Vísir - 01.09.1938, Blaðsíða 3

V I S I R
Gagnfræðaskoli Reykvíkinga
á 10 ára starfsafmæli í haust.
i ráði er að gera verulegar breytingar á
rekstri skólans í saiuliamli við afmælið.
Gagnfræðaskóli Reykvíkinga var stofnaður hinn 1. október
1928 og fer því senn að líða að þvi að hann eigi 10 ára afmæli.
Frá upphafi hefir prófessor dr. Ágúst H. Bjarnason veitt skól-
anum forstöðu og undir handleiðslu hans hefir skólinn efist og
dafnað svo sem best má verða. Vísir snéri sér til prófessors-
ins og fékk hjá honum eftirfarandi upplýsingar um rekstur
skólans og fyrirætlanir.
HVAÐ BER
^GÖMA
Útvarpsstöðin aukin.
Þegar skólinn var stofnaður
voru helst horfur á því, að loka
ætti hinurn alm. mentaskóla í
Reykjavik að miklu leyti fyrir
Reykvikingum, en áður höfðu
skilyrði til inntöku í lærdóms-
deild skólans verið þyngd stór-
lega, þanng t. d. að krafist var
að nemendur fengju að meðal-
tali lágmarkseinkunn 5,67, en
áður hafði hún verið 4,25. Árið
1928 var því næst ákveðið að
hleypa skyldi að eins 25 nem-
endum í 1. hekk gagnfræða-
deildar, en undir inntökupróf í
skólann gengu þá venjulega urn
eða yfir eitt hundrað unglingar.
Þegar svo var komið málurn
tóku nokkrir Reykvíkingar sig
til, undir forystu Péturs Hall-
dói’ssonar núv. horgarstjóra og
stofnuðu fullkominn gagn-
fræðaskóla, sem svaraði að öllu
leyti til gagnfræðadeildar
mentaskólans, og var þetta gert
i þeim tilgangi, að greiða fyrir
inntöku fyrir hörn Reylcvík-
inga og annara í lærdómsdeild
Mentaskólans.
Gekií framan af á ýrnsu um
að fá gagnfræðaprófsréttindi til
handa gagnfræðaskóla þessum,
þrátt fyrir það, að þar væri kent
alt liið sama og í gagnfræða-
deild mentaskólans, valin sömu
verkefni til prófsins og sömu
prófdómendur hafðir, en að
lokurn hafðist það þó í gegn, og
er gagnfræðaskólinn nú aðnjót-
andi þessara réttinda.
Alls liafa 307 nemendur stað-
ist gagnfræðapróf skólans, en
af þeim hóp hafa 195 þótt tæk-
ir í læi’dómsdeild mentaskól-
ans en ekki liggja fullar upp-
lýsingar fyrir um hve margir
hafa lialdið þar áfram námi
sinu. Nokkrir nemendur skól-
ans hafa farið til útlanda og lagt
stund á margvíslegt nám, t. d.
fai'ið á húnaðarskóla, tekniska
skóla, verslunarskóla o. fl., og
sýnir þetta að námið hefir orð-
ið öllum þessum mönnum að
miklu gagni og kornið að til-
ætluðum notum.
Skólinn hefir haft aðsetur í
húsakynnum Iðnskólans, en
húsrúmið hefir verið svo tak-
markað, að ekki hefir verið unt
að taka nema 130—140 nem-
endur í skólann á ári hverju,
þótt umsóknir hafi míklu
fleiri legið fyrir.
