Vísir - 03.12.1938, Blaðsíða 2

V I S 1 R
VfSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR K/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson.
Skrifstofa: Hverfisgötu 12.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
(Gengið inn frá Ingólfsstrœti).
S í m a r :
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
Verð 2 krónur á mánuði.
Lausasala 10 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Frelsi?
*
I forystugrein, sem birtist í
1 Alþýðublaðinu i gær, undir
fyrirsögninni „Frelsi þjóðarinn.
ar“, er kveðið allfast að orði um
það, að raunverulegt frelsi þjóð-
arinnar sé fyrst og fremst í því
fólgið, að mannréttindi hennar
,.,séu trygð og i heiðri haldin,
skoðanafrelsið, ritfrelsið og þá
fyrst og fremst lýðræðið og
þingræðið“.
Blaðið Iætur það nú í veðri
vaka, að þessu „frelsi þjóðarinn-
ar“, skoðanafrelsinu, hugsana-
frelsinu, rilfrelsinu og jafnvel
einnig lýðræðinu og þingræð-
inu, muni hinsvegar ekki alllitil
liætta búin, fyrir þá sök, að
Sjálfstæðisflokkurinn hafi
„gengið í opinbert bandalag við
flokk kommúnista og stutthann
eftir megni i verklýðsfélögun-
um.“ En ekki hirðir blaðið um
að gera nákvæmagreirifyrirþvi,
í hverju skyni liafi verið stofn-
að til þessa svo kallaða banda-
Jags Sjálfstæðisflokksins og
kommúnista, en þó má vel
skilja það, að höfuðtilgangur
„bandalagsins“ muni, að þvi er
blaðið fái best séð, vera sá, að
afnema skoðanafrelsið i verk-
lýðsfélögunum og að níðast á
pólitiskum andstæðingum.
Öllu vækilegar verður sann-
leikanum ekki snúið við. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefir krafist
þess frá öndverðu, að öllum fé-
lagísmönnum í verkalýðsfélög-
unum væri trygð full. „mann-
réttindi“ innan þeirra, án tillits
til stjórnmálaskoðana. Hann
krefst þess nú, eins og hann hef-
ir ávalt krafist þess, að skoðana-
lcúgun þeirri, sem Alþýðuflokk-
urinn hefir beitt í verkalýðsfé-
lögunum, verði af létt og að
„trygt sé og í heiðri lialdið“' fult
lýðræði innan verkalýðssamlak-
anna. Og þó að kommúnistar
hafi nú tekið undir þessa kröfu
Sjálfstæðisflokksins og tekið
upp baráttu fyrir því, að henni
verði fullnægt, þá getur flokk-
urinn að sjálfsögðu ekki snúist
gegn henni, eða látið hana nið-
ur falla fyrir þá sök, jafnvel þó
að vafasamt megi þykja, að
frelsisást kommúnista sé með
öllu fölskvalaus.
Það þarf nú að vísu engra
vitna við um það, hversu ástatt
muni vera um ást Alþýðu-
flokksins á frelsinu og lýðræð-
inu, hvort heldur er innan
verkalýðssamtakanna eða þjóð-
félagsins. Innan verkalýðssam-
takanna er lýðræði algerlega
fyrir borð borið, og á sér þar
engrar uppreisnar von, ef sá
flokkur má ráða. Og alveg sama
máli er að gegna um frelsið og
mannréttindin i þjóðfélaginu,
þar með talið „skoðanafrelsið,
liugsanafrelsið og ritfrelsið“!
