Vísir - 02.12.1938, Blaðsíða 2

V I S I R
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson.
Skrifstofa: Hverfisgötu 12.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
S í m a r :
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
Verð 2 krónur á mánuði.
Lausasala 10 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Samvinna
um hvað?
1 útvarpsræðu sinni í gær lét
1 Hermann Jónasson forsætis-
ráðlierra orð falla eitthvað á þá
leið, að sanibúð stjórnmála-
flokkanna í landinu væri hvergi
nærri eins góð og skyldi, en
nauðsyn væri orðin á því, að
sem bráðast yrði úr þvi bætt,
og að meiri og betri samvinna
mætti með þeim takast en verið
hefði.
Þess hefir orðið vai-t, að um-
mæli ráðherrans hafi verið skil-
in þannig, að hann væri með
þeim að „undirbúa jarðveginn“
fyrir „þjóðstjórnina“, sem
mönnum hefir orðið svo tíðrætt
um að undanförnu, að í ráði
mundi að efna til. En Hermann
Jónasson hefir látið sér svipuð
ummæli um munn fara áður, og
hafa þó lítt sést merki þess, að
flokkur hans hafi nokkurn hug
haft á því, að leita samvinnu við
andstöðuflokka sína, eða talið
það nokkuru máli skifta, livern-
ig tækist um sambúðina við þá.
Nú er það þó ekki svo að
skilja, að ekki mætti hugsast,
að samvinna gæti tekist millí
flokka, þó að á öndverðum meið
hafi yerið um margt, eða jafn-
vel flesta hluti milli himins og
jarðar. Til shlcs eru dæmi með
öðrum þjóðum, og einmitt um
þessar mundir virðast horfur á,
að þannig muni nú takast til í
Frakklandi. Og ef til vill er það
þá líka svo, að Framsóknar-
flokkurinn ætli nú að láta sér
reynslu Frakka á undanförnum
árum að kenningu verða og for-
sætisráðherra flokksins fara að
dæmi franska forsætisráðlierr-
ans, sem nú hefir slitið allri
samvinnu við fyrri samherja
sína, socialista og kommúnista,
og þess vegna á ekki annars völ,
og ef til vill getur heldur ekki
á betra kosið, en að taka liönd-
um saman við fyrri andstæð-
inga sina, til þess, á síðustu
stundu, að bjarga landi sinu og
þjóð frá yfirvofandi fjárhags-
legu hruni.
Sá flokkur, sem nú fer með
völd i Frakklandi, róttæki
flokkurinn, hefir síðustu árin
verið í bandalagi við socialista
og kommúnista, og myndað
með þeim hina svo kölluðu „al-
þýðufylkingu“. Aðalforingi
flokksins hafði verið því mjög
mótfallinn, að ganga i þetta
bandalag, en núverandi forsæt-
isráðherra, sem er gamall Iæri-
sveinn hans og gekk honum
næslur að völdum og virðingu í
flokknum, var þess mjög hvetj-
andi og fékk því ráðið að svo
var gert. En nú liefir einmitt
þessi maður, sem róttækastur
var af foringjum flokksins og.
eindregnastur fylgjandi banda-
laginu í upphafi, orðið til þess
að rjúfa það. Og það er fyrir
þá sök, að hann var orðinn
sánnfærður um það, að yfirráð
„alþýðufylkingarinnar“ leiddu
til glölunar. I nærfelt áralug
hafði fjárhag landsins og af-
komu atvinnuveganna sífell far-
ið hnignandi. Hver sú stjórn,
sem gerðist svo djörf, að reyna
að ráða bót á þessu, var tafar-
laust feld. Alt þelta tímabil liafa
socialistar ráðið miklu og jafn-
vel mestu um sljórn landsins.
Og því meir hefir sigið á ógæfu-
hlið, sem þeir hafa haft meiri
völd, þó að út yfir hafi tekið,
eftir að þeim hættist liðsaukinn
frá konnnúnistum, og áhrifa
róttæka flokksins gætli minna,
eins og i stjórnartíð Leons
Blum, socialistaforingjans.