Fyrir röskum tveimur árum
var sett ný reglugerð fyrir hinn
alm. mentaskóla í Reykjavík og
var þá gagnfræðanámið stytt,
þannig að það er nú 2 ár í stað
þríggja, en nemendanna vegna
varð gagnfræðaskólinn einnig
að taka upp þennan sið. Var
þetta gagnfræðapróf haldið í
skólanum í fyrsta sinni í vor og
útslcrifuðust þá 44 nemendur,
þannig að alls hafa 351 nemandi
lokið gagnfræðaprófi við skól-
ann. Þessi breyting á gagn-
fræðaskólanum hefir síst bætt
aðstöðu lians, og liafa forráða-
menn skólans í hyggju að
hreyta fyrirkomulagi hans nú á
10 ára afmælinu, þannig að
hann verði gerður að 4 ára
miðskóla, en það á að svara
til Ohherrealschule, sem Þjóð-
verjar nefna svo, og þeir telja
hliðstæðan 4 ára mentaskóla,
en í Svíþjóð, Danmörku og
Noregi hefir slikum skólum
einnig verið komið á fót, og
þykja þeir hafa gefist prýðilega,
enda liefir þessurn málum verið
komið i fast horf með lagasetn-
ingu í þeim löndum.
En hvernig er nú umhorfs
hjá oss? Þar má segja, að alt
sé nokkuð á ringulreið með
framhaldsmentunina. Með
stofnun hinna tveggja ára gagn-
fræðaskóla og héraðsskólanna
1929 og 30 var séð nokkuð fyrir
liinni lægri alþýðumentun, en
hæði lög og reglugerðir skól-
anna þó svo óákveðnar, að hver
slcóli gat farið nokkumveginn
eftir sínu höfði bæði um kenslu
og prófla-öfur. Aftur á móti
virtist stefnt í rétta átt með
hráðahirgðareglugerð hins alm.
Mentaskóla i Reykjavik 9. sept.
1904, þar sem gerð voru ráð
fyrir 3 ára gagnfræðadeild og 3
ára lærdómsdeild með ákveðn-
urn nárns- og prófkröfum. Þó
var þegar hent á það þá, að ef
til vill mætti nægjast með 2 ára
gagnfræðadeild, ef 3. bekkur
yrði notaður sem undirhúnings-
bekkur undir lærdómsdeild,
þannig að þar væri kend bæði
stærðfræði og latína, en svo
skift upp úr þeim hekk þannig,
að þeir, sem hæfastir hefðu
reynst fyrir stærðfræði, færu í
stærðfræðideild, en hinir, sem
latinunámið virtist liggja betur
fyrir, færu upp í máladeild. En
þessu var ekki sint þá, og því
var ekki sint nú, er gagnfræða-
deildinni, nú fyrir 2 árum, var
slcift i 2 ársbekki og lærdóms-
deild í 4. Eftir hinni nýju skip-
an er meira að segja dregið úr
stærðfræðnáminu í 3. bekk og
ekki byrjað á latínunni fyrri en
í 4. helck (2. hekkur lærdóms-
deildar), svo að maður sér ekki
til hvers 3. bekkurinn (nú 1.
bekkur lærdómsdeildar) helst
er notaður, nema ef vera skyldi
til áframhaldandi gagnfræða-
náms, sem þó átti að vera lokið.
En miklu verra er þó það, að
menn hafa ekki enn séð nauð-
syn þess, nema þá í Gagnfræða-
skóla Reykvíkinga, að kenna
tvær höfuðtungur, ensku og
þýsku, eins og það þó er nauð-
synlegt til þess að kornast á
framhaldsskóla erlendis. Þvi
hafa þó nokkrir nemendur, sem
ætluðu að stunda framhalds-
nám erlendis, orðið að taka.
próf við vorn skóla, af því að
próf frá öðrum skólum með
einu höfuðmáli var þeim gagns-
laust.
Yfirleitt gá menn ekki að
þvi, að aultín menning, og þá
einkum fjölhreytt horgai’menn-
ing, krefst fjölbreyttrar og aulc-
innar undirbúningsmentunar,
og þá einkum þar, sem fjöl-
hreyttir atvinnuvegir eru að
myndast, eins og nú hjá oss hér
í Reykjavík. Því er frekar þörf
á að auka gagnfræðanámið en
að rýra það. Og því er það, að
i ráði er að skeyta enn einum
hekk við Gagnfræðaskóla Reyk-
vikinga, til þess að kenna þar
ýmsar kjörgreinar og lialda
þannig sem flestum leiðum
opnum fyrir þá nemendur, sem
þaðan koma, til framhaldsnáms
bæði utan lands og innan. Rétt-
ast væri, að skifta þá lika um
nafn á skólanum og nefna hann
Miðskóla Reykjavíkur.
