Vísir - 18.06.1938, Page 2

VlSIR
TÍSIB
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson.
Skrifstofa: Hverfisgötu 12.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar:
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
Verð 2 krónur á mánuði.
Lausasala 10 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Fáheyrð
frammistaða.
Tímadagblaðið rómar mjög
4 frammistöðu vara-bæjar-
fulltrúa Framsóknarflokksins á
bæjarstjórnarfundinum í fyrra-
dag. Á fundinum voru til um-
ræðu reglugerðarfrumvörp fyr-
ir Rafmagnsveitu Reykjavíkur
og Sogsvirkjunina, og segir
blaðið, að vara-bæjarfulltrúinn
hafi „deilt fast á“ ýms furðuleg
ákvæði þessara frumvarpa og
„fáheyrðu tillögur íhaldsins“ i
rafmagnsmálunum sem í þeim
felist. Og af frásögn blaðsins má
öllum vera það Ijóst, að vara-
bæjarfulltrúinn muni hafa tal-
að eins og sá, sem valdið hefði
og alt vitið, um þessi mál, að
þess dómi.
Rafmagnsveitan er, eins og
allir vita, til þess gerð, að
„framleiða afl það eða orku,
sem rafmagn nefnist eða raf-
orka, og „veita“ því um bæinn
og híbýli bæjarmanna, til af-
nota, til suðu, hitunar o. fl., og
af því er hún látin draga nafnið
„rafmagnsveita“. Nú „upplýsti“
varabæjarfulltrúinn það á fund-
inum, að þetta nafn „rafmagns-
veita“, væri löngu úrelt orðið,
og hefði verið tekið upp í þess
stað nafnið „rafveita“, og því
gerði hann það að tillögu sinni,
að það nafn yrði einnig notað
í reglugerðinni um Rafmagns-
veitu Reykjavíkur og hún köll-
uð „Rafveita“. Samkvæmt
þessu bæri þá væntanlega að
breyta nafninu á rafmagninu
sjálfu og kalla það „raf“, en
það lúðist varabæjarfulltrúan-
um þó að gera tillögu um að
yrði gert í reglugerðinni. En
þess má hinsvegar vænta, að
hann bæti úr því síðar, og hlut-
ist ennfremur til um það, að því
verði einnig breytt í löggjöf
landsins, svo að ekki verði t. d.
látið viðgangast annað eins
hneyksli og það, að ríkisstofn-
un eins og „Rafmagnseftirlit
ríkisins“ sé rangnefnt þannig, í
stað þess að heita „rafeftirlit“.
En þó að þetta rangnefni á
„rafinu“ og „Rafveitunni"
hneykslaði varabæjarfulltrúann
að sjálfsögðu stórlega, þá er
þess ekki að dyljast, að annað
var það þó, sem honum þótti
enn þá „furðulegra“ í reglu-
gerðarfrumvarpinu um Raf-
(magns)veituna, og „fáheyrð-
ara“, að því er Tímadagblaðið
segir. „Þannig er gert ráð fyrir
því,“ segir blaðið, „að loka fyrir
rafmagn (á að sjálfsögðu að
vera: ,,raf“) „þegar bæjarráð
óskar stöðvunar á rafmagnssölu
til notanda, vegna ógreiddra
bæjargjalda lians,“ „þegar Gas-
stöð Reykjavíkur biður Raf-
magnsveituna um að loka fyrir
strauminn“ vegna vanskila o. s.
frv. Með þessu segir blaðið að
„væri gengið á rétt borgaranna
i bænum á mjög ósæmilegan
hátt“. Hinsvegar er þetta þó
ekki „fáheyrðara“ en svo, að
þessi ákvæði eru tekin upp eftir
fordæmi frá að minsta kosti
tveimur höfuðborgum Norður-
landa, Kaupmannaliöfn og Osló.
í reglugerðum um rafmagns-
veitur þeirra borga beggja hefir
um langt árabil verið mælt svo
fyrir, að lieimilt skuli að „loka
fyrir rafmagnsstraum til not-
enda sem trassa að borga bæj-
argjöld sín. En þó að slík
„lieimild“ sé gefin, þá er það
að sjálfsögðu ekki svo að skilja,
að skylt sé að „hlaupa til“ að
loka fyrir rafmagnsstraum til
hvers manns, „sem ekki getur
greitt útsvar eða önnur bæjar-
gjöld á gjalddaga,“ eins og
Tímadagblaðið og varabæjar-
fulltrúi Framsóknarflokksins
láta í veðri vaka að muni verða
gert hér. Að sjálfsögðu á þetta
að eins að vera „þrautaúiræði“,
sem heimilt sé að beita, ef um
óhæfilegan trassaskap er að
ræða af hálfu gjaldenda, um
skil á greiðslum til bæjarins eða
bæjarstofnana.
