Vísir - 20.10.1938, Blaðsíða 3

MSOTfc'
VISIR
Kröfur um aukinn innflutn-
ing á byggingarefni
Byggingamenn halda
áfram málaumleitun—
um vid gjaldeyFis- og
innflutningsiiefiid*
Iðnaðarmenn og verkamenn, sem starfa að byggingariðnaði
i Reylcjavík, hafa enn á ný sent innflutnings- og gjaldeyrisnefnd
tilmæli unx það, að hún verði við beiðni þeirra um aukinn inn-
flutning á byggingarefni, og leggja áliei-slu á það í bréfi sínu til
nefndarinnar, að með tilliti til yfirstandandi gjaldeyriserfðleika,
liafi þeir ekki miðað beiðni sína um gjaldeyri við byggingar-
þörf bæjarins, heldur að eins til xirlausnar brýnustu þöx-fum á
hverjum tíma, og hafi því neitun nefndarinnar orðið þeim sár
vonbrigði. Líta þeir svo á, að enn megi draga meir úr innflutn-
ingi á ónauðsynlegum vörutegundum, áður en dregið sé úr inn-
flutningi nauðsynjavöru, svo sem byggingarefnis.
Fyrri tilmæli sín til nefndarinnar rökstuddu þeir að öðru
leyti þamxig:
Skýrsla byg'gingamanna.
Byggingaiðnaðarnxenn og
byggingaverkameixn i Reylcja-
vík undir forustu Landssam-
bands iðnaðarmanna, Alþýðu-
sambands íslands, Sambands
meistara í bvggingariðnaði,
Sveinasamb. bygginganxaxxna
Trésmiðáfélags Reykjavíkur og
Yex-kamannafélagsins Dags-
brún, hafa farið þess á leit við
Gjaldéyris- og innflutnings-
nefnd, að liún veitti nú þegar
gjaldeyrisleyfi fyrir kr. 170 þús.
í byggjingarefni ixingað til bæj-
ai-ins, til viðbó.tar því; sem þeg-
ar hefir verið flutt inn. Haf.a
þessir aðilar gefið þt svohljóð-
andi greinargerð unx. ástand og
þai'fir byggingaiðnaðarins í
Reykjavílc.
I. Byggingaþörf Reykjavíkur.
Samkvænxt manntalsskýrsl-
um hefir ibúum Reykjavíkur á
síðastliðnunx 6 árum, fjölgað til
jafnaðar unx 1200 nxanns á ári.
Ef áætlað er, að 5 nxanns bxii
til jafnaðar í hveri'i íbúð, hefði
þux’ft á sama tíma að byggja
árlega 240 íbúðir, fvrir fjölg-
unina eina. Nú þarf auk þess að
endurnýja gömlu Ibúðimar, og
er naumast unt að gera ráð fyr-
ir minna en 110 íbúðum árlega
til endurnýjunar, ef endur-
bygging hinna eldri bæjarlxluta
á að verða með eðlilegum hætti.
Sanxkvæmt fx-amansögðu er
byggingaþörf Reykjavikur-bæj-
ar þessí:
Ný hús vegna fjölg-
unar .......... 240 ibúðir
Endurbygging eldri
liúsa ............. 110
Samtals 350 ibúðir
Sé gert ráð fyrir að liver íbúð
kosti 15 þús. krónur nenxur ár-
legur kostnaður við byggingu
íbúðarhúsa 5Vi milj. króna. Hve
mikið þarf að reisa af öðrum
byggingum, svo sem verslunai'-
húsunx, vöruskemmum, verk-
smiðjum, skólunx, samkomu-
liúsum og því um líku, getur
orðið álitamál, en ekki má gera
ráð fyrir að það sé minna en
% liluti af kostnaðarverði íbúð-
anna, eða ca. 1,3 xxxilj. ki'óna.
Árleg byggingaþörf Reykja-
víkur verður því að teljast eins
og nú standa sakir nema 6,5
milj. krónum.
II. Byggingaframkvæmdir
síðustu ára.