Hér fara á eftir tillögur um
skifting kenslunnar, námsgrein-
ir og kenslustundir.
Gagnfræðadeild:
íslenska 1. bekkur 2. bekku* 4 st.
Danska .. 4 — 4
Enslca .. 5 — 5 —
Stærðfræði .. .. 5 — 5 —
Eðlisfræði ... .. 0 — 3 —
Landafræði .. .. 3 — 2
Nátlúrufræði . .. 4 — 3 —
Sagnfræði ... .. 3 — 3 —
Kristinfræði .. .. 1 — 1 —
Teiknun ...... .. 2 — 2 —
Skrift .. 1 — 0 —
Leikf. & sund .. 3 — 3 —
Alls á viku 36 st. 35 st.
Miðdeild:
3. bekkur 4. bekkur Kjörgr.
íslenska .. . 4 st. 3 st.
Danska .... 3 — 2 —
Enska 4 — 4 —
Þýska 4 — 4 —
Latína 0 — 5 — 1.
Stærðfræði . 6 — 3 — 2.
Eðlisfræði . . 2 — 2 —
Náttúrufræði 2 — 2 —
Sagnfræði . . 2 — 2 —
Félagsfræði 1 — 1 —
Bókfærsla . . 2 — 4 — 3.
Bréfaskriftir 1 — 1 — 4.
Vélritun ... . 2 — 0 — 5.
Leikf. & sund 3 — 3 —
Alls á viku 36 st. 36 st.
Eins og sjá má af ofan-
greindri töflu, verður að mestu
leyti að sníða 2 fyrstu bekkina
eftir gagnfræðadeild Mentaskól-
ans í Reykjavik, eins og liún er
nú, svo að þeir, sem í lærdóms-
deild vilja komast, geti haldið
áfrarn námi að afloknu gagn-
fræðaprófi. Siðan þykir rétt,
skv. reynslu nágrannaþjóðanna,
að bæta við 2 bekkjum, svo-
nefndri miðdeild, þar sem gagin-
fræðin og tungumálin eru kend
áfram, en auk þess bætt við 4
til 5 kjörgreinum, aðallega i 4.
bekk, til undirbúníngs undir
áframhaldandi nám. Fyrsta
kjörgreinin yrði þá Iatína, 5
slundir vikulega, til undirbún-
ings undir 5. bekki mentaskól-
anna. Önnur kjörgreinin yrði
aukið stærðfræðinám, 6 og 3
stundir, til undirbúnings undir
allskonar tekniskt nám erlend-
is. Þriðja og fjórða kjörgrein
yrðu bókfærsla og bréfaskriftir,
6 og 2 stundir, til undirbúnings
undir verslunarskólanám liér-
Iendis og erlendis, og svo ef til
vill 5. kjörgreinin vélritun, sem
þó ju’ði látin sitja á hakanum af
því, að liana má læra alstaðar.
En með þessu skipulagi niyndi
skólinn geta fullnægt flestum
þörfum bæjarbúa og annara
Iandsmanna, en þó einkum
þeirra, er hafa hug á því að
koma börnum sínum vel til
manns, svo að þau geti siðar
skipað ábyrgðarmiklar stöður
á sem flestum sviðum þjóðfé-
lagsins og aflað sér framhalds-
mentunar erlendis.
