Vísir - 16.12.1938, Blaðsíða 7

Föstudaginn 16. desember 1938.
V I S I K
%
Eldsumbrot f Öskju.
Eldsbjarmf og ljósagangur sést úr Míratns-
svelt, og dunnr og dynklr beyrast frá fjöllnm
f snðaustrl.
Þau tíðindi bárust blaðinu í morgun að eldur myndi
vera uppi í Öskju, og hafði veðurstofunni borist um
það skeyti frá Reykjahlíð í Mývatnpsveit. Átti blaðið
viðtal við húsfreyjuna í Reykjahlíð og skýrði hún svo
frá, að í fyrradag á 6. tímanum hefðu gegningamenn
séð allmikinn bjarma rétt austan við Bláfjall, sem
líktist mjög bjarma af eldgosi.
Síðan hafa menn af ýmsum
bæjum í sveitinni orðið elds-
umbrota varir og hafa talið um
20 leiftur á skömmum tíma.
Hafa þessi leiftur sést frá
Reykjahlíð, Arnarvatni, Vogum,
Grímsstöðum og fleiri bæjum.
Á fjórða tímanum í gær er
smiðir við brennisteinsverk-
smiðjuna í Reykjahlíð sátu að
kaffidrykkju, heyrðu þeir dynki
mikla eins og um eldgos væri
að ræða. Yar veður þá kyrt og
heyrðu þeir dunur þessar góða
stund.
Er Pétur Jónsson bóndi í
Reykjahlíð kom á fætur kl. 7 í
morgun sá hann mikinn bjarma
rétt austan við Bláfjall í stefnu
á Öskju. Fór Pétur inn og vakti
aðra heimamenn. Horfðu þeir á
bjarma þennan í alt fimm mín-
útur og varð ekki um vilst að
hann myndi stafa frá eldsum-
brotum í öskju eða í nánd við
hana. Dimm ský 'voru ofan við
bjarmann, sem líktust reykjar-
mekki. í dag er hláka og hlýindi
nyrðra, en dimt loft og f jallasýn
lítil, og verður því ekki séð
hvort eldsumbrotin haldiáfram.
Dökkir bólstrar eru yfir f jöllun-
um í suðaustri séð frá Reykja-
hlíð.
Yerkamenn í Námaskarði
hafa einnig séð mikinn eld-
bjarma og ljósagang í suðaustri
og telja víst að um eldgos sé að
ræða.
Við öskufall hefir ekki enn
orðið vart svo vitað sé.
Miklir snjóar hafa verið í Mý-
vatnssveit til þessa, og liefir alt
fé verið teldð á gjöf fyrir
nokkru, en nú síðustu dagana
hefir brugðð til lilýinda og
liláku og snjóa tekið upp að
mestu og verður fé heitt í dag.
Breimisteinsfinsla í
Nánuskarði.
Unnið er að undirbúningi
verksmiðjubyggingar í Reykja-
hlíð vegna brennisteinvinslunn-
ar, liafa 6 menn unnið þar að
undirbúningi til þessa, og nú eru
smiðirnir að leggja síðustu liönd
á verk við hyggingu geymslu-
skúrsins og þilja hann innan.
Verður því næst hafin vinna við
byggi ngu verksmiðj unnar.
Um daginn var til reynslu
tekið upp nokkuð af brennisteini
við eitt brennisteinsaugað og
er talið víst að þarna sé óliemju
mikið af nothæfum brennisteini,
ef marka má þá reynslu, sem
fengist hefir. Vegna snjóþyngsla
liafa allir flutningar verið erfið-
ir og ekki unt að flytja brenni-
steininn nema með mikilli fyrir-
höfn og var því liorfið frá frek-
ari rannsóknum í bili.
Útvarpid___
vikuna sem leið
Erindi Bjai*na læknis Bjarna-
sonar: „C-vitamin og græn-
meti“ birti Vísir skömmu eftir
flutning þess, svo það er lesend-
um nú kunnugt. Það var sköru-
lega flutt og þörf liugvekja fyrir
þá valdliafa, sein liafa nú árum
saman dauflieyrst við kröfum
fólksins urn innflutning ávaxta
og annara matvæla, sem hafa
hin stórnauðsynlegu C-vítamín
að géyma. Munu C-vítamín vera
eitthvert algengasta umræðu-
efhi manna á milh, síðan j>etta
erindi var flutt.
Leikritið „Stóra boniban“
eftir Sten Söderskár, sem leikið
var á laugardagskvöldið var
skemtilegt, hressandi skopleik-
ur, mátulega langur fyrir út-
varp.