Sanxkvæmt fyrirliggjandi
byggingaskýrslum bygginga-
fulltrúans í Reykjavík yfir sið-
astliðin 6 ái', hefir ái’leg fjölg-
un Iöglegi'a ibúða verið 230. Hér
við bætast svo hinar ólöglegu
kjallaraíbúðii', sem kunnugir
telja að muni samsvara % hluta
af þeim löglegu, eða ca. 58 ár-
lega. Alls ættu þá að hafa feng-
ist 288 nýjar íbúðir að nxeðal-
tali á ári. Vaixtar samt 62 íbúð-
ir til þess að náð sé þeirri tölu,
senx nauðsynleg verður að telj-
ast. Afleiðing þessarar bygg-
ingatregðu verður sú, að húsa-
leiga lxelst óeðlilega há. Ólög-
legunx kjallaraíbúðum fjölgar
stöðugt vegna þess að lands-
stjói'nin getur ekki framfylgt
þeim lögunx,-sem hún sjálf hef-
ir sett, og fjölskyldui', sem
heilbrigðisstjórn rekur út úr ó-
liæfum íbúðuxxi, flytja inn í þær
aftur. Suixxai’bústaðir og skúi'-
ar, sem Iirófað er upp til stuttx'-
ar dvalar, eru teknir til varan-
legrar dvalar.
III. Byg'gingarefnisvöntunin.
Síðari hluta þessa árs hefir
verið stöðug þurð á byggingar-
efni. Þrátt fyi'ir þær 100 þús.
kr., sem leyfðar voru i liaust að
tilhlutun iðnaðarmanna, er á-
standið þaxxnig nú, að alt efni
má heita uppnotað og ekkert
sement, járn eða timbur til að
hyggja úr fjölda íbúðarhúsa,
sem leyfi eru fengin fyrir að
byggja og knýjandi nauðsyn er
á, bæði vegna lxúsnæðiseklunn-
ar og vetraratvinnu.
IV. Minkandi byggingarefnis-
innflutningur.
Innflutningsleyfi byggingar-
efna til Reykjavíkur og ná-
grennis numu í fyri'a 2 nxilj.
kr., en i ár aðeins 1,6 milj. eða
400 þús. kr. nxinna, er svai'ar
til 20% lækkunar. Ef bygginga-
þörfinni liefði verið fullnægt i
fyri-a hefði þurft að flytja inn
15% nxeira en gert var það ár
eða fyrir 2,3 milj. Frá þvi hefði
svo innflutningurinn átt að
vaxa um ca. 5% eða um 100
þús. kr., svo að inn hefði verið
flutt á þessu ári fyrir ca. 2.4
milj. í stað þess að enn hefir
ekki verið flutt inn nenxa fyrir
1,6 milj. kr. Er liér um geisi-
lega niðurfærslu að ræða frá
því nauðsynlega, sem nemur 0,8
milj. kr. Hér við hætist svo það,
að engar birgðir voru til um
síðustu ái'anxót, sem þó venju-
legt er.
Hagskýrslur sýna, að heildax’-
innflutningurinn liefir þó auk
ist talsvert á þessu ári, eða um
226 þús. kr. til ágústnxán. loka
Er því lxersýnilega dregið úr
innflutningi byggingarefna
langt franx yfir það, senx gert
er unx aðrar vörur.
Y. Kröfur byggingamanna.
Byggingamenn telja óunx-
flýjanlegt, að flutt sé inn bygg-
ingaefni fyrir 170 þús. krónur
til viðbótar við það, seixi þegar
lxefir fengist flutt inn á þessu
ári, enda þótt byggingaþörf
bæjarins og atvinnuþörf bygg-
ingamanna sé hvergi næi’ri
fullnægit nxeð þessu. Væri fyrir
þá upphæð aðallega flutt inn
eement, steypustyrktarjám og
timhur. Með þvi væri liægt að
steypa upp og koma undir þak
30 íbúðarhúsunx með um 60 lög-
legum íbúðum. Skapast með
þvi vetraratvinna fyrir 350—-
400 manns. Greidd vinnulaun
vegna þessa innflutnings mundu
nema ca. 400 þús. kr. yfir vetr-
armánuðina eða lifsviðurværi
fyrir ca. 400 fjölskyldur eða
2000 nxanns.
VI. Misræmi í innflutningi
limburs.
Það er upplýst að Tinxbur-
verslun Árna Jónssonar hér i
bæ hefir ekki fengið að xxotfæra
séi', vegna neitunar um yfir-
færslu í banka, 53 þús. króna
innflutningsleyfi fyi'ir timbri.
Aðrar timburverslanir hafa þó
fengið að nota shi leyfi að fullu.
