Vísir - 23.07.1938, Blaðsíða 3

VISIR
ESæstia?éttwr ómerkir
xxxá.la,till»úxxixtgixixi á
liexteliix? lylsölnxmxn og
dóm undirréttarÍBis.
Nýja dagblaðid boðar að
bypjað verði á nýjan leik og
efnisdómur fenginn,
I gær kvað Hæstiréttur upp dóm í hinu víðfræga lyfsalamáli,
en mál þetta höfðaði réttvísin og valdstjórnin gegn eftirtöldum
lyfsölum og lyfjasveinum: Hans A. Svane, Gunnari Juul, Otto
Gregers, N. Grundtvig, F. G. 0. Ellerup, Oddi C. Thorarensen,
Ole Bang, Aage R. Schiöth, S. R. Kampmann, Jóhannesi Sigfús-
syni, Þorsteini Sch. Thorsteinsson, Jóhönnu D. Magnúsdóttur,
Peter L. Mogensen, Stefáni Thorarensen, Jónasi Hildimundarsyni,
Helga Þorvarðssyni, Eyþóri A. Thorarensen, Sigurði V. Flóvents-
syni, Einari Kristjánssyni og Svend A. Johansen. Var málið höfð-
að fyrir meint brot ofangreindra manna á áfengislögunum og
reglugerðarákvæðinu í sambandi við þau, lögum um gjaldeyrís-
verslun og hinum almennu hegningarlögum.
Niðurstaða dóms Hæstaréttar var svohljóðandi: „Hinn áfrýj-
aði dómur og meðferð málsins fyrir aukaréttinum á að vera
ómerk.
Allur sakarkostnaður, bæði í héraði og fyrir hæstarétti greiðist
úr ríkissjóði.“
Dag Stpðmbáck: og stai?f&emi
lians í þágu íslenskpai*
memiingaf.
Forsaga máls þessa er í stuttu
máli sú, að í’annsókn í því hófst
sumarið 1935, en síðan var Ing-
ólfi Jónssyni, fyrv. bæjarstjóra,
fengið dómsvald i málinu með
tveimur konunglegum umboðs-
skrám dags. 31. okt. og 19. nóv.
1935.
Ingólfur starfaði lengi að
rannsókn málsins og ferðaðist
um land alt í þeim erindagjörð-
um, en hinn 23. júní 1937 kvað
liann upp dóm í málinu og
dæmdi liann alla hina ákærðu
í þungar fjársektir, og svifti
auk þess alla lyfsala utan
Reykjavíkur lyfsalaleyfi, en
dómi hans áfrýjuðu allir hinir
dómfeldu til hæstaréttar.
Allir dómarar hæstaréttar
viku sæti, en í þeirra stað tóku
sæti í dóminum Bjarni Bene-
diktsson prófessor, Björn Þórð-
arson lögmaður og ísleifur
Árnason prófessor.
Málflutningsmenn þeir, sem
um málið fjölluðu liöfðu kom-
ið sér saman um að taka form-
hlið málsins til málflutnings og
dómsálagningar út af fyi'ir sig
og var málið flutt að þessu
leyti skriflega fyrir réttinum.
Hæstiréttur leit svo á, að
valdssvið héraðsdómarans gæti
eldd náð lengra, en umboðs-
skrárnar segja alveg ótvirætt
um, en í umboðsskránni frá 31.
okt. 1935 segir að nauðsyn beri
til að skipaður verði sérstakur
dómari „til að halda rannsókn
út af ætlðum brotum forstöðu-
manna lyfjabúða landsins, á á-
fengislögunum“ og reglugerð-
um, sem settai’ liafa verið sam-
kvæmt þeim lögum, en um-
hoðssla’áin frá 19. nóv. 1935 er
orðuð á sama hátt.
Báðai’ hinar konunglegu um-
boðsslvKÍi’ takmarka þannig
vakl héraðsdómarans til máls-
meðferðar og dómsálagningar
við þá „er réttarrannsókn nær
til“, en réttarx’annsólcn er hér-
aðsdómaranum einungis heim-
iluð „út af ætluðum brotum
forstöðumanna lyfjahúða lands-
ins“.
