Vísir - 22.10.1938, Blaðsíða 3
VISIR
Finnbogi Guðmundsson:
Mikið er nú rætt um dýrtíðina í landinu og kemur öllum sam- j
an um að ástandið sé óþolandi. Samkvæmt upplýsingum Al-
þýðublaðsins þann 10. september eru tollar á ýmsum vörum
30—40%, en álagning varanna 200—250%, og skilst mér
að Alþýðublaðið vilji afsaka tollana og viðurkenni jafnframt
að alþýðuflokkurinn eigi þar hlut að máli, en Sjálfstæðisflokk-
urinn eigi sök á álagningu varanna. Um sama leyti les mað-
ur í Vísi, kvörtun kaupmanna yfir illri meðferð, sem ]>eir verði
fyrir af völdum Gjaldeyrisnefndar — en Morgunblaðið segir
að kaupfélögin ráði verðlaginu í landinu og eigi þvi sök á dýr-
tíðinni. Enginn virðist gera sér ljóst hver er hin raunverulega
orsök þess að þetta ásand liefir skapast, né ræða um það út frá
sjónarmiði framleiðandans. Það er mjög merkilegt að enginn
af þeim, sem við stjómmál fást, virðist skilja það að alt, sem
verið er að kvarta um, stafar af því að uppbygging þjóðfélags-
ins er öll röng.
Við höfum búið við stýfðan
gjaldeyri síðan 1925, en valda-
njönnum þjóðfélagsins hefir
enn ekki skilist, að ef þessi stóri
liður í þjóðfélagsbyggingunni
er skipulagður, er einnig nauð-
synlegt að skipuleggja ýmsa
aðra liði, sem eg mun víkja
nánar að siðar.
Frá sjónarmiði okkar fram-
leiðandanna litur málið þannig
út: Gjaldeyririnn er tekinn af
okkur fyrir ákveðið verð og af-
hentur innflytjendum án þess
að haft sé eftirlit með því
hvernig þeir fara með þessi
dýrmætu réttindi. Þetta hefir
eðlilega orðið til þess að vöru-
verð hefir stöðugt liækkað í
landinu, sem aftur verður til
þess að kaupgjaldið hækkar,
bein afleiðing þess er að fram-
leiðsla, sem nota þarf erlenda
markaði er rekin með tapi og
dregst því eðlilega saman og
þess vegna aukast gjaldeyris-
vandræðin. Ríkistekjurnar
minka og verslunarstéttin eyk-
ur álagninguna og ríkisvaldið
skattana, og svo hækkar kaup-
gjaldið og enn þyngist á fram-
leiðendunum og þannig aukast
vandræðin stöðugt. Valdamenn
þjóðfélagsins sjá nú orðið
hvernig alt er að fara, en eru
ekki ennþá farnir að gera sér
giæin fyrir orsökinni, halda bara
að þetla sé kreppan „sem sé eins
og vindurinn, sem engin veit
hvaðan kemur né hvert fer“, en
allir eru að vona að fari sem
fyrst. Það liggur i hlutanna eðli,
að eftir því, sem hallar meira
undan fæti hjá framleiðend-
unum, eru færri og færri, sem
hafa atvinnu við framleiðsluna
og þeir sem eftir eru bera minna
og minna úr býtum, og á eg þar
við hlutarráðna sjómenn , og
bændur, sem hafa nú orðið
miklu minni tekjur en nokkrir
aðrir starfsmenn þjóðfélagsins.
Afleiðingin af þessu öfug-
streymi liefir svo orðið sú, að
aðsóknin að þvi að fá lífsviður-
væri sitt frá rikissjóði, bæjar-
sjóðum eða af verslunará-
lagningunni, hefir aukist stór-
lega og hefir stjórnmálabariátta
undanfarinna ára að mestu
leyti snúist um það, að liver
flokkur hefir reynt að koma
sem flestu af sinu fólki í slíkar
stöður.
