Vísir - 23.09.1938, Page 2

2
V I S IR
Föstudaginn 23. september 1938,
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson.
Skrifstofa: Hverfisgötu 12.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
S í m a r :
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
Verð 2 krónur á mánuði. Lausasala 10 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Frjáls þjóð.
OENN líöur að því, að hið
^ unga íslenska ríki geti
haldið 20 ára afmæli sitt hátíð-
legt, og væri full ástæða til að
vekja athygli annara þjóða á
þeim viðburði, eftir þvi sem
frekast er unt við að koma. Á
siðasta þingi bar Thor Thors
alþingismaður fram tillögu þess
efnis,að ríkisstjórninni væri fal-
ið að annast undirhúning há-
tíðahalda i þessu sambandi, og
mun nefnd verða skipuð i mál-
ið til þess að hafa það verkefni
með höndum.
Ríkisstjórnin mun nú fyrst
hafa liugsað sér til hreyfings i
þessu máli, en óhætt mun að
fullyrða, að i eindaga sé kom-
ið, með því að einir tveir mán-
uðir eru til stefnu, og er hætt
við að ekki sé unt að koma
mildu i verk á þeim tíma, eða
að um stórfengleg hátiðahöld
geti verið að ræða.
Þess má heldur ekki vænta,
eins og hag ríkisins er nú kom-
ið, að mikið verði lagt i kostnað
vegna slíkra hátíðahalda, en
hitt væri meira um vert, að
þjóðin i heild gerði sér fulla
grein fyrir ástandinu innan
hennar vébanda, og horfið yrði
að nýjum ráðum og nýrri
stefnu til þess að rétta við hag
hennar um ókomna framtíð.
Til þess að slík sinnaskifti
geti átt sér stað verður þjóðin
að hverfa frá þeirri sjálfsblekk-
ingu að ástandið sé viðunandi
eða jafnvel ágælt, en sumir for-
ráðamemi hennar hafa viljað
halda þvi fram. Sannleikurinn
er sá, að ástandið er með öllu
óviðunandi, og er þar stjórnar-
völdunum að verulegu leyti um
að kenna. Undanfarin ár hefir
verið unnið markvist að því, að
eyðileggja atvinnugreinir og
heilar stéttir innan þjóðfélags-
ins, en á sama tíma hefir skatta-
áþjánin þyngst frá ári til árs.
Hitt er þó öllu verst, að hlutur
stjórnargæðinganna hefir verið
dreginn fram á kostnað annara
og fullkomið misrétti hefir ríkt
í landinu. Hefir þessa gætt eink-
anlega í verslunarmálum, og
þótt svo sé Iátið heita, að slík-
um aðgerðum sé beitt til þess
að rétta liag neytendanna gegn
kaupmannaokrinu, verður ekki
séð að slíkar fullyrðingar hafi
við rök að styðjast. Ef um það
væri að ræða, að hagur neyt-
endanna væri sérstaklega bor-
inn fyrir brjósti, ætti það eink-
um að koma fram á verðlagi
nauðsynjavara, en það verður
ekki séð að neytendafélög hafi
ódýrari vörur að bjóða, en
kaupmenn, og verðlagið í land-
inu er altof hátt.
Þegar kaupmannaverslun og
verslun neytendafélaga eru
bomar saman ber sérstaklega
að geta þess, að kaupmenn fá
nú sáralítinn innflutning miðað
við það, sem áður var, en þetta
litla vörumagn verður að standa
undir öllum rekstrarkostnaði,
en úr þeim kostnaði er ekki unt
að draga nema að óverulegu
leyti þótt innflutningur kaup-
mannanna minki frá ári til árs.
Kaupfélögin fá hinsvegar rífleg
vöruleyfi, og þar er ekki skor-
ið við neglur, eins og sést m.
a. á því, að hið nýja kaupfélag
hér í hænum stofnar nýjar
deildir og opnar nýjar búðir
með ári hverju. Rekstrarkostn-
aður kaupfélaganna er að engu
leyti meiri en kaupmanna,
nema síður sé, og ætti hið
mikla vörumagn þeirra, sem
ber uppi kostnaðinn, að stuðla
að lækkuðu vöruverði. Raunin
er þó sú að kaupmennirnir hafa
reynst fyllilega samkepnisfærir
að þessu leyti, þrátt fyrir hina
erfiðu aðstöðu og órétt þann,
sem þeir hafa verið beittir með
úthlutun innflutningsleyfa.
