Vísir - 17.10.1938, Blaðsíða 3

VlSIR
Hixin pólitiski yiirgaxigiir kaup
fela.ga>x&i&a. verdur ad stödvast.
Vörn kaupfélagsins
stadlausir stafir. —
KRON kennir viSskiftum sínum við
heildsala um hið háa vöruverð sitt. Síðan
1. sept. 1937 til þessa dags, hefir félagið
keypt af heildverslunum í Félagi íslenskra
stórkaupmanna fyrir
kr. 470.00
án innflutningsleyfis.
Hin harða deila, sem nú á sér stað og sprottin er af
f jöiTáðum úeim er stjómarflokkarnir höfðu búið versl-
unarstéttinni, hefir ekki að eins vakið geysilega athygli
hér í bœnum, heldur einnig um alt land. Þau átök, sem
nú fara fram, skera úr um það, hvort stjómarblöðun-
um tekst með taumlausum blekkingum um vöruverð
og verslunarháttu kaupmanna, að undirbúa svo al-
menningsálitið, að framsóknarstjómin sjái sér fært að
svifta verslanir að mestu leyti innflutningi á vefnaðar-
vöru, skófatnaði og búsáhöldum og fá hann í hendur
kaupfélögunum eftir næstu áramót. Hér er ekki barist
um stundarliagnað eða afkomu einstakra verslana. Hér
er barist um bað, hvort hinum pólitísku flugumönnum
samvinnustefnunnar á að takast að veita frjálsri kaup-
mannaverslun í landinu banasárið, með þvi að taka af
henni mestallan innflutning. Rógur og níð átti að svifta
verslunarstéttina' samúð almennings. Pólitísk meiri-
hluta-aðstaða átti svo að svifta hana réttindum. En
stjórnarblöðin hafa gleymt |)ví, að hættulegt getur ver-
ið að vega um of í hinn sama knérunn. Þau hafa kom-
ist að jm nú, að menn láta ekki bjóða sér alt. Nú verð-
ur ekki lengur boðin fram hin kinnin.
Vörn kaupfélagsins.
Staðlausir stafir.
Herferð stj órn arblaðanna á
hendur verslunarstéttinni liefir
snúist upp í hinn harðasta áfell-
isdóm yfir kaupfélaginu. Nú
verður það að verjast hinum
réttmætu sökum sem á það eru
bornar. Nú herst það fyrir til-
veru sinni, því þessi mikla horg,
sem bygð liefir verið upp á
tveimur tárum, grundvallast á
því að almenningur missi ekld
trúna á félagið. En nú hefir ver-
ið sannað, að það leggur mikið
á vörur sínar. Það hefir verið
sannað, að það býður ekki
lægra verð en kaupmenn, nema
siður sé. Það hefir verið sannað,
að alt fimbulfamb stjórnarblað-
anna um hagstæðari viðskifti
hjá félaginu en hjá kaupmönn-
um, hefir ekki við nein rök að
styðjast. En þó hefir þessi mál-
færsla blaðanna ásamt ráðstöf-
unum fjármálaráðherra lands-
ins valdið því, að félaginu er
nú veitt meiri matvöruleyfi en
öllum matvöruverslunum bæj-
arins til samans og félagið fær
einn fimta hluta af þeirri vefn-
aðarvöru sem leyfð er til versl-
ana í bænum.
Frá sjónarmiði kaupfélagsins
hljóta þær sakir, sem á það eru
bornar,að vera mjög alvarlegar,
því að þær kollvarpa öllum
fyrri staðhæfingum, sem tilvera
félagsins bygðist á frá önd-
verðu. Þær kollvarpa einnig hin-
um sí-endurteknu fullyi’ðingum
framsóknarmanna, að kaupfé-
lögin eigi að liafa einkarétt á
ínnflutningnum, vegna þess að
þau veiti neytendunum betri
kjör.