Taldi hæstiréttur því að liér-
aðsdómai’ann hefði skort vald
til að fara með og dæma mál
lyfjasveinanna, sem og heildsal-
ans S. A. Johansens, og af
þeirri ástæðu ómerkti rétturinn
meðferð málsins og liinn, áfrýj-
aða dóm, að því er lil þessara
manna tekur.
Að þvi er snertir lyfsalana,
sem eru 13 og allir sóttir til
saka í sarna rnálinu, telur hæsti-
réttur, að viðskifti þau, er sum-
ir þeirra hafi átt við S. A. Jo-
lxansen, hver i sínu lagi og án
nokkurs sambands sín í millum,
geti ekki réttlætt málasam-
steypuna, enda liafi héraðsdóm-
arinn stefnt öllum lyfsölunum
ósundurgreint og sameiginlega
fyrir fjölmörg lagabrot, og
verði stefnan ekki skilin á ann-
an veg en þann, að öllum þeim,
senx fyrir sökum eru hafðir í
rnálinu, sé gefið að sök að þeir
hafi framið öll þau lagabrot,
sem dómarinn tilgreinir í stefn-
unni.
Meint hrot lyfsalanna eru
liinsvegar mjög mismunandi og
t. d. samkvæmt rannsókn máls-
ins virðist enginn þeirra liafa
gert sig sekan urn brot á gjald-
eyrislöguiþxm, en samkvæmt
stefnunni er þó mál höfðað á
lxendur þeim öllum fyrir slíkt
■brot, en brot á þeim lögum geta
vai’ðað alt að kr. 50.000.00 sekt.
Telur hæstiréttur að gengið hafi
verið rnjög á rétt liinna ákærðu
lyfsala með slíkum málatilbún-
ingi.
Þá bendir hæstiréttur einnig
á það, að hin ástæðulausa mála-
samsteypa hafi mjög haft álxrif
á gang og liraða málsins og
meðferðar þess yfirleitt, og að <
á rannsókn málsins og allri
meðferð þess liafi orðið óhæfi-
legur dráttur. Telur rétturinn,
að máli á liendur liverjum ein-
stökum lyfsala liefði rnátt ljúka
á skömmum tíma, eftir að
rannsókn vaí hafin. Með þvi að
steypa öllunx þessurn óskyldu
málum í éitt, og draga auk þess
inn í málið menn, sem dómar-
inn hafði ekki dómsvald yfir,
seinkaði ekki eiriungis stórlega
málum þeírra,sem fyrstvarhaf-
in rannsókn gegn, heldur einnig
niálum hinna. Taldi rétturinn
að slík meðferð bryti mjög í
bág við þann rétt hinna ákærðu
að fá gi’eiða úrlausn mála sinna.
Sem dærni upp á þann seina-
gang, sem á málinu varð vegna
samsteypunnar má geta þess,
að liinn 9. ágúst 1937 var liæsta-
réttarstefna gefin út, en hirt-
ingu á lienni var lokið hinn 18.
jan. 1938.
Að lokum telur hæstiréttur,
að hinir ákærðu hafi þannig á
fleiri en einn veg .orðið -fyrir
réttai’spjöllum vegna rangrar
málshöfðunar og málsmeðferð-
ar og þykir því af framan-
greindum ástæðum ekki verða
lijá því komist að ómerkja með-
ferð málsins fvrir aukaréttin-
um og hinn áfrýjaða dóm, en
eftir þessurn málalokum verði
að dæma ríkissjóð til að greiða
allan kostnað sakarinnar bæði í
liéraði og í hæstarétti.
Þótt allur málatilbúningur-
inn á hendur lyfsölunum liafi
verið með endemum, má búast
við að enn verði málaferlum á
hendur þeim lialdið áfram og
efnisdómur fenginn. Virðist
sem allur þessi málarekstur
sé ástæðulítill, m. a. af því, að
landlæknir lét framferði lyfsal-
anna óátalið langa hríð, en hef-
ir þó sjálfur fengið ríflega
fúlgu greidda á ári hverju fyrir
að hafa eftirlit með lyf jabúðun-
um.
Mál þessi eru orðin óhemju
dýr ríkissjóði, og enn er óséð
liver kostnáðurinn verður þeg-
ar málunum lýkur, en óhætt
mun að fullyrða að hann nemi
nú tugum þúsunda króna.