Ekki væri nema sanngjarnt,
að þeir, sem veldu sér einliverja
aðalkjörgrein, t. d. latínju,
stærðfræði eða hókfærslu,
borguðu svo sem 50 kr. í auka-
gjald á ári fyrir þann aukna
kostnað, er sérkenslan hefir í
för með sér, svo að skólagjald
þeirra yrði þá samtals 200 kr.
á ári.
Með þessu skipulagi ætti skól-
inn að geta orðið hinum upp-
vaxandi æskulýð þæjarins liin
mesta hjálparhella, geta veitt
alla þá undirbúningsmentun, er
nú þykir nauðsynleg hverjum
sæmilega starfhæfum manni og
orðið nýr, en þó nauðsynlegur
liður í skólakerfi voru.
Á fyrsta landsfundi stúdenta
í vor sem leið, var samþvkt til-
laga þess efnis, að ekki bæri að
takmarka aðganginn að gagn-
fræða- og stúdentaprófum hér
á landi. Eg get skilið fyrri lið
tillögunnar um gagnfræðanám-
ið og þó þvi að eins, að það
verði bætt og aukið að veruleg-
um mun. En eg fæ ekki séð að
nokkurt vit sé í seinni lið henn-
ar, eins og nú er ástatt hjá oss,
þar sem tala stúderandi manna
er orðin þetta frá 320—340, eða
þrisvar sinnurn meiri en þyrfti
að vera (1 %o) til þess að full-
nægja emhættismanna- og
starfsmannaþörf landsins, og
stúdentaviðkoman nú er 60—70
manns á ári. Er fyrirsjáanlegt,
að með þessu áframhaldi fer að
myndast hér svonefnt menta-
manna-proletariat, og er ekki
örgrant um, að það sé þegar
farið að láta á sér bóla bæði í
einu og öðru. En það, sem að
mínu viti, nú er mest nauðsyn
á, einkum eftir að margskonar
iðnaður og nýjar atvinnugrein-
ar eru farnar að myndast í land-
inu, er mentuð millistétt, sem
ekki keppir alla leið til stú-
dentsprófs, en lætur sér nægja
góða miðskólamentun með
tveim höfuðtungum, ensku og
þýsku. Memi frá slíkum skólum
geta farið til framlialdsnáms,
hvert sem þeir vilja á Norður-
löndum, svo og til Englands og
Þýskalands, og numið þar það,
sem þá lielst fýsir. En að vera
að hvetja menn til að halda á-
fram námi alla leið til stúdents-
prófs, tel eg hið rnesta óráð,
eins og nú standa sakir, nema
menn séu sérstaldega vel gefnir
eða hneigðir fyrir eitthvað sér-
stakt háskólanám. Viðurhluta-
mikið tel eg og, að vera að gefa
út einskonar falsvixla á liáskól-
ann hér um nýjar deildir, sem
hoiium er ekki sjálfrátt um að
stofna, svo sem kennaradeild,
atvinnudeild og viðskiftadeild.
Frv. um kennaradeild hefir nú
að vísu legið fyrir tveim þing-
um, en verið sest á það og svæft
í bæði skiftin. Atvinnudeildar-
liúsí hefir og verið komið upp á
háskólans kostnað, en deildin
sjálf ér ekki enn orðin að
kennsludeild og henni hefir ekld
enn verið skipað undir valdsvið
háskólans, en falin umsjá
nefndar, sem ekld mun hafa alt
of mikið vit eða liug á að gera
hana að kensludeild. Oig loks
eru nú einhverir tilhurðir um
að stofna einhverskonar „við-
skiftadeild“ utan háskólans, í
hinu takmarkaða húsrúmi
Mentaskólans, þótt ekki liafi
liann rúm til að liýsa tvo fyrstu
bekki. Alt er þetta meira og
nxinna fálm út í loftið og óvist
hvernig úr rætist.
Mundi nú ekki nær að hyggja
að þróun þeirri á atvinnuvegun-
um, sem er að fara fram fyrir
sjónum vorum og eru og verða
afl þeirra liluta, sem gera skal?