Núverandi forsætisráðhei-i-a
Frakka hefir ekki, svo kunnugt
sé, verið svo mjög margjnáll
um sambúð stjórnarflokkanna,
eða um nauðsynina á meiri
samvinnu þeirra. Hinsvegar
hefir hann verið allbersögull
um það, hvað gera þurfi, til
þess að bjarga við fjárhag
landsins og afkomu atvinnuveg-
anna. En það kemur svo til
kasta stjórnmálaflokkanna,
livers um sig, að segja af eða
á um það, hvort þeir vilji ljá
honum lið til þess að koma því
í framkvæmd. — Um undirtekt-
ir flokkanna vita menn það eitt
með vissu, að socialistar og
kommúnistar eru nlgjörlega á
öndverðum meið við viðreisnar-
tillögur ráðherrans.
Ef til vill yrði niðurstaðan sú
sama hér, ef um ákveðnar við-
reisnartillögur væri að ræða,
sein liklógar væru til þess að
verða að gagni. Forsætisráð-
herrann hefir ef til vill eitthvert
hugboð um það, byrjar því á
öfugum enda og skorar -á flokk-
ana til samvinnu — um eitt-
hvað, sem enginn veit livað er.
Skákfélag
Akureyrap
20 ára.
Skákfélag Akureyrar heldur
20 ára starfsafmæli sitt hátíð-
legt þessa dagana, og hefst í
kvöld skákkepni sem mikill
fjöldi skákmanna tekur þátt í.
Baldur Möller hefir sótt fé-
lagið heim af hálfu sunnlenskra
skákmanna. Meistaraflokkur og
fyrsti flokkur tefla saman, en
þátttakendur eru þeir, sem hér
greinir: Guðmundur Arnlaugs-
son, Jóhann Snorrason, Júlíus
Bogason, Guðmundur Guð-
laugsson, Guðmundur Eirílcs-
son, Unnsteinn Stefánsson, Jón
Ingimarsson, Jón Sigurðsson og
Björn Halldórsson.
I öðrum flokki keppa 20 fé-
lagar. Skákkepnin hefst í kvöld.
Bæj apbpuni.
Bærinn að Uppsölum í Seyð-
isfirði i Djúpi brann til ösku 25.
þ. m. Bærinn var timburhús,
pappa- og járnvarið. Matvælum
tókst að bjarga og talsverðum
innnstokksmunum. Bærinn var
vátrygður fyrir fimm þúsund
krónur. Innanstokksmunir voru
óvátrygðir. (FÚ.)
Franski sendikennarinn
J. Haupt, flytur fyrirlestur í
kvöld kl. 8, um Victor Hugo, í há-
skólanum.
ltalir hafa í hótunum við Frakka.
Þeir heimta að Frakkar iáti af hendi
við þá hafnsrborgioa Jibonti í Franska
Somalilandi. - Ennfremur er líklegt eð
beir geri tilkali til Nizza, Savoya-héu
aðs, Túnis og Korslko.
Verkaíýðtirmi seéri baki við
forsprðkkum sínum og
stttddi stjðrnina.
EINKASKEYTI TIL’ VlSIS. London, í morgun.
Atburðurinn í ítölsku fulltrúadeildinni, er Ciano
greifi flutti ræðu sína þar í fyrradag, hefir
vakið alheimsathygli, enda þótt allsherjar-
verkfallið í Frakklandi drægi að sér athygli manna
hvarvetna þann dag. Þegar Ciano greifi komst svo að
orði, að það væri undir framtíðinni komið, hvert mark-
mið ítalska þjóðin setti sér, reis allur þingheimur á fæt-
ur og æpti: Nizza, Korsíka, Tunis. Létu þingmenn fas-
ista þannig í ljós vilja sinn — þann vilja, að ítalir gerði
kröfur til þessara landa af Frökkum.