I annari grein Alþýðublaðsins
í gær er sagt frá því, að finski
fasistaflokkurinn liafi verið
leystur upp og bannaður, „að
nokkuru leyti fvrir sömu fram-
komu“ og Sjálfstæðisflokknr-
irm liafi gerst sekur um, eða
fyrir það, að lýsa ástandinu í
landinu „svo slæniu og aumu
sem möjgulegt væri“. En nú seg-
ir Alþýðublaðið, að blöð Sjálf-
stæðisflokksins liafi „livað eftir
annað gerst sek um það, að lýsa
ástandinu í landinu piiklu verra
en það er“. Blaðið leggur fulla
blessun sína yfir þá ákvörðun
finska löggjafarvaldsins, að
„banna“ umræddan stjórnmála-
flokk J>egar af þeirri ástæðu, að
hann hafi lýst ástandinu í land-
inu ver en þingmeirihlutinn,
sem ábyrgð ber á „ástandinu í
landinu“, telur rétt vera eða
maklegt! Og það áminnir blöð
Sjálfstæðisflokksins um það, að
gæta vel „tungu“ sinnar fram-
vegis, þegar þau geri „ástandið“
hér að umtalsefni, en að öðrum
kosti skilst manni, að Sjálfstæð-
isflokkurinn geti átt það á
hættu, að verða „bannaður“ af
löggjafarvaldinu, sem fyrir sök-
um er hafður fyrir það, hverilig
komið er.
Líklega á blöðum Sjálfsíæð-
isflokksins að vera það frjálst,
að hugsa sitt um ástandið, svo
að „hugsanafrelsi“ þeirra „sé
trygt og í lieiðri haldið“! En um
skoðanafrelsi þeirra og ritfrelsi
á að fara eftir atvikum og geð-
þótta þeirra, sem með völdin
fara.
FnIlfeldisiBS minst
i Stokkiiólmi.
Stokkhólmi 2. des. FB.
Fullveldisafmælis Islands var
liátíðlega minst í Stokkliólmi
hjá sendiherra íslands og Dan-
merkur, Engel, og með minn-
ingarsamkomu á Skansen, sem
félagið Svíþjóð—ísland og ís-
lenska stúdentafélagið í Stokk-
hólmi gengust fyrir. Fyrirlestr-
ar voru haldnir og skugga-
myndir sýndar af kand. S. Þór-
arinssyni og Bergström ritstj.
íslenskur stúdentakór söng við
mikinn fögnuð allra viðstaddra.
Undir borðum flutti Wessen
prófessor ræðu og var íslenski
þjóðsöngurinn leikinn á eftir.
H. Wedin skrifstofustjóri flutti
ræðu og hylti íslendinga sem
eina bræðraþjóðina á Norður-
löndum.
Áðu r en samkoman var hald-
in var aðalfundur félagsins og
baðst Wessen prófessor undan
endurkosningu og var Tunberg
prófessor kosinn í hans stað, en
skrifari Sven Jansson lektor,
en auk þeirra voru kosnir í
stjórn Ahlman prófessor og
Wedin skrifstofustjóri, sem áð-
ur hafði átt sæti í stjórninni.
Wessen prófessor var þakkað
mikið og gott starf í þágu fé-
lagsins og sænsk-íslenskrar
samvinnu af öllum fundar-
mönnum.
Læknirinn
heitir nýútkomin bók eftir Victor
Heiser. Bók þessi hefir vakið at-
hygli um allan heim. Sjá augl. á
öðrum sta'5 í blaðinu í dag.
Kvikmyndahúsin.
Nýja Bíó sýnir nú óvanalega
mynd, sem nefnist „Hefnd bræðr-
anna“. Kvikmyndin gerist ví'ða um
heim. Aðalhlutverkin eru vel leikin
af Richard Green og Lorettu
Young. — Gamla Bíó sýnir kvik-
myndina „Þrjár kænar stúlkur"
(Three Smart Girls) í fyrsta sinni
í kvöld. Þetta er amerísk mynd,
hressileg og skemtileg. Aðalhlut-
verkið leikur fimtán ára gömul
stúlka, Deanna Durbin. Hefir hún
vakið alheimsathygli fyrir góðan
leik, fegurð sína og fagra söng-
rödd.
Rómaborgarför
ChambeFlains
veröus?
ef til vill frestað.
iierra rroKKð i iioorij lessir
órásum Itala os lieimtor skýri
Thor Jensen 75 ára
á Iní, aO sionur Qayda bótar striði.