Þótt mildð hafi verið gert að
því á undanförnum árum, að
rægja kaupmannaverslun og
afflytja liana fyrir almenningi,
liefir reynslan sannað að enginn
vinningur gæti þjóðinni verið
að því að eyðileggja þessa stéíl
manna, og hún talar um það
skýru máli, að hagsmunir kaup-
manna og almennings fara
saman. Einokun í hverri mynd
sem er, mun reynast almenn-
ingi óhentug að öllu leyti, en
frjáls verslun er undirstaða vel-
megunar almennings. Misrétli
leiðir til ófarnaðar, en jafnrétti
tryggir ró og frið í landinu, en
þess þarfnast atvinnuvegir vor-
ir framar öllu öðru.
Slefna ráðandi flokka hefir
verið sú, að knýja alt í bönd ó-
frelsis og beita höflum og ein-
okunum á öllum sviðum, en það
liefir Ieitt til lirynjandi þjóðar-
hags.
Enn er tími til þess að snúa
við á óheillabrautinni og mundu
þess allir óska, að þjóðin bæri
gæfu til að hefjast handa í al-
hliða viðreisnarbaráltu á 20 ára
afmæli sjálfstæðis hennar, og
segja mætti þá, að hér búi frjáls
þjóð í frjálsu landi.
ÍslandsfÖFÍn
rædd.
Stokkhólmi 23. sept. FB.
I Stokkhólmi koma saman í
dag fulllrúar frá Norðurlöndum
í tugatali, til þess að ganga frá
áætlun um átjánda norræna
lögfræðingamótið, sem haldið
verður á íslandi 1940.
Forseti umræðufundarins
verður Birger Ekeberg, forseti
Hæstaréttar í Svíþjóð. Af Is-
lendingum sækja fundinn Einar
Arnórsson og Gissur Bergsteins-
son hæstaréttardómarar.
Ferðin til Islands er ráðgerð
á sænska stórskipinu Grips-
holm. Sennilega verður mótinu
slitið á Þingvöllum og ætla
menn, að Þingvallafundur
mótsins muni draga enn fleiri
þátttakendur til mótsins en ella
myndi.
Helge Wedin.
aðeins Loftup.
Gera menn sér góöar
vonir um árangnr
viðræöanna í dag.
EINKASKEYTI TIL YÍSIS.
London í morgun.
Fyrir forgðnp Yísls og I.R.R.
fer boðhlaopskeppni væntan^
iega íram i næsta mánuði.
Samkvæmt áreiðanlegustu heimildum eru horf-
urnar um árangurinn af viðræðum Hitlers og
Chamberlains yfirleitt taldar góðar, þótt enn
verði eigi með neinni vissu sagt um endanleg úrslit.
Breskir stjórnmálamenn, se[m höfðu áhyggjur af
því, að samkomulagsumleitanir Hitlers og Chamber-
lains mundu fara út um þúfur, lögðu hina mestu á-
lierslu á það, að Chamberlain tæki fyrst fyrir í viðræðu
sinni við Hitler, að fara fram á að fá ítarlegar skýr-
ingar á afstöðu Þjóðverja til ýmissa vandamála annara
en deilunni um Súdeta, t. d. afstöðu þeirra til krafa
Pólverja og Ungverja.
Ennfremur mun Chamberlain hafa leilað upplýsinga. um
hvort Þjóðverjar væri reiðubúnir til þess að kveðja heim her
sinn frá landamærunum og loks hverjar ástæður Iægi til grund-
vallar hinum svæsnu árásum Þjóðverja i garð Tékka.
Að því er United Press hefir fregnað voru þeir
Chamberlain og Hitler búnir að ræða þessi aíriði
ítarlegai í gærkvöldi, á þann hátt, að góðar vonir eru
ríkjandi um árangurinn af framhaldsumræðunum í
dag. —
Lundúnadagblöðin í morgun ræða hversu mikilvægur sé við-
ræðufundur Chaniberlains og Hitlers. Undir árangri fundarins
sé það komið hvort friður lielst eða ekki.