Austur á Eyrai'bakka eru til
allmiklar birgðir af tiinbri, sexxx
fyrirsjáanlegt er að ekki verða
notaðar fyi'r en á næsta ái'i.
VII. Niðurlagsorð.
Undanfarandi 6 ár hefir
byggingaþöi'f Reykjavikur
hvergi iiærri verið fullnægt.
Innflutningur hyggingaefna
hefir farið nxinkandi i stað þess
að fara vaxandi. Ilúsnæðisekl-
an í bænum fer sívaxandi, sem
útilokar að húsaleigan lækki.
Meðan svona er ástatt, er á eng-
an hátt hægt að réttlæta það að
takmarka svo innflutning bygg-
ingaefna sem gert liéfir verið.
Þótt nauðsynlegt sé að skerða
innflutninginn vegna gjaldeyris-
vandræða þjóðarinnar, yerður
það að teljast óhæfilegt að tak-
marka svo mjög innflutning
nauðsynjavöru á nxeðan að eklii
er að langmestu leyti tekið fyrir
innflutning óþarfa varnings og
þess, sem þjóðin getur sjálf
framleitt.
Þrátt fyrir það að slíkir hags-
nxunir séu i húfi senx að ofan
greinir var innflutnings- og
gjaldeyrisleyfunx synjað af
nefndinni, en þessir aðilar hafa
enn ekki gefið upp alla von, en
xxxunu halda áfranx baráttu sinni
til þess að bjarga nxálinu, þótt
þunglega horfi í bili.
Stúdentafélag
Reykjavíkur
lxeldur fyrsta veti'ai’fund sinn
—- fyrir félagsmenn og gesti
þeirra — á Iaugardaginn (fyrsta
vetrardag) að Hótel Borg, ld.
8i/2 síðd.
Til skemtunar vei'ður m. a.:
Di’. Guðnx. Finnbogason heilsar
vetrinum, Ragnar jólxannsson,
stúd. mag., les upp gamansama
skýi'slu af stúdentamótinu í
sumar og sumarþætti i „Jóns
Eyþórssonai’-stíl“ (en þó
skenxtilegri).
Loks verður eitt skemtiatriði
ennþá, sem ekki skal nefnt hér,
en allir munu fagna, er þeir
frétta hvað það er.
Fjölmenna stúdentar vonandi
á þenna fyrsta fund lxins eina
sameiginlega félagsskapar síns.
Hefir félagið mjög fjölþætta
starfsskrá á þrjónunum fvrir
veturinn og mun Vísir segja
frá henni bráðlega.
Ignaz Friedmann
Hingað liefir góðan gest borið
að garði. Það þurfti ekki að
berja bumbur og blása i lúðra
á undan lionunx. Allir þeir, senx
á annað borð eittlivað fvlgjast
íneð því, senx gerist í lxeimi tón-
listarinnar, vita lxver nxaðurinn
er, heimsfrægur pianósnilling-
ur, og þeir sem best eru að sér
vita, að hann er einnig heinxs-
frægur senx tónsnillingur. Eins
og oft vill verða, þá hefir frægð
lxans sem píanóleikara skygt á
tónskáldsfrægð lians.
Friedmann er fyrst og frenxst
Chopinspilari. Enda þótt nxiklir
píanósnillingar spili lög eftir
svo að segja hvern þann höfund
sem vei'a skal, þá lætur þeim þó
hest að túlka tónsmíðareftirein-
hvern ákveðinn höfund. Þess
vegna er talað um Ghopinspil-
ara, Beethovenspilara, Liszt-
spilara o. s. frv. Walter Nie-
nxann, merkur þýskur tónfræð-
íngur og tónskáld, hefir ritað
bók, sem hann nefnir „Meistar-
ar slaghörpunnar“. Einn kafl-
inn i hókinni er um „Die Cho-
pinspielern“ eða hina miklu
Chopinspilara. Hann telur þrjá
þar öllunx öðrum fremri, en það
eru þeir Paderewsky, Pach-
man (senx nú er dáinn) og
. Friedmann, sem allir eru pólsk-
ir. Hann gerir ekki upp á nxilli
þeirra, hver þeix’ra sé mestur
Clxopinspilari, enda mUn það
varla liægt, en lýsir einkennum
þeirra.