Kaupfélagið hefir nú gefið út
sérstakt blað, sem sent var í
hvert hús í bænum. Þar reynir
það að þvo liendur sínar,
en tekst svo ílla til ,að furðu
sætir. Eina ástæðan sem það
færir fram fyrir vefnaðarvöru-
verðinu, er sú, að það hafi keypt
þrjár tegundir af vefnaðarvöru
fyrir ári síðan af tveimur heild-
sölum. Þessar vörur hafi félag-
ið keypt liáu verði og þess vegna
þurfi að selja dýrt vefnaðarvör-
una. Öllu barnalegri tilraun er
varla hægt að hugsa sér til að
koma af sér mjög alvarlegum
sakargiftum. Einkennilegt er að
félagið afsakar verð sitt að eins
á þremur vörutegundum. Hvar
liefir það keypt léreftið, sem
það hefir lagt á 163% sam
kvæmt útreikningi „Tímans“?
Stjórn félagsins byggir alla
sina vörn á því, að það þurfi að
kaupa helming vefnaðarvörunn-
ar af heildsölum, sem selji því
með okur-verði, vegna þess að
félagið skorti innflutningsleyfi.
Yisir hefir fengið upplýs-
ingar um það frá Félagi ís-
lenskra stórkaupmanna, að
samkvæmt athugun sem far-
ið hefir fram þessa daga á
viðskiftum einstakra heild-
verslana við kaupfélagið,
hefir komið í ljós, að heild-
verslanir allar sem í félaginu
eru og vefnaðarvörur selja,
hafa frá 1. sept. 1937 til 15.
okt. 1938 selt kaupfélaginu
samtals fyrir
kr. 470.00
án þess að félagið afhenti inn-
flutnihgsleyfi í staðinn. En
gegn leyfum hafa þessar
verslanir á sama tíma selt fé-
laginu fyrir samtals
kr. 21.117.00.
Þess skal getið, að eftir upp-
lýsingum sem Vísir hefir aflað
sér, standa utan við Fél. isl.
stórkaupm. þessi firmu, sem að
einhverju leyti selja vefnaðar-
vörur: Edda h.f., Fr. Bertelsen,
Einar Guðmundsson.
Vöruverðið stafar af því, seg-
ir Kaupfélagið, að það neyðist
til að kaupa vörur háu verði,
sem það þarf ekki að láta inn-
flutningsleyfi fyrir. Þegar litið
er á ofangreindar tölur, hlýtur
hverju barni að vera það ljóst,
að félagið hefir borið fyrir al-
menning hinar furðulegustu
blekkingar, er það heldur fram
að vöruverð þess stafi af við-
skiftum við heildverslanir.
Stjórn kaupfélagsins hefir
hætt sér út á hálan ís með ör-
þrifa vörn sinni. Sá ís hefir nú
brostið.
Síðasta vörn Alþýðublaðsins
er engu betri. Þessi árvakri full-
trúi skriflegra blekkinga hefir
tekið sér fyrir hendur, að kaupa
góðar vörur hjá kaupmönnum
og bera þær saman við lélegar
vörur hjá kaupfélaginu. Kaup-
félagið stendur nú berskjaldað
og næfrar Alþýðublaðsins koma
því að litlu haldi.
Hver á að bera byrðarnar?
Þeim, sem nokkuð hugsa um
almenn mál, hlýtur að vera
ljóst, að sú barátta, sem Iiér fer
fram, vegna hins pólitíska yfir-
gangs kaupfélaganna, er ekki að
eins verslunarstéttinni viðkom-
andi. Iiún snertir hagsmuni
hvers einasta borgara í þessum
bæ og öðrum stæná kaupstöð-
um landsins. Ef kaupfélögunum
tekst með núverandi pólitískri
aðstöðu að útrýma kaupmanna-
stéttinni að mestu eða öllu leyti,
hljóta skattarnir í bænum að
færast :neð öllum sínum þunga
yfir á borgarana, fátæka sem
ríka, sem lifa af föstum Iaun-
um. Skattar kaupfélaganna eru
hverfandi samanborið við skatta
annara fyrirtækja. Þau eru
nærri skattfrjáls. Kaupfélag
Reykjavíkur greiðir 9000 kr.