EINKASKEYTI TIL VlSIS.
London í morgun.
Kröfur ítala á hendur Frökkum hafa skyndilega
breytt viðhorfinu í alþjóðamálum. Friðar-
horfurnar hafa enn versnað. Og þetta er ann-
ar stórviðburðurinn á alþjóðasviðinu, sem er friðar-
viðleitni Chamberlains, forsætisráherra Breta, hinn
mesti hnekkir. Hinn var, sem kunnugt er, Gyðingaof-
sóknirnar, sem svo að segja á svipstundu vöktu andúð
gegn Þýskalandi um allan heim. Nú er jafnvel talið svo
horfa, að Chamberlain fresti för sinni til Ítalíu, en
þangað ætlaði hann í janúar til þess að ræða við Mússó-
líni, um friðarmálin, á þeim grundvelli, sem Iagður var
í Miinchen, og voru ítalir ákaflega glaðir yfir því, að
Chamberlain ákvað að koma, en það var Mússólíni
sjálfur, sem vék að því við Chamberlain, er þeir voru
í Miinchen, að hyggilegt væri að þeir ræddist við frekara
Það hafa sem kunnugt er, í seinni tíð hlaupið margar snurð-
ur á þráðinn milli Frakka og ítala. Einkanlega frá því er Frakk-
ar tóku þá afstöðu til Abessiníumálanna, sem kunnugt er, og
komust ekki á sættir út af þeim málum, fyrr en nú fyrir
skemstu, er Frakkar séndu sendiherra á ný til Rómaborgar og
viðurkendu yfirráð ítala í Abessiníu. En í ýmsu hafa þess sést
merki að ítalir líta á Frakka sem Þránd í Götu fyrir sér og
þær skoðanir hafa komið fram, að Mússólíni hafi lagt svo mikla
stund á að afla sér vinfengis Breta til þess að hæna þá frá
Frökkum. Bresk-frönsk samvinna er þó talin standa á jafn-
traustum gruhdvelli og áður. Kröfur þær, sem ítalir nú raun-
verulega gera á hendur Frökkum þegar eftir að Frakkar hafa
sent sendiherra til Rómaborgar, og viðurkent ítölsk yfirráð, í
Abessiníu, hefir vakið hina mestu furðu. Og einkanlega hefir
slegið óhug á breska stjórnmálamenn við þessar fregnir.
Thor Jensen er sjötíu og
fimm ára í datg, og þótt þess sé
getið hér í blaðinu, verður hans
aldrei minst að verðleikum fyr
en atvinnusaga Islands er skráð
og þær stórfeldu breytingar og
byltingar raktar, sem orðið hafa
í íslensku atvinnulífi síðustu 50
árin.
Thor Jensen er brautryðjand-
inn á sviði athafnalífsins, —
listamaður, sem mótað hefir
landið, bæði á liinu ytra borði
með stórfeldri ræktun þess, en
hefir einnig með forystu sinni í
útvegsmálum lagt drjúgan skerf
til sjálfstæðis vors og þjóð-
menningar. Yerk lians eru heil-
steypt og virðuleg eins og mað.
urinn sjálfur og vitna best um
skapgerð bans og stórhug. Hins
er rétt að minnast, að á bak við
hin miklu og sjáanlegu afrek
þessa merkismanns liggur hið
ósýnilega starf lians, og það
skyldi enginn ætla, að líf hans
hafi verið baráttulaust og braut
lians eingöngu rósum stráð.
Hitt er sannara, að í lifi lians
hafa skifst á skin og skuggar,
en Thor Jensen hefir verið
hamingjunnar barn að þvi leyti,
að honum liefir tekist að vinna
!mg á þeim erfiðleikum, sem að
garði bafa borið. Með þraut-
seigri barát'tu, fyrirliygg'ju og
stórliug liefir liann orðið eigin
gæfu smiður og getur horft yf-
ir farinn veg og glaðst í endur-
minningunni, vitandi það, að
kröftum sínum liefir hann var-
ið fyrst og fremst i þágu þeirrar
þjóðar, sem hann liefir búið hjá
í 60 ár og tekið hreinu ástfóstri
við, þannig að enginn mun
sannari Islendingur i þess orðs
bestu merkingu, en einmitt
liann, enda ber hann á sér ýms.
auðkenni liinna fornuhöfðingja,
sem mest hafa verið virtir með
íslendingum.
