Vísir - 03.09.1938, Blaðsíða 3

VISIR
Sýninp Hins íslenska garð-
yrkjufélags i Markaðsskál-
anum ættu allir að sjá.
Héf á landi eru meiri mdguleikai* til
garðypkju, en almenningur liefir gerí
séi* grein fypir.
Um kl. 2 í gær hafði safnast allmargt fólk saman í Markaðs-
skálanum við Ingólfsstræti. Yoru þar ríkisstjórn og bæjarstjórn
Reykjavíkur og ýmsir aðrir, sem voru gestir Hins íslenska
garðyrkjufélags. Formaður félagsins, Ingimar Sigurðsson,
ávarpaði gestina fyrir hönd félagsins með svohljóðandi ræðu:
Heiðruðu gestir!
Um leið og eg býð ykkur vel-
komna hingað, fyrir liönd hins
íslenska garðyrkjufélags og um
leið og sýning þessi er opnuð og
lögð undir dóm almennings,
verður manni á að líta til baka
og í fáum dráttum minnast
garðyrkjunnar hér á landi, fyrr
og nú, og þeim miklu verkefn-
um sem fyrir liggja, á því sviði.
Á fyrri öldum stunduðu for-
feður vorir eigi garðyrkju að
neinum mun. En liinsvegar
liagnýttu.þeir sér ýmsar viltvax-
andi jurtir til matar, svo sem
hvönn, fjallagrös, söl o. fl.
Hinn eiginlegi faðir garðyrkj-
unnar liér á landi var Gísli
Magnússon, sýslumaður.
Gerði liann tilraunir með
garðyrkju á seinni liluta 17.
aldarinnar á Munkaþverá i
Eyjafirði, í Fljótsdal og Hliðar-
enda í Fljótslilíð og víðar. Hann
reyndi fjölda garðjurta, sem
döfnuðu margar vel.
Sðan höfum við átt fjölda
góðra garðyrkjumanna svo sem
síra Björn Halldórsson í Sauð-
lauksdal, Jón Kjærnested frá
Skriðu, Schierbeck landlækni,
Einar Helgason og fleiri.
Garðyrkjunni hefir hinsvegar
miðað liægt áfram. Mestar
framfarirnar hafa orðið á þess-
ari öld. — Þá hefir uppskera á
garðávöxtum meira en fjór-
faldast og margar nýjar garð-
jurtir hafa verið teknar til
ræktunar.
Um miðja 19. öld var farið að
rækta jarðepli i heitum jarð-
vegi og 1888 var fyrs t gerður
vermireitur við laugar, — en
1923 var bygður fyrsti gróðrar-
skáli hér á landi.
Með þvi að taka jarðhitann i
þjónustu garðyrkjunnar opnast
nýjar, láður óþektar leiðir með
möguleika til aukinnar garð-
yrkju hér á landi, við getum
jafnvel ræktað hér í gjróðrar-
skálunum suðræna ávexti o. fl.
o. fl. —
í gróðrarskálum og vermi-
reitum er hægt að sá fræi og ala
upp ungar plöntur, sem síðan
eru settar út í garðana og á
þann hátt lengist vaxtartíminn
um 1—3 mánuði.
Við ræktum of lítið af garð-
ávöxtum — eigi meira en 1/6—
1/10 hluta þess er þörf er á.
Garðávextir eru liinir holluslu
og hestu fæðuefni, einkum með
okkar góða kjöti, fiski og mjólk.
Ef við hefðum nægð garð-
ávaxta, mundi innflutningur á
ýmsum mjölmat, ávöxtum og
fleiru, ekki vera nauðsynlegur
og væri þá höfð hollari fæða en
nú. —<
Við þurfum að hefjast lianda
með að efla garðyrkjuna. Allir
sem liafa land til umráða, þurfa
að stunda garðyrkju. Margir
liafa skilning á þessu. Nýr garð-
yrkjuskóli er að komast á lagg-
irnar og' miá mikils af honum
vænta.