(níu þúsund) í útsvar. Eftir
hagnaði félagsins og veltu ætti
félagið að greiða 70—80 þús. kr.
í útsvar, ef lagt væri á það eins
og önnur verslunarfyrirtæki.
18 vefnaðarvöruverslanir hér í
bænum, sem samvinnumenn og
socialistar sitja nú á svikráðum
við, greiða nú að meðaltali 8
þús. kr. hvert í útsvar. Stjórnar-
blöðin fox-ðast að geta þess, þeg-
ar þau lala um álagningu kaup-
manna, liversu mikinn skatt
verslanirnar verða að greiða til
ríkis og bæjar. Kaupfélagið,
þetta stóra fyrirtæki, sem velt-
ir miljónum, með ótal deildum
og lithúum, greiðir útsvar eins
og ein meðal vefnaðarvöru-
verslun í Reykjavík. Hver á að
bera skattabyrðarnar, þegar öll
verslimin ei’ komin í hendur
kaupfélaganna ? Það er þeim
ætlað að gex-a, neytendunum,
sem umhjóðendur KRON segj-
ast vera að bjarga. Sú björgun
mun verða svipuð málafærslu
Th. B. Líndal í kaupfélags-blað-
inu. Hann segir að verðið á bús-
áhöldunum lijá félaginu megi
til að vera hátt, svo að „kaup-
menn og „spekulantar" kaupi
þau ekki upp!! ! Nú er blaðinu
snúið við. Háa verðið á búsá-
höldum er kaupmönnum að
kenna, af þvi þeir „kaupi“ vör-
una. En vefnaðarvaran er i háu
verði af þvi að þeir „selji“ fé-
laginu hana! Skamt er öfganna
milli.
r
Álagning hinna útvöldu.
Vísir hefir aldrei fullyrt neitt
um innkaup félagsins. Hann
hefir að eins lagt til grundvallar
það verð, sem Tíminn og Al-
þýðublaðið liafa fullyrt að vör-
urnar kostuðu frá fyrstu hendi.
Vísir liefir hinsvegar fært sönn-
ur á, hvað útsöluverð -kaupfé-
lagsins er á þessum vörum og
álagning þess, samkvæmt út-
reikningi „Timans“. Líklega
hefir kaupfélögunum aldrei
verið gerður slíkur bjarnar-
greiði sem sá,^ „Tíminn“ gerði
með hinu bjálfalega frumhlaupi
sínu á hendur verslunarstétt-
inni. Útreikningar blaðsins voru
gerðir þannig, að þeir liti sem
svívirðilegast út í augum al-
mennings. Ritstjórum blaðsins
og aðstandendum þess til á-
nægju, verður hér nú birt verð
á kaffi og sykri hjá 3 kaupfé-
lögum, tveggja á Norðurlandi
og eins á Suðurlandi. Álagning
er reiknuð með aðferð „Tim-
ans“. Til grundvallar er lagt
heildsöluverð í Reykjavik, svo
varla verður sagt að þeim sé
gert rangt til, því að búast má
við, að þau kaupi vöruna held-
ur ódýrara.
Reikn-' ingsverð kaupfé- laganna Heild- söluverð i Rvík Hagnaður per kilo Innkaups- verð FOB. Álagning á innk.- verð FOB. Álagning á kostn.- verð
Kaffi: A. 2.60 1.60 1.00 0.65 1540/0 53%
B. 2.25 1.60 0.65 0.65 100% 41%
C. 210 1.60 050 0.65 770/0 31%
Sykur: A. 0.65 0 49 0.16 0.21 76% 33o/o
B. 0.60 0.49 0.11 0.21 53% 23%
C 060 0.49 0.11 0-21 53o/o 23%
Eins og sjá má, kemst álagn- Pólitískur yfirgangur.