Margir munu liafa orðið fyr-
ir vonhrigðum með erindi Jón-
asar Jónssonar alþingismanns:
„Frá Vestur-íslendingum“.
Hann varði miklum hluta tínia
síns í almennan fróðleik um
Norður-Ameriku, en margir
myndu bafa óskað eftir fleiri
lifandi myndum úr lífi og bar-
átlu landa vorra þar vestra.
Hin landfræðilegu yfirlit gela
flestir lesið um, en þá persónu-
legu snertingu við fólkið, sem
Jónas hlýtur að hafa komist í á
ferðum sínum, lét liann lítt
koma fram í erindinu, og var
það galli að ýmsra dómi.
Upplestur Sigfúsar Halldórs
frá Höfnum var ekki viðfeldinn.
Ekki skal sett út á áherslur
lians eða málfar, en það er ein-
hver draugasögutónn í rödd Sig-
fúsar, sem er altaf hinn sami,
hvað sem hann fer með.
Erindi frú Aðalbjargar Sig-
urðardóttur: „Selma Lagerlöf
áttræð“, var aftur á móti hið
prýðilegasta, bæði að flutningi
og efnismeðferð. Það er enginn
hægðarleikur að gera liinni
sænsku skálddrotningu skil á 25
mínútum og mun frúin hafa átt
úr vöndu að ráða hvað lielst ætti
að segja og hverju að sleppa, og
verður eklci annað sagt, en að
það væri einmitt tekið fram,
sem eru aðalatriði um þennan
dásamlega rithöfund.
Þá tók Pálmi Einarsson rösk-
lega til máls um Nýja-Sjálands-
draumana. Vonandi er nú búið
að lcveða niður þá firru, að ís-
lendingar hafi einhvers að leita
þar syðra.
Erindi Þorsteins Jósefssonar
um Sankti Bernliards-skarðið
og hundana þar var skemtilegt
og belnr flutt en síðasta erindi
hans.
Þá lífgaði Gísli Sigurðsson
kvöldvökuna upp með söng
„eftir íslenskum söngmönnum“,
og var sannmæli um þann söng
hið fornkveðna, að „sjaldan
lætur sá hetur, sem eftir herm-
ir“.
í heild hefir þessi vika verið
í fábreyttara lagi.
Fundur
í Sjáflstæðiskvennafélaginu
„H V Ö T“.
„Hvöt“, Sjálfstæðiskvennafé-
lagið, liélt ágætan fnnd í Odd-
fellowhúsinu í fyrralcveld, við
mjög góða aðsókn. Þar voru
rædd rnörg félagsmál og áliugi
kvenna var mikill. — Pró-
fessor Bjarni Benedildsson
flutti mjög fróðlegan og slcemti-
legan fyrirlestur um fram-
færslulögin nýju og varpaði þar
nýju ljósi yfir þau mál hjá oklc-
ur fundarkonum. Væri það mik-
il nauðsyn, ef oftar væri rætt
um þau mál á opinberum vett-
vangi, svo að bæjarbúum gæf-
ist kostur á að kynnast þeim
málum eins og þau í raun og
veru eru.
Að síðustu skemtu félagskon-
ur sér méð söng og hljóðfæra-
slætti, og allar fóru þær mjög
ánægðar heim til sín.
Fundarkona.
96 ðra ðlðungnr.
96 ára er í dag Bergsveinn
Skúlason Krossi við Berufjörð,
fæddur 16. desember 1842 að
Karlsskála við Reyðarfjörð.
Hann er vel ern, léttur í spori,
glaður og reifur og er sívinn-
andi, eftir þvi sem liinn hái ald-
ur leyfir honum. Og alt til síð-
ustu ára gekk haun að slætti.
Á uppvaxtarárum sínum var
hann í mörg ár á hákarlaskút-
um og elfdi þar karlmensku
sinu og hreysti, og sjó stundaði
liann á meðan liann mátti ald-
urs vegna. Skytta var hann ein
hin besta.
Bergsveinn hefir orðið fyrir
miklum ástvinamissi, en liann
hefir tekið öllu mótlæti með
karlmensku og jafnaðargegði.
Hjálpsamur og gjafmildur lief-
ir hann verið alla tið og sérstak-
lega elskur að börnum. Yfir
liöfuð hefir liann verið hinn
mesti sæmdar- og gæðamaður.
Jón Sigurðsson.