T. d. um aukningu fx-amleiðsl-
unnar nxá geta þess að í ár
komu á markaðinn ca. 40.000
kg. af tömötum, — og annað
græxxixieti var í hlutfalli við það.
Fyrir 10 árunx var framleiðslan
innan við 500 kg.
Einn liður til að vekja áliuga
fyrir garð\Tkjunni eru sýning-
arnar. Þær eru mikið notaðar
erlendis. Á húsálialdasýning-
unni, sem lxaldin var i Reykja-
vík 1922, voru sýnd garðyrkju-
verkfæri o. fl. viðvíkjandi garð-
yrkju.
Bandalag kvenna hélt blónxa-
sýningu 1924 og Gai'ðyrkjufé-
lagið byrjaði nxeð sýningu 1925
og liefir lialdið þeim uppi öðru
Ingimar Sigurðsson.
livoru síðan, hæði hér i Reykja-
vik og annarstaðar.
Síðasta garðyrkj usýningin
var 1935. Hún var mjög nxynd-
arleg. Þetta var eitt af síðustu
verkunx Einars heitins Helga-
sonar, hins xnæta garðyrkju-
frömuðs þessarar aldar.
Sýning sú sem hér er, er nxeð
nokkru öðru sniði en venja lief-
ir vei'ið til að undanförnu. Við
leggjum hér aðaláhersluna á að
sýna hvað hægt er að gera hér
og hverjar garðjurtir geta þrif-
ist jafnvel í frenxur óliagslæðri
veðráttu sem i sumar.
Við voixurn að sýning þessi
veki eftirtekt og að allir þeir
senx hér koma, geli eitthvað
lært af henni, svo að hún geti
stutt að auldnni þróun garð-
yrkjunnar hér á landi, og þá er
tilgangi vorurn nxeð sýningunni
náð.
Þá vil eg nota tækifæi-ið til að
þakka öllum, sem á ýmsan liátt
liafa lxjálpað okkur til að koma
sýningu þessari upp.
Þvínæst gaf formaður Ey-
steini Jónssyni landbúnaðarráð-
hei'ra orðið.
Ráðhex'rann lýsti ánægju sinni
yfir sýningu þeirri, sem upp
lxafði verið komið að þessu
sinni, af hinu áhugasama félagi.
Vakti liann athygli á þvi, að nú
á síðari árunx Iiefðu orðið örar
framfarir á sviði igarðyrkjunn-
ar, og væri það nxest að þakka
áhugamönnum, sem rutt liefðu
björgunum úr vegi þeirrar at-
vinnugreinar. Garðyrkjan væri
liinsvegar of skaxnt á veg kom-
in og betur xnætti ef duga
skyldi. Hér í landi væri nú að
minsta kosti talað um atvinnu-
Ieysi, en meðal annars lægi það
verkefni fyrir að auka garðyrkj-
una til nxikilla muna þannig að
íslendingar gætu búið að sínu í
þvi efni, en þyrftu ekki að flytja
mikið inn af slíkum nauðsynj-
um. Að vísu væi'i það svo, að
einkum í seinni tíð virtust
menn lialda, að það eitt nægði
að skrifa greinar um áliugamál
sin í hlöðin, en varpa síðan öll-
um áhyggjum sínum upp á rík-
ið, án þess að hefjast sjálfir
handa. Þetta væri nxeð öllu
rangt, með því að áhugamenn-
irnir ættu að ryðja brautina og
njóta til þess fulls skilnings frá
hendi ríkisvaldsins, en liitt væri
óeðlilegt, að í'íkið liefði af þessu
frekari afskifti eða gerðist
frumkvöðull slíki*a fram-
Séð inn eftir sýningarskálanum,
kvæmda. Þakkaði ráðherrann
liinu íslenska garðyrkjufélagi
unnin störf og árnaði því lxeilla
i framtíðinni. Lýsti hann síðan
yfir þvi að sýningin væri opin
almenningi.
Fyrirkomulag'
sýningarinnar.