Það er alkunnugt, að heimild
er til þess að innheimta öll op-
inber gjöld með lögtökum og
neyðarsölu á eignum borgar-
anna, ef þau eru ekki greidd „á
gjalddaga“, og einnig má taka
þau af launum manna og verka-
kaupi. En þetta er ekki gert
jafnskjótt og nokkur vanskil
verða, en að eins gripið til þess
ef vonlaust er talið um að
gjöldin innheimtist á annan
hátt. En mætti þá í rauninni
ekki alveg eins mikla það fvrir
almenningi, hve fráleitt það sé,
„furðulegt" og „fáheyrt“, að
heimila þannig að láta greipar
sópa um nauðsynlegustu muni
borgaranna og jafnvel naum-
ustu þurftartekjur þeirra, til
greiðslu á opinberum gjöldum,
ef þau séu ekki greidd „á gjald-
daga“, og engu síður er hitt,
á hve „ósæmilegan hátt sé
gengið á rétt borgaranna“,
með því að loka fyrir raf-
magnsstraum til þeirra? Mun-
urinn á þessu tvennu er að eins
sá, að annað er óþektur en hitt
gamall siður. Hvorugur er sið-
urinn ef til vill góður, en ekkert
furðulegt eða fáheyrt í sam-
bandi við þá, nema þá ef vera
skyldi þvættingur varabæjar-
fulltrúa Framsóknarflokksins.
LÖMUN ARVEIKISF AR-
ALDUR í PÖLLANDI.
EINKASKEYTI TIL VÍSIS.
London, í morgun.
Lömunarveiki, mjög skæð
er komin upp í Póllandi og
hefir orðið að grípa til þess
•áðs, að loka öllum skólum í
héraðinu Nowo Froedek í
Austur-Póllandi, til þess að
temma stigu við útbreiðslu
hennar. Fjögur börn hafa dá-
ið úr veikinni á skömmum
tíma, en mörg íiggja þungt
haldin og er lögreglan á verði
ið hús þau, þar sem þau
liggja rúmföst.
United Press.
SKEMTUN Á ÁLAFOSSI
Framhald Fánadagsins verð-
ur í kvöld og þá sýndur hinn
skemtilegi sjónleikur „Eilífðar-
bylgjurnar“, sem leikinn var í
útvarpið í vetur. Leikendurnir
verða hinir sömu: Valur, Al-
freð, Ingibjörg Steinsd. og Hild-
ur Kalman. Að leikritinu loknu
verður dansað í tjaldinu og
undir dansinum leikur fjögra
manna hljómsveit., Án efa geta
menn skemt sér vel á Álafossi
í kveld.
Flandin sakar frðnski stjárnina um at hafa rofið
hlutleysis-
sáttmálann.
Hergöp sro milijfinum
smálesíaskifti, send til
Spánar frá Frakklandi
Sigr- Eggerz.
Undirbúningur undir uppsögn sambands-
laganna verður aö byrja tafavlaust.
FLANDIN.
EINKASKEYTI TIL VlSIS
London, í morgun.
Flandin, fyrrverandi forsætisráðherra Frakk-
lands, hefir á eigin ábyrgð en ekki floltks síns,
birt grein, sem inniheldur upplýsingar, sem
vekja fádæma athygli, því sé það rétt sem Flandin held-
ur fram, hefir frakkneska stjórnin brotið hlutleysis-
samkomulagið með því að koma ekki í veg fyrir stór-
kostlega vopnaflutninga til stjórnarinnar á Spáni.
Flandin heldur því fram, að í síðastliðnum mars og
aprílmánuði hafi stjórninni á Spáni verið send her-
gögn frá Frakklandi svo miljónum smálesta skifti. í
maímánuði fóru einnig firnin öll af skotfærum til
Spánar frá Frakklandi — til þeirra héraða að eins, sem
stjórnin ræður yfir.
Flandin segir, að þessir hergagnaflutningar hafi átt
sér stað með vilja og vitund frakknesku stjórnarinnar
— undir vernd og eftirliti opinberra starfsmanna við
frakknesku járnbrautirnar, þrátt fyrir það, að Frakk-
land 1936 tók þátt í að koma á hinum svokallaða hlut-
leysissamningi.
Enda þótt það hafi verið „opinbert leyndarmál“ um
nokkurt skeið, að hergagnaflutningar hafi átt sér stað
í stórum stíl til Spánar, vekur yfirlýsing Flandins, sem
er áhrifamikill stjórnmálamaður, hina mestu athygli.