Og myndi ekki nær fyrir
Reyk j avíkurbæ að stofna til
myndarlegs og góðs miðskóla,
er Iegði undirstöðuna að fjöl-
Herra ritstj.
Yms blöð hafa af talsverðum
fjálgleik sagt frá hinni mildu
viðbót, sem gerð hefir verið, nú
á þessum tímum, á útvarps-
stöðinni hér.
Það er ekki nema gott og
blessað, að fá eina af mestu út-
varpsstöðvum heimsins, en er
ekki einmitt þessi stækkun út-
varpsstöðvarinnar nú ágætt
dæmi um fyrirhyggjuleysi og
vítavert gáleysi þeirra, er með
fjármál okkar íslendinga fara?
Á þeirn timum, þegar fjár-
hagsástæður vorar eru svo bág-
bornar, að verslanir þær er rík-
ið sjálft rekur, ganga á undan
einkafyrirtækjum með vanskil
gagnvart erlendum lánardi’otn-
um, vegna fátæktar, er oss,
borgurum ríkisins, sagt, að eytt
hafi verið nær rniljón krónurn,
þar af meirihluta í erlendum
gjaldeyri, í þetta verk, sem við
öll vitum, að vel gat beðið betri
tima.
Oss er sagt, að þetta sé gert
vegna Austfirðinga, sein stund-
um heyri óglögt til stöðvarinn-
ar. —
Eg var staddur á Hallorms-
stað og Egilsstöðum fyrir 3 ár-
um. Iilustaði eg þar á útvarp
héðan nokkur kvöld, einnig á
jarðarför eins mikilsmetins
stjórnmálamanns, og heyrðist
sæmilega, og engu ver en oft
hér í Reykjavik. Annarsstaðar
á landinu, og það mjög víða,
hefi eg lilustað á útvarpið, og
lieyrt ágætlega, yfirleitt betur
en hér, enda eru vélatruflanir
liér í Reykjavík alveg óþolandi.
Gamla útvarpsstöðin hefði
vel getað dugað fyrst um sinn.
Það er óafsakanlegt að leggja
i þennan kostnað á vandræða-
timum, en það er alveg beint
áframhald af stefnu hinnar fyr-
irhyggjulausu stjórnar „vinstri“
flokkanna. — Ú tvarpið á að
bera sig fjárhagslega, greiða
xíkinu 5% af stofnkostnaði og
að minsta kosti 50 þús. kr. af-
borgun árl. Á þessum tímum er
þetta vægasta krafa, sem unt ei’
að gera til þessarar stofnimar.
breyttara nánxi upprennandi
æskulýðs ?
Svo er ástatt unx Gagnfræða-
skólann nú, að 54 af þeim, er
luku inntökuprófi við Menla-
skólann i vor, eða 4 fleiri en
unt er að lxýsa, hafa sótt um inn-
töku í báða I. bekki skólans; i
II. bekkjunum verða þeir, sem
luku I. bekkjar prófi skólans í
vor, unx 40 talsins, að viðbætt-
unx nokkrum utanskóla nem-
endunx; en unx III. bekk hafa
þegar sótt 12 manns, auk þeirra,
senx enn kunna að vilja halda á-
franx í skólanum, eftir að hafa
lokið liinu nxinna gagnfræða-
prófi. Unx IV. bekk er enn alt í
óvissu, því að hann verður tæp-
ast starfræktur nenxa í hann
konxi minst 15 nemendur með
gagnfi-æðaprófi hinu nxeira
(þriðja bekkjar prófi), sem,
eins og auðsldlið er, er hin eðli-
lega undii’staða IV. bekkjar.
Hefi eg svo ekki fleira að
segja um þetta mál að sinni, en
vona, að Gagnfræðaskóli Reyk-
vikinga geti enn senx fyr leyst
nokkuð úr skólavandræðum
vorum.