ingin á kaffi samkvæmt út- Ósvífní hinnar pólitísku sam
reikningi „Tímans“ upp í 154%. vinnu-kliku er engum takmörk
Kaupfélag „A“ virðist leggja um háð. Innflutnings- og gjald
æði drjúgt á vöruna, sérstaklega eyrishöftin eru notuð á hinn ó
kaffi, þar sem álagningin er
63% á kostnaðarverð. Er vafa-
samt hvort hægt er að finna
hliðstætt dæmi í kaupmanna-
verslunum. Hér geta rnenn nú
séð, hvernig álagning kaupfé-
laga lítur út á tveimur mestu
nauðsynjavörunum, þegar not-
uð er hin „velviljaða“ aðferð
„Tímans“, að reikna álagning-
una í hlutfalli við fob-vei’ð vör-
unnar. Ofangfeindar vörur eru
þær, sem venjulegast mun minst
lagt á i verslunum. Þeir sam-
vinnumenn, sem hafa þá skoð-
un, að kaupfélögin selji allar
vörur með „sanngjöi’nu“ vei’ði,
hefði vafalaust gaman af að sjá
álagningu þeirra á sumum vör-
um, seni eru í hærri álagningar-
flokki en kaffi og sykur. Sú á-
nægja mundi gera þá orðlausa.
Iiún yerður því að bíða betri
tíma.
feimnasta hátt til framdráttar
samvinnufélögunum, serri Fram
sóknarflokkurinn byggir alla
sína tilveru á. Takmark þessa
flokks er að útrýma sjálfstæðri
kaupmannastétt í landinu, með
þvi að nota innflutningshöftin
sem vopn. Undir fölsku yfir
skini er innflutningur félag
anna stöðugt aukinn, en skamt
ur verslana stöðugt minkaður,
Þess á milli gera stjórnai’blöðin
hróp að verslunarstéttinni og
kalla „okur“, „okui-“, til þess
að villa almenningi sýn. Kaup
menn liafa ekki óskað eftir höft-
unum. Þeir óska einskis frekar,
en að verslunin verði frjáls, svo
að rétt vöruverð fáist í heil
brigðri samkepni. Kaupfélagið
Reykjavík á höftunum tilveru
sína að þakka. Án þeirra gæti
það ekld þrifist.
Hinn pólitíski yfirgangur
Merca 19-10-38-8,30 H B
103 Áríðandl.
I.Q.O.F. =0b ÍP^UOIOISS1/*
Veðrið I morgvn.
í Reykjavík 5 stig, heitast i gær
5, kaldast í nótt 4 st. Heitast á
landinu í morgun 8 st., Hólum.i
Hornafirði; kaldast 1 st., Horni og
Kjörvogi. Yfirlit: Alldjúp lægð um
Færeyjar á hægri hreyfingu i norð-
austur. — Horfur: Suðvesturland,
Faxaflói: Minkandi norðanátt.
Úrkomulaust.
Tóbakseinkasala ríkisins
auglýsir hér í blaðinu hækkun á
ýmsum tóbaksvörum, og nemur
hækkunin allmiklu, einkum á ýms-
um tegundum vindlinga. Má segja
að ríkisfyrirtækin í landinu gangi
á undan með góðu fordæmi í því
að haga verðlaginu eftir þörfum al-
mennings.
72 ára
er í dag Sigurbjarni Jóhannes-
son, bókhaldari, Ásvallagötu 23.
Fertugur
er í dag Valdimar Þórðarson,
verkstjóri, Innri Kirkjusandi.
Aflasölur.
Sviði hefir selt í Wesermúnde
105^2 smál. fyrir 21.515 Rm. Á
laugardag seldi Ólafur 82J4 smál.
fyrir 15.500 Rm., og Hilmir 653/2
smál. fyrir 13.643 Rm.
Ferðafélag fslands
biður þá, sem tóku þátt í báð-
um Þórsmerkurferðunum í sumar,
um að koma saman í Oddfellow-
húsinu, niðri, á þriðjudagskvöldið
18. þ. m. kl. 8/. Ver-ða þar sýndar
mjög fallegar myndir, sem teknar
voru í ferðunum. Jafnframt verða
afgreiddar myndir frá Vignir úr
Hvítársvatns- og Kerlingafjalla-
ferðinni 3. ágúst.
Súðin.
var á Stykkishólmi í gær kl. 4.
Væntanleg -hingað á morgun.
Dósaverksmiðjan h.f.
sótti, á siðasta bæjarráðsfundi,
þ. 14. þ. m., um það, að fá 1700
m2 lóð undir verksmiðjubyggingu
í landi Njarðarstöðvarinnar. Um-
sóknin var falin bæjarverkfræðingi
til umsagnar.
Hlutavelta Fram.
Knattspyrnufélagið Fram heldur
hlutaveltu næstk. sunnudag í K.R.-
húsinu. Munum á hlutaveltuna sé
komið i verslun Sig. Halldórsson-
ar, Öldugötu 29, og til Jóns Magn-
ússonar, Grettisgötu 46.
Friherra von Schwerin
flytur næsta háskólafyrirlestur
sinn um griska byggingarlist i kveld
kl. 6, á rannsóknarstofu Háskólans
við Barónsstíg.
Haustmót Taflfélagsins.
Vegna aukafundar félagsins, sem
hefst kl. 8y* í kvöld, í K.R.-hús-
inu, verður umferðum 1. og 2. fl.,
er þar átti að fara fram, frestað
til miðvikudags.
Áheit
til Slysavamafélags íslands: Á-
heit vegna óhappa kr. 10.00, frá E..
B., kr. 5.00 gamalt áheit. — Kærar
jiakkir. — J.E.B.
Næturlæknir:
Páll Sigurðsson, Hávallag. 15,
sími 4959. Næturvörður í Reykja-
víkur apóteki og Lyfjabúðinni Ið-
unni..
kaupfélaganna verður að taka
endi. Hann er blettur á íslensku
stjórnai-fari. Hrokinn, hræsnin
og blyjgðunarleysið. sem þessu
er samfara. er nýtt fyrirbrigði í
íslensku stjómmálalífi. Hinn
,.guðdómlegi“ réttur kaupfélag-
anna til þess að leggja undir sig
alla verslunina í landinu er
bygður á fölskum staðreynd-
um, sem opinberast hafa, þegar
gríman féll af Kaupfélagi
Reykjavíkur.
AF SLÍKUM YFIRGANGI
HÖFUM VER NÚ FENGIÐ
NÓG. OG ÞVÍ SKAL NÚ
VERÐA BARIST TIL ÞRAUT-
AR.
Húsmæðrafélag Reykjavíkur
hefir i hyggju aÖ hafa akeypls
tilsögn i handavinnu og dönskn, s
eða 2 kvöld i viku, fyrir stúlkur,
sem tækifæri hefðu til að notfajra
sér það. Þær stúlkur, sem kynnut
að vilja sinna þessu, geta fengiíS
nánari upplýsingar i síma 4740 og
3227.
Aðalfundi Ármanns
lauk í gær í Oddfellowhúsimr,-og
var mjög fjölmennur. Á fyrri fund-
inum gaf stjórnin skýrslu um starf-
semi félagsins, og voru lagðir ffam
reikningar þess, svo og voru sam-
þyktar ýmsar lagabreytingar. Var
ein lagabreytingin sú, að i byrjun
hvers árs kýs hver íþróttagrein full-
trúa, er starfi með stjórninní.. I
stjórn voru kosin: Jens Guðbjöms-
son, kosinn formaður í 12. sinn,
Þórarinn Magnússon, endurkosinnt
varaformaðttr, Sigríður Sigtirjóns-
dóttir ritari, Loftiir HeIgason,gjáId-
keri, Skúli Þorleifsson, hréírifcari,
og eru þrjú hin síðastnefndu, ný á’
stjórninni. 01. Þorsteinsson var
endurkosinn féhirðir og Jóh. Jó-
hannesson, áhaldavörður félagsins*,
endurkosinn.
