Vísir - 07.10.1938, Blaðsíða 7

Föstudaginn 7. október 1938.
VlSIR
Á síSustu 150 árum hafa
lcynslóðir franskra rithöfunda
ýmist tátið til sín taka „viðburði
dagsins“ eða leitt þá hjá sér.
Ritböfundar síðasta liluta 18.
aldar voru þeim nátengdir.
„Rómantisku“ rithöfundarnir á
árunum 1830—40 komu eldú
nærrí þeim. Zola og „naturalist-
arnir“, kringum 1870-80 skrifa
um þjöðfélagsmál; „symbolist-
arnir“, sem koma fram á
sjónarsviðið skömmu seinna,
beina hug sínum annað. Ana-
tole France kemur á ný inn á
þetta svið. Það er þvi ekkert
uý't't þöt't merkir rithöfundar
láti sig stjórnmál nokkuru
máli skifta. Dæmi eru meira að
segja mörg uih það, að l>eir
taki virkan þátt í sjórnmálalíf-
inu. Benjamín Constant, höf-
undur „Adolplie“ — ein ágæt-
asta sállýsinga-skáldsaga —
var stjórnmálamaður og færði
meira að segja eina franska
stjórnarskrá í letur. Frá Cha-
teaubriand, ráðlierra konungs,
til Glaudel, sendiherra lýðveld-
isins, má nefna Lamartine, ut-
anríkismálaráðherra, Hugo,
öldungadeildarmeðlim, Barrés,
þingmann. Aldrei hafa þó
franskir rithöfundar eins al-
ment og eftir stríðið álitið sér
skylt að taka þjóðfélags- og
stjörnmálalega afstöðu.
Þótt rit Marcel Proust kæmu
út eftir stríðið, lilheyrðu þau
samt og báru mót af tímabilinu
fyrir 1914. Proust var ekki
brautryðjandi; þvert á móti var
hann seinastur af langri lest
sállýsinga-ritliöfunda sem feng-
ust við að draga upp mynd, æ
nákvæmari og nálcvæmari, af
persónum, sem tilheyrðu mjög
takmörkuðum heimi. Umrót
styrjaldarinnar eyddi að vísu
ekki þeim möguleika að lýsa
hárnákvæmt fíngerðu tilfinn-
ingalífi; en með því að hrifsa
menn út úr hinni venjulegu
rás og hálfbrjóta niður fyrir
fyrri þjóðfélagsskorður, beindi
styrjöldin samt hugum ritliöf-
undanna frá flækjum tilfinn-
ingalífsins í ákveðnu umhverfi
og að hinum nýja heimi, sem
var að skapast. Hið ytra æfin-
týri lcom i stað hins innra æf-
intýris. Og þahnig kom frain
fyrsta tímabilið í frönskum
bókmentum eftir stríðið. Það
nær liér um bil frá 1920—1930.
Sem einkennandi fyrir jætta
tímahil miá nefna rithöfundana
Paul Morand og Pierre Benoit.
Um 1930 skellur viðskifta-
kreppan á. Og nú standa menn-
irnir varnarlausir uppi þó að á
friðartímum sé. Þrátt fyrir alls-
nægtir, svo að ekki eru dæmi
slíks, er eymdarástand; liinir
ungu verða óþarfir, verkamenn-
irnir til trafala. Á Frakklandi,
þar sem kreppunnar gætti þó
einna minst, kom öllum and-
legrar stéttar mönnum saman
um það að slíkt ástand væri ó-
hæfa. Hvað átti mannkynið að
gera, hvað átti landið að gera
til þess að verja sig? Hvers
virði voru hin mismunandi
stjónarfyrirkomulög í heimin-
um? Hvað ætlaði að rísa upp
af hinum miklu átökum, sem
alstaðar áttu sér stað? Á sama
hátt og þjóðin, 1750, — það er
Voltaire, sem skýrir frá því —
„södd á skáldsögum, fór loks-
ins að bollaleggja um kornið“,
fóru frönsku rithöfundarnir,
1930, að láta sig skifta stjórn-
málaviðburði dagsins. Og ó þvi
stendur enn.
Þetta þýðir auðvitað ekki að
allir ritliöfundar liafi tekið
„pólitíska afstöðu“ né að þeir
áhti að allar skyldur mannsins
séu fólgnar í skyldum þegns-
ins. En það er líklegt að á öðr-
um tímum hefði skáld og fag-
urfræðingur eins og Paul Va-
léry eklci fundið lijá sér þörf
til að rita „Regards sur le Mon-
de Actuel“; né skáldsagnahöf-
undur og æfisagnahöfundur að
rita „Chantiers Américains“.