Bæjar
fréttír
Vísir
kemur út á sunnudaginn sem
venjulegt dagblaS. Auglýsendur
geri svo vel og komi auglýsingum
sem eiga að birtast í blaðinu, til
afgreiðslunnar fyrir kl. 7 e. h. á
laugardag eSa i prentsmiðjuna fyr-
ir kl. 9 sama dag.
Farþegar
til útlanda með Brúarfossi í
fyrrakveld : Iðunn Snæland, Heiny
Scheither, Ingvar Guðjónsson,
Walsted, Lilja Sigurjóns, Sigui'jón
Rist, Jón B. Einarsson, Bjarni
Kristjánsson, W. Heenan, Tómas
Vigfússon, Sverrir Matthíasson,
Ágústa Guðmundsson, Sesselja
Björnsdóttir.
Munið Vetrarhjálpina.
Styrkið hana og styðjið. —
Sigurður Eggerz
bæjarfógeti og frú hans dvelja
nú hér í bænum,
Næturlæknir:
Karl. S. Jónasson, Sóleyjargötu
13, 'sími 3925. Næturvörður í
Laugavegs apóteki og Lyfjabúð-
inni Iðunni.
' son, konu Eggerts Guðmmidssonar
j listmálara, en teikningamar metS
j greininni eru eítir haniu Pá er
j grein með gömlum myndum unu
! Jörund Iiundadagakonunug og
grein um „Vinnufólkið á Bailará";.
eftir Oscar Claúsen, og miídS efni
við liæfi barna og unglingæ.
Mæðrastyrksnefndin.
hefir nú, eins og undanfarin zr9
hafið jólasöfnun fyrir fátaekar
mæður. Er skrifstofan opín dag-
lega til jóla, frá kl. 4—7 e. og
er. þar tekið á rnóti fötum rriatvael—
uni peningmn, í einu orðl sagt
hverri jólagjöf stórri eðá smárr^.
sem orðið getm til að gíeðja eöa.
bæta úr neyð á heimilum fátækra.
mæðra nú qrn hátíðiua. Vcmar
nefndin að Reykvíkingar muní nú
eins og fyr reynast vel og drengí-
lega. Þeir, sem vildu gefa eitt~
hvað, en eiga eríitt með að senda,
geri svo vel að gera viðvart í súna
4349-
Hjónaefni.
Nýlega opinbefuÖu trúlofurt síns
ungfrú Oddfriður B. Magnúsdótt-
ir, Sogabletti 8 og Pálmi Þ. Hratm-
dal frá Huröarbaki, IIúnavatns-
sýslu.
Námskeið
til undirbúnings undir inntöktr-
próf i mentaskóla halda Jóhams
Sveinsson cand. mag. og Hafliðl
M. Sæmundsson kennari, frá mí'ðj-
um janúar til apríl-loka. Nánárí
upplýsingar um námskeiðið er afS
fá í síma 2455.
Munið Vetrarhjálpina.
Styrkið hana og styðjið. —
fsfiskur.
1 nóvember nam útflutningur ís-
fisks 2.184.900 kg. fyrir 549.640
kr., en á tímabilinu jan.—nóv. 13,-
827.920 kg., fyrir 3.562.700 kr.—
Á sama tímabili i fyrra nam þessl
útflutningur 12.192.900 kg. fyrir
kr. 3.125.960 kr.
Munið Vetrarhjálpina.
Styrkið hana og styðjið. —
Jólablað Fálkans
kemur út í fyrramálið, 60 bls., i
litprentaðri kápu, og er blaðið
fjölbreyttara en nokkuru sinni. í
blaðinu er m. a. grein með tveim-
ur myndum af seinasta listaverki
Einars Jónssonar. Er það högg-
mynd, sem nefnist ,,Sigur“. Af
öðru efni má nefna: Jól í Svíþjóð,
Selma Lagerlöv áttræð, „British
Museum“, eftir Ifdith Guðmunds- |
Fiskbirgðir
á öllu landinu voru í Iok síðasta
mánaðar 7.863 þur tonn. Er það
heldur meira en á sama tíma í fyrra,
en þá voru birgðirnar 5.772 þnr
tonn.
Vetrarhjálpin
hefir aðsetm sitt í Varðarhúsínts,
inngangur um norðurdyr, og elnn-
ig í Franska spitalanum. Simi Vetr-
arhjálparinnar ér 5164.
Munið Vetrarhjálpina.
Styrkið hana og styðjið. —-
Skrifstofa og verk-
stæði vor verda lokuð
allan daginn á morgun
vegna jardarfarar.