Húsnæði það, sem sýningin
hefir fengið til uniráða að þessu
sinni er rnjög igott, og er þar
öllu haganlega fyrir komið.
Fremst í salnunx til lxægri
liandar eru sýnd ýms garð-
yrkjuvei'kfæri, þá málningar-
vörur fyrir gróðurhús, kart-
öfluafbrigði frá Sámsstöðum,
áburður og fi’anxleiðsluaukning
eftir þvi hvernig borið er á, en
auk þess liefir „Rafskinnu“-
patent Gunnars Baclnnanns
verið tekið til notkunar, og eru
þannig sýndar myndir frá
gróðrai'stöðinni á Akureyri o.
fl., en inst til hægri lxandar eru
seldar ýnxsar bækur, senx fjalla
um garðyrkj u og gefnar liafa
verið út almenningi til leiðhein-
ingar.
Til vinstri handar í salnum
framanverðunx eru ýnxsar
myndir frá tilraunastöð danska
í-íkisins í Lyngby, er sýna ýmsa
plöntusjúkdónxa, t. d. bói'vöntun
og æxlaveiki í rófunx, kartöflu-
myglu, dilaveiki og blaðodda-
veiki í höfrum. Ennfremur hef-
ir þar verið komið fyrir jurta-
pottum nxeð sýktunx kartöflunx.
Eru þar ýmsar leiðbeixxingar til
alnxeixixixxgs. Er þar á nxeðal
leiðbeiningar um nxeðferð trjáa
og garðávaxta, og þess getið
meðal aixnars hvaða kartöflu-
tegundir eru traustastar gegn
sýkingiu og hverjum þeii’ra sé
hætt við henni.
Þess er eiixxxig getið að i sunx-
ar gæti talsvert tíglaveiki í
ýnxsunx kartöflutegunduixx, t. d.
Favourite, Duke of York,
Webbs og Böhixxs. Þá eru ýixxs-
ar leiðbeiningar fyrir almenn-
iixg unx það Ixvað gera beri til
þess að verixda tré og ruixna frá
skemduixx og axxnar nytsaixxlegur
fi’óðleikui’.
Fx-eixist í lxornixxu til liægri
stexxdur liið ágæta gróðui'lxús
sem einhver sýningagestanna
lxreppir, exx það hafa nokkurir
velunnarar garðyrkjufélagsins
gefið. Eggert Ki'istjánsson
stói'kaupxxx. hefir gefið gler og
lxitaleiðslur, Iixgólfur Jörunds-
soxx teikningu og uppsetningu,
Málningarverksmiðjan Harixa
ixiálningu og kitti, Stálsmiðjan
járnbindixxgu og Völundur
timbrið.
Meðfram veggnunx liafa
blónxabúðirnar fagrar sýningar
á allskyns skrautjurtum, og hef-
ir hvert fyrirtæki simx afmaxk-
aða reit. Má þar á meðal nefna
Flóru, Blóm og ávexti, Litlu
blómabúðina, Gi'óðrarstöðina og
svo nokkura einstaklinga, sem
sýna garðblóm. Inst í horninu
hefir ungfrú Helga Sigui’ðar-
dóttir bækistöð sína og sýnir
þar fjölda grænnxetisrétta, nið-
ui'soðið gi’ænnxeli o. fl., o. fl., og
getur almenningur fengið slíka
grænmetisrétti framreidda gegn
vægri þóknun, en einnig er liægt
að fá uixpskriftir af því lxvernig
réttir þessir eru búnir til. Er ó-
liætt að fullyrða að almenning-
ur getur nxargt á þessu lært og
ljúffengari mat getur ekki en
gi'ænnxetisréttina, senx þarna
eru frami'eiddh*.