Þess eru jafnvel dæmi að löng
ritverk hafa tekið nýja stefnu
fyrir þunga atburðanna. Þann-
ig er það með skáldsagnaflokk-
inn „Les Tliibault“ eftir Roger
Martin du Gard, sem nýlega
hlaut bókmentaverðlaun No-
bels. Flokkurinn hafði byrjað
sem sállýsingaskáldsaga og
fjallaði um innbyi-ðis sögu einn-
ar fjölskyldu. En tvö síðustu
bindin eru full af „pólitiskum"
bollaleggingum. Höfundurinn
yfirgefur sorgarleik einstak-
lingsins og beinir hug sínum í
þess stað að sorgleik Norður-
álfunnar.
Hjá næstum öllum hefir
komið fram sama hreyfingin á
sjónarmiðum, sama innrás
veru leikans á svið, sem áður
var helgað hugmyndafluginu.
Fvri v hvern einn góðan fransk-
an rithöfund, sem enn lieldur
áfram að fást við hreinan skáld-
skap og greining tilfinninga-
lífsins, er auðvelt að benda á 2
eða 3, sem liiklaust fara inn á
svið dægurmálanna.
Og ekki einungis „ritgerða-
smiðir“ (essayistes) eða höf-
undar kallaðir til blaðamensku,
heldur einnig rithöfundar, sem
áður fyr hefðu lútið sér nægja
hugarsmiðar sínar. Verk Jules
Romains snúast stöðugt meira
um stjórnmál. Bonnard hefir'
gefið út mikið rit („Les Modé-
rés“) um „hægri-menn“. Cham-
son óg Drieu la Rochelle, báðir
ungir rithöfundar, sækja ná-
Iægt helming síns éfnis í stjórn-
mál og þjóðfélagsmál. „Faux-
Passeports“ eftir Plisnier, ein
þeirra bóka, sem mest seldust
í Frakklandi síðastliðið ár,
fjallar um stjórnmálaerind-
reka eingöngu. í ár voru bók-
mentaverðlaun veitt fyrir skáld-
sögu, sem bar titilinn „Pain de
brique“, og sem nánast sagt er
nokkurs konar skjöl viðkom-
andi verksmiðju-verkfalli. Mau-
riac, sem áður ritaði skáldsög-
ur, er ekki snertu neitt stjórn-
mál, liefir nú i síðustu tvö eða
þrjú árin skrifað merkilegt yf-
irlit mn viðburði dagsins. Mal-
raux tekur beinan þátt í stjórn-
málum. Sumar af skáldsögum
hans eru eins og blaðagreinar.
Bérand, sem lilaut eftir stríðið
bókmentaverðlaun Goncourt,
sem skáldsagnahöfundur, skrif-
ar nú nær eingöngu „póli tísk“
flugrit. Bræðurnir Tharaud,
löngu kunnir fyrir skáldsögur
sínar, liafa nú á síðustu árum
gei*st blaðamenn. Það væri auð-
velt að telja fleiri dæmi.
Það hefir nokkurum sinnum
veríð bent á það að frá því á
döguin Lúðvíks 15. þangað lil
á dögum Napoleons 3. hafi
franskir rithöfundar yfirleitt
verið til vinstri, en á dögem 3.
lýðveldisins til liægri. Eftir
1920 kemur fram á sjónarsviðið
ný kynslóð rithöfunda til
vinstri; eftir 1930 nýr hópur
hægri rithöfunda. Sem stendur
má segja að í Frakklandi hafi
allir flokkar, meðal ritliöfunda,
sína talsmenn og að frá hægri til
vinstri sé skiftingin nokkuð
jöfn, með þeim mun þó, auð-
vitað, að þeir, sem lengst eru
til hvorrar handar, láta hæst.
Franska „Akademíið“ er eins
og nokkurskonar bókmentaleg
lávarðadeild, en Goncourt-Aka-
demíið er skipað hinum sund-
urleitustu meðlimum. Þar er
Daudet, sem er lengst til hægri.
En það liefir verðlaunað Bar-
busse, sem er lengst til vinstri.
