Vísir - 01.10.1938, Blaðsíða 3

Laugardaginn 1. október 1938.
VlSIR
3
Einn af kunnnstu leiklistarfrömuOom
Dana heimsækir Island.
R'Ieðal farþega á m. s. Dronning Alexandrine síðast var hirin
viðkunni danski leikari, Svend Aggerholm, sem er hingað
kominn ,á vegum danska fræðslumálaráðuneytisins til þess að
lesa upp úr skáldverki merks dansks höfundar, Paludan-
Miiller. Allir íslendingar, sem dvalist liafa í Danmörku,
vita hversu miklum vinsældum Svend Aggerliolm og frú lians,
Ellen Aggerliolm, njóta fyrir list sína, en mörgum Islending-
um öðrum er vel kunnugt um leiklistarstarf þeirra. Munu allir
hér, sem leiklist unna, og margir fleiri, fagna yfir því, að
Svend Aggerholm átti kost á því að koma hingað, til þess að
halda fræðslu- og upplesturskvöld. Tíðindamaður Vísis átti
viðtal við hann i gær i bústað sendiherra Dana, þar sem hann
býr meðan hann dvelst hér.
Mér liafði lengi leikið hugur
á því að koma til íslands, sagði
Svend Aggerholm, og kynnast
landi og þjóð. Vitanlega liefði
eg helst kosið að koma á hent-
ugri tíma, til þess að sjá landið
i sumarskrúða sínum, en vegna
upplesturskvölda minna varð
það að ráði, að eg kæmi á þess-
um tíma. Því miður var ekki
heiðskírt veður, er við komum
upp undir land, þvi að þoka
byrgði alla útsýn, en þegar skip-
ið var lagst við Vestmannaeyjar
létti þokunni, og vakti það
mikla hrifni mína, að sjá eyj-
arnar og klettana, og fékk þá
fyrstu kynni af mikilfenglegri
náttúru íslands.
— Teljið þér kynni Dana af
íslandi fara vaxandi?
— Eg lield, að Danir yfirleitt
líti svo á, að sambúð íslands og
Danmerkur sé liin ákjósanleg-
asta, og gagnkvæin velvild sé
ríkjandi og vaxandi skilningur.
Kristján konungur er í allra
augum konungur Danmerkur
og konungur Islands og það
kemur fram við ótal tækifæri.
Þannig er þess skemst að
minnast, að er Thorvaldsens-
hátiðin var haldin íKaupmanná-
höfn fyrir skemstu, var blóm-
sveigur frá konunginum lagð-
ur á gröf Thorvaldsens, prýdd-
ur fánalitum Islands og Dan-
merkuí.
— Hvaða efni takið þér lil
meðferðar á upplestrar- og
fræðslukvöldum yðar hér?
— Það verður „Adam
Homo“, hið mikla verk Fred-
erik Paludan-Muller. Eg mun
rekja efni þess með orðum
skáldsins eftir því sem unt er
og lesa upp kafla úr þvi. Fyrsti
upplesturinn verður í Odd-
fellovvhöllinni kl. 3 á sunnudag
næslkomandi og svo mánudag,
miðvikudag og fösludag í næstu
viku, alla dagana kl. 5%.
— Hafið þér fengið nokkur
kvnni af íslenskum bókment-
um?
— Mér er ánægja að minnast
þess, að einn af mínum gömlu,
góðu kennurum var dr. Valtýr
Guðmundsson. Hann kendi
okkur norrænu og fór gegnum
Gunnlaugs sögu Ormstungu
með okkur. Dr. Valtýr var ágæt-
ur kennari.
— Viljið þér segja mér dálitið
um leikstarfsemi yðar?
— Eg byrjaði að leika á Dag-
marleikhúsinu, sem nú er ekki
lengur til, og lék þar i leikrit-
um eftir Björnson, Ibsen,
Sudermann o. fl. víðkunna höf-
unda. Þar lék eg móti Betty
Nansen og Önnu Larsen m. a.
Síðar lék eg í Folketeatret og
þar kyntist eg fyrst konu minni.
Við lékum þar saman í Alt
Heidelberg. Fyrir 2—3 árum
lékum við saman í leilcritinu
„The passing of the tliird floor
back“, eflir Jerome K. Jerome.
„Kvistværelset til Gaarden“
kallaði eg það i þýðingu minni.
Við sýndum það í Folketeatret
og Odense teatret við góðar
undirtektir.
— Þér liafið að sögn mikinn
áhuga fyrir Charles Dickens og
verkum hans og hafið lesið
upp úr þeim víða í Danmörku?