Nú tekur ríkissjóður um 20
miljónir króna og bæjarsjóður
Reykjavíkur um 6 miljónir, af
hinni stöðugt minkandi verð-
mætissköpun þjóðarinnar.Að al-
gjört strand er ekki orðið ennþá
byggist á því, að allir, sem við
kjötkatlana sitja liafa hjálpast
að við „að slá“ eins og það er
kallað. Það hafa verið og eru
notaðar allar mögulegar leiðir
til að fá gjaldeyrislán, ríldssjóð-
ur hefir tekið lán á meðannoklc-
ur þorði að lána, og sama hafa
bæjarsjóðir gert. Innflytjendur
kaupa vörur með lengri og
lengri gjaldfresti, og traust
bankanna erlendis hefir nær
því verið þurausið. Þannig lief-
ir þjóðin eytt lánstrausti sínu,en
það sem er ef til vill skammar-
legast, er að enginn veit hvað
þjóðin raunverulega skuldar i
útlöndum.
Um leið og myntin var stýfð,
var nauðsynlegt að hafa gjald-
eyrisverslunina í einni hendi,
sem átti að vera gjaldeyris og
seðlabanki, og átti engin að
hafa leyfi til að stofna skuld við
útlönd án leyfis þessa banka,
sem átti þannig að fylgjast með
öllum skuldbindingum þjóðar-
liafa eftirlit með kaupgjaldinu,
og á eg þar við alla launaþega
þjóðfélagsins, með vöruverði,
vöxtum, verðbréfaverslun o. fk,
sem á að sjá um að ekkert ó-
heilbrigt ætti sér stað í þjóðfé-
laginu.
Við framleiðendur liöfum
bent á fyrir mörgum árum að
þjóðfélagið greiðir okkur altof
lágt verð fyrir gjaldeyririnn
undir þessum kringumstæðum
og bent á hvernig hlaut að fara,
en svo má segja að stjórnmála-
mennirnir hafi ekki viljað á
okkur hlusta. Fyrir nokkurum
árum fékk ríkisstjórnin hingað
sænskan hagfræðing, sem átti
að gefa henni leiðbeiningar, en
þegar hann benti á að framleið-
endur fengju 40% of lágt verð
fyrir gjaldeyrinn, var hann óð-
ara sendur heim, því það vildu
þeir háu herrar ekki heyra.
Það sem nú þarf að gera er
þetta: Að breyta gengi krón-
unnar um ca. 40% og hafa
strangt eftirlit með kaupgjaldi,
vöruverði, vöxtum og verð-
bréfaverslun, einnig að ger-
breyta skatta- og tollalöggjöf-
inni. Eg vona að stjórnmála-
mennirnir taki þetta til athug-
unar og reyni að leysa úr þvi í
sameiningu, í stað þess að rif-
ast um hverjir eigi sök á dýr-
innar út á við og sjá um að stað- tíðinni í landinu.
ið væri í skilum, þá hefði það
hneyskli aldrei lient, að rnenn
með gjaldeyrisleyfi útgefið af
fulltrúum ríkis og banka, yrðu
að bíða mánuðum saman eftir
yfirfærslu og sumt fæst ef til
vill aldrei yfirfært. Þetta er í
raun og veru sama og að ríkið
og bankarnir gefi út falskar á-
vísanir.
Ennig þurfti rílcisvaldið að
Qpein C. Höyep í Politiken.
Hinn 11. okt. s. 1. skrifar Carl Höyer, sem eitt sinn var í Hvera-
dölum og síðar á Reykjanesi, allmikla grein í Politiken, og fjall-
ar hún um Iandbúnað á Islandi. Hvetur hann danska bændur til
þess að flytjast hingað trl lands í stórhópum, með því að ísland
hafi að ýmsu leyti ágæt skilyrði til landbúnaðar.
landbúnaðarins siðasta manns-
aldurinn liér á landi, en miklir
erfiðleikar séu því samfara, að
fólkið lialdist ekki við í sveit-
unum, en leiti til kaupstaðanna.