Á liinn bóginn má ekki gengi
rithöfundar eins og Céline, sem
ræðst jafn-heiftarlega á liið
borgaralega þjóðfélag sem liið
„kommúnistiska“ og sem i eðli
sínu er niðurrifs-rithöfundur,
láta okkur gleyma hinu upp-
byggjandi verki hinna frönsku
„ritgerðasmiða“ (essayistes).
Kenningarnar leiðrétta hver
aðra. Jafnvel innan sama ein-
staklingsins fer slík leiðrétting
fram. Fyrir h. u. b. 2 árum rit-
aði André Gide (sem hlyntur
liafði verið kommúnisma“), er
liann kom frú Rússlandi, harða
gagnrýni ú kommúnismann.
Nýlega birti Georges Bernanos,
rithöfundur lengst til hægri,
er liann kom frú Mallorca harða
údeilu ú spænska „national-
ismann“. Þessir opinberu vitn-
isburðir eru til sóma ekki ein-
ungs hinum tveim frönsku rit-
höfundum og þeirra andlegu
rúðvendni. Þeir eru líka til
heiðurs lanjlinu þar sem rödd
mannlegrar vitundar lætur alt-
af til sín heyra og á hana er
hlustað.
Hverjar sem eru stjórnmála-
skoðanir franskra rithöfunda
eru þeir allir sannfærðir um
tvent. 1 fyrsta lagi að ekki get-
ur verið um að ræða menning-
arframfarir án þess að frelsi sé
fyrir hendi til þess að láta í ljós
skoðanir sínar. í öðru lagi að
örlög menningarinnar eru kom-
in undir því hvað bragur er á
stjórnmálaviðburðum. Þetta
skýrir afstöðu þeirra nú. Þeir
eru fjarri þvi að einangra sig
frá viðburðunum. Þeir láta þá
sig æ meir og meir skifta. Þeir
vita að elcki verður um að ræða
list eða speki ef land þeirra og
Evrópa eru ekki varin hruni.
BisRupskosningip.
Biskupskosningu er nýlega
lokið, en til þess að hún skyldi
vera fullgild, þurfti einhver
þeirra, sem til greina komu að
fá % hluta atkvæða, en svo
varð ekki. Af 108 guðfræðing-
um, sem atkvæðisrétt höfðu,
greiddu 107 atkvæði. Fengu þeir
flest atkvæði síra Sigurgeir Sig-
urðsson Isafirði 60%, Bjarni
lónsson vígslubiskup, 59%, síra
Þorsteinn Briem Alcranesi 28
atkv. og prófessor Magnús Jóns-
son 15 atkv. Aðrir fengu lægri
alkvæðatölu, og féllu atkvæðin
alldreift. Ekkert er vitað um
hvern hinna þriggja efstu ríkis-
stjórnin velur í embættið.
Bæjar
fréttír
I.O.O.F 1 = 1201078V2 = III
Veðrið í morgun.
f Reykjavík 4 stig, heitast i gær
7 stig, kaldast í nótt 4 stig. Sólskin
i 9,6 stundir. Heitast á landinu i
morgun 7 stig, á Raufarhöfn og
Skálum, kaldast 4 stig, hér, í Eyj-
um, á Sandi, Grímsey og víðar. —
Yfirlit: Djúp lægð milli fslands og
Færeyja á hreyfingu í austur. —
Horfilr: Faxaflói: Stinningskaldi á
norðan. Léttskýjað.
Skip Eimskipafélagsins.
Gullfoss er á VestfjörÖum. Goða-
foss fer til útlanda i kvöld. Selfoss
er á leið til Vestmannaeyja frá
Leith. Lagarfoss er á Borðeyri.
Brúarfoss var í morgun á leið til
Borðeyrar frá Hólmavík.
Farþegar með Gullfossi
Sæm. Stefánsson, Málfríður Jó-
hannsdóttir, Friða Friðbjarnardótt-
ir, Svanborg Jónsdóttir m. barn,
Torfhildur Guðbrandsdóttir m.
barn, Skarphéðinn Þorkelsson, Ás-
björn Jónsson, Einar Arnalds,
Viggó Matthiasson, Jón A. Jóns-
son, Magnús Magnússon, Ágúst
Sæmundsson, Henni Rasmus, Sig.
Birkis, Auður Thoroddsen, Jóna
Þorbergsdóttir, Magdalena Össur-
ardóttir, Þórhildur Bjarnadóttir,
Jón Zophoníasson, Ólafur Þorvalds-
son, Helgi Jóhannesson, Klemens
Samúelsson, Halldór Júlíusson o.
m. fl.