Svend Aggerliolm sýnir tið-
indamanninum eintak af tima-
ritinu Dickensian, sem hefir
verið gefið út í hartnær 34 ár
af Tlie Dickens Fellowship, en
það er félagsskapur, sem hefir
að markmiði að halda í heiðri
minningu Charles Dickens og
auka þekkingu á verkum lians
og starfa i anda hans.
— Þessi félagsskapur er vit-
anlega langútbreiddastur meðal
enskumælandi þjóðanna, i
Bretlandi og um alt Bretaveldi
og i Bandaríkjunum. Mér finst
það gleðilegt, að i Danmörku
skuli vera deild i þessurn félags-
skap. Danmörk er eina landið,
utan landa enskumælandi þjóð-
anna, þar sem Iiefir verið stofn-
uð deild í þessum félagsskap.
Bar nú litils háttar á góma
hvort hér muridi vera nægilega
margir aðdáendur Dickens til
Svend Aggerholm í „Ókunni
maðurinn“.
þess að taka þátt i starfi þessa
félags sem deild og kom þá
fram, að þetta hafði litillega
borið á góma milli hr. Agger-
holms og Ragnars E. Kvarans
formanns Leikfélags Reykja-
víkur, en þeir hittust i Kaup-
mannahöfn.
Var hr. Aggerholm það sýni-
lega ánægjuefni að lieyra, að
hér eru margir aðdáendur
Dickens og að sum verka hans
hafa verið þýdd á íslensku, og
ennfremur, að margir liafa
kynst þeim á frummiálinu og
þýðingum á Norðurlandamál-
um.
Væri óskandi, að lir. Agger-
liolm sæi sér fært að lesa eina
kvöldstund upp úr verkum
Dickens, áður en hann fer
héðan.
Barátta stórveldanna um áhrifa-
aðstöðuna í suðausturhluta álfunnar.
Stórveldin hafa alt af lát-
ið sig miklu skifta Dónár-ríkin
og Balkanríkin. Flest stórveld-
anna hafa mannsaldur eftir
mannsaldur reynt að treysta
þar aðstöðu sína til þess að hafa
mest áhrif, vegna viðskiftalegra
eða hernaðarlegra hagsmuna,
eða hvorttveggja. Og það er eigi
hvað minst með tilliti til hags-
muna stórveldanna í þessum
löndum, sem hin miklu átök
eiga sér stað, nú í álfunni, átök,
sem — er þetta er skrifað —
virðast ætla að hleypa öllu í bál
og brand, því að baráttan um
Tékkóslóvakíu er ekki aðeins
um það, að Þjóðverjar fái Sú-
detahéruðin, hún er einnig und-
anfari úrslitabaráttunnar um
það, hvert stórveldanna eigi að
hafa besta áhrifaaðstöðu í suð-
austurhluta álfunnar.
Þjóðverjar sækja austur á
bóginn, og á þeirri sókn hefir
borið þvi meira, sem þeir hafa
náð sér betur eftir heimsstyrj-
öldina. Jafnframt hefir áhrifmn
Frakka í þessum hluta álfunnar
hrakað. Þeir hafa reynt að
treysta þessa aðstöðu sína á ný.
Og Bretar hafa með fjárhags-
og viðskiftalegum ráðum reynt
að treysta sín áhrif og þá um
leið Frakka, til þess að draga úr
áhrifum Þjóðverja, en hér
koma ekki eingöngu viðskifta-
hagsmunh' í suðausturliluta álf-
unnar til greina, þvi að Bretar
vita vel, að Þjóðverjar ætla sér
lengra austur. Þvi að til Austur-
landa er einnig leið yfir suð-
austur-Evrópu. Hitt er annað
mál, að Bretar vilja í lengstu
lög forðast styrjöld, og munu
Nýstárleg skákkeppni.
Austurbær á móti Vesturbæ.
iSvend og Ellen Aggerholm í „ókunni maðurinn“.
Taflfélag Reykjavikur er að
byrja vetrarstarfsemi sína, sem
verður lialdið uppi í K.R.-hús-
inu, eins og siðastliðinn vetur.
Til þess að byrja starfsemina
svohtið myndarlega, liefir verið
ákveðið að framkvæma hug-
mynd, sem lengi liefir verið
höfð á prjónunum, þó aldrei
yrði úr framkvæmd fyrri. —
'Sú var tíðin að allmikill rígur
var milli Austur- og Yesturbæj-
ar og stappaði nærri að í hart
færi, einkum lijá yngri kynslóð-
inni. Nú er það enganveginn til-
gangurinn að stofna til shkra
illviga, en kepni sem þessi, eink-
um á svo lítt blóðugum vett-
vangi sem skákborðinu, getur
verið mjög ánægjuleg, og ef vel
er til vandað, blátt áfram spenn-
andi.