Vér þolum ekki Iengur óhófs-
eyðslu undanfarinna ára, véx?,
krefjumst lækkandi skatta og
gætni i hvívetna. — Það lxefir
verið saimað, að reksturskostn-
aður útvarpsins er óhóflega
hár — og þessu þarf tafar-
laust að kippa i lag.
21. ág. 1938.
Skattþegn.
Bcbíqp
fréttír
Veðrið í morgun.
Mestur hiti í nxorgun 11 stig, á
Fagurhólsmýri; nxinstur 4 st., á
Siglunesi. — 1 Reykjavík var 8 st.
hiti í morgun, mestur í gær 11 st.
Sólskin 13.4 st. — Yfirlit: Grunn
lægð fyrir vestan Island. — Horf-
ur: Sunnanlands og vestan: Sunn-
an gola. SumstaÖar súld eða rign-
ing.
Skipafregnir.
Gullfoss er í Reykjavík. GoÖafoss
kom til Siglufjarðar á hádegi. Sel-
foss er á leið til Leith frá Atxt-
werpen. Lagarfoss er viÖ NorSur-
land. Brúarfoss fer frá Grimsby
í dag áleiðis til Kaupmannahafnar.
Dettifoss er á leiÖ til Hull frá Ham-
borg.
UJVI.F. Velvakandi
fer berjaferð næstk. sunnudag.
Uppl. hjá ferðanefnd félagsins.
Bæjarstjórnarfundur
verður haldinn kl. 5 í dag. Á dag-
skrá eru sjö mál.
Geir
kom af veiðunx í morgun, og fer
í dag áleiðis til Þýskalands.
Strandferðaskipin.
Súðin var á Skagaströnd í gær.
Esja fer í strandferð vestur um land
annað kvöld.
Að Lágafelli
verður nxessað næstkonxandí
sunnudag 4. sept. kl. 12.45. (Bama-
guðsþjónusta). Síra Hálfdan Helga-
son.;
Hjónaefni.
Nýlega opinberuðu trúlofun sína
ungfrú Hanna Björnsdóttir, Braga-
götu 26 A, og Sigfús Sigurðsson,
trésnxiður, Bragagötu 33 A..
Árni Friðriksson
Ixefir starfað í Siglufirði nærrí
tvo mánuði, með aðstoðarmanní, við
sildarrannsóknir í hinni nýju rann-
sóknastofu, sem komið hefir vérið
upp í sumar, nxeð styrk síldarverk-
snxiðja ríkisins, síldarútvegsnefnd-
ar, fiskimálanefndar, verksnxiðjanna
i Djúpuvík, Hjalteyri og Dagver-S-
areyri. — Rannsóknum er nú. að
verða lokið. Rannsakaðar hafa ver-
ið um 6000 síldar, taldir hryggjar-
litSir í 4500 og rannsökuð áta í
rúnxlega 2500 síldarnxögum. Auk
þess hafa varðskipin stöðugt safn-
að svifi og hafa mi fengist urn 200
sýnishorn allan tímann, yfir svæð-
ið frá Horni að vestan til Seyðis-
fjarðar að austan. — Frani að 20.
júlí var átaix í minna lagi — frá
5 til 5% teningssentimetri í maga
— enda veiðin þá nxjög lítil. Síð-
ustu daga júlímánaðar óx átumagn-
ið langt yfir meðallag — upp í 9
teningssentimetra — og hélst nálægt
því frarn yfir 20. ágúst, en fór þá
nxjög minkandi, og er nú langt
undir meðallagi — eða 4% teníngs-
sentimetri í nxaga — enda er veið-
in rnjög þverrandi. — Síldin í sum-
ar var óvenjumögur og innyflafita
nxeð minsta nxóti. Ennfrenxur var
kynþroska skemra á veg konxið en
dæmi erh til undanfarin ár á samá
tíma. — Meðan aflatregða var í
júlímánuði, var síldin í stærsta lagi,
og er það aftur nú, síðan átumagn-.
ið minkaði. — FÚ.