Kveði svo ramt að þessum
flóttþ, að Jónas Jónsson hafi
ekki séð önnur úrræði til bóta
en að bera fram tillögu um eins-
konar átthagafjötra, þannig að
mönnum væri bannað að flytja
til Reykjavíkur. Leggur hann
að lokum til, að Danir leiti
samkomulags við alla stjórn-
málaflokka á íslandi um inn-
flutning danskra bænda hingað
til lands, og telur það engan
veginn óeðlilegt, þar sem nú séu
aðeins nokkur hundruð Danir á
íslandi, en Islendingar i Dan-
mörku muni vera um 5.000.
Telur greinarhöf. að Valtýr
heitinn Guðmundsson og Páll
Zophoníasson hafi verið mjög
hvetjandi til slíks innflutnings
danskra bænda, og leggur eink-
um álierslu á, að slikt muni
vekja meiri vináttu og samúð
milli þjóðanna, en hingað til
liafi verið ríkjandi.
Að lokum vekur greinarhöf.
athygli á því, að þar sem end-
urskoðun samninga milli Dana
og íslendinga standi fyrir dyr-
um, og ekkert sé hægt að full-
yrða um hvort sambandsslit
kunni að verða eða ekki, þurfi
stjórnir beggja rikjanna að
semja sérstaklega um þessi mál.
fréttír
Keflavik, 6. okt. 1938.
(Vísir er andvígur ýmsum
þ'eim skoðunum, sem settar eru
fram í grein þessari, en lítur
liinsvegar svo á, að ekkert sé á
móti því, að almenningur taki
viðhorf greinarliöf. til athug-
unar.
Ritstj.)
Danskir Hur tivdtir til að
Vekur hann athygli á því, að
ísland sé stórt land, en bænd-
urnir fáir, ca. 6.000, en gætu
auðveldlega verið fjórum sinn-
um fleiri. Bendir bann einnig
á það, að danskir garðyrkju-
menn ætlu að flyijast liingað
til lands, með þvi að skilyrði til
garðyrkju séu hér að ýmsu leyti
góð, m. a. vegna jarðhitans. —
Mjög skortir á það, að íslend-
ingar framleiði nægjanlegt
grænmeti, miðað við neyslu og
neysluþörf í landinu, og sama
máli gegnir um kartöflurnar.
Þrátt fyrir gjaldeyrisþröng
flytja íslendingar inn kartöflur
fyrir röskar 250 þúsund krónur,
en allar þessar kartöflur gætu
þeir framleitt sjálfir. Eitt
hundrað fjölskyldur gætu hæg-
lega lifað af kartöflu- og græn-
metisrækt, umfram það sem nú
er, ef eingöngu er miðað við
neysluþörf þjóðarinnar.
Þá bendir greinarliöfundur á
það, að veðurfar á íslandi sé
I
að ýmsu Ieyti erfitt, og oft og
tiðum svo votviðrasamt, að eldci
takist að þurka hey yfir sumar-
ið. Segist hann hafa haft í liuga
að nota jarðhitann til lieyþurk-
unar, en vegna peningaslcorts
bafi hann ekki getað komið því
i framlcvæmd. Beitiland sé á-
gætt upp til fjalla. og grasið
mjög auðugt að næringarefnum
og' stafi það m. a. af þvi, að á
sumrum séu bjartar nætur,
meðan grasvöxturinn sé örast-
ur, en af því leiði að jurtirnar
lialdi áfram lcolsýruvinslu sinni
örar en annarsstaðar, þannig að
minna sé af tréefni i íslensku
grasi en meira af fituefnasam-
böndum en t. d. í Danmörlcu.
Af þessu stafi það, að islenslcir
bændur geti alið kýr sinar jdir
veturinn eingöngu á heyi, en
þær mjólki 3—4000 kg. yfir ár-
ið og fituefni mjólkurinnar sé
um 4%.
Þá getur bann þess, að mikl-
ar framfarir hafi orðið á sviði
Maðurinn minn elskulegur,
Þorsteinn Gíslason ritstjóri,
andaðist á heimili okkar, Þingholtsstræti 17, 20.
október.