Hjúskapur.
S.l. laugardag voru gefin satnan
í hjónaband af síra Bjarna Jóns-
syni ungfrú Þórdís Jónsdóttir versl-
unarmær og Sverrir Guðmundsson
verslunarmaður. Heimili þeixra er
á Ásvallagötu 25.
Hjónaefni.
Síðastliðinn laugard. opinbemðra
trúlofun sína ungfrú Lilja L. Knud-
sen og Guðjón Jóhannesson, bílstjþ
hjá H. Ólafsson 8i Bernhöft, bæoi
til heimilis á Hofsvallagötu 17^
Samsæti
það, er K. R. hélt Guðmunda
Ólafssyni í gær i OddfeliowhÚ3mu,
var fjölmennt og fór hið'bestaí fram.
Voru margar ræður fluttar Gnð-
mundi til heiðurs, og vora þessir
meðal ræðumanna: Sigtirjón Pét-
ursson, Erlendur Ó. Pétursson,
Benedikt Jakobsson, Guðjóa Ein-
arsson (f. h. K.R.R.), Jón Magnús-
son (form. Franr), Sigtrrjjón Jóris-
son og Þorsteinn Einarsson. • -Etn
Guðmundur Ólafsson þakkaði með
ræðu. Þegar borð höfðu veirið rudd,
var dansað franr eftir nóttm '
Gjafir
til Slysavarnafélags íslands: Fra
Guðmundi Ólafssyni, Stakkbolti,
Ólafsvík, kr. 40.00. Frá kvetma-
deild verkamannafélagsins „Fram“,
á Seyðisfirði, kr. 116.02. Frá skips-
höfninni á es. Selfossí kr. 59.00.
Frá Skipshöfninni á es. Brúarfossi
kr. 61.50. — Kærar þakkir.—J.EJEL
Gjafir
í rekstrarsjóð björgunarskipsins
„Sæbjörg“: Frá Guðjóni Guðíaugs-
syni, Ránargötu 46, Reykjavík, kr.
2.00. Frá skipshöfninni á e.s. Brú-
arfossi kr. 40.00. — Kærar þakkir.
— J.E.B.
Athygli
skal vakin á augl. frá Þnrstemi
Gíslasyni í blaðinu í dag. Byrjar
hnefaleikaskóli hans á morgun, og
hefir hann öll nýtísku áhöld.
SjómannakveSja.
FBÞ15. Ókt.
Komnir. upp að landinu. VellíÖ-
an allra. Kærar kveðjúr.
Skipverjar á.Snorra goða..
Áheit
til nýrrar kirkju i Reykjavík: 50
kr. frá N.. N., afhent síra Bjarna
Jónssyni.
Áheit á Strandarkirkjir,
afhent Vísi: 50 kr., gömul áheit
frá F. M., 10 kr. frá ónefndom, 5,
kr. frá Þórunni Gísladóttur, 4 kr..
frá þakklátum, 10 kr. frá J. S., 2:
kr. frá konu í Hafnarfirði, 5 kr~
frá Ó. K. og 10 kr. frá J. T_
Útvarpið í kvöld.
Kl. 19.20 Hljómplötur: Göngtr-
lg. 19.50 Fréttir. 20.15 Sumarþætt-
ir (J. Eyþ.). 20.40 Hljómplötur:
Sönglög. 21.05 Útvarpshlýómsveit-
in leikur alþýðulög. 21.30 Hljóm-
plötur: Kvöldlög.
Franskur bóndasonur í þorp-
inu Bult á Austur-Frakklandi
framdi nýlega sjálfsmorð tmu
daginn, er liann liafði mýrt for-
eldra simr. Þau höfðu veriS' át
nióti því, að hann færi i kvik—
myndahús.