Franskir stjórnmálamenn og frönsk blöð höfðu um nóg að
hugsa daginn, sem þetta gerðist, vegna allsherjarverkfallsins,
og minna var um þennan atburð rætt þess vegna. Og 1 gær-
morgun, þótt öll blöð gerðu þetta að umtalsefni, var alment litið
svo á, að hér væri um skipulagðan atburð að ræða fyrirfram
ákveðinn, í undirróðurs og æsinga skyni heima fyrir. Frakkar
litu ekki svo á, eftir blöðunum í gær að dæma, að þeir telji
neina hættu á ferðum, — Italir meini lítið með þessu, — þetta
hafi verið ætlað til „heimanotkunar“.
En það er að koma skýrara og skýrara í ljós, að Italir ætla
að bera fram kröfur til Frakka um að þeir láti borgir og lönd
af hendi við sig, og ekki að eins Tunis og Korsíku heldur og
héraðið Savoy í Frakklandi og borgina Jibouti, sem er hafnar-
borg í Franska Somalilandi, og væri Itölum ákaflega mikilvæg,
vegna yfirráða sinna í Abessiníu.
ítölsku blöðin hafa nú hafið baráttu, sem tekur af allan vafa
um hvað ítalir ætla sér fyrir í þessum efnum.
ítölsku blöðin krefjast þess, að Frakkar láti af hendi Jibouti
í Franska Somalilandi og jafnframt, að samið verði liið bráðasta
um öll deilumáí út af Tunis, Korsiku og Nizza og Savoyhéraði.
En það má lesa milli línanna að ítalir muni fara eins langt
og þeir komast í þessum samkomulagsumleitunum, ef Frakkar
fallast þá á, að nokkuð sé um að semja. En þetta sýnir Ijóslega
hvert ítalir stefna. Þeir líta á Italíu sem stórveldi og telja Frakka
svo veika fyrir að þeir geti borið fram slíkar kröfur sem að
framan greinir á hendun þeim.
Blaðið Telegrafo sem er eígn
Ciano-ættarinnar, liefir í dag
birt skorin orða grein, þar sem
gefið er í skyn, að Italir kynnu
að beita valdi, ef Frakkar láta
sér ekki skiljast, að þeim muni
ekki tjóa, að streitast á móti því,
að ítalir núi settu marki í sinni
þjóðlegu útþenslubaráttu. En
ítalir hafi fyrst og fremst sett
sér það markmið, að vemda ít-
alska menn hvar sem þeir búa í
í heiminum og gæta réttinda
þeirra í hvívetna, og vernda ít-
ölsk lönd hvarvetna og italska
tungu. Þessi ummæli má skilja
á þann hátt, að ítalir hafi hér í
liuga öll þau lönd, em hafa lot-
ið yfirráðum ítala áður fyrr.
Önnur blöð ítala hafa birt
greinar í sömu átt.
United. Press.
-T'J'
Savoy-héraðið í Frakklandi
liggur milli Alpafjalla, Rohne-
ár og Genfarvatns og skiftist í
Savoie og Haute Savoie. Árið
1034 varð Savoy greifadæmi og
síðar hertogadæmi og réðu þar
greifar og hertogar ríkjum þar
til 1860, en voru þá orðnir kon-
ungar Sardiníu. Ghambéry var
höfuðborgin. Savoy var franskt
1792—1816. Árið 1860 létu ítal-
ir Savoy af liendi við Frakka
fyrir l>á aðstoð, sem Napoleon
III. hafði -veitt Ítalíu, en ítölsk
áhrif hafa alla tíð verið ströng
í Savoy.
Nizza er einhver mikilvæg-
asta hafnarborg Frakka við
Miðjarðarhaf og mikil iðnaðar-
og ferðmannaborg. íbútala
liennar er um 185.000. — Borg-
in hefir lotið yfirráðum ítala
og Frakka og fleiri þjóðum fyrr
á tímum, en frá 1860 hefir hún
verið undir yfirráðum Frakka.
Korsika er eyja mikil í Mið-.
jarðarliafi, sem Frakkar eiga.