United Press.
Tilraunir gferdar til þess ad sætta
þau Karl liúmenmkonutig’ og
Helene CB-rikklandsprinsessu.
EINKASKEYTI TIL VÍSIS.
London, í morgun.
Orðrómur er kominn á kreik um það, að til standi,
að gera tilraunir til þess að sætta þau Karl
Rúmeníukonung og Helene, fyrrverandi
drotningu Rúmeníu og eiginkonu hans, en sambúð
þeirra var löngum erfið, sem kunnugt er, og lyktaði
með skilnaði. Var því mjög um kent hversu fór, að
Karl konungur átti vingott við Mme Lupescu, en vin-
fengi hefir verið með henni og Karli konungi alt til
þessa. í
Orðrómurinn hefir komið á kreik í sambandi við ó-
vænta komu Helenu til London í gærkveldi. Um leið
bárust fregnir um það, að Tatarescu, fyrverandi for-
sætisráðherra Rúmeníu væri á leið til London og er
hann væntanlegur þangað í kvöld, en Karl konungur
sjálfur er væntanlegur í heimsókn til bresku konungs-
hjónanna í septembermánuði næstkomandi.
Vitanlega er ekki annað látið uppi en Helena prins-
essa sé komin til London í einkaerindum.
Blöðin víkja að því, að seinast var rætt um möguleik-
ana fyrir því, að þau sættust Karl konungur og Helena,
er hertogafrúin af Kent, sem er frænka Helenu, var á
ferðalagi á meginlandinu í apríl. Er ætlað, að hún hafi
þá þreifað fyrir sér um hvort tiltækilegt mundi að koma
á sættum. United Press.
Miigupinn í Berlin veðui* inn
í vepslanir Gyðinga og læt-
up gpeipap sópa. Lögreglan
horfip á.
EINKASKEYTI TIL VÍSIS.
London, í morgun.
Mikilla æsinga í garð Gyðinga varð enn vart í Ber-
lín í gærkveldi. Æstur múgur gerði árásir á
búðir Gyðinga, braut rúður og lét greipar
sópa, án þess lögreglan gerði neitt til þess að koma í
veg fyrir það. Andúðin gegn Gyðingum er nú víða orð-
in svo mögnuð, að þeir þora ekki að yfirgefa heimili
sín. United Press.
Stúdentar ungir og gamlir —
konur og menn — stúdentar!
Þessi dagur er vígður minn-
ingu Jóns Sigurðssonar, braut-
ryðjandans, sem reyndist þjóð
vorri því öflugri leiðtogi, því
meir sem á reið.
Dagurinn er fyrir löngu orð-
inn helgur dagur í lífi þjóðar
vorrar.
Jón Sigurðsson kunni sögu
þjóðar vorrar. Hann skildi sögu
þjóðar vorrar. Hitt skifti þó
meiru, að hann skapaði sögu
þjóðarinnar um langt skeið.
Ilann liafði þau einkenni for-
ingjans, að hann hræddist ald-
rei.
Hann var öruggastur, er
byssustingjum var raðað í
kringum hann. „Vér mótmæl-
um allir“ — þau orð frá þjóð-
fundinum eru ódauðleg.--------
Þau hafa verið lifandi fáni yfir
allri sjálfstæðisbaráttu vorri.
1. des. 1918 er runninn af
þeim mótmælum. Margar óskir
rættust þá.
Fullveldi vort var viðurkent.
Sem sýnilegt tákn þess var hinn
klofni fáni vor einn dreginn við
bún á stjórnarráðsbyggingunni
1. des. 1918. Samtímis voru
fánar dregnir við hún á öðrum
opinberum byggingum.
Eg sagði: Fáni vor einn.
Áður höfðum vér fána, eins-
konar staðarfána. Hann mátti
ekki draga upp á stjórnarráðs-
byggingunni nema Dannebrog
væri einnig dreginn þar upp.
Dannebrog vakti yfir honum. í
landhelginni mátti nota íslenska
fánann. — En í erlendum höfn-
um máttum vér ekki sýna
liann. Þar lutum við Danne-
brog.
Stúdentar stóðu framarlega í
fánabaráttunni. Þeir lögðu til
hinn eldlega, áhuga. Það er hinn
máttugi þáttur í allri þjóðernis-
baráttu.
1918 máttum vér flytja æðsta
dómsvaldið inn í landið. Eld-
gömul íslensk krafa, sem jafnan
var sagt nei við.