Þórunn Gíslason.
yooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooœ
Hjartans þakkir, kæru, tryggu og trúföstu víirir
g mínir, fyrir heimsóknir, gjafir, skeyti og fleira, serm
R gerði mér 60 ára afmælisdaginn minn, 19. þ. m., ógleym-
§ anlegan sólskinsdag.
S Guð blessi ykkur öll.
X Þóra Jóhannsdóttir,
P Laugarnesveg 78B. j|
XJOOOOOOOOOOOOOÍÍOOOOOOOOÍÍOOtSOOOÍ JOOOOQOOOOOOOOOOOOOQOQC.
Málverkasýningu
opnar Þorvaldur Skúlason
í dag á Vesturgötu 3 (gamla Liverpoolhúsið)..
■ Aðgangur 1 króna.
Messur á morgun.
1 dómkirkjunni: Kl. n, síra
Bjarni Jónsson; kl. 2, barnaguðs-
þjónusta (sr. F. H.) og kl. 5, síra
Fr. Hallgrímsson.
Kl. 10, barnaguðsþjónusta í
Skerjafirði, kl. 2 barnaguðsþjón-
usta á Elliheimilinu, kl. 5 barna-
guðsþjónusta í Betaníu.
1 Laugarnesskóla kl. 5, sr. Garð-
ar Svavarsson. Kl. 10% árd. barna-
guðsþjónusta,
í Hafnarfjarðarkirlcju kl. 2, síra
Garðar Þorsteinsson.
Kirkjan í Landakoti:
Lágmessur kl. 6/ og 8 árd. Há-
messa kl. 10 árd. Guðsjónusta með
prédikun kl. 6 síðdegis.
Spítalakirkjan í Hafnarfirði: Há-
messa kl. 9 árd. Guðsþjónusta með
prédikun íd. 6 síðd.
1 fríkirkjunni kl. 2, (Vetrarkom-
an). Jón Auðuns.
Veðrið í morgun.
1 Reykjavík 5 st., heitast í gær
7, kaldast í nótt 3 st. Úrlcoma í gær
og nótt 3,5 mm. Sólskin í gær 3,2
st. Héitast á landinu í morgun 7
st., á Dalatanga og Fagurhólsmýri;
kaldast 4 st., Akureyri, Horni,
Blönduósi o. v. — Yfirlit: Grunn
lægð og nærri kyrstæð yfir Græn-
landshafi. Háþrýstisvæði um Suð-
ur-Noreg og Svíþjóð. — Horfur:
Faxaflói: Sunnan og suðaustan
kaldi. Rigning öðru hverju.
í dag
er fyrsti dagur vetrar.
Frá afdal til Aðalstrætis
heitir ljóðabók, senr nýlega er
komin út, og er hún eftir frú Ingi-
björgu Benediktsdóttur. Bókarinn-
ar verður nánar getið síðar.
Friedmann.
3. hljómleikar verða á þriðjudag-
inn i Garnla Bió. Ennþá fást nokk-
ur sæti uppi, þar sem sést vel á
leiksviðið. Menn ættu að tryggja
sér miða sem fyrst, til þess að geta
notið þessa einstaka tækifæris.
Skipafregnir.
Gullfoss er í Kaupmannahöfn.
Goðafoss fer frá Hull i dag áleið-
is hingað. Brúarfoss er í London.
Dettifoss er á Siglufirði. Lagar-
foss er á Austfjörðum. Selfoss er
á leið til Siglufjarðar.
Höfnin.
Gyllir og Haukanes komu af veið-
um í gær, og fóru samdægurs á-
leiðis til Englands. Kolaskip kom
i niorgun til Kol & Salt.
Þær skátastúlkur,
sem ekki hafa enn skilað munum
á hlutaveltuna, eru beðnar að koma
þeim í l.R.-húsið frá kl. 3—6 og
8—10 eftir hád. í dag. — Velunn-
„Leikf’éiag Reykjavíkur sýnir á morgun gamanleikinn »Finfe
fólk“. — Myndin liér að ofan er af Mörtbu Indriðadöffur og
Brynjólfi Jóhannessyni. —-“
arar félagsins, er vildu styrkja það,
eru vinsamlega beðnir að koma
munum á sama tirna, eða tilkynna
í síma 4335, og verður munanna
þá vitjað.