Thor Jensen hefir gegnt
fjölda trúnaðarstörfum fyrir
land og þjóð, ogekki síst er mest
reyndi á, er heimsófriðurinn
geisaði, en síðustu árin hefir
hann dregið sig algerlega í hlé
og helgað sig öðrum hugðarefn-
um sinum og hinum stórfeldu
framfaramálum landbúnaðar-
ins.
I dag munu allir íslendingar
minnast Thor Jensens með
þakklæti og virðingu og óska
honum alls góðs um ókomin ár..
Prjónlessýningin verð-
ur opnuð á þriðjudag.
Breskir stjórnmálamenn líta nú, að því er United
Press hefir fregnað frá áreiðanlegum heimildum, hinum
alvarlegustu augum á árásir ítalskra blaða á Frakkland.
Líta hinir bresku blaðamenn svo á, að ef ítölsku blöðin
haldi uppteknum hætti, geti árásirnar orðið þess valdandi,
að Chamberlain fresti hinni fyrirhuguðu för sinni til
Rómaborgar til þess að ræða friðarmálin við Mússólíni.
Og stjórnmálamenn telja, að erjur milli ítala og Frakka
myndu verða hinn mesti hnekkir fyrir Chamberlain í til-
raunum hans til þess að tryggja friðinn í álfunni.
Að því er United Press hefir einnig fregnað hefir breska
stjórnin í hyggju að fyrirskipa Perth lávarði, sendiherra
sínum í Rómaborg, að gefa ítölsku stjórninni í skyn, að
það væri æskilegt, að ítalska stjórnin og ítölsk blöð töluðu
í vinsamlegri anda um Frakkland.
Frakknesku blöðin, hvaða flokki sem þau tilheyra, komm-
únistablöð jafnt og hægriflokkablöð styðja mótmæli þau, sem
Bonnet fól Poncet, hinum nýja sendiherra Frakka í Rómaborg,
að bera fram við Ciano greifa, utanríkismálaráðherra Ítalíu,
út af blaðaárásunum í garð Frakka.
Poncet krafðist þess, að ítalska stjórnin léti þegar í stað í té
skýringu á kröfum Ítalíu á hendur Frökkum viðvíkjandi Kor-
síku, Nizza og Tunis. Ennfremur krafðist Poncet þess, að skýr-
ing væri gefin á því, að blaðamaður, sem talinn væri mæla fyrir
munn stjórnarinnar hefði hótað Frakklandi styrjöld. En blaða-
maður þessi, signor Gayda, sagði í blaði sínu, Giornale d’Italia,
í gær að öll þjóðin stæði hátíðlega sameinuð með stjórninni um
þessar kröfur og væri reiðubúin að fara í stríð gegn Frökkum,
ef til slíks kæmi.
Þá er mikið um það rætt hversu langt Þjóðverjar muni fara
í því, að styðja kröfur ítala á hendur Frökkum. Það hefir flogið
fyrir að franska stjórnin muni nota tækifærið, þegar von Ribb-
entrop kemur til Parísar á þriðjudaginn — en þá stendur til,
að hann og Bonnet undirskrifi þýsk-frönsku friðaryfirlýsing-
una — og biðji hann um skýringu á afstöðu þýsku sitjórnarinn-
ar til þessara mála, — fari fram á að fá vitneskju um hversu
langt Þjóðverjar sé reiðubúnir að ganga kröfum ítala til stuðn-
ings. Þannig búast Frakkar við að geta, er Ribbentrop kemur,
komist að raun um hversu einlægir Þjóðverjar sé í vinmælgi
sinni við Frakka.