Það er betur farið en heima
setið. . ; | 'jig|
Endarreisn
Bíldodals.
Framkvæmclir
Gísla Jðossonar.
Blaðið Vesturland skýrir svo
frá, að Gísli Jónsson liafi þeg-
ar hafið víðtækar framkvæmd-
ir á Bíldudal, sem miði að því,
að endui’reisa kauptúnið og
færa nýtt fjör í atvinnuvegina.
Ilefir hann þegar endurbætt
hafskipabryggju á staðnum og
reist niðursuðuverksmiðju og
rækjuverksmiðju, en bæði hús-
in eru þegar svo að segja full-
gerð. Þrátt fyrir ýmsa erfið-
leika hefir Gísli fengið inn vél-
ar í verksmiðjurnar og komu
þær til Bíldudals með Gullfossi
síðast.
Talið er að starfsemi rælcju-
vei'ksmiðjunnar hefjist um
mánaðamótin næstu, en niður-
suðuverksmiðjan taki til starfa
siðar á sumrinu.
í innfjörðum Arnarfjarðar
eru einhver ágætustu rækjumið
á Veslfjörðum, og liggur Bíldu-
dalur mjög vel við slíkri starf-
rækslu. Til þessa hefir mjög lít-
ill rekstur verið á Bíldudal og
mun mönnum þar vestra þykja
þelta mikil og góð umsldfti.
The Tourist
flutti i júnimánuði síðastlíðn-
um gi’ein eftir Chi’istopher J.
Parkinson og heitir greinin „Is-
land of thousand wonders“. —
Greininni fylgja myndir af
Geysi og Mývatni. (FB.)
ATVINNULEYSI MINKAR
í NOREGI.
Oslo, 22. júlí.
Samkvæmt skýrslum norsku
vinnumiðlunarskrifstofunnar
var tala alvinnuleysingja í land-
inu 20.144 þ. 15. júli, eða 12%
minna en á sama tíma í fyrra.
(FB.)
35 kr. gjlf
ti! skógræktar.
íslendingum liéfir borist
liöfðingleg gjöf fná dönskum
manni og á að verja lienni til
skógræktar hér á landi. Er gef-
andinn Ghristian Kjör, sá hinn
sami, er gaf hingað 10 þús. kr.
málverkið í fyrra og nemur
fjárupphæðin 35 þús. króna.
Ejnar Mjunksgaard, bókaút-
gefandi, hinn alkunni Islands-
vinur mun liafa verið livata-
rnaður að gjöfinni, en Jón
Sveinbj örnsson, konungsritari
afhenti hana.
Harvard-Alaska
IeiöangnriDn.
Fyrir nokkuru hárust fregnir
frá Valdez í Alaska út um heim-
inn þess efnis, að Harvard-leið-
angursmennirnir fjórir, sem
fóru í rannsóknarferðalag um
Chugacli-fjallgarðinn í Alaska,
væri komnir aftur þangað frá
bækistöð þeirri, sem þeir hofðu
í 6000 feta hæð þar i f jöllunum.
Bradbum Washburn, foringi
leiðangursmanna, sagði þ. 19.
íjúní liefði þeir félagar klifið
Saint-Agnesar-fjall, en það er
mesta fjall Chugach-fjallgarðs-
ins, og hefir tindurinn aldrei
verið klifinn áður.
Leiðangursmennirnir lögðu
af stað frá Valdez þ. 24. maí í
flugvél, sem var útbúin með
stálskíðum í stað lendingar-
hjóla. Lentu þeir félagar á jök-
ulbreiðu og höfðu þar bækistöð
sína. Er það mikið þakkað flug-
manni þeirra live vel ferðin
hepnaðist, en hann — Bob
Reeve — er ágætur flugmaður
og margreyndur í svaðilförum.
A fjallgarðinum lentu þeir
livað eftir annað í mestu hrak-
viðrum og gerði eitt sinn hríð-
arveður og snjókomu svo mikla
að tjöld þeirra voru á kafi i
snjó. Stóð ofviðrið í 36 klst.
Washburn segir, að á fjall-
garðinum séu a. m. k. 10—12
tindar yfir 10.000 ensk fet á
liæð, sem ekki sjáist á neinum
landabréfum.