Kvenskátafélag Reykjavíkur
heldur hlutaveltu í Varðarhúsinu
á morgun. Verða þar margir ágæt-
ir drættir, svo sem saltfiskur, olía,
hveitisekkir, kol og margt fleira.
Skátafélag Reykjavíkur.
Skátar, mætið í Miklagarði kl. 2
á morgun (sunnudag).
Sviði
kom í morgun til Hafnarfjarðar.
Fer i dag til Englands.
Vikingur.
I. og II. f 1., hafa samæfingu á
morgun kl. 2, á íþróttavellinum.
Mishermi.
var það í greininni „Sjaklan
bregður mær vana sínum“, er birt-
ist í Vísi í gær, að Jón, faðir Em-
ils, væri kendur við Klett, en á að
vera Dvergastein.
Hjúskaparafmæli.
30 ára hjúskaparafmæli eiga 24.
þ. m. Þóra Pétursdóttir og Ingjald-
ur Þórarinsson, Bakkastíg 5.
Merkjasöludagur
Lúðrasveitar Reykjavíkur verð-
ur á morgun. Kl. 2 á morgun geng-
úr Lúðrasveitin um bæinn með skát-
um og leika göngulög og kl. 2.45
leikur lúðrasveitin skemtilög fyrir
bæjarbúa í skemtigarðinum við
Lækjargötu. Á meðan munu skátar
selja merki dagsins er kosta 50 aura.
Bæjarbúar! kaupið merki dagsins
og styrkið Lúðrasveitina.
Næturlæknir í nótt.
Björgvin Finnsson, Garðastræti
4, sími 2415. Næturvörður í Reyk-
javíkur apóteki og Lyfjabúðinni Ið-
unni.
Næturlæknir aðra nótt.
Alfreð Gíslason, Brávallagötu 22,
sími 3894. Næturvörður í Ingólfs
apóteki og Laugavegs apóteki.
Helgidagslæknir.
Eyþór Gunnarsson, Laugavegi
98, sími 2111.
:
60 ára
er í dag Guðmundur Gíslason,.
Hverfisgötu 6, Hafnarfirðu .
Útvarpið í kvöld.
Kl. 19.20 Hljómplötur: Korlögi
19.50 Fréttir. 20.15 Vetrardagskrá
útvarpsins hefst: a) Útvarpshljótjn-
sveitin lcikur. b) Formaður út-
varpsráðs: V etrardagskráiru cþ
Páll Isólfsson : Tónleikar útvarps—
ins. d) Útvarpskórinn syngur. eþ
(21.25) Magnús Jónsson próíessor 2
Vetrarkoman; missiraskiftarseða.
Sálmur. Hlé. 21.50 Danslög, 24.00
Dagskrárlok-
Útvarpið á morgun.
Kl. 9.45 Morguntónleikar. 12.00
Hádegisútvarp. 14.00 Messa í frí-
kirkjunni (síra Jón Auðuns). 15.30
Miðdegistónleikar frá Hótel íslaraf.
17.40 Útvarp til útlanda (24.52 m).
17.50 Barnatími: Leikritið ,%vlfa-
fell“, eftir Óskar Kjartansson. 19.20
Erindi: Fegurð og umgengul á
sveitabæjum (Hákon Finnsson
bóndi). 19.50 Fréttir. 20.15 Ferða-
saga: Gönguför 1914 frá Akureyri
austur um land til Reykjavíktnr
(Gunnar Benediktsson rithöfund-
ur). 20.40 Einleikur á fiðhr (ung-
frú Pearl Pálmason). 21.05 Útvarp
frá fundi stúkunnar „Framtiðin" I
Templarahúsinu í Reykjavík. 22.OQ
Fréttaágrip. 22.05 Danslög.