Kepninni verður þannig hag-
að að 10 menn tefla fyrir hvorn
bæjarhlutann og er þeim raðað
niður við borðin, að visu nokk-
uð af handahófi. Teflir 1. borðs
maður Auslurbæjar við 1. borðs
mann Vesturbæjar, og svo koll
af kohi.
Fyrir Austurbæinn tefla:
1. Jón Guðmundsson.
2. Eggert Gilfer.
3. Árni Snævarr.
4. Steingr. Guðmundsson.
5. Magnús G. Jónsson.
6. Benedikt Jóhannsson.
7. Eyþór Dalberg.
8. Jóhann Jóhamisson.
9. Gústaf Ágústsson.
10. Hermann Jónsson.
Varamenn: Guðm. Ágústsson
og Kristján Sylveríusson.
Fyrir Vesturbæiim tefla:
1. Baldur Möller.
2. Einar Þorvaldsson.
3. Ásm. Ásgeirsson.
4. Brynjólfur Stefánsson.
5. Sturla Pétursson.
6. Áki Pétursson.
7. Hafsteinn Gíslason.
8. Guðmundur Ólafsson.
9. Magnús Jónasson.
10. Egill Sigurðsson.
Varamenn: Sigurður Jónsson
og Guðm. S. Guðmundsson. —
(Sigurður sendir son sinn, Egil,
út á vígvöllinn fyrir sig, en mun
reiðubúinn að hlaupa i skarðið,
ef mikils þarf við).
Eins og sjá má af þessu eru
það einvalalið, sem eigast við
og munu hvorir tveggja berjast
til síðasta blóðdropa (peðs) fyr-
ir heiðri síns „föðurlands“. —
Austurbærinn er að visu stór og
voldugur og málsvarar hans
ekki árennilegir, en Vesturbær-
inn mun gera sitt, þó lítill sé,
lil að sigrast á nábúunum hinu
megin við tjörnina. — Leik-
stjóri verðiu' Pétur Sigurðsson
háskólaritari og er það vel til
fundið, þar eð hann býr fyrir
miðri Tjörninni og mun því á
hvorugan halla.
Kepnin fer frarn á morgun
uppi i IÍ.R.-húsinu og hefst kl. 1
e. li. — Heilir liildar til!
I B Ú Ð
Tilboð óskast í þriggja her-
bergja ibúð með öllum þægind-
um fyrir fámenna fjölskyldu
aðeins. Tilboðin sendist í póst-
hólf 572.
fara sárnauðugir í styrjöld,
nema tilvera breska heimsveld-
isins sé í hættu.
Baráttan um að hafa bestu
viðskifta- og stjórnmálaaðstöðu
í suðausturhluta álfunnar hefir
margsinnis leitt til alvarlegra
árekstra og stundum styrjalda.
Svo mun enn verða, að flestra
áliti, livort sem það dregst eða
deilan um Tékkóslóvakiu verð-
ur uppliafið.
Frá því ái'ið 1919 höfðu
Frakkar besta aðstöðu til þess
að hafa áhrif á gang mála í
mörgum þessara landa og var
svo um nokkur ár. Þýskaland
var lamað eftir styrjöldina.
Frakkar studdu í livivetna Litla
bandalagið — Júgóslaviu,
Tékkóslóvakíu og Rúmeníu —
en þessi 3 ríki fengu sneiðar
af löndum lrimia sigruðu. —
Bandalagið var stofnað til þess
að halda Ungverjum í skefjum.
Austui’ríki og Ungverjal. voru
slitin úr tengslum og voru nú,
að þvi er virtist, smáríki, sem
engin hætta gat stafað af. Á-
lxrif Frakka voru og mjög sterk
í Póllandi. Þeir lánuðu þeim ó-
grynni fjár til þess að koma sér
á laggirnar, hernaðarlega og á
annan hátt, og hið liemaðarlega
skipulag Póllands og Tékkósló-
vakiu er verk franskra her-
málasérfræðinga. Það yrði of
langt mál að rekja í stuttri
grein, en smám saman breytt-
ist þetta alt Frökkum mjög í ó-
hag. Þjóðverjar verða æ vold-
ugri á ný, eftir að Hitler og naz-
istar eru komnir til valda. Sam-
vinna tekst með ítölum og
Þjóðverjum. Pólverjar hallast
að Þjóðverjmn og Júgóslavar
og Italir sættast — að minsta
kosti á yfirborðinu. Tékkar og
Rúmenar eru þó Frökkum
tryggir og Frakkar og Rússar
gera með sér sáttmála, en að-
staða Rússa veikist vegna
„blóðaldarinnar“. — Heildarút-
koman er sú á síðari árum, að
áhrifa Þjóðverja gætir æ meira,
en aðstaða Frakka veikist. Og
fyrir nokkru fór að bera á þvi,
að Bretar hefði sannfærst um,
að þeir yrði að treysta aðstöðu
sína austur þar áður of seint
yrði og hnekkja áhrifaveldi
Þjóðverja i þessum löndum.