Ýms hinna frönsku blaða búast við því, að ítalska stjórnin
muni formlega bera fram kröfur á hendur Frakklandi bráð-
lega, svo sem um sjálfstjórn til handa Itölum í Tunis, endur-
skoðun landamæra Tunis og Libyu o. fl.
United Press.
Undirbúningi Prjónlessýningarinnar í Markaðsskálanum er
nú svo vel á veg komin, að hún mun verða opnuð á þriðjudag
næstkomandi, kl. 3. Til sýningarinnar er stofnað fyrir forgöngu
frú Önnu Ásmundsdóttur og frú Laufeyjar Vilhjálmsdóttur.
Tíðindamaður Vísis hefir í
dag bitt frú Önnu Ásmundsdótt-
ir að máli og spurt hana um
undirtektir landslcvenna.
— Undirtektir liafa verið á-
gætar og mikill ábugi hjá öll-
um þeim konum, sem við liöf-
um talað við. Gerum við okk-
ur vonir um, að á sýningunni
verði margt, sem fólk liafi gagn
og ánægju af að sjá. Vitanlega
er hér um byrjun að ræða, en
við vonum að með þessari sýn-
ingu sé lagður grundvöllur að
því, að hægt verði að fram-
kvæma þá hugmynd okkar, að
efna til prjónlessýningar á
hverju ári. M. a. verður sýnis-
hornasafn það,sem frú Halldóra
Bjarnadóttir á, á sýningunni, en
hún sýndi það víða i Vestur-
lieimi og á Englandi og vakti
liina mestu aðdáun. Ennfremur
safn, sem Samband norðlenskra
kvenna liefir safnað í mörg ár.
1 þessum söfnnm er allskonar
tóskaparvinna og margt fagurt
og sérkennilegt. Þá verða sýnis.
liorn af norsku og færeysku
prjónlesi, og ýms áliöld, sem
notuð eru við tóskaparvinnu, s.
s. spunavcl, kembivél o. m. fl.
Til nýlundu má telja, að á sýn-
ingunni verður rokkur, sem
gengur fyrir rafmagni o. fl.
Einar Kristjánsson auglýs-
ingastjóri liefir tekið að sér að
annast fyrirkomulag í sýning-
arskálunum.
Það er merkur viðburður, að
sýning þessi er haldin. Hér ev
mikið verkefni fyrir hendi og
nauðsynlegt að auka tóskapar-
vinnuna í landinu, taka hið
besta til fyrirmyndar, og vinna
að því, að hún geti fullnægt inn-
lendri éftirspurn, sem hefir auk-
ist gífurlega með sívaxandi iðk.
un vetraríþrótta.
Vér íslendingar þurfum að
nota íslenska ull meira en vér
gerum til jafnaðar, því að hún
er án efa hlýjasta og besta efnið,
sem þjóðin getur fengið.
Mand drottnirg
verönr grafín I
Otlo 8. dei
Oslo í dag.
Á ríkisráðsfundi hefir verið
ákveðið, að útför Maud drotn-
igar fari fram fimludaginn 8.
desember næstkomaudi. Opin-
ber minningarguðsþjónusta fer
fram i Vár Frelsers Kirke kl.
1. Jarðsetningin fer fram í við-
ur víst hinna nánustu í liallar-
kirkjunni í Akcrshus og hefir
vcrið ákveðið að fullnustu, að
það verði varanlegur greftrun-
arstaður, en upphaflega höfðu
ýrnsir verið því fylgjandj, að
líkið væri jarðsett í Þránd-
heimsdómkirkju, en konungur
óskaði þess persónulega, að lík-
ið væri grafið í Oslo, en lýsti þó
yfir, að ef það væri vilji þjóð-
arinnar, að líkið væri grafið í
Þrándheimskirkju, mundi liann
ekki hafa á móti því.
Hertoginn af Gloucester kem-
ur fram fyrir hönd Georgs
Bretakonungs við jarðarförina.
NRP—FB.