugur
Eyjólfsson. Heimili þeirra verður
á Njálsgötu 32.
Næturlæknir
er í nótt Jón G. Nikulásson,
Freyjugötu 42. Sími 3003. Nætur-
vörður í Reykjavíkur apóteki og
Lyfjabúðinni Iðunni.
Póstferðir á morgun.
Frá Rvík: Mosfellssveitar-,
Kjalamess-, Reykjaness-, ölfuss-
0 g Flóapóstar. Þrastalundur.
Laugarvatn. Vestanpóstur. Breiða-
fjarðarpóstar. Norðanpóstur. —
Dalapóstur. A.-Barðastrandapóst-
ur. Fagránes til Akraness. Aust-
anpóstur. Til Rvíkur: Mosfells-
sveitar-, Kjalarness-, Kjósar-,
Reykjaness-, ölfuss- og Flóapóst-
ar. Þrastalundur. Laugarvatn. —
Sagranes frá Akranesi. Norðan-,
Breiðafjarðar-, Stranda-, Au,-
Barðastranda- og Þykkvabæjár-
póstar. Kirkjubæjarklausur. Goða-
foss frá Akureyri.
Innanfélagsmót K. R.
hefst í kvöld. Verður þá kept í
kúluvarpi og 3000 m. hlaupi hvort
tveggja fyrir fullorðna. Kepnin
hefst kl. 7. Fjölmennið, K.R.-ing-
ar. —
Hvítasunnuför F. f.
Ferðafélag íslands ráðgerir a®
fara skemtiför til Snæfellsness unt
hvítasunnuna ef þátttaka og veður
leyfir. Farið verður á e.s. Elcfborg-
á laugardags-eftirmiðdag 4. júní
°g siglt til Arnarstapa. Til baksi
verður farið seinni hluta armars
dags og komið til Reykjavíkur ntn
kvöldið, og er þetta því tveggja
sólarhringa ferð. Á Snæfellsnesi er
margt að sjá. Þeir sem Icoma
þangað einu sinni hafa löngun til'
að koma þangað aftur. Þetta er
ágætt tækifæri að kynnast hxnts
einkennilega og trölíslega Snæ-
fellsnesi t. d. Búðum, Búðahrauní,
|Breiðuvik, Arnarstapa, Hellnunr,
Lóndröngum og Dritvík og þá
ekki síst að ganga á Snæfellsjök-
ul: Fýrir skíðafólk er þetta etn-
stakt tækifæri. Austan í jöklinttml
eru ágætar skíðabrekkur, og enrt
er jökullinn að mestu sprungulaus.
Tjöld, viðléguútbúnað og mat
þarf fólk að hafa með sér. Ferðin
verður ódýr. Áskriftarlisti liggttr
frammi á skrifstofu Kristjáns Ó,
Sliagfjörðs, Túngötu 5 og gefur
hann frekari upplýsingar.
Leifs Eiríkssonar frímerkí.
Á minningardegi Leifs hepná
Eiríkssonar, sem Bandaríkin halcfa
hátiðlegan 9. október næstkom-
andi, áformar íslenska póststjóm-
in að gefa út ný frimerkt me®
mynd af Leifs-styttunni, er Banda-
ríki Norður-Ameríku gáfu íslandl
á Alþingshátíðinni 1930. Út verða
gefin 3 frímerki: 30, 40 og 60 ati.
Merkin verða sennlega á frí-
merkjablaði, og gengur ágóði
þeirra í Pósthúsbyggingarsjóð..
Farsóttatilfelli í apríl.
voru 1804 talsins, þar af 726 í
Revkiavík, 405 á Suðurlandi. 175-
á Vesturlandi, 458 á NorðurTandt
og 130 á Austurlandi. — Farsótta-
tilfellin voru sem bér segir (tölur'
frá Rvík í svigum nema annars ,sé
getið): Kverkabólga 459 (242}.
Kvefsótt 1173 (423). Gigtsótt 7’
(o). Iðrakvef 1221 (30). Inflúensa'-
1 (NL). Kveflungnabólga 41 (iii)i
Taksótt 18 (2). Rauðir hundar 5
(o). Skarlatssótt 16 (9 NT. og ,7"
Rvk.). Heimakoma 2 (o). Umferð
argulá 3 (o). Munnangur 11 (jJ^
HÍaupabóla 34 (1). RistiII 3 (o).
— Landlæknisskrifstofan. (FjB).
KULDATlÐ í DÖLUML.
TíH er, segir fréttaritarúire,.
mjög köld. Aðfaranótt sunnre-
dags geriSi álilaupsbyl unr alt
héraðið og i gær var enn snjó-
koma um mest alt héraðið. —
(F(0 i gær).
aðeins Loftur..