Þeir félagar tókii allmikið af
myndum, m. a. af Matanuska-
jökli. I yfirstandandi mánuði og
ágústmánuði eru þeir félagar í
Valdez, en fara i flugferðir það-
an til þess að taka ljósmyndir
úr lofti með kortagerð fyrir
augum.
Tvær merkar landfræðistofn-
anir í Bandaríkjunum standa
að leiðangi’i þessum: Dr. Hamil-
ton Rice IJarvard Institute of
Geographical Exploration og
National Geogi-aphic Society.
Hálfpap milj.
pússneskup
her í Siberiu.
Oslo, 22. júlí.
Samkvæmt fregn þýskrar
frétíastofu hafa Rússar safnað
500.000 manna lier fyrir austan
Baikal-vatn í Síberíu. Mikið af
flugvélum hefir verið sent til
Wladiwostock og er þar við-
búnaður mikill, bæði af flugliði
og sjóliði. (FB.)
adeins Loftur,
Kaupmannahöfn. FÚ.
Dag Slröhbáck, docent við
háskólann í Lundi, er fyrir
nokkuru kominn heim til Sví-
þjóðar frá Bandaríkjunum, en
þangað var liann boðinn til þess
að halda fyrii’lestra við liáskóla
um sænskar og íslenskar Jiók-
mentir. Fréttaritari útvai’psins
í Kaupmannahöfn hefir beðið
Strömbáck,, dosentj að segja frá
þessari starfsemi og hefir nú
borist eftirfarandi svar:
Eg hefi verið sendikennari við
háskólann í Chicago (Univer-
sity of Chicago) frá 1. okt. 1937
þar til i júnímánuði yfirstand-
andi árs. Hefi eg haldið þar fyr-
irlestra um íslenskar bókment-
irr og norræna goðafræði og
auk þess kent íslensku. Áliugi
liefir verið mikill af nemend-
anna liálfu. í Chicagoliáskólan-
um, sem er stofnaður af J. D.
Rockefeller, er gott safn bóka,
sem viðkemur íslenskum bók-
mentum og málvísindum. M. a.
eru þar ljósprentuð eintök af
íslenskum liandritum. Til þessa
safns var stofnað af Islandsvin-
inum Cliester Gould, prófessor.
Eg liefi einnig haldið fyrir-
lestur um íslendingasögumar og
uppruna þeirra, við Harvard-
háskólann, Comell-háskólann,
Wisconsin-háskólann, Minne-
sota-háskólann og báða liáskól-
'Það er mikið talað um fjár-
hagsörðugleika Japana, vegna
styrjaldarinnar 1 Ivína, og marg-
ir telja að sennilegt sé, að fyrr
eða síðar muni þeir sigla öllu
í strand vegna fjárskorts. En.
hvað sem öllum spáni um þetta
líður, liafa Japanh’ þegar gert
víðtækar ráðstafanir til þess að
liagnýta sér gæði þess landsvæð-
is, sexn þeir liafa náð á sitt vald,
ekki að eins i Norður-Kína,
heldur einnig i Mið-Kína.
Félag til margskonar hagnýt-
ingar á gæðum Norðux’-Kina var
stofnað með 350.000.000 yen
liöfuðstól — en sú f járhæð nem-
ur sem næst 100 miljónum ame-
rískra dollara. En nú hafa Jap-
anir stofnað félag með 100 milj-
ónumj yen liöfuðstól, til þess að
hagnýla sér landgæði i ’þeim
liluta Mið-Kina, sem þeir hafa
náð á sitt vald.
Vitanlega þarf nokkum tírna
til þeima framkvæmda, sem
þessi félög áforma, og vit-
anlega er alt háð endan-
legri útkomu styrjaldarinn-
ar. En þetla sýnir livað Jap-
anir ætlast fyrir og að þeir hafa
yfir miklu fé að ráða í þessu
augnamiði. Tíminn leiðir svo í
ljós, livort þvi verður á glæ kast-
að eða ekki, vegna þess, hvern-
ig styrjöldin fer að .lokum.