Þetta kvöld vár helgað Cho-
pin eingöngu. Er það eftirtekt-
arvert, að liann spilaði eitthvert
vei’lc af liverri tegund, t. d. eina
sónötu, eitt Schei’zo o. s. frv., en
þó fór liann ekki eftir pró-
granxminu, því m. a. stóð á því
Scherzo í e-dúr, en hann spilaði
Scherzo í h-moll, og fleiri slík-
ar hi’eytingar urðu á prógramm-
inu. Þetta lýsir og manninum
nokkuð því t. d. þegar hann
konx hér fyrir þrenx árum og
spilaði nokkurum sinnunx, þá
lxafði lxann ekki eina einustu
nótnabók nxeð sér. Þegar liann
spilar þá liggur prógrammið á
slaghörpunni fyrir frarnan
hann, og liann lítur snögglega
á það, og þar stendur Scherzo,
og hann skellir á Sclierzo í lx-
moll, en á prógl'amnxinu stóð
Sclierzo í e-dúr. Ekki nógu
vandlega lesið.
Maður verður að sækja skáld-
ið heinx til að skilja það. Cho-
pin verður maður að heyx-a
spilaðan af Pólverja; þá vei'ða
skáldin að lxaldast i hendur.
Eiginlega eru það landar tón-
skáldsins, sem mai'kað hafa
meðferðina á tónsmíðum hans
og eru það fyrst og frenxst þrír
snillingar, senx halda á pálman-
unx i höndunum senx Chopin-
spilarar, en það eru þeir Pach-
nxann, Friedman og Pader-
ewsky. Þannig kemst Nienxann
að orði í fyrnefndu bókinni.
Eg ætla að vera stuttoi'ður
um að lýsa liinunx glæsilega
píanóleik Friedmanns. Eg
heyrði hann spila þrisvar sinn-
unx í röð í Leipzig fyrir 16 ár-
unx, „den grozzen Friedmann“,
eins og Þjóðverjar kölluðu
hann. Síðan lieyrði eg hann hér
í Reykjavík fyrir þrem árum,
en þá var hann orðinn daufari.
En á þessum hljómleik, senx liér
er gerður að unxtalsefni, var
hann aftur hinn sami og í Leip-
zig forðum. Engin ellimöi'k.
Síður en svo. Lífsmagn var ein-
kennið.
Það ex'u til tvennskonai' lista-
nxenn. Annarsvegar þeir, senx
leika tónverkin hlutlægt, alveg
eins og skrifað slendui', nokk-
urskonar bókstafstrúarnxenn
(ortdoxir). Þessir spilarar eru
stimdum nefndir „akadenxiskir“
og er sagt, að þeir spili eins og
pi’ófessorai'. Fi'ægastur í þess-
unx flokki er Backhaus, senx
nxargir kannast við.
En hinsvegar eru þeir, senx
túlka listaverkin þannig, að
áheyrendum er Ijóst, að einmitt
þannig skilur túlkandinn tón-
verkið, og þá veltur alt á því,
hve andrík túlkunin er. Þessir
listamenn eru nefndir á út-
lensku máli „subjectiver“, en
hinir nefndir „objektivir“.
Friedmann er „subjektivur"
spilari. Hann er svo persónu-
legur að jafnvel Chopin verður
hjá honum „friedmanskur
Chopin".
Friednxann hefir glæsilega
leikni, en þeir píanóleikarar eru
til, sem hafa leikni á borð við
liann, en þó nxunu þeir fáir, sem
hafa aðra eins ásláttartækni eins
og liann. En það kveður ekkert
að þessunx píanóleikurum. Þeg-
ar um pianóleikara er að ræða
eins og Friedmann, þá veltur alt
á því, live mikill maðui'inn er
sjálfur. Þeir, sem hafa litið
Fi'iedmann, hafa séð, að þar fer
maður sem er enginn hvers-
dagsmaður, mikill fyrir sér, og
vel gerður til sálar og líkama.
B. A.
Hvaö getur ísland.
oröið ofarlega?
Eins og lítillega hefir verið
drepið á í blöðum og útvai’pi
hefir Islandi verið boðin þátt-
taka í landakepni Alþjóðaskák-
sambandsins, sem fram á að
fara i Buenos Ayres næsta sunx-
ar. Þessi kepni var tilkynt þegar
á nxótinu i Stokkhólmi í fyrra.