Stórveldin hafa öll haldið því
fram — nú sem endranær — að
þau beri liagsmuni þessara
rikja fyrir brjósti, að þau miði
að þvi að styðja þau stjóm-
málalega og á annan hátt. Þau
liafa komið fram eins og læri-
meistarar við nemendur, læri-
meistarar, sem hafa áhuga fyrir
að nemendui'nir ná sem mestum
þroska, en verði að trúa þvi að
þeim sé fyrir bestu að lriíta á-
fram leiðsögn lærimeistaranna.
Viðliorfið hefir smám' saman
verið að breytast, sem fyrr var
að vikið, vegna vaxandi veldis
Þjóðverja og álirifa, og einkum
í seinni tið, og jafnvél frá því
siðari hluta vetrar er margt
þessu viðkomandi gerbreytt.
Aðstaðan er orðin önnur nú
en þegar Þjóðverjar fóru með
lier sinn inn í Austurríki (10.
mars) og sameinuðu landið
Þýskalandi.
Árið 1932 var hinni svo köll-
uðu Tardieu-áætlun komið i
framkvæmd (kend við franska
stjórnmálamanninn Tardieu).
Samkvæmt henni komst á við-
skiftaleg samvinna milli Litla
bandalagsríkjanna og ná-
grannalandanna. Bygðist hún á
gagnkvæmum tollaívilnunum
og erlendum lánveitingum. Á-
form í þessa átt voru studd af
Frökkum, Bretum og Rússum,
og einn þeirra manna, sem þar
til alt að því fyrir tveimur ár-
um, vann mikið að þvi að hald-
ið yrði áfram i sama dúr, var
Milan Hodza, forsætisráðlierra
í Tékkóslóvakiu (þar til Jan
Syvory hershöfðingi tók við
völdum vegna yfirvofandi inn-
rásar Þjóðverja).
Á undanförnum mánuðum
hefir komið æ berara i ljbs, að
um leið og Þjóðverjar voru að
vhma á í viðskiftasókn sinni
í suðausturliluta álfunnar,
styrktist aðstaða þeirra til efl-
ingar stjórnmálalegum áhrif-
um sínum þar. Þjóðverjar
kaupa mikið af framleiðslu
Dónárríkjanna og Balkanríkj-
anna og hafa stöðugt aukið
þau kaup að undanförnu, en
það sem Frakkar og Bretar
liafa því stefnt að i seinni tið,
er að auka viðskifti sín við þessi
sömu lönd. Og það er margt
sem bendir til, að einn liður-
inn i þessari togstreitu um við-
skifta- og stjórnmálaáhrif i
Suðaustur-Evrópu, sé, að Bretar
liafa lánað Tyrkjum 16 miljón
stpd. til vígbúnaðar. Og það er
einnig vitað, að enskt fjármagn
stendur á bak við hin miklu
flotaáform Rúmena á Svarta-
liafi, en þar ætla þeir að kom
sér upp öflugri flothöfn. Þá
ætla Bretar sér ekki að láta
Þjóðverja sölsa undir sig yfir-
ráð yfir oliulindum Rúmeniu,
sem ýmsir telja að Þjóðverjar
liafi augastað á. En hvort Bret-
ar eða Þjóðverjar sigra i þess-
ari kepni verður ekki um sagt.
Til þess að Bretar sigri verða
þeir að koma þvi til leiðar, að
Þjóðverjar verði ekki framveg-
is aðalkaupendur útflutnings-
framleiðslunnar i þessum lönd-
um. Bretar geta tekið við miklu
sjálfir og bandamenn þeirra, en
geta þeir tekið við nógu miklu?
Skilyrði til gagnkvæmra við-
skifta Þýskalands og rikjanna i
suðausturliluta álfunnar eru
góð. Og samkvæmt þýskum
skýrslum keypti Þýskaland (að
meðtöldu Austurriki) eða Stóra
Þýskaland, árið 1937 33% af
öllum útflulningsafurðum Búlg-
ara, Ungverja, Júgóslava og
Rúmena, en auk þess mikið af
framleiðslu Tékka og Pólverja.
Þessar tölur eru miklu hærri
en árin á undan, en þær sýna
glögt hvert krókurinn hefir
beygst.
Kominn heim
Eyþör Gannarsson
læknir

EE3
11
zaaiT’i
i
Súðin
austur um land þriðjudag 4. okt.
Tekið á móti flutningi fram
til hádegis í dag og á mánudag
fram til kl. 10 /2 árd.
Pantaðir farseðlar óskast
sóttir degi fyrir burtferð.
VÍSIS KAFFIÐ
gerir alla glaða.