Ilún er 114 enskar mílur á
lengd og að flatarmáli 3367 fer-
h. m. Vegalengdin frá Nizza er
að eins 106 mílur og er það þvi
ekki tilviljun, að Italir tala um
Nizza og Korsiku í sömu and-
ránni. Korsika er fjöllótt og
hafnir eru þar góðar. Genúa
seldi Frakkl. Korsiku 1768, en
1793 voru Frakkar liraktir það-
an.Bretar réðu ríkjum áKorsiku
í 2 ár, en 1796 fengu Frakkar
hana aftur og varð fylki úr
Frakklandi. Ibúatalan er yfir
300.000.
Tunis er franskt verndarríki
í Norður-Afríku, 48.300 ferhm.
enskar. • Ibúatalan er 2.500.000.
Frakkar hafa haft yfirráð í Tun-
is frá 1881. Þar eru mjög marg-
ir ítalir búsettir. Evrópumenn í
Tunis munu vera um 200.000.
Hafnarborgin Jibouti eða Dji-
bouti er mjög mikilvæg, vegna
þess hversu höfnin er góð og
vegna járnbrautarinnar til
Addis Abeba. íbúatala borgar-
innar er um 10.000.
Stórrád facistanna innlimaði öll liérud Libyu
í ítalska konungsríkið meö sérstakri
tilskipun.
EINKASKEYTI TIL YÍSIS.
London í morgun,
Stórráð Fasistaflokksins sam-
þykti j á fundi sínum í fyrra-
kvöld tilskipun um að innlima
öll héruð Lybiu í ílalska kon-
ungsrílcið. Ennfremur var sam-
þykt tilskipun þess efnis, að all-
ir Móliammeðstrúarmenn í
Libyu, sem verið hafa eða eru í
ítalska hernum, fái sérstök
ítölsk borgarabréf.
United Press.
EINKASKEYTI TIL VÍSI#:
London í morgun.
Frönsku blöðin komu öll út í morgun og í sínu venjulega
broti. Það er hvarvetna viðurkent, að allsherjarverk-
fallið hafi mistekist. Leon Blum, leiðtogi sósíalista,
viðurkennir, að það hafi ekki tekist að koma á allsherjarverk-
falli, en hann kveðst efast um, að hægt sé að halda því fram
með réttu, að Daladier hafi unnið sigur, því að djúpið milli
stjórnarinnar og verkalýðsins hafi breikkað. Aðalritari verk-
lýðsfélaganna Jouhaux telur sig, eftir atvikum ánægðan með
árangurinn, þegar tekið sé tillit til þess, að stjórnin hótaði
starfsmönnum ríkisins stöðusviftingu, ef þeir tæki þátt í verk-
fallinu o. s. frv. — Af stjórnarinnar hálfu og stuðningsmanna
hennar er því haldið fram, að úrslitin sé hinn mesti ósigur fyrir
verklýðssambandið.
DALADIER FORSÆTISRÁÐHERRA TALAR í ,ÚTVARP.
Daladier flutti útvarpsræðu í fyrrakvöld og sagði m. a. að leið-
togar sósíalista og kommúnista hefði sagt, að allsherjarverk-
fallsdagurinn mundi verða sögulegur dagur — og það hefði líka
farið svo, en það hefði orðið á alt annan hátt en leiðtogar verka-
lýðsins hefði ætlað, því að þjóðin hefði ekki sameinast gegn
stjórninni, heldur stutt hana, og mikill hluti verkalýðsins hefði
snúist á sveif með henni, þrátt fyrir fyrirskipanir forsprakkanna.
í fregmmi frá Frakklandi er
leidd sérstök athygli að því, að
ekkert manntjón varð í verk-
fallinu. —- Af 26.000 opinberum
slarfsmönnum í París vantaði
aðeins 250 — hinir allir komu
til vinnu sinnar. Af póst- og
simamönnum vantaði 0.75%.