Fyrii' miðjum salnum, þegar
inn er konxið, blasir við græn
grund, brydduð fegurstu jurt-
unx, en á henni miðri er dálitill
gosbrunnur. í baksýn innst í
salnum er ferhynxdur reitur,
sem lxallar að ská niður að
grundinni og er í í'eitnum rað-
að rauðum tomötum, en um-
hverfis tomatana eru allskyns
Bresker níir
reynast MlMt
Eins og lesendum Vísis mun
kunnugt hafði Bretastjórn á-
kveðið, að láta framleiða 40
miljónir af gasgrímum handa
þeim, sem heima sitja, ef land-
ið lendir í ófriði. Nú er fram-
leiðslunni lokið, þar eð þegar er
xúið að framleiða nægilegt
magn. Er ætlast til að gasgrím-
unum vei'ði útbýtt meðal al-
mennings, en þó geta menn
keypt þær í búðum fyrir 2 shill-
inga og sex pence.
Gasgrímur þessar eru allfrá-
brugðnar þeim, sem herinn not-
ar, en þær verja þá er nota þær
fjrir öllum þeim gastegundum,
sem menn þekkja.
Rétt eftir miðjan ágúst lét
Lundúnablaðið Daily Express,
sem er stærsta dagblað heims-
ins, fara fram tilraun á þessum
gasgrímum, sem áður getur.
Tíu grímur voru reyndar, þar
af var ein bresk hermanna-
gríma og önnur þýsk, en hinar
allar breskar „almenningsgrím-
ur“.
Tveir blaðamenn frá Daily
Express voru með í tilrauninni
og notuðu þeir báðir „almenn-
in|gsgrímur“. Áður en raun-
verulegt eiturgas var notað,
voru grímurnar prófaðar í tára-
gasi og reyndist þá enginn leki
á þeim.
En þegar eiturgas var notað,
reyndust grímurnar mjög ófull-
komnar, nema hermannagrím-
urnar og sú þýska. Átti tilraun-
in að standa yfir í tíu mínútur,
en er þær voru á enda, var að-
eins e i n n eftir inni í klefan-
um, af þeim, sem höfðu „al-
menningsgrímur“. Var það ann-
ar blaðamannanna. Hinn hafði
lagt á flótta þegar aðeins t v æ r
mínútur voru liðnar. Var hann
klukkustund að verða jafngóð-
ur aftur.
Breska stjórnin hefir svarað
þessu á þá leið, að eiturgas
verði aldrei svo þykt, eins og
þarna hafi átt sér stað, en blað-
ið heldur því fram, að þarna
hafi komið í Ijós hin mesta svik-
semi í framleiðslunni.
Framleiðsluverð þessara 40
miljóna gasgríma er 5 miljónir
stpd. — rúmle^a 110 milj. kr.
káltegundir, tröllaaldin og
„grasker“.
Á sýningunni eru einnig
jurlapottar unnir úr vikri, en
framleiðslu þeiri'a hefir annast
Guðmundur Ingibergs.
Ýmsir garðyrkjunxenn taka
þátt í sýningu þessari, og stilla
þeir upp gai’ðávöxtum sinunx
sameiginlega, þannig að um
enga innbyrðis keppni er að
í'æða. Eru þarna garðávextir
frá Reykjum í Mosfellssveit,
Reykjum í Ölfusi, Laugabóli og
viðai’, en Visir kann eklci alla
þá staði upp að telja.
í heild er sýning þessi ágæt
og gefur glögga liugnxynd unx
þær öru framfarir, senx orðið
liafa á gai'ðyrkjunni hér á landi,
en það er enginn vafi á því,
að Islendingar geta gert miklu
xneira en þegar er uimið, og
þótt það lcunni að þykja lilægi-
legt, stöndunx við að ýnxsu leyti
betur að vígi í þessu efni en
aðrar þjóðir. Við lxöfum jai'ðliit-
ann og við höfunx rafmagnið,
en þetta í sameiningu getur gert
gert undraverlc á þessum lijara
heims.
Sunnudagslæknir
er Karl Sig. Jónasson, Sóleyj-
argötu 13. Sími 3925.
Ari Jðhannessoit
frá Þórshöfn.
Fæddur 5. des. 1888.
Dáinn 20. júli 1938.
In memoriam.
Á voi'sins vegum gekstxi.