Times segir, að framtíð Evrópu sé undir ráðstefnunni komin.
Daily Telegraph og Daily Herald vara Cliamberlain við frek-
ari tilslökunum í garð Hitlers. Frekari tilslakanir til handa
Þjóðverjum væri óverjandi, segja þessi blöð.
United Press.
Rikisstjórn Tékkoslóvakíu
baðst lausnar í gær, eins og frá
var sagt í Vísi í gær. Gerði hún
það í tvennu augnamiði, til þess
að gera öllum ljóst, að liún liefði
verið knúin gegn vilja sínum til
þess að fallast á tillögur Breta
og Frakka, og gæti liún þvi ekki
verið við völd lengur, — og í
öðru lagi til þess að unt væri að
koma á laggirnar sterkari
stjórn, þjóðstjórn, með þátttöku
hersins, og er það yfirhershöfð-
inginn Jan Syrovy, sem verður
forsætisráðherra hinnar nýju
stjórnar. Hann nýtur mikillar
hylli Tékka, — hann er þjóð-
hetja þeirra, frá þvi Tékkar
börðust í heimsstyrjöldinni og
vonir þeirra um eigið ríki höfðu
ekki ræst. Jan Syrovy er talinn
ágætur herforingi og komst oft í
hann krappan í bardögunum og
særðist livað eftir annað.
Syrovy er það eigi hvað minst
að þakka, hve vel her Tékka er
orðinn skipulagður.
1 fréttum útvarpsins segir, að
í ráðuneyti Syrovy hershöfð-
ingja sé Kamil Krofta utanríkis-
málaráðherra, en engir aðrir
ráðherrar úr hinni fráfarandi
stjórn eiga þar sæli.
Syrovy forsætisriáðherra á-
varpaði í gærkveldi mikinn
mannfjölda, er saman hafði
forsætisráðlierrð
JAN SYROVY.
safnast og bað menn vera rólega
og fara til heimkynna sinna. —
„Herinn er viðbúinn, landa-
mæranna er stranglega gætt og
þér getið treyst Iireysti her-
manna vorra.“
Boðhlaupsdagur Vísis verður
lialdinn í næsta mánuði, komi
ekki alveg ófyrirsjáanleg óhöpp
fyrir, er liindri að kepnin megi
fram fara.
Var haldinn fundur um málið
í gærkvöldi i skrifstofu í. S. í.
fyrir forgöngu Vísis. Voru þar
FÁRVIÐRI 1
BANDARÍKJUNUM.
Einkaskeyti til Vísis.
London í morgun.
Ógurlegt fárviðri hefir geis-
að á austurströnd Bandaríkj-
anna, einkanlega í Nýja Eng-
lands-ríkjunum. Fór hvirfil-
bylur yfir þessi ríki og lagði
marga bæi í rústir, einkum
smábæi á ströndinni. Fólk
hefir orðið að flýja heimili
sín í tugþúsunda tali. Mann-
tjón er gífurlegt og er þegar
kunnugt, að 413 manns hafi
farist. Mikið eignatjón hefir
orðið af völdum stormsins og
flóða.
United Press.
1 Siglufirði var í dag blíð-
viðri og veiðiveður ágætt. Afar
miklar sildartorfur voru rétt
utan við f jarðarmynnið og langt
út bæði austan og vestan fjarð-
arins. Þorskafli var heldur treg-
ari en áður, þvi að þorskurinn
eltir síldina upp um sjó. í nótt
voru saltaðar á Siglufirði 1341
tunna síldar — meirihlutinn
venjuleg saltsíld. Saltaðar voru
530 tunnur af herpinótasíld. —•
Auk þeirra tveggja skipa, Dag-
nýjar og Valbjöms, sem sagt
var frá í fréttum i gærkvöldi,
hefir vélskipið Höskuldur
stundað herpinótaveiði frá
Siglufirði að staðaldri, siðan
flotinn liætti. Hefir liann síðan
veitt um 1000 tunnur síldar til
söltunar og talsvert til bræðslu.
Svend Agges>liolm
væntaniegur til
ReykjavíStui*.