Daladier sagði í útvarpsræðu
sinni að 30. nóvember yrði alla
tíð talinn mikill dagur í sögn
Frakldands, því að, þá liefði
þjóðin látið í ljós samúð sína
með stjóminni og samþykki
með hinum fjárhagslegu við-
reisnartillöiglum. Eg þarf ekki
að taka fram, sagði Daladier, að
cftir útvarpsræðu mína á
sunnudaginn fékk eg mikinn
fjölda skeyta og hréfa, um sam-
úð og stuðning og hafa Frakkar
nú sem svo oft fyrrum sýnt, að
þeir standa sameinaðir, þegar
heill ættjarðarinnar er í veði.
Hér hefir komið i ljós kraftur
heillar, sameinaðrar þjóðar.
Frakkland er sterkara í dag
en það var í gær.
Reynaud fjármálaráðherra
flutti ræðu í ameríska félaginu
i gærkveldi. Talaði hann á
ensku og var ræðu hans útvarp-
Mussolini bað Hitler
að blffa Schussnigg.
EINKASKEYTI til vísis.
London í morgun.
Fréttaritari United Press í
Rómaborg símar þaðan í morg-
un, að Mussolini ' hafi fyrir
nokkurum vikum snúið sér til
Hitlers og mælst til þess, að
hann félli frá öllum fyrirætlun-
um um málshöfðun eða öðrum
ráðstöfunum gagnvart Schus-
nigg fyrrverandi kanslara Aust-
urríkis, sem hefir raunverulega
verið hafður í haldi síðan er
Þýskaland innlimaði Austurríki.
Hitler brást vel við málaleitan
Mussolini og svaraði honum því,
að Schussnigg yrði ekkert mein
gert, og mundi hann verða lát-
inn laus innan skamms tíma,
gegn því skilyrði, að hann héldi
kyrru fyrir í Auturríki eða
Þýskalandi, undir eftirliti
þýsku lögreglunnar.
United Press.
að til Bandaríkjanna. Reynaud
sagði, að 30. nóvember hefði
verið unninn mikill sigur í
Frakklandi — ekki væri þar um
að ræða sigur einnar stéttar
yfir annari eða eins flokks yfir
öðrum, heldur væri hér um
þjóðarsigur að ræða. Þjóðin
hefði sýnt, að hún væri fús til
þess að fórna öllu vegna ætt-
jarðarinnar og það mundi
gleðja Bandarikjamenn meira
en flestar þjóðir aðrar að vita,
að slíkur hugur er enn sem
fyrrum ríkjandi með frönsku
þjóðinni.
Ráðherrafundur var haldinn í
gær og ákveðið að kalla saman
þingið þ. 8. desember.
Slys við Lands-
bankaviðbygg-
inguna.
Slys varð í morgun um kl.
71/2 við Landsbankaviðbygging-
una, sem verið er að reisa. Sig-
urður Björnsson yfirsmiður
hrapaði úr tveggja metra hæð
niður í kjallara og meiddist. —
Slysið vildi til með þeim hætti,
að planki hrotnaði, er Sigurður
steig á hann af vinnupalli.
Lögi-eglan flutti Sigurð á
Landspítalann og var hann
skoðaður þar og rönlgenmyndir
teknar. Hafði hann ekki hlotið
nein alvarleg meiðsli, en marist
talsveiÓ; á baki, og var hann
fluttur heim fyrir hádegi.
Barnastúkan Svava, nr. 23,
heldur afmælisfagnað á morgun..
Hún var stofnuS 4. des. 1898, af
þáverandi Stórgæslumanni Sigurði
Júl. Jóhannessym, nú lækni í Ame-
ríku, og var hann fyrsti gæslutnað-
ur stúkunnar. — Nú væri vel við-
eigandi, að þeir vinir stúkunnar,
sem ástæður hafa til þess, mintust
hennar með því a‘Ö gerast æfifélag-
ar hennar (12 kr. æfigjald), svo og
mcÖ þvi aÖ sækja skemtun hennar
og árna félögtuium heilla. — Há-
tíðar-fundur stúkunnar verður
sunnud. ix. desember næstk. Gut.
Næturlæknir:
Axel Blöndal, Mángötu 1, sími
3951. Næturvörður í Reykjavíkur
apóteki og Lyf jabúðinni Iðunni.