Landvarnirnar gátum vér
tekið að noklcru eða öllu í vor-
ar liendur.
Ríkisráðsbarátlunni var lokið.
Ríkið var ekki eitt — danski
málstaðurinn. — Rikin voru 2
— íslenski málstaðurinin.
Það voru mörg gleðiefni 1.
des. 1918.
Dagurinn sjálfur var svip-
mikill, hreinn, karlmannlegur,
kaldur íslenskur vetrardagur.
En gallar miklir voru i sam-
bandslögunum. í 6. og 7. gr.,
eins og oft hefir verið tekið
fram. í 6. gr. ábúðarréttindi
Dana á landinu, eins og hann
stundum liefir verið nefndur.
Og réttur Dana til að fara með
utanríkismálin í voru umboði,
7. gr.
En í 18. gr. var einnig falinn
Jykillinn að fullu sjálfstæði ís-
lands — uppsagnarrétturinn.
Eftir 25 ár gátum vér neytt
hans. 1918 þótti það langur
timi — 25 ár. Nú eru bráðum
20 ár liðin af þeim tima.
% í sameinuðu alþingi verða
að vera með uppsögninni.
% atkvæðisbærra manna
verða að greiða atkvæði — %
þeirra, sem greiða atkvæði,
verða að segja já.
1940 verðum vér að krefjast
endurskoðunar á samningnum,
eftir 2 ár. Þrem) árum þar á eft-
ir getum vér sagt sambandslög-
unum upp. Það eru enn 5 ár
til stefnu.
1928 lýstu allir flokkar á AI-
þingi yfir að þeir vildu segja
upp sambandslögunum eins
fljótt og unt væri. 1937 kom
samskonar yfirlýsing fram á
alþingi.
Rikisstjórnin 1928 lofaði að
vinna að því hjá þjóðinni að
uppsögnin yrði trygð.
En það var ekki gert.
Og við síðustu kosningar rétt
á eftir þinginu 1937, var varla
minst á sambandslögin við
kosningarnar.
Eg er hræddur við þögnina.
I voru landi eru múrar þagnar-
innar stundum reistir um það
sem á að deyja.
En er nokkurt mál stærra en
þetta hjá þjóðinni? Og á nokk-
urt mál betur skilið að skipa
öndvegi en þetta?
Eg veit að ýmsir segja: Það
er óþarfi að tala um málið. At-
kvæðagreiðslan er viss.
En atkvæðagreiðslan er ekki
viss, nema þjóðinni sé gert
skýrt hvað á að greiða atkvæði
um. Atkvæðagreiðslan verður
um það hvort vér eigum held-
ur að eiga landið einir, eða láta
aðra eiga það með oss.
Atkvæðagreiðslan verður um
það, livort vér trúum annari
þjóð betur en sjálfum oss fyrir
málum vorum.
Verður nokkur Islendingur
með þvi, að betra sé að láta
aðra eiga landið með okkur?
Verður nokkur íslendingur
með þvi, að liann vilji heldur
trúa öðrum en oss sjálfum fyr-
ir málum vorum?
En þó að málið sé svo einfalt
í eðli sínu, og þó að öllum, sem
eiga einhverja þjóðernistilfinn-
ingu í brjósti sínu, hljóti að
vera ljóst, að þeir segi já við
uppsögninni, þá er þó nauðsyn-
legt, að málinu sé skipað svo
í öndvegi, að öllum íslending-
um verði starsýnt á það.
Þetta hefir ekki aðeins þýð-
ingu fyrir sjálfa atlcvæða-
greiðsluna — þetta hefir þýð-
ingu fyrir alt innra líf vort.
Ef þjóðinni — liverjum ein-
stakling — er það ljóst, að vér,
án þess að hilca, munum stíga
það spor, sem leiðir til fulls
sjálfstæðis vors, þá hlýtur þetta
að hafa þau álirif á innra líf
þjóðarinnar, að engin spor séu
stigin þai’, sem séu ekki undir-
búningur að því marld, sem vér
liöfum sett oss.
Forsjál þjóð hefði hrúkað öll
25 árin til undii’búnings þessu
marki, sem vér liöfum sett oss.
Eg fer ekki hér inn á það,
hvernig þessunx 20 fullveldisár-
um hefir verið varið í þessu
efni. Hitt fullyrði eg að ekki
veitir af að notfæra sér vel
þessi 5 ái% sem eftir eru. I sann-
leika megum vér eklci missa
eitt augnablilc af þeirn tíma,
sem eftir er frá þessum undir-
húningi.
-----Eða er eitthvað breytt
orðið, svo að vér föllum frá