Sanxkv. seinustu tilkynningu til
Skáksambands íslands er fjöldi
tilkyntra þjóða orðinn meiri en
á nokkru liinna fyrri alþjóða-
skákmóta. Höfðu 35 þjóðir fi'á
Ameríku, Asíu, Evrópu og
Astrahu tilkynt þátttöku. Ein-
unx kvenmanni var uppliaflega
boðið til þátttöku í heimsnxeist-
arakepni kvenna. Var því boði
ekki tekið, enda var það í næsta
bi'éfi takmai'kað við kvenfólk,
sem unnið hefði einliver skák-
afrek á alþjóðanxælikvarða. —
Argentiska rikið styi'kir Argen-
iíska skáksambandið i'ausnax’-
ega til að standa straum af mót-
inu. Mun það veita því á 4.
hundrað þús. krónur.
Þeim Elís Ó. Guðmundssyni
og Baldri Möller hefir verið fal-
ið að sjá um undii’búning farar-
innar fyrir hönd Skáksanx-
bandsins. Er undirbúnings-
kepni hafin í sambandi við
haustkepni Taflfélags Reykja-
vikur og er þátttaka góð, 14
keppendur í meistaraflokki.
Blaðið hefir átt tal við Baldur
Möller og spurt unx liorfur Is-
Iands í þessari kepni. Telur hann
að Island hafi meiri líkur til að
vei'ða framarlega í þessari
kepni en nokkui'ri hinna fyrri.
ísland hefir tekið þátt í 4 al-
þjóðaskáknxótunx. Hafa altaf
ei nhverj ar mil j ónaþ j óðirnar
orðið að sætta sig við að verða
f}rrir neðan Island, nú seinast
í Stokkliólmi Belgía, Noregur
JÓN EYÞÓRSSONl
Hann hefir nú kvatt útvarps~
hlustendur, en eigi vitum vér,
hvort þeir eiga þvi láni að
fagna, að losna við hann að
‘fullu og öllu. Sumir segja, að
hann eigi að halda áfram að
tala um „daginn og veginn‘\
því að í sliku máltaði sé anð~
velt að skjóta inn allskonar ill-
kvitni og hlutdrægnisfráisögn-
um um menn og málefni-
Hér birtist nú mynd af þess-
um pólitíska útvarpsþul Frant-
sóknar, sem hjá hlustendum
hefir fengið viðurnefnið „leið-
inlegasti maður á Islandi“, en
enginn samanburður hefir ver-
ið ger við leiðinlega menn i
öðrum löhdum.
og Skotland. Aðx-ar þjóðlr, sem
eiga um sárt að binda eflir við-
ureign sína við Island era t. d.
Fi’akkand (tapaði 1930 í Ham-
borg og 1936 i Múnchen), Lit-
liauen (tapaði í Hanxborg 1930»
Stokkhólmi 1937, jafnteflí í
Folkestone 1933), í Hamborg
1930 gerði ísland einnig jafn-
tefli við stórveldin tvö England
og Þýskaland. Það senr fýrst og
fremst gefur ástæðu til að Ixalda
að ísland liafi likur til að verða
framai'lega í Buenos Ayres er
það, að auk hinna venjulegu
þátttakenda í undanfarandl
skákmótum, senx eru aðall. Ev-
rópuþjóðirnar og stex-kustu Am-
erikuþjóðix'ixar, taka nú eirrnig
þátt í þessu móti flestöll, ef
ekki öll, ríki i Suður- og MiS-
Amei'íku, og einnig Canada og
Mexico. Þessunx þjóSurn ætti
Island að geta orðiS m|ög
skeinuhætt. Væri þaS' ekkí iífil
auglýsing fyrir land og þjóð, eff
ísland gæti orðið uríi rxiiðxuL aff
30—40 þjóðum, senr allar erx*
stóx'þjóðir á okkar mælikvarða»
ISI4BEL MACDONALD.
dóttir Ramsay MacDonalds;
forsætisráðherra Rrettands,
stjórnaði húsi föður síns, með-
an hann gegndi forsætisráð-
herrastörfum, og gekk því næsi
Mary drotningu að mannvirð-
ingum innan breska heims-
veldisins. Nýlega giftist hún
Norman Ridgley, sem er garð-
yrkjumaður og veitingamaður
í Buckinghamshire. Hún cr 35
ára gömul.