I vöggugjöf það fékstu,
að elslca þekking, líf og Ijós.
Og þvi á andans þingum
var þig sxi birta ki'ingum,
senx betri var en heimsins hrós.
i
En fátt er oft til fanga
og flestunx erfið ganga
á sálarinnar bröttu braut.
Og þeir, senx veg þann velja,
þeir verða oft þar að dvelja
með fátæktina að förunaut.
i
Þótt værirðu, vinur, slíkur,
þá varstu nxaður ríkur
af flestu því, senx fegurst er.
Og marga mæta drengi
í niinni geymi eg lengi,
en skýrari fáa eg þekti þér.
r
Far vel — til vaxtar lxærrL
Far vel — til heima stæiTÍ,
senx loft þér veita og vængja-
rúm,
Og gaktu í guðs þins fi'iði
að gullnu ljóssins hliði,
og lcveddu glaður gi'öf og
lxúm ....
Grétar Fells.
Garðyrkjusýninguna
í MarkaSsskálanum sóttu UOT
800 nxanns í gær, og var atisóknin
látlaus allan daginn.
Útvarpið á morguxi:
10.40 Veðurfregnir. 11.00 Messæ
í Dómkirkjunni. (Prédikun: Sig-
urbjörn A. Gíslason cand. theol.
Fyrir altari: síra FrfSrík Hall-
grímsson). 12.15 Hádegisútvarp.
17.40 Útvarp til útlanda (24.52111.).
xg.io Veðurfregnir. 19.20 Hljóm-
plötur: Endurtekin lög. 19.5Ó
Fréttir. 20.15 Erindi: Andlegar
Framtíðarhorfur (Árni SiguríSs-
son frikirkjuprestur). 20.45 Hljöm-
plötur: a) Kvöldlag, eftir Beet-
hoven. b) Söngvar úr óperum.
21.30 Danslög. 24..c<0'Dagskrárlok.
Prentvilla
var í FÚ-fregn i Visi í gær, þar
sem stóð, a'ð saltaðar hefði veriö
á Siglufirði 436 tn. undanfama 2j
sólarhringa, átti að vera 4361 ta.
Áheit á Strandarkirkju,
aflient Vísi: 10 kr. með ástar-
þökk frá K. P., IO kr. frá N. N.,
2 kr. frá N. N., 2 kr. frá G. G.,
7 kr. f'rá G. A., 5 kr. frá Ellu, á
kr. frá G. B., 2 kr. frá L„
Áheft
á Hallgrímskirkju í Saurbæ af-
hent Vísi: ro kr. frá S. J..
Þrastalxmdi
verður lokað á mánudag 5. sept
Af síldveiðum
eru komnir Baldur, Bragi, Hanu-
es ráðherra. < • ,
Skip Eimskipafélagsins.
Gullfoss er hér. Goðafoss er vifS
Norðurland, væntanlegur á mánu-
dag'. Brúarfoss er á leið til Kaup-
mannahafnar. Dettifoss er HuII.
Lagarfoss er á Akureyri. SelfosS
er á leið til Leith frá Antwerpen..
Næturlæknir
er í nótt Halldór Stefánssn, Rán-
argötu 12. Simi 2234. — Nætur-
læknir aðra nótt er Kjartan Ólafs-
son, Lækjargötu 6 B. SímÍ2Ói4.
Útvarpið í kvöldr
18.00 Endurvarp frá norrænu tón-
listarhátíðinni í Kaupmannahöfn::
Islensk tónlist. 19.10 (eða í næsta
liléi) Veðurfregnir. Endurvarp frá
Kaupmannahöfn, framhald. 20.05
Fréttir. 20.30 Upplestur: Á efsta
v bænum (Unnur Bjarklind). 20.45
Hljómplötur: a) „Keisara-kvart-
ettinn“, eftir Haydn. b) (21.15)}
Kórsöngvar. 21.40 Danslög. —
Aths.: Ef endurvarpið mishepn-
ast, verður tímaskipun dagskrár-
innar óbreytt, eftir venju.