Haustmarkaður K.F.U.M. og K.
sem haldinn er árlega, hófst í
dag kl. 3, í húsi félaganna við Amt-
mannsstíg. Eru þar á boðstólum
allskonar vörur, sem menn hafa
rnest not fyrir, svo sem vefnaðar-
vörur, matvörur, hreinlætisvörur o.
m. fl., sem hér yrði of langt upp
að telja. Allar eru vörurnar nýjar
og óskemdar með öllu, og verðið
haft svo lágt, sem unnt er. En rétt-
ara er fyrir fólk að hafa fyrra fall-
ið á því, að géra haustinnkaup sín
á markaðinum, þvi að birgðir eru
takmarkaðar. Er opið til kl. 11 í
kveld, og á rnorgun frá kl. 3—11,
og fást veitingar á staðnum allan
tímann.
Þórarinn Jónsson,
tónskáld frá Háreksstöðum, hef-
ir gefið út Hljómboða II, en fyrra
heftið af söftgvasafni hans kom út
síðastliðið haust. I þessu hefti eru
lög við 16 kvæði eftir helstu skáld
þjóðarinnar austan hafs og vestan.
E.s. Lyra
fór héðan í gær áleiðis til út-
landa. Meðal farþega voru: Eben-
ezer Ebenezerson, Ástvaldur Eydal,
Aðalheiður Jakobsdóttir, Erna
Sveinbjörns, Helena Sigurbjörns-
dóttir.
E.s. Varhaug
fór héðan í gær áleiðis til út-
landa með síldarmjölsfarm.
Nova
fór héðan um hádegi í gær vest-
ur og norður um land til Noregs.
Togararnir,
Belgaum og Karlsefni komu frá
útlöndum í morgun.
Strandferðaskipin.
Esja var á Akureyri í gær. Súð
in var á Stöðvarfirði í gærkveldi.
ÍOÍÍÍÍOOKCÍÍÍSOÍSOOOOOtSOOOíJÍSÍSÍÍÍ
Nýtt
Dilkakjöt
1 Ný svið
1

2
Lifup og
Hjörtu
Rófur og
kartöflup
Aliskonar
Grænmeti.
Kjöíbúöin
UeröQbreið,
Hafnarstræti 4
Sími 1575.
o
;;
2
SOOÍSOOOOÍ SOOOOOOOO! SOOOOtSOO!
m
Nú í sláturtíðinni, þegar jafnlioll fæða og lifur og hjöría,
svið og margt annað fæst með góðu verði eiga þessir þjóðar-
réttir að vera á borði hvers heimilis eins oft og hægt er.
Húsmæðurl
Pantið sunnudagsmatinn strax í dag, þá fáið þér góð*
ar vörur.
llllllllllllililIfilllIIIIIISIIIIIIIIIIIIIIIIIIIBEIIIIIIIISIIIBIIIIIIIIIKISIimiUIiIIi
Slátartíðin er að enda
SiOnstu forvöO
eru í dag og á morgun að fá Búðardals- og Króks-
fjarðarness-dilkakjöt.
Pantiðídag kjöt til söltunaF.
Sendið okkur ílát. Komið og veljið sjálf skrokkana;.
tsbúsiö Herðnbreið.
Fríkirkjuvegi 7.
Sími: ‘2678.
iiiimiiffiiiiiiiiiiimimimifiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifiiiiiiimmiiifiBm

úi’ bestu sauðfjárhéru'ðum
landsins, kemur um miðj-
an mánuðinn í 1/1, 1/2
og 1/4 tunnum. Verð 1/li
tunna 165 kr., 1/2 tunna
85 kr„ 1/4 tunna 45 kr-
kaupíéloqið
Nýslátraö
Dilkakjöt
í Heilum kroppum
og smásölu.
Nýreykt
Saudakjöt
og margt fleira
Kjöt og
fiskmetisgerðin
Grettisgötu 64. Sími 2667.
Fálkagötu 2. Sími 2668.
V erkamannabústöðunum
Sími 2373
Reykhúsið. Sími 4467.
SíOustu
forvöö
eru í dag og á morgun að fá
Kjöt til nlðnrsðltnnar.
Mör, Slátur og Svflr.
Jðn Malbieffi
Símar: 9101, 9102, 9301.
Hapðfiskur
Rlkliiigux*
Vi5IH
Laugavegi 1.
Útbú, Fjölnisvegi 2»