Þektur danskur leikhússtjóri,
Svend Aggerholm fer bráðlega
til Reykjavíkur og mun lialda
þar fyrirlestra og lesa upp úr
dönskum bókmentum. í októ-
bermánuði mun hann ásamt
konu sinni, leikkonunni Ellen
Aggerholm og íslenskum leikur-
um sýna enskan leilc á leiksviði
í Reykjavík. (FÚ.)
Undanfarna daga hafa vélbátarn-
ir Ingólfur og Eggert lagt inn síld
til frystingar í sama íshús, um 300
tunnur alls. — Togarinn Súrprise
fór á ísfiskveiðar í gær. Vitað er
um, að þessir togarar séu nú þeg-
ar lagðir af stað með ísfiskafla sinn
til Þýskalands: Sviði, Maí Júní,
Garðar og Rán. — Fisktökuskipið
Eikhaug hlóð fisk til útflutnings í
Hafnarfirði í dag. (FÚ.).
viðstaddir fulltrúar frá þrem
knatts]iyrnufélaganna og auk
þess íþróttaráði Reykjavíkur,.
skólastjóri Iðnskólans og full-
trúar frá rektor Mentaskólans,
skólastjórum Gagnfræðaskól-
anna og Iþróttafélagi Háskól-
ans.
Voru allir fundarmenn sam-
mála um það, að liér væri mjög
þarft nýmæli og skemtileg iá
ferðinni sem bæri að hrinda í
framkvæmd hið fyrsta, en smá-
vægilegur ágreiningur varð um
])að, liver tími árs væri heppi-
legastur fyrir slíkan boðhlaups-
dag, sem þennan.
Var kosin nefnd í málið og
eiga sæti í henni: Helgi Jónas-
son frá Brennu, fyrir hönd
Iþróttaráðs Reykjavíkur, Jón
Magnússon (Fram) f. h. knatt-
spymumanna, Benedikt .Takobs-
son f. h. skólanna, Garðar S.
Gíslason þjálfari og Hersteinn
Pálsson, blaðamaður.
Mun nefndin ganga frá á-
kvörðunum um tilliögun dags-
ins nú um helgina og skila áliti
á mánudag.
Fyrsta leikritið
sem Leikfélagið sýnir
í banst.
Fyrsta leikrit Leikfélagsins á
þessu leikári verður gamanleik-
ur eftir H. F. Malthy. íslenskt
nafn á leiknum hefir enn ekki
verið ákveðið.
Þeir sem leika í þessum gam-
anleik eru: Brynjólfur Jóhann-
esson, Gunnþ. Halldórsdóttir,
Alfr. Andrésson, Arndís Björns-
dóttir, Valur Gislason, Alda
Möller, Jón Aðils og Indriði
Waage, en hann er einnig leið-
beinandi.
Vísir átti stutt viðtal við rit-
ara L. R., Brynjólf Jóhannesson,
í morgun og spurði hann um
frekara leikritaval í vetur. Kvað
hann engin leikrit hafa enn
verið ákveðin, önnur en það
fyrsta, heldur yrði þess beðið,
að Ragnar Ivvaran kæmi heim.
Annars kvað Brynjólfur fé-
lagið liafa úr nógu að velja, en
auk þess væri ekki að vita nema
Ragnar rækist á eittlivað er-
lendis, er honum litist svo á, að
síðan yrði sýnt hér.
Kvennadeild Slysavarnaféiag-sins
heldur dansleik að Hótel Borg í
kvöld kl. 9, en ágóða af dansleikn-
um verður varið til þess að efla
félagið og hrinda hinum mikilvægu
áhugamálum , þess í framkvæmd.
Kvennadeild félagsins hefir starf-
að með miklum áhuga og dugnaði
og aflað félaginu verulegs fjár, og
má þess vænta, að menn og konur
noti nú hið ágæta tækifæri til þess
að styrkja gott málefni og njóta
góðrar skemtunar. Aðgöngumiðar
verða seldir í Veiðarfæraverslun-
unum Geysi, Verðandi, Bókaverslun
Sigfúsar Eymundssonar og við
innganginn, ef einhverjir miðar eru
óseldir. Skemtunin hefst kl. 91
lcvöld.