LANDSSMIÐJAN.
ÆTTJÖRÐIN OG VIÐ.
Frh. af 3. bls.
ekki neitt þjóðerni öðru kær-
ara, þá er sá maðilr allra landa
kvikindi og mun naumast skapa
nokkuð það, er nokkur þjóð hef-
ir girnd á. Því að þjóðernið er
„háttur“, sem menn eru ortir
undir, eða mót, sem menn eru
stej’ptir i. Undir sama hæiti má
kveða misvel, það fer eftir efni
og meðferð. í sama móti má
steypa misgóða gripi, það fet*
eftir þvi, hve hreinn málmurinn
er og hvernig á er haldið. En
þjóðernislaus maður væri „hátt-
leysa“ ein, eða eins og ómótað-
ur málmur.
Enginn getur flúið frá þjóð-
erni sinu. Hver maður liefir það
í sér eins og kvæðið „háttinn“
eða málmurinn mótið. Ilitt er
hverjum manni ætlað, að yrkja
sjálfan sig sem best innan þeirra
takmarka, sem „hátturinn“ set-
ur lionum, og það er metnaður
hverrar heilbrigðrar þjóðar, að
sú drápa, er synir hennar og
dætur yrkja hver sitt erindið í,
verði svo dýr og andrík, svo efn-
ishöfg og innfjálg, að aðrar
þjóðir hlusti á. Þjóðernisbarátt-
an um heim allan er slíkt
kvæðakapp. Og sú þjóðin mundi
þykja mest, sem kvæði hinar í
kútinn.“
Þessi orð megum við vel
leggja okkur á hjarta, íslend-
ingar vestan liafs; við eigum —
svo að eg haldi mér við sam-
líkingu dr. Guðmundar — að
yrkja sjálfa okkur sem hest,
lífsljóð okkar sem fegurst, und-
ir okkar íslenska þjóðernis-
hætti. Annars verður kvæðið,
'sem við vildum yrkja með lífs-
starfi okkar, ósamróma við okk-
ar eigin eðli og fult af hortitt-
um. „Enginn getur flúið frá
þjóðerni sínu“. Þeir, sem ginn-
ast út á þá braut, verða fyi* eða
síðar þjóðernislegir umskifting-
ar, en sú mánntegund auðgar
enga þjóð menningarlega.
Eg vitnaði til orða Gríms
skálds Thomsen i upphafi þessa
máls. Hann átti eigi aðeins öðr-
um fremur glöggan skilning á
sálrænum tengslum okkar við
ættjörðina, heldur einnig jafn
glöggan skilning á auðlegð og
lífsgildi íslenskra menningar-
erfða. Þvi féklc liann ort erind-
ið reginsanna og tímabæra:
„í átthagana andinn leitar,
þó ei sé loðið þar til beitar,
og forsælu þar finnur hjarlað,
þó fátækt só um skógarhögg.
Sá er bestur sálargróður,
sem að, vex í skauti móður,
en rótarslitinn visnar visir,
þó vökvist hlýrri morgundögg“.
Við Islendingar hér vestan
hafs, einnig þeir, sem fæddir
eru í landi hér, stöndum enn
djúpum rótum í íslenskum jai’ð-
vegi, þjóðernislega og menning-
arlega, þó ýmsum okkar á með-
al sé orðið erfitt um íslenskt
tungutak; þeim hinum sömu
streymir enn íslenskt blóð í æð-
um, og hjartalagið er rammís-
lenskt hvað fjölmarga þeirra
snertir.
En eins og „Hávamál“ segja,
þá vex sá vegur fljólt „hrísi og
háu grasi“, sem enginn treður.
Samgöngurnar milli Islendinga
heggja megin hafsins verða að
vera sem tíðastar; brautin, sem
tengir þá yfir lönd og höf, sem
fjölförnust; gagnkvæm viðskifti
þeirra sem margþæltust. Ekki
segi eg þetta af því, að eg lesi
nein bráð dauðamörk á marg-
víslegri íslenskri menningar-
legri og félagslegri starfsemi í
landi liér, livort sem er í Canada
eða Bandaríkjunum. Þjóðernis-
lega neita eg harðlega, að lála
kistuleggja mig eða aðra, hvað
þá bera okkur til gi’afar fyr en
ástæða er til; og viðurkenni eg
þó fúslega þá örðugleika, sem
íslensk menningar- og félags-
starfsemi á við að slriða hér-
lendis. En í þjóðræknismálum
okkar er altof mörgum kvíða-
gjarnt um of. Eiga þar við
markvissar Ijóðlínur Guðmund-
ar rithöfundar Kamhans:
• J
c
„Gegn svo mörgu, sem guð
þeim sendir,
menn gera kvíðann að lilif.
Menn kviða oft því, sem
aldrei hendir,
og enda á kvíða sitt Iif“.
Sem íslendingur kýs eg mér
veglegri og lireysljlegri dhuð-
daga, og undir það munið þið
öll taka. Við viljum vafalaust
miklu heldur fara að dæmi Þor-
steins Síðu-Hallssonar, sem
horfðist ótrauður í augu við
hættuna, þegar aðrir umhverfis
liann flýðu af hræðslu. En
þannig segir um liann í frásögn
Njálu af Brjánsbardaga: „Þor-
steinn Síðu-Hallsson nam stað-
ar, þá er allir flýðu, og batt skó-
þveng sinn. Þá spurði Kerþjálf-
aður, hví hann rynni eigi. „Þvi“,
sagði Þorsteinn, at ek tek eigi
heim í kveld, þar sem ek á
liéima út á íslandi“. Hér talar
liin forna norræna hreystilund,
sem varðveist hefir á Islandi við
eld og ís fram á þennan dag; sú
víkingslund og framsækni, sem
ruddi mörkina og breytti auðn-
inni-í víðlenda akra og blómleg
hýli í islensku bygðunum hér
vestra.
En þó eg sé fasttrúaður á
framhaldandi íslenska félags-
starfsemi í landi hér enn um
langt skeið, dylst mér eigi, að
sú starfsemi grundvallast á
framhaldandi sambandi við
heimalandið og lieimaþjóðina.
Þar er og verður okkar þjóðern-
islega yngingarlind. Samhöndin
við ísland eru, eins og vel hefir
sagt verið: „blátt áfram sálu-
hjálparatriði í þjóðrælcnisvið-
leitni vorri hér vestan hafs“.
Því er okkur, sem berum þau
mál fyrir hrjósti, það liið mesta
fagnaðarefni, að margt bendir
nú til þess, að nýr dagur sé að
hefjast um aulcin gagnkvícm
menningarleg viðskifti milli ís-
lcndinga beggja megin hafsins.
Nefni eg sem dæmi þess
heimboð Guttorms skálds Gutt-
ormssonar til íslands nú í sum-
ar, og þá eigi síður hitt, að nú
dvelur liér hjá okkur, sem gest-
ur Þjóðrælcnisfélagsins, Jónas
alþingismaður Jónsson, fyrver-
andi dómsmála- og kenslumála-
ráðherra íslands. Varpar nær-
vera þessa kærkomna og ágæta
gests íslenskari blæ á þessi há-
tíðaliöld, færir okkur nær ís-
landi og lieimaþjóðinni. Vil eg,
sem vara-forseli Þjóðræknisfé-
lagsins, og sér í lagi fyrir hönd
Islendinga í Bandaríkjunum,
hjóða þennan víðkunna og á-
hrifamikla fulltrúa Islands vel-
kominn liingað á okkar slóðír.
Slíkar lieimsóknir, sem ferðir
lieirra Guttorms skálds og Jóa-
asar alþingismanns, styrkja hef-
ur og fastar en nokkuð annað
þjóðernisböndin milli fslend-
inga lieima og hérlendis; meS
þeim Iiætti byggist „brúin yfír
hafið“ frá báðum endum; era
þeirri brúnni, sem íslenslmr
bróðurhugur og bróðurhenAir'
Lyggja i sameiningu, fá sjálfar
fjallháar öldur Atlantshafsins
ekki skolað i djúpiðt.
Á Islendingadeginum að ISa*-
völlum fyrir tveim árum síðaia
flutti Gutlormur skáld Gutt-
ormsson merkilegt og aS ýmsm
leyti nýstárlegft kvæði fyrir
minni Islands. þar sem Iianis
ber saman afstöðu eldri og
yngri Vestur-íslendinga til æti-
jarðarinnar. Komst liann þann-
ig að orði:
„Munar því helst, þegar horfai
menn heim, þó sé loftið áia
skýja;
Aldnir sjá ísland liið kaldav
en ungir liið sólríka, hlýja;
aldnir sjá ísland hið gamla,
en ungir hið vaxandi, nýja“.
Fjarri sé það mér, aS gerat
lítiS úr okkar glæsilegu gullöld
og okkar auðugu og ávaxtaríkca
fortíðarverðmætum, því aS þa?A