En auk þess, sexn að framan
getur, að öflug japönsk félög
hafa vei’ið stofnuð i þessuxn til-
gangi, lxafa japanskir einstak-
lingar liafist lianda um max’gs-
konar framkvæmdir á svæðinu
milli Sliangliai og Nanking, sem
er nú að meira eða minna leyti
á valdi japanska hersins, aðal-
lega i neðri liluta Yangtzedals-
ins. Japanski sölumaðurinn
kemur í kjölfar liersins og þar
sem raunverulega hafa verið af-
mumdir innf]|Utningstollai’ á
japönskum vörum, sem til þessa
ana í Kaliforniu, þ. e. Berkeley--
liáskólann og háskólann í Losi
Angeles. Hvarvelna liefi eg orð-
ið var mikils áhuga fyrir ís-
lenskri menningu og hefi cg,
kynst mörguni íslendingum,
bæði í Chicago og Minneapolis
og viðar. Áhuginn fyrir íslensk-
um bókmentum er einkanlega
mikill við Harvax’d-háskóIaniBi
og má þakka það áhrifum Síg-
urðar Nordals prófessors, semt
heimsótti Harvard-háskólannt
1931—1932. Ennfremur er is-
lensk menning mjög í heiðrf
liöfð við Cornell-háskólann og
má þakka það prófessor HaBL-
dóri Hermannssyni. Þá er ís~
lensk tunga og islenskar bók-
mentir i milduni metum við
Baltinioi’e-háskólami, en Stefáuí
Einarsson prófessor er kennari
við þann háskóla.
Frá 1. okt. á yfii’standandi árf
liefir verið stofnað sérstakt pró-
fessorsembætti handa mér víS
Cliicago-háskólann. Yerð eg þar
kennari í skandinaviskum mál-
um. Eg þarf ekki að setjast að
í Bandaríkjunum að fullu og
öllu. Mér ber að stunda kenslu
og lialda fyrirlestra fimm mán-
uði árlega, en aðra tima ársxns
get eg dvalist í Svíþjóð. — I
kenslustarfi minu framvegis
mun eg leggja höfuðáherslu. á
islensku- og sænskukenslu-
að vörurnar ganga ut, þar sem
fólkið er snauít og verður aS
kaupa eins ódýrt og þáð getur.
Þá er því ekki að leyna, að
á þeim svæðum, þar sem jap-
anski herinn ræður öllu, er
raunverulega unnið að því á
skipulagsbundinn hátt, áð eyði-
leggja allan verksmiðjurekstue
Kinvei’ja. Eigendum kínverskra
haðmullarvei’ksmiðja hefir ver-
ið meinaður aðgangur að verk-
smiðjum þeirra, nema þeir léti
Japana ráða þar öllu, en það
sem fyrir Japönuní valcir er,'aS
að gera vei’ksmiðjur þessar aS
útbúum frá japönsku haðmull-r-
arverksmiðjunum. Þá liafa Jap»
anir ákveðið að taka alla flutis.-
inga á sjó óg fljótum i sinar
Ixendm’ á hinum herteknu svæð-
um — og þótt þeii’ áræðí kann-
ske elcki í svip að gera tilraunir
til þess að bola breskum, ame-
rfskuxn og' annara þjóða skip-
um hurt af siglingaleiðum í og
við Kína, er Ijóst, að það er
rnarkið. Fyrsla skrefið er að
bola Kínverjum af siglingaleið-
unum. Þetta keinur meðal ann-
ars greinilega fram i í-æðu, sem
Kiiclii Yamanaka, foi’seti hins
öfluga japanska skipafélags,
Nisshin Kisen, hélt fyrir nokk-
uru:
, ,Framtíðarhorfu r j apanskrar
skipaútgerðar eru ágætar. Brátt
verður floti japanskra flutn-
ingaskipa við Kína stærri era
kaupskipafloti Breta og Kín-
vcrja. — Það væri smánarlegt,
ef'vér gætum ekki framkvæmi
fyrirætlanir vorar i þessuna
efnum“.
EN JAPANIR EIGA VIÐ ERF-
IÐLEIKA AÐ STRÍÐA, SEM
GETA KOLLYARPAÐ ÞESS-
UM ÁFORMUM.
En nú er einnig á það að Iíta,
Japanip Iiafa stofnad félag
með 100,000,000 yen Iiöfnd—
stól til þess að hagnýta sép
gæði Miö-Kína,
landsvæðís koraa, má getá nærri