Vísir - 01.12.1938, Blaðsíða 11

YlSIR
11
hins opinbex'a, vegna viðhún-
aðar í'yrir alþingishátíðina og
annara franikvæmda. Árin
1927 og 1928 höfðu verið velli-
ár fyrir þjóðina, enda var út-
flutningur þessara tveggja ára
25 milj. kr. hærri en innflutn-
ingurinn. í stað þess að nota
þetta mikla fé til þess að
tryggja fjárliagsaðstöðu lands-
ins út á við, var þvi varið i
eyðslueyri, til misjafnlega
þarfra framkvæmda og sást
ríkisstjórnin litt fyrir. ■—- Árið
1930 verður verslunarjöfnuður-
inn óhagstæður um nálega 12
miljónir króna, og þrátt fyrir
23 milj. kr. liagstæðan jöfn.uð
næstu þrjú árin á undan, var
það ár tekið rikislán erlendis,
12 milj. kr.
Stórlega aukin útgjöld og
framkvæmdir liins opin-
hera 1929 og 1930 er aðal-
orsök þess, hversu vanbúin
þjóðin var kreppunni. Þjóðin
var likt stödd og hóndi, sem
lendir i vorharðindum þrotinn
að heyjurn. — Alt, sem aflasl
liafði á góðu árunum, var eytt
og meira en það. Kreppan liel’-
ir reynst íslendingum erfiðari
en flestum öðrum þjóðum. Ber
til þess aðallega tvent: Iiin op-
inbera eyðsla fyrir kreppuna
og fjármálastefnan, sem ríkt
liefir síðan. Skuldir rikissjóðs
erlendis 1928 eru taldar að
nema 23 milj. kr., ef talin eru
með lán, sem að einhverju leyti
hafa gengið til bankanna. Ár-
ið 1935 eru þessar skuldir
komnar upp í um 42 rnilj. kr.
samkvæmt rikisreikningi fyrir
það ár.
Ekki verður annað sagt, en
að hin fyrstu 10 ár fullveldis-
ins hafi gengið giftusamlega.
Kreppunni, sem skall yfir 1920,
lauk fljótt. Eftir það kom hvert
árið öðru hetra. En þjóðin og
stjórnendur hennar sýndu, að
þeim var ósýnt um að geyma
fengins fjár. Þjóðin liafði
lilla reynslu í því að fara
með eigin fjármál. Hana skorti
allan þroska í þeim efnum. Ár-
angurinn varð og sá, að á góðu
árunum fyrir heimskreppuna
hyrjaði þjóðin á því í ríkum
mæli, að lifa um efni frarn.
Hún hefir gert það undanfar-
in 10 ár, eða helming þess tíma-
bils, er hún liefir verið full-
valda þjóð. Sá mundi ekki
þykja góður búmaður, sem
þannig hagaði sér á fyrstu hú-
skaparárum sinum.
Heimskreppan og höftin.
Ivreppan 1930 var skilgetið
afkvæmi styrj aldarinnar, þótt
hún kæmi ekki fyrr en 10 ár-
um síðar. Alment er talið, að
liún liafi staðið til 1934. Eftir
það tók vöruverð að lxækka á
heimsmarkaðinum og náði liá -
marki siðari hluta árs 1937. Nú
er heimurinn i viðj um nýrrar
viðskiftakreppu og frá þvi i
fyrra hafa ýmsar vörur lækk-
að mjög í verði, sumar um
helming vei’ðs. Þannig er ástatt
með eina aðal-útflutningsvöru
vora, sildarlýsið, eins og kunn-
ugt er. 1 fyrra var liæsta verð
21—22 sterlingspund liverl
tonn, en er nú selt á 10—12
sterlingspund. Verðliækkunar-
alda síðuslu þriggja ára liefir
að visu hætt stórlega úr afleið-
ingum kreppunnar liér. Hefði
sú alda ekki risið, er liklegt að
liér væri nú alt i rústum. En
liinn mikli aftui'hati lieimsvið-
skiftanna síðustu árin hefir
ekki gert vart við sig liér að
sama skapi og annarsstaðar.
Orsakirnar eru margar, en
megin-ástæðan verður að telj-
ast sú, að þjóðinni var reistur
hurðarásinn um öxl með ó-
hemju eyðslu i góðærinu und-
an kreppunni. Sést það meðal
annars á því að landsmenn eru
þann veg undir kreppuna hún-
ir, að taka varð 12 milj. kr. lán
á fyrsta ári liennar, svo að
bankarnir gæti það ár staðið i
skilum við útlönd. Úr vand-
ræðunum var hætt í svip, en
1931 voru innflutningshöftin
sett á. Þá gátu hankarnir ekki
lengur staðist straum af yfir-
færslum til útlanda, eftir því
sem um var beðið.
Innflutningshöftin liafa nú
staðið i sjö ár og all-
an þann tíma hafa farið
vaxandi erfiðleikar með greiðsl-
ur til útlanda. Hert hef-
ir verið á höftunum með ári
hverju. Lagabálkurinn um
gjaldeyrisverslunina vex á
hverju þingi. Samt eru þessi
mál i meira öngþveiti nú en
þau hafa nokkru sinni áður
verið. Eramkvæmd liaftanna
hefir sætt hinni hörðustu gagn-
rýni frá verslunarsléllinni og
mun íramtiðin sýna, að slíkt
var ekki gert að ósekju. Versl-
unarhöft geta ekki bætt nein
þjóðfélagsmein til langframa.
Því lengur sem þau standa, því
skaðlegri verða þau. Eg skal
ekki efast um, að þeir, sem
telja höftin nauðsynleg, geri
það af sannfæringu og fullum
drengskap. En það var líka
sannfæring Danakonunga á 17.
öld, að einokunarverslunin
væri heilladrýgsta viðskipta-
skipulag fyrir Islendinga og
þeim hentast.
Fjármál rílcisins.
Fjármálastefna ríkisins mót-
g
Göta“
Báta- og Landmótorar trá 2 upp 17 |
hestöfl. Allar frekari upplýsingar getur |
Verslun
Jóns Þórdarsonar
Reykjavik.
«
soooooooooctscooooocooootsoooooococooootsocooocooooooootK
Nýtísku bólstruð húsgögn.
Körfustólar og borð.
Vöggur.
Bréfakörfur.
Blómakörfur
Pvottakörfur.
Vönduð
vinna.
Verð
við
allra
hæfi